Epoki literackie

Sinusoida Krzyżanowskiego

Antyk

ANTYK (inaczej starożytność) jest to epoka obejmująca piśmiennictwo od czasów najdawniejszych do V w. n.e. Umowna data końca epoki starożytnej to 476 r. Pismo (alfabetyczne) istnieje od ok. XIII w. p.n.e. Od tego czasu powstawała Biblia. W starożytnej Grecji podstawę tematyczną literatury stanowi mitologia, podobnie jak Biblia istniejąca w przekazach ustnych od czasów niepiśmiennych. Na mitologii opierają się dzieła Homera: "Iliada" oraz "Odyseja" z VIII - VII w p.n.e. Rozkwit literatury antycznej przypada na okres świetności starożytnej Grecji i Rzymu (tzn. VIII w. p.n.e. - II w. n.e.). Literatura starożytna stała się wzorem wszystkich późniejszych prądów artystycznych i na długie wieki określiła europejskie kanony piękna. Uznano ją za wzór doskonały - klasyczny. Klasycyzm narodził się w Grecji, zaś Rzym przejął i odpowiednio przekształcił na swój sposób ten wzorzec.

Podział literatury greckiej Podzielić można ją na cztery okresy, biorąc pod uwagę gatunek literacki dominujący w danym czasie: - EPIKA (VIII wiek p.n.e.) - LIRYKA (VII-VI wiek p.n.e.) - DRAMAT (V wiek p.n.e.) - EPIGRAMAT (III wiek p.n.e.)

Średniowiecze

ŚREDNIOWIECZE to w większości europejskich krajów epoka narodzin literatur narodowych. W większości przypadków funkcjonowały one w przekazie ustnym i należały do twórczości ludowej. Zawierały świadectwo dawnych wierzeń i elementy zaczerpnięte z folkloru. W średniowieczu językiem urzędowym była łacina. Dorobek literacki średniowiecza zamyka się w rękopisach pieczołowicie przepisywanych w skryptoriach klasztornych. Książka w średniowieczu była bardzo cenną rzeczą, jej cena czasem przekraczała wartość paru wsi. Również sztuka pisania i czytania dostępna była tylko nielicznym osobom, w przeważającej mierze duchownym. Celem literatury średniowiecznej był dydaktyzm - przekazywanie treści pouczających, umoralniających, ukazywanie wzorców parenetycznych

Typy literatury średniowiecznej Do głównych typów literatury średniowiecznej należą: - HAGIOGRAFIA (żywoty świętych) -HISTOGRAFIA (kronikarstwo) -GRUPA UTWORÓW POŚWIĘCONYCH RYCERSTWU: chansons de gestes, romanse rycerskie.

Renesans

RENESANS następuje po średniowieczu. Przypada na wiek XVI – a 100 lat wcześniej zaczyna się we Włoszech i powoli ogarnia całą Europę. Najważniejszą ideologią nowych czasów staje się humanizm i związany z nim antropocentryzm. Antropocentryzm to postawa twórców, która stawia w centrum zainteresowań człowieka (antropos) i jego sprawy. Pamiętamy, że w średniowieczu w tymże centrum był Bóg i królował teocentryzm (theós = Bóg). Kiedy w Europie północnej jeszcze wznoszono gotyckie katedry, jeszcze dominował ideał rycerza – w Italii Ludzie zaczęli inaczej myśleć. Zdobywca, bogaty kupiec, artysta i geniusz – oto nowi idole epoki. Zaistniała potrzeba filozofii pochwalającej inne spojrzenie na życie. Słowo klucz to humanizm. Sięgnięto po ideały antyku – dlatego właśnie mamy renesans. Renesans znaczy ODRODZENIE – starożytnej myśli, pochwały rozumu i człowieka.

Barok

BAROK (wł. barocco - dziwny, napuszony, przesadny). Język poetycki baroku charakteryzuje bogactwo i ozdobność mówienia. Główną cechą baroku był powrót do wartości duchowych. Okres baroku to najwspanialszy czas w historii Rzeczypospolitej, która wówczas była jednym z największych mocarstw Europy.

Oświecenie

OŚWIECENIE epoka, która trwała od końca XVII wieku do końca XVIII wieku. Jest pierwszą epoką, w której ludzie byli jej świadomi - określali ją jako "wiek rozumu", "wiek filozofów" czy wiek oświecenia. Dużą wagę przywiązywano do wiedzy, rozumu i nauki.

Kierunki literackie okresu oświecenia Główne kierunki literackie okresu oświecenia to: -Klasycyzm -Sentymentalizm -Rokoko

Romantyzm

ROMANTYZM okres, przypadający na XVIII i XIX wiek, podczas którego przypada "Wiosna Ludów". Umowną datą początku epoki jest rok wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Był to okres wiary w uczucia, a także gwałtownych przemian ekonomicznych i społecznych. Czas ten kojarzy się głównie ze wspaniałą poezją, gwałtowną i porywającą miłością. W tym czasie powstało wiele ważnych wynalazków. Cechą charakterystyczną było przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum, a równocześnie sprzeciwiano się klasycyzmowi i harmonii. Zdecydowanie odrzucano rozum jako jedyne źródł poznania świata.

