Projekt Województwa Małopolskiego Modernizacja systemu kształcenia kadr szkół zawodowych Modele modułowych programów kształcenia zawodowego – przykłady dobrej praktyki dr inż. Krzysztof Symela Konferencja Powiatowe Centrum Kształcenia Ustawicznego Chrzanów, 29.04.2010 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1

Europejskie instrumenty wspierające kształcenie zawodowe i ustawiczne System gromadzenia i transferu osiągnięć/punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECTS, ECVET) 1 Dokumenty EUROPASS: CV, Paszport Językowy, Suplement do Dyplomu, Suplement do Dyplomu Zawodowego, Eurpass Mobilność 2 Inicjatywy oraz instrumenty Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF), Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie oraz Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy (przewidywanie wymogów rynku pracy i potrzeb w zakresie umiejętności) 3

Nowa wizja szkoły zawodowej Strategia uczenia się przez całe życie (LLL) Szkołą pozytywnego wyboru Szkołą innowacyjnej wiedzy Szkoła zawodowa Szkołą praktycznych umiejętności Szkołą kształtowania kompetencji

Kształcenie zawodowe dla rynku pracy Rynek Globalny Rynek Europejski Edukacja pozaformalna Edukacja nieformalna Rynek Krajowy Rynek Regionalny Rynek lokalny Edukacja formalna

Strategia uczenia się przez całe życie – nowe funkcje szkoły zawodowej M1 M2 M3 M4 M5 M6 Mn EFEKTY UCZENIA SIĘ Edukacja formalna Co faktycznie człowiek (uczeń, student, pracownik) potrafi? Edukacja pozaformalna Kwalifikacje Edukacja nieformalna Wiedza Umiejętności Kompetencje Moduły kształcenia

Efekty uczenia się – deskryptory EQF Wiedza to znajomość faktów, teorii i sposobów postępowania istotnych dla danej dziedziny nauki lub w danym zawodzie. W EQF wyodrębnia się wiedzę teoretyczną i wiedzę o faktach. Umiejętności to zdolność do zastosowania wiedzy dla wykonania zadań i rozwiązywania problemów. W EQF umiejętności opisuje się jako poznawcze (cognitive) i praktyczne. Umiejętności poznawcze to myślenie logiczne, intuicja i myślenie twórcze. Umiejętności praktyczne to sprawność manualna oraz umiejętność posługiwania się metodami, narzędziami i instrumentami. Kompetencja to zdolność użycia wiedzy i umiejętności w sytuacjach zawodowych i pozazawodowych, społecznych. W EQF kompetencje opisuje się jako „odpowiedzialność” i „autonomia”.

Przykłady kwalifikacji uzyskanych w uczeniu się pozaformalnym i nieformalnym 22 marca 2017 1. ECDL – Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych 2. ECDL-Advanced – Europejskii Certyfikat Umiejętności Komputerowych w stopniu zaawansowanym 3. AutoCAD – certyfikat potwierdzajacy umiejętności komputerowego wspomagania projektowania 4. Certyfikaty CISCO np. CCNA- Cisco Certified Network Associate - potwierdzający umiejetności z zakresu projektowania i administrowania sieci komputerowych 5. Licencje EASA PART – licencje obsługi technicznej statków powietrznych 6. Inne… European Computer Driving Licence European Computer Driving Licence Advanced AUTOCAD Zdzisław Sawniewicz, Sławomir Kasprzak 7

