Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w przedszkolu (cz.1) W-91 8 października 2016 r. Przygotowała i prowadzi: Katarzyna Szczepkowska - Szczęśniak

Zagadnienia ważne dla Państwa 1.Wczesna diagnoza dziecka ze szczególnym uwzględnieniem dziecka wieku przedszkolnego 2.Propozycje ćwiczeń stymulujących dziecko w poszczególnych obszarach rozwoju 3.Metody i techniki wykorzystywane na zajęciach wczesnego wspomagania 4.Tworzenie indywidualnych programów zajęć wczesnego wspomagania 5.Wspomaganie dziecka autystycznego 6.Współpraca z rodzicami w zakresie wczesnej stymulacji rozwoju 2

Wczesne wspomaganie, co to dla Nas znaczy? wg Rozporządzenie MEN o Wczesnym Wspomaganiu z 11 października 2013 r. (DZ. U. poz. 1257)  kierunków i harmonogramu działań wspierających dziecko i rodzinę  nawiązanie współpracy z placówkami specjalistycznymi  opracowanie i realizowanie z dzieckiem i rodziną programu wczesnego wspomagania  analizowanie skuteczności pomocy 3

Najbardziej sprawdza się…. diagnoza funkcjonalna Diagnoza dla rozwoju, dla jakości życia. Ukazuje jak określony problem wpływa na funkcjonowanie psychospołeczne dziecka. Zwraca uwagę jak można regulować pojawiające się zakłócenia, wykorzystując zasoby tkwiące w dziecku. Oprócz deficytów i potrzeb określa także możliwości i potencjał osoby, którą poddajemy diagnozie. Kluczowe pytania: Na jakim poziomie rozwoju w poszczególnych sferach znajduje się dane dziecko? Jakie zasoby i jakie codzienne sytuacje można wykorzystać dla wspomagania rozwoju? 4

Informacje od rodziców Analiza wytworów Obserwacja Diagnoza specjalistyczna 5

Jakie błędy w obserwacji możemy popełnić?  Przedwczesna interpretacja, ocena zachowań, wyciąganie wniosków  Brak ujmowania zachowań dziecka na tle sytuacji, interpretacja bez kontekstu sytuacyjnego  Niedostrzeganie najbardziej istotnych informacji, koncentracja na programie, a nie na prawidłowościach rozwojowych  Powierzchowność, koncentracja na przypadkowych notatkach  Brak obiektywizmu, kierowanie się emocjami, sympatiami, potrzebie potwierdzenia zbyt wcześnie postawionych hipotez 6

Czy mam się już niepokoić? (praca w 3-4 os. grupach) Wymieńcie 2 dowolne zachowania dzieci budzące Wasz niepokój i przeanalizujcie je Opis zachowania Co jest w tym niepokojące go? Prawdopodobna przyczyna (Dlaczego on/a to robi? Prawdopodobny motyw (Po co on to robi?) POTRZEBA

Zasady obserwacji Celowa Co? Kogo? Jakie zachowania? Obiektywna Zapisuję to, co widzę Selektywna Zapisuję to, co jest przedmiotem obserwacji Zaplanowana Mam warunki i plan wg. którego obserwuję 8

O czym informuje nas analiza wytworów?  Wiedza  Umiejętności (precyzja, sprawność manualna i graficzna, kojarzenie i konstruowanie, dokładność, poziom rozwoju)  Wyobraźnia  Zaangażowanie (motywacja, zainteresowania, koncentracja uwagi, przeżywanie emocji, wytrwałość) 9

Na co warto zwrócić uwagę analizując wytwory?  Preferowaną tematykę  Estetykę  Poziom wykonania, bogactwo treści  Kompozycję 10

Stadia rozwoju rysunku wg. Szumana Bazgrota (może występować do 4 r. ż) Poziom, pion, kreski koliste Bazgrota linearna (kreski, a pod koniec zygzaki, supełki) – bazgrota figuralna (dzieci zaczynają nadawać nazwy) Okres idioplastyki (od 3 do 12 r. ż) Uproszczony, ubogi schemat (początek to głowonogi) Wzbogacony i udoskonalony schemat (kolory, płaszczyzny, sceny) 11