Pozytywizm

POZYTYWIZM okres literacki przypadający na lata , będący całkowitym przeciwieństwem romantyzmu. Pozytywizm to epoka promująca wiedzę, doświadczenie, badania naukowe raz ideał pracy. Był nazywany "wiekiem niepoetyckim". Był nazywany realizmem lub naturalizmem.

Młoda Polska

MŁODA POLSKA okres w literaturze przypadający na koniec XIX i początek XX wieku. Był nazywany również NEOROMANTYZMEM lub MODERNIZMEM. Stał się początkiem nowych kierunków w sztuce i literaturze. Przyniósł nowe prądy, zmieniające dotychczasowe myślenie, był także okres najbardziej oryginalnych osobowości rodzimej sztuki, prozy, poezji. Jego cechą był bunt przeciw materializmowi na rzecz idealizmu.

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE okres trwający między pierwszą a drugą wojną światową, czyli Był to jeden z najkrótszych okresów w dziejach literatury, ale bogaty w wydarzenia historyczne, filozoficzne, czy literackie.

Nowe kierunki artystyczne i literackie Powstałe kierunki artystyczne i literackie -Awangarda poetycka -Dadaizm -Ekspresjonizm -Futuryzm -Nadrealizm (surrealizm) -Neoklasycyzm

Współczesność

WSPÓŁCZESNOŚĆ epoka literacka, trwająca od 1939 roku do dziś która dzieli się na: literaturę lat wojennych, okres socrealizmu, literatura "Nowej Fali", i literaturę najnowszą (po roku 1980). Ten podział występuje w literaturze polskiej.

Gatunki literackie w poszczególnych epokach ANTYKANTYK ŚREDNIOWIECZEŚREDNIOWIECZE RENESANSRENESANS BAROKBAROK OŚWIECENIEOŚWIECENIE ROMANTYZMROMANTYZM POZYTYWIZMPOZYTYWIZM MŁODAPOLSKAMŁODAPOLSKA D M W I U Ę D Z I Y E W S O T J O E L N E N C E I E WSPÓŁCZESNOŚĆWSPÓŁCZESNOŚĆ Hymn, Pieśń, Oda, Sonet, Elegia, Tren, Poemat, liryczny, Epos, Nowela, Opowiadanie Powieść, Bajka, Baśń, Legenda, Podanie, Pamiętnik, Komedia, Tragedia, Dramat właściwy, romantyczny, groteskowy, Opera, Operetka, Szopka, Skecz. Kronika, Hagiografia, Misterium, Moralitet, Apokryfy, Chanson de gest, Dramat liturgiczny, Epos rycerski, Romans rycerski, Lament, Kronika. Epos, Powieść, Komedia, Tragikome- dia, Tragedia Esej, Felieton, List, Bajka, Satyra, Komedia polityczna, Poemat heroikomi- czny, Sielanka, Oda. Ballada romantyczna, Powieść Poetycka, Poemat dygresyjny, Dramat romantyczny, Powieść naturalisty- czna, realistyczna i historyczna, Felieton, Reportaż, Nowela pozytywisty- czna. Dramat naturalisty- czny, Dramat symboliczny, Proza poetycka. Powieść psychologi czna, Powieść społeczno- obyczajowa. Powieść paraboliczna, Powieść produkcyjna, Powieść środowisko- wa, Wiersz biały, Wiersz wolny, Satyra. Pieśń, Tren, Fraszka, Tragedia, Elegia, Dialog, Sonet, Kronika, Misterium, Kazanie, Nowela, Esej.

Najważniejsi twórcy epok literackich Antyk Średniowiecze >Homer >Tomasz z Akwinu >Simonides >Francois Villon >Sofokles >Geoffrey Chaucer >Horacy >Cyceron

Renesans Barok >Dante Alghieri > Jan Andrzej Morsztyn >Petrarka >Molier >Giovanni Boccaccio >Jean La Fontaine >Thomas More >Erazm z Rotterdamu >William Shakespeare >Jan Kochanowski

Oświecenie Romantyzm >Wolter >Adam Mickiewicz >Ignacy Krasicki >Cyprian Kamil Norwid >Józef Wybicki > Juliusz Słowacki >Daniel Dafoe >George Byron >Denis Diderot

Pozytywizm Młoda Polska >Adam Asnyk >Jan Kasprowicz >Maria Konopnicka >Władysław Orkan >Józef Ignacy Kraszewski >Władysław Reymont >Bolesław Prus >Stanisław Wyspiański >Henryk Sienkiewicz >Artur Rimbaud >Karol Dickiens >Stefan Żeromski >Antoni Czechow >Charles Baudelarie >Emil Zola

Dwudziestolecie międzywojenne Młoda Polska >Maria Dąbrowska >Krzysztof Kamil Baczyński >Tadeusz Różewicz >Bolesław Leśmian >Miron Białoszewski >Leopold Staff >Zofia Nałkowska >Tadeusz Borowski >Wisława Szymborska >Julian Tuwim >Ernest Bryll >Jan Twardowski >Ernest Hemingway >Zbigniew Herbert >Albert Camus >James Joyce >Tadeusz Konwicki > Stanisław Lem >Czesław Miłosz >Sławomir Mrożek