Wymagania dla wdrożenia podejścia modułowego KSZTAŁCENIE MODUŁOWE JAKO STRATEGIA NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ INTEGRUJĄCA RÓŻNE KONCEPCJE NAUCZANIA ORGANIZACJA I REALIZACJA PROGRAMU NAUCZANIA JEST ZORIENTOWANA NA UCZĄCEGO SĘ PROGRAM NAUCZANIA JEST NASASTAWIONY NA PRZYGOTOWANIE DO ZATRUDNIENIA P R O J E K T OWA N I REA L I Z AC J A „MODUŁY” JAKO POCHODNA ZADAŃ ZAWODOWYCH REALIZOWANYCH NA STANOWISKACH PRACY W PROCESIE NAUCZANIA ZAPEWNIANE SĄ SYTUACJE RZECZYWISTE LUB SYMULOWANE KSZTAŁCENIE W OPARCIU O PROGRAMY MODUŁOWE „MODUŁY” JAKO KRYTERIA WYODRĘBNIANIA, DOBORU I ORGANIZACJI TREŚCI KSZTAŁCENIA PROGRAM NAUCZANIA WYMUSZA STSOWANIE AKTYWNYCH METOD PRACY DYDAKTYCZNEJ MODUŁOWA STRUKTURA TREŚCI KSZTAŁCENIA JAKO ZAPEWNIENIE ELASTYCZNOŚCI OFERTY PROGRAMOWEJ WYSTEPUJE CZĘSTA I WYGODNA KONTROLA POSTĘPÓW I OSIĄGNIĘĆ UCZĄCYCH SIĘ PAKIETY EDUKACYJNE JAKO INTEGRALNA CZĘŚĆ PROGRAMU NAUCZANIA DLA ZAWODU MOŻŁIWE JEST POTWIERDZANIE CZĄSTKOWYCH KWALIFIKACJ ZAWODWYCH ORAZ ICH CERTYFIKACJA NAUCZYCIEL JAKO PROJEKTANT, ORGANIZATOR, DORADCA, TRENER, OPIEKUN, EWALUATOR

CZYM JEST MODUŁ W PROGRAMIE NAUCZANIA DLA ZAWODU? Mn Klasa IV M6 M5 Klasa III M4 MODUŁY KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Klasa II M3 M2 Klasa I M1 Przedmioty ogólnokształcące Przedmioty zawodowe

UKŁAD KSZTAŁCENIA W SZKOLE ZAWODOWEJ

Jakiego wsparcia oczekują szkoły/placówki? I. Projektowanie modułowego programu kształcenia zawodowego i pakietów edukacyjnych OFERTA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO UWZGLĘDNIAJĄCA POTRZEBY RUNKU PRACY II. Wdrożenie i realizacja modułowego programu kształcenia zawodowego ETAPY FUNKCIONOWANIA PROGRAMU III. Ewaluacja i aktualizacja modułowego programu kształcenia zawodowego

Rozwój kształcenia modułowego w Polsce IV III II 2009-2013 2001-2009 I 2001-2009 Swoboda programowa Nowe podstawy programowe kształcenia w zawodach Programy o budowie modułowej bazujące na metodyce zatwierdzonej przez MEN-DKZU. Projekt EFS SPO-RZL – Przygotowanie innowacyjnych programów nauczania dla kształcenia zawodowego (131 programów, ok. 3500 pakietów edukacyjnych) 1996-2000 1990-1993 Programy modułowe opracowane w ramach projektu PHARE IMPROVE dla 27 zawodów z udziałem ekspertów z Irlandii Eksperyment pedagogiczny MEN (44 szkoły, 27 zawodów) Programy: Liceum techniczne Liceum profilowane

Model modułowy programu kształcenia zawodowego

CZYM JEST ZAWÓD? W polskiej klasyfikacji zawodów i specjalności zawód jest określany jako zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (umiejętności, wiedzy i cech psychofizycznych), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki.

Kształcenie modułowe w systemie szkolnym Kształcenie w 208 zawodach określonych w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego – z 26 czerwca 2007 r. i 16 lipca 2008 r. (na poziomie kwalifikacji technika – w 125 zawodach oraz na poziomie kwalifikacji zasadniczej szkoły zawodowej – w 83 zawodach) Rynek pracy M Zasadnicza szkoła zawodowa (25+57 zawodów) Technikum uzupełniające (48 zawodów) Uzupełniające liceum ogólno- kształcące Szkoła policealna (164 zawody) Technikum (90 zawodów) Liceum ogólnokształcące Liceum profilowane M M M Szkolnictwo wyższe

