Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Ubezpieczenia społeczne zapewniają pieniądze osobom, które nie mogą pracować m.in. z powodu złego stanu zdrowia czy wieku. ZUS wypłaca im świadczenia do końca życia albo przez określony czas. 2

Ubezpieczenia społeczne w Europie Pomysł na ubezpieczenia społeczne narodził się pod koniec XIX w. w Niemczech. Był to okres rewolucji przemysłowej w Europie. Autorem zmian był kanclerz II Rzeszy Otto von Bismarck. Lata 1880–1930 to czasy eksperymentu i poszukiwań w polityce społecznej najlepszych sposobów ingerencji państwa w sprawy socjalne. Istotną rolę odegrał kanclerz II Rzeszy Otto von Bismarck. Wprowadził on trzy rodzaje obowiązkowego ubezpieczenia: na wypadek choroby (1883), od wypadków przy pracy (1884), w razie starości i inwalidztwa (1889). Ustawy niemieckie dały impuls do zmian innym państwom europejskim. Wiele z nich uznało niemieckie rozwiązania za modelowe i warte naśladowania. 3 3

Polski system ubezpieczenia społecznego – 28 marca 1933 r. ustawa o ubezpieczeniu społecznym – scaliła system ubezpieczeń społecznych w całym kraju 24 października 1934 r. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego – powołało Zakład Ubezpieczeń Społecznych Gdy Polska odzyskała niepodległość trzeba było stworzyć jednolity i nowoczesny system ubezpieczeń społecznych. Na terenie odrodzonego kraju obowiązywało ustawodawstwo państw zaborczych. Ujednolicenie systemu ubezpieczeń w II Rzeczypospolitej trwało kilkanaście lat. Uchwalona 28 marca 1933 r. ustawa o ubezpieczeniu społecznym scaliła ubezpieczenia społeczne i dlatego nazywana jest ustawą scaleniową. Objęła wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych: chorobowe i macierzyńskie, na wypadek niezdolności do zarobkowania lub śmierci osoby ubezpieczonej, wskutek wypadku przy pracy lub chorób zawodowych, a także "wszelkich przyczyn” oraz emerytalne robotników i pracowników umysłowych. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 października 1934 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym połączono w jedną (pod nazwą Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z siedzibą w Warszawie) pięć odrębnych instytucji: Izbę Ubezpieczeń Społecznych, Zakład Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakład Ubezpieczenia od Wypadków, Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, Zakład Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników. ZUS zarządzał pięcioma funduszami ubezpieczeniowymi połączonymi administracyjnie, ale wyodrębnionymi finansowo. 4

Zadania ZUS przyznaje i wypłaca m.in. emerytury, renty, zasiłki chorobowe, macierzyńskie; pobiera i gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych; pobiera składki na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje je do Narodowego Funduszu Zdrowia; prowadzi indywidualne konta ubezpieczonych i konta płatników składek (przedsiębiorców); realizuje zadania z zakresu prewencji rentowej i wypadkowej. Emerytura: świadczenie dla osoby, która z powodu wieku nie może już pracować, a opłacała składki na ubezpieczenia. Renta: świadczenie dla: osoby, która jest niezdolna do pracy (renta z tytułu niezdolności do pracy), dla członka rodziny (m.in. dziecka) po zmarłej osobie ubezpieczonej, emerycie, renciście (renta rodzinna), dla osoby, której niezdolność powstała przed: - ukończeniem 18 lat, - w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 lat, - w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (renta socjalna). Zasiłek chorobowy: świadczenie dla osoby, która nie może pracować, bo jest chora, wypłacane na podstawie zwolnienia wystawionego przez lekarza. Zasiłek macierzyński: świadczenie dla osoby, która nie może pracować, bo opiekuje się dzieckiem, które urodziła albo przyjęła na wychowanie. Zasiłek opiekuńczy: świadczenie dla osoby, która nie może pracować, bo opiekuje się chorym bliskim członkiem rodziny. Zasiłek pogrzebowy: świadczenie dla osoby, która pokryła koszty pogrzebu. Fundusz Pracy (FP): jego środkami dysponują urzędy pracy, które m.in. finansują zasiłki dla bezrobotnych, prace interwencyjne, roboty publiczne, szkolenia dla bezrobotnych. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP): zapewnia m.in. wypłatę zaległych wynagrodzeń pracownikom, których pracodawca jest niewypłacalny. Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP): finansuje emerytury pomostowe. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ): finansuje świadczenia zdrowotne i refunduje leki. Indywidualne konto ubezpieczonego: konto, na którym ZUS zapisuje wszystkie składki wpłacane za daną osobę. Konto płatnika składek: konto, na którym ZUS zapisuje wszystkie składki odprowadzane przez danego przedsiębiorcę, a także informacje, za kogo je opłaca. ZUS realizuje zadania z zakresu: prewencji rentowej, w tym kieruje na rehabilitację leczniczą (m.in. w schorzeniach narządu głosu) do ośrodków rehabilitacyjnych, prewencji wypadkowej, w tym m.in. upowszechnia wiedzę o zagrożeniach, które powodują wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz o tym jak przeciwdziałać tym zagrożeniom; dofinansowuje działania płatników składek, które mają zapobiegać wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym oraz utrzymywać zdolność do pracy przez cały okres aktywności zawodowej pracowników.

ponad 15,1 mln m.in. pracowników zleceniobiorców Uczestnicy powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych to: UBEZPIECZENI ŚWIADCZENIOBIORCY PŁATNICY ponad 15,1 mln m.in. pracowników zleceniobiorców ponad 7,4 mln emerytów i rencistów średnio 1,2 mln osób, które pobierają m.in. zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze blisko 2 mln m.in. pracodawców, zleceniodawców, osób, które prowadzą działalność gospodarczą W Polsce są jeszcze inne systemy ubezpieczenia społecznego, które obejmują rolników (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - KRUS), służby mundurowe, prokuratorów i sędziów. ZUS ich nie obsługuje. 6

ZUS zarządza FUNDUSZEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Składki na ubezpieczenia społeczne wpływają do specjalnego funduszu - Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), którym zarządza ZUS. To ze środków FUS wypłacane są świadczenia. ZUS zarządza FUNDUSZEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH UWAGA: ZUS ≠ FUS Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) – jego budżet tworzą składki na ubezpieczenia społeczne i dotacje z budżetu państwa. FUS może także zaciągać kredyty. Środkami Funduszu dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca m.in. emerytury, renty, zasiłki pogrzebowe, chorobowe, opiekuńcze, macierzyńskie. Dlaczego różnica między ZUS a FUS jest tak istotna? Bo ZUS jest jedynie instytucją, którą państwo polskie powołało, by zbierała składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i wypłacała świadczenia. ZUS jest instytucją, która realizuje politykę państwa w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Wysokości składek i zasady wyliczania świadczeń określa parlament.

Podstawa prawna

Wydatki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (plan na 2017 r.) to ok. 55% wydatków budżetu państwa WYDATKI w 2017 r. budżetu państwa 384,8 mld zł FUS ok. 211 mld zł

Co to znaczy? ZUS nie tworzy prawa, nie ustala zasad systemu ubezpieczeń społecznych, w tym systemu emerytalnego. Co to znaczy? ZUS musi te świadczenia prawidłowo wyliczyć i wypłacić. ZUS nie ma wpływu na wysokość przyznawanych świadczeń, ale Tutaj możemy wykorzystać wiedzę uczniów z lekcji WOS o władzy ustawodawczej. ZUS musi zbierać i zapisywać składki. ZUS nie ma wpływu na wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, ale