Ochrona konkurencji i konsumentów oraz regulacja sektorowa

Ochrona konkurencji i konsumentów

Ochrona konkurencji i konsumentów Prawo ochrony konkurencji i konsumentów (tzw. prawo antymonopolowe) zmierza do ochrony przedsiębiorców i konsumentów przed niektórymi praktykami rynkowymi w imię obrony samodzielności podejmowania decyzji o prowadzeniu działalności gospodarczej (w przypadku przedsiębiorców) lub o zakupie dóbr i usług (w przypadku konsumentów).

Rynek właściwy Rynek towarów, które ze względu na swoje właściwości i cenę uznawane są przez nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym panują zbliżone warunki konkurencji (ze względu np. na bariery dostępu do rynku, preferencje konsumentów, koszty transportu).

Porozumienia ograniczające konkurencję

Porozumienia ograniczające konkurencję (tzw. kartele) - pojęcie Jest to tzw. praktyka kolektywna, tzn. podejmowana przez co najmniej dwóch przedsiębiorców. Chodzi o porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. By porozumienie było niedozwolone, łączny udział przedsiębiorców biorących w nim udział w rynku właściwym musi wynosić 5% lub więcej w przypadku porozumienia horyzontalnego (między bezpośrednimi konkurentami) albo 10% w przypadku porozumienia wertykalnego (między przedsiębiorcami niebędącymi konkurentami).

Przedmiot kartelu Mogą dotyczyć np. ustalania cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji, podziale rynków zbytu lub zakupu, stosowanie uciążliwych warunków w umowach z osobami trzecimi (spoza kartelu), zmuszania do zawierania umów wiązanych, ograniczania dostępu konkurentów do rynku lub eliminowania z rynku, zmów przetargowych.

Łagodzenie kar (tzw. leniency) Przedsiębiorca biorący udział w kartelu może wnioskować do Prezesa UOKiK o odstąpienie od kary lub jej obniżenie. Wniosek uwzględnia się, jeżeli przedsiębiorca dostarczył informacji pozwalających ustalić istotne szczegóły kartelu. Na łagodzenie kary nie może liczyć ten, kto namawiał innych do uczestnictwa w kartelu.

Nadużywanie pozycji dominującej

Pojęcie pozycji dominującej Przedsiębiorca ma pozycję dominującą, gdy może zapobiegać skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konsumentów. Domniemywa się występowanie pozycji dominującej, gdy udział przedsiębiorcy w rynku właściwym przekracza 40%. Dozwolone jest posiadanie pozycji dominującej, ale nie jej nadużywanie. Nadużywanie pozycji dominującej to tzw. praktyka indywidualna.

Nadużywanie pozycji dominującej polega np. na: narzucaniu nieuczciwych cen (rażąco niskich lub wygórowanych) lub innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, ograniczaniu produkcji lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów, stosowaniu w umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających zróżnicowane warunki konkurencji, stosowaniu umów wiązanych, przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania konkurencji.

Decyzje w sprawach praktyk ograniczających konkurencję

Decyzje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w związku z praktykami ograniczającymi konkurencję Prezes UOKiK nakazuje zaniechanie praktyki.

Kontrola koncentracji

Pojęcie koncentracji i ich kontrola Koncentracja przedsiębiorców odnosi się do fuzji i przejęć, czyli łączenia przedsiębiorców, przejmowania jednych przez drugich lub tworzenia przez nich nowego przedsiębiorcy. Zamiar koncentracji należy zgłosić Prezesowi UOKiK, jeżeli dokonujący koncentracji przedsiębiorcy mają odpowiednio wysoki, łączny obrót (1 mld euro obrotu światowego lub 50 mln euro obrotu w Polsce). Prezes UOKiK zakazuje koncentracji, która istotnie ograniczy konkurencję na rynku, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej. Prezes UOKiK może zezwolić warunkowo na koncentrację, np. nakazując sprzedaż części majątku.