Nowe zawody w klasyfikacji szkolnej (Dz. U. z dnia 13 kwietnia 2010) Technik energetyk (MG) Technik gazownictwa (MG) Technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej (MG) Operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych (MG) Technik tyfloinformatyk (MNiSW) Technik przeróbki kopalin (1,5 – roczna SP)

Aktualna oferta programowa kształcenia w zawodach szkolnych 2009/2010 384 Programy dopuszczone przez MEN Programy o strukturze modułowej 157 + 3500 Pakiety edukacyjne Programy o strukturze przedmiotowej 227

Przesłanki stasowania podejścia modułowego w kształceniu zawodowym Przygotowanie ucznia/pracownika do wykonywania zmieniających się zadań zawodowych na stanowiskach pracy, którym odpowiadają określone zakresy umiejętności, wiedzy i postaw zawodowych. Integracja treści nauczania z różnych dyscyplin wiedzy (wielozadaniowość, wszechstronność „Multi-skilling”). Stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia/pracownika, pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania.

Mechatronika – nowe możliwości zatrudnienia OBSZARY ZASTOSOWAŃ MECHATRONIKI Kamery wideo Skanery lotnictwo motoryzacja inżynieria chemiczna informatyka telekomunikacja elektronika ochrona zdrowia przemysł maszynowy przemysł spożywczy inne dziedziny Fotokopiarki System ABS Mikrofalówka Mikropompy medyczne Winda Elektroniczny wtrysk paliwa INŻYNIER TECHNIK MONTER

Budowanie modułowej oferty programowej

Dokumenty powiązane z kształceniem zawodowym PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU Plan nauczania dla zawodu Programy nauczania w układzie: Podstawa programowa kształcenia w zawodzie Przedmiotowym Modułowym Standard wymagań egzaminacyjnych Szczegółowe cele kształcenia Materiał nauczania Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ramowy plan nauczania dla szkoły zawodowej Dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie Suplement Europass do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe 21

„PIRAMIDA” KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Instrukcje na stanowiskach pracy SPECJA-LISTYCZNE DOKSZTAŁCANIE PODSTAWOWE DLA ZAWODU DOSKONALENIE KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE Umiejętności Wiadomości Postawy KWALIFIKACJE PONDZAWODWE KSZTAŁCENIE

ZWIĄZEK KWALIFIKACJI Z KATEGORIAMI MODUŁÓW Instrukcje na stanowiskach pracy SPECJA-LISTYCZNE KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE KWALIFIKACJE PONDZAWODWE PODSTAWOWE DLA ZAWODU Specjalistyczne prace z zawodzie Podstawowe prace w zawodzie Podstawy zawodu Podstawy działalności zawodowej Rodzaje kwalifikacji w zawodzie Kategorie modułów w programie nauczania

Analiza pracy jako podstawa wyodrębniania modułów umiejętności zawodowych Zdefiniowanie modułów i jednostek modułowych w programie nauczania dla zawodu

ZADANIA ZAWODOWE – Jednostki modułowe

MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU To zestaw modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, które umożliwiają zdobywanie wiedzy, kształtowanie umiejętności oraz postaw właściwych dla zawodu.

MODUŁ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE To wyodrębniony element programu nauczania, odnoszący się do określonej grupy treści programowych: ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawowych dla zawodu, specjalizacyjnych, realizowanych w procesie kształcenia zawodowego w formie jednostek modułowych

JEDNOSTKA MODUŁOWA W ramach ustalonych modułów wyodrębnia się jednostki modułowe. Jednostka modułowa – część modułu kształcenia w zawodzie, obejmująca logiczny i możliwy do wykonania wycinek pracy, o wyraźnie określonym początku i zakończeniu, który nie podlega zwykle dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna decyzja.

Model modułowego programu kształcenia zawodowego I. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTACENIA W ZAWODZIE II. ZAJĘCIA EDUKACYJNE W UKŁADZIE MODUŁOWYM II - Kategoria Modułów Podstawy zawodu III - Kategoria Modułów Podstawowe prace w zawodzie I - Kategoria Modułów Podstawy działalności zawodowej Jednostka modułowa M1.1 M1.n M1.2 M1.3 M2.1 M2.n M2.2 M2.3 M3.1 M3.n M3.2 M3.3 III. ZESTAWY PAKIETÓW EDUKACYJNYCH DO ZMODULARYZOWANYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Pakiety edukacyjne do jednostek modułowych z IV kategorii modułów IV - Kategoria Modułów Specjalistyczne prace w zawodzie M4.1 M4.n M4.2 M4.3 III kategorii modułów II kategorii modułów I kategorii Moduł 1 [P] Moduł 2 [O] Moduł 3 [Z] Moduł 4 [S]

Dydaktyczna mapa programu nauczania Protetyk słuchu 332[17]

Przykład układu modułów kształcenia

Przykład planu nauczania w programie modułowym

Dydaktyczna mapa programu nauczania

Procedura projektowania modułowego programu nauczania dla zawodu

Projekt systemowy MEN / KOWEZiU PO-KL Działanie 3.3 – Poprawa jakości kształcenia Podziałanie 3.3.3 – Modernizacja treści i metod kształcenia System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego (2009-2013) Cele ogólne projektu Wypracowanie systemu wsparcia dla szkół zawodowych, kadry dydaktycznej, JST, organów nadzorujących przygotowujących się do powszechnego wdrażania programów modułowych, zgodnie z nowymi kierunkami zmian w kształceniu zawodowym Utworzenie zintegrowanego systemu  informatycznego ułatwiającego dostęp do bazy danych programów modułowych i pakietów edukacyjnych oraz informacji z zakresu kształcenia zawodowego

Realizacja kształcenia modułowego w Polsce 40 40 40

Jakie działania w obszarze kształcenia zawodowego należy uruchomić? Podnieść rangę kształcenia zawodowego i spopularyzować wdrożenie modułowych programów nauczania dla zawodów. Zapewnić wsparcie umożliwiające szkołom i placówkom oświatowym sprawne przygotowanie do wdrażania programów o strukturze modułowej. Przeciwdziałać trudnościom organizacyjnym, merytorycznym i metodycznym powiązanych z projektowaniem, realizacją i ewaluacją modułowych programów kształcenia zawodowego. Przygotować certyfikowanych ekspertów do wspierania szkół/placówek we wdrażaniu modułowych programów nauczania. Wypełnić lukę informacyjną dotyczącą kształcenia zawodowego w oparciu o podejście modułowe. Upowszechniać kształcenie modułowe oraz promować przykłady dobrych praktyk w tym zakresie. Dostosować regulacje prawne i wprowadzić inne zachęty motywacyjne do tworzenia i realizacji modułowej oferty kształcenia zawodowego. 41 41 41

Beneficjenci projektu Dyrektorzy szkół zawodowych i placówek oświatowych (CKU, CKP, ODDZ) Pracownicy organów prowadzących (JST) Kierownicy kształcenia praktycznego Pracownicy nadzoru pedagogicznego (KO) Nauczyciele odpowiedzialni za kształcenie zawodowe Członkowie Polskiej Sieci Kształcenia Modułowego Nauczyciele konsultanci oraz doradcy metodyczni Pracodawcy uczestniczący w kształceniu zawodowym Uczniowie i słuchacze szkół i placówek kształcenia zawodowego