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Chodzi np. o stosowanie niedozwolonych postanowień wzorców umów, naruszanie obowiązku udzielania konsumentowi rzetelnej informacji lub czyny nieuczciwej konkurencji. By uznać praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, musi ona być stosowana na znaczną skalę. Nie wystarczą pojedyncze naruszenia prawa przez przedsiębiorcę. Ustaliwszy stosowanie praktyki, Prezes UOKiK nakazuje zaniechanie jej stosowania.

Kary pieniężne

Oprócz decyzji nakazującej zaprzestanie antykonkurencyjnej lub antykonsumenckiej praktyki, Prezes UOKiK może także nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10% obrotu w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Regulacja sektorowa

Regulacja sektorowa Regulacja sektorowa stanowi szczególną postać reglamentacji gospodarczej. Regulacja sektorowa to funkcja państwa polegająca na ciągłym, interwencyjnym oddziaływaniu państwa na gospodarkę poprzez władcze, restrykcyjne wpływanie na strukturę rynku i zachowania jego uczestników (wg. J. Walulika). Regulacja jest odpowiedzią na niesprawności mechanizmu rynkowego (market failure) specyficzne dla danego sektora (występujące tylko w nim albo mające w nim cechy szczególne).

Regulacja ekonomiczna i społeczna Regulacja ekonomiczna wpływa na konkurencję na rynku, tworząc ją (np. poprzez ułatwienia w wejściu na rynek), substytuując (np. poprzez wpływanie na ceny lub jakość usług monopolisty) albo blokując (w tych rzadkich przypadkach, gdy nie jest pożądana – vide rynek lotniczy w USA od lat 50-ych do 70-ych). Regulacja społeczna zmierza do osiągnięcia celów niezwiązanych bezpośrednio z celami ekonomicznymi, a odnoszących się np. do ochrony bezpieczeństwa, praw konsumentów, praw pracowników czy środowiska naturalnego.

Regulacja o ochrona konkurencji Regulacja służy ciągłemu korygowaniu mechanizmu rynkowego dotkniętego trwałą niesprawnością – z natury swej więc dotyczy tylko określonych sektorów gospodarki. Ochrona konkurencji służy powstrzymaniu incydentalnych zagrożeń konkurencji, które mogą wystąpić w dowolnych sektorach gospodarki.

Sektor telekomunikacyjny jako przykład sektora wymagającego regulacji Sektor telekomunikacyjny wymaga regulacji sektorowej ze względu na swoją specyfikę: pierwotnie na rynku działał monopolista (Telekomunikacja Polska S.A.), występowały więc nieprzezwyciężalne w sposób naturalny problemy z konkurencją. Regulacja na tym rynku zmierzała do zaprowadzenia konkurencji a obecnie do jej wzmacniania.

Charakterystyka regulacji sektora telekomunikacyjnego Rynek telekomunikacyjny jest przykładem rynku, na którym- przed zastosowaniem instrumentów regulacji - konkurencja jest pożądana, ale nie jest możliwa (ze względu na historycznie monopolistyczną strukturę rynku oraz jego infrastrukturalny charakter). Rynek ten wymaga więc stosowania tzw. asymetrycznych instrumentów regulacji, ułatwiających wejście na rynek nowych podmiotów i polepszających ich sytuację w relacji z dawnym monopolistą (operatorem zasiedziałym).

Regulacja a udziały w rynku Udział monopolisty/ operatora zasiedziałego w rynku telefonii stacjonarnej (do 1991 r. przedsiębiorstwo państwowe Poczta Polska, Telegraf i Telefon, od 1991 r. TP SA, od 2012 r. Orange Polska SA) Rok Udział w rynku 1989 100% 2003 >90% 2014 56% Udziały w rynku dostępu do Internetu w Polsce w 2014 r. (wszystkie technologie) Przedsiębiorca Udział Orange 29% Polkomtel (marka Plus) 9% T-Mobile 8% UPC P4 (marka Play) 7% Aero 2 5% Netia 4% Pozostali 30%