Zadania realizowane w projekcie 1. Zarządzanie 1. 1. Zarządzanie i obsługa projektu 1. 2. Upowszechnianie rezultatów i promocja 2. Przygotowanie ekspertów do wspierania organizacyjnego, merytorycznego i metodycznego szkół i placówek wdrażających programy modułowe 3. Przygotowanie poradników – „Jak wdrażać modułowe programy kształcenia zawodowego” oraz produkcja 6 filmów 4. Organizacja konferencji wojewódzkich i regionalnych 5. Utworzenie i wdrożenie zintegrowanego systemu informatycznego wspierającego kształcenie zawodowe w oparciu o podejście modułowe 2.1. Przygotowanie kadry (ok. 300 trenerów i ekspertów kształcenia modułowego) 3.1. Opracowanie koncepcji poradników 4.1. Organizacja 16 konferencji wojewódzkich otwierających projekt (1600 osób) 5.1. Opracowanie koncepcji struktury i zawartości portalu 2.2. Konsultacje ekspertów w szkołach i placówkach oświatowych oraz debata ekspertów, członków PSKM, przedstawicieli MEN, pracodawców i innych zainteresowanych środowisk (w tym 4 spotkania regionalne) 3.2. Popularyzację i wdrożenie poradników do praktyki szkolnej 4.2. Organizacja 5 konferencji regionalnych podsumowujących projekt 5.2. Stworzenie i instalacja portalu 3.3. Redakcja merytoryczna i techniczna, druk i dystrybucja poradników 5.3. Testowanie portalu i utrzymanie w ruchu 3.4. Nagranie filmów służących jako przykłady dobrych praktyk - wdrożenia kształcenia modułowego

Rezultaty twarde Przygotowanie 300 ekspertów wspierających szkoły we wdrażaniu programów modułowych. Przygotowanie poradników: „Jak wdrażać programy modułowe” dla: nauczycieli – w 16 grupach zawodowych, kierowników kształcenia praktycznego, dyrektorów szkół i placówek oświatowych, przedstawicieli organów prowadzących (JST), przedstawicieli organów nadzorujących (KO) i doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów - (publikacje zwarte - łącznie 21 wydane w postaci segregatora). Nagranie 6 filmów służących jako przykłady dobrych praktyk - wdrożenia kształcenia modułowego w wybranych szkołach lub placówkach oświatowych; Konsultacje ekspertów z nauczycielami 256 szkół i placówek (CKU, CKP) wdrażających programy modułowe (łącznie ok. 3072 spotkań). Organizacja 16 konferencji wojewódzkich promujących projekt (1600 osób) oraz 5 konferencji regionalnych podsumowujących projekt i upowszechniający rezultaty projektu (ok. 500 osób). Wdrożenie zintegrowanego systemu informatycznego. Wypracowanie i wdrożenie systemu wsparcia organizacyjnego, merytorycznego, metodycznego i informatycznego szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego. 44 44 44

Rezultaty miękkie Podniesienie rangi i uatrakcyjnienie kształcenia zawodowego poprzez wdrożenie modułowych programów. Poprawa jakości kształcenia zawodowego z uwagi na ukierunkowanie programów modułowych na uzyskiwanie konkretnych efektów kształcenia. Zapewnienie decydentom oświatowym (MEN, JST, KO) zweryfikowanych narzędzi i rozwiązań pozwalających na tworzenie i aktualizację oferty programowej w oparciu o podejście modułowe. Zmiana postaw kadry kierowniczej i nauczyciel względem stosowania w praktyce dydaktycznej modułowych ofert programowych. Spopularyzowanie w środowisku edukacyjnym oraz wśród samorządów bardziej efektywnego niż tradycyjny modelu kształcenia zawodowego. Efektywniejsze przygotowane absolwentów do funkcjonowania na rynku pracy. Zwiększenie zaufania społecznego do kwalifikacji i kompetencji uzyskiwanych z wykorzystaniem kształcenia modułowego. 45 45 45

Kształcenie modułowe – uzyskane efekty Podniesienie jakości kształcenia Wprowadzenie atrakcyjnej oferty edukacyjnej skorelowanej z potrzebami rynku pracy, EQF/NQF, PP Poprawa konkurencyjności i umocnienie pozycji na rynku usług edukacyjnych Przygotuje absolwentów do mobilności na krajowym i europejskim rynku pracy (ECVET, Europass)

Sieci kształcenia modułowego – możliwości współpracy PSKM- 72 Instytucje

Dziękuję za uwagę krzysztof.symela@itee.radom.pl www.itee.radom.pl www.emcet.net