12

O co warto zadbać, gdy chcemy przeprowadzić wywiad, rozmowę? Warunki Atmosfera Pytania (cel) Po co????? Po co????? 13

Powtórka z psychologii rozwojowej 14

Po co dziecko się rusza? Punkt wyjścia do wszystkich obszarów rozwoju Punkt wyjścia do wszystkich obszarów rozwoju 15

Aktywność ruchowa Sprawność manualna Koordynacja wzrokowo-ruchowa Percepcja wzrokowa i słuchowa Orientacja przestrzenna Mowa Myślenie, uczenie się Dojrzałość emocjonalno-społeczna 16

Doskonalenie: POSTAWY LOKOMOCJI RÓWNOWAGI MANIPULACJI a w tym PŁYNNOŚCI ZWINNOŚCI RYTMICZNOŚCI SIŁY 17

Normą w tym wieku jest: Wzmożona potrzeba ruchu Wzmożona potrzeba ruchu GŁÓD RUCHU GŁÓD RUCHU 18

Z jakich powodów występuje głód ruchu? wielokrotne powtarzanie czynności = automatyzacja = nawyk ruchowy wielokrotne powtarzanie czynności = automatyzacja = nawyk ruchowy 19

Właściwości rozwojowe:  duża ruchliwość  potrzeba działania  obniżona wytrwałość  krótka koncentracja na jednej czynności  zmienność zainteresowań  przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem w układzie nerwowym 20

Ogólne zasady programu rozwijającego sprawność motoryczną 1.Nie wiek a faza (etap) rozwoju jest kluczowy dla planowania oddziaływań terapeutycznych 2.Ćwiczenia ruchowe wpływają korzystnie na wszystkie ob. rozwoju 3.Zaczynamy od ruchów dużych, uogólnionych do małych, precyzyjnych 4.Ćwiczenia wykonujemy przez naśladowanie, w zabawie, z narracją, odgrywaniem ról 5.Ćwiczenie dobieramy pod kątem usprawniania zaburzonych obszarów rozwoju ruchowego 6.Ćwiczeniami wyciszającymi kończymy zajęcia 21

Przykłady zadań ruchowych Co nam w duszy gra  kręta dróżka (równoległe liny), po taśmie, po ławeczce, niestabilnej powierzchni  chodzenie na różne sposoby (głośno, cicho, jak bocian itp.)  czworakowanie (jak wielbłąd i naprzemienne), krab, czołgania, pełzanie, „pływanie”, jazda na kocyku  skręty tułowia, skłony, krążenia częściami ciała  skoki, w tym przez przeszkody  piłki  turlanie się, przeciąganie liny  wzmacnianie mięśni brzucha, karku, grzbietu 22

Kierunek zmian?  kontrola nad ruchami ramienia, przedramienia i nadgarstka  doskonalenie drobnych mięśni dłoni i palców  koordynacja rąk i tułowia  doskonalenie ruchów zamaszystych i precyzyjnych 23

Kiedy rozwija się sprawność manualna?  SAMOOBSŁUGA  prace zręcznościowe  prace plastyczne, graficzne 24

Fazy trzymania przyborów do pisania: 1.Chwyt cylindryczny (rok, dwa lata) – cała dłonią „w garści” 2.Grzbietowy chwyt palcowy (dwa, trzy lata) – wewnętrzna część dłoni skierowana w dół 3.Statyczny chwyt statywowy (trzy, cztery lata) – ołówek chwycony wysoko, dłoń porusza się jako jedna całość, brak drobnych ruchów palców i dłoni, palec serdeczny i mały są lekko zgięte. 4.Dynamiczny chwyt statywowy (cztery, pięć lat) – dziecko chwyta ołówek niżej, kciuk i palec wskazujący są blisko siebie, ruch wynika z drobnych ruchów mięśni palców i dłoni. 25

Cele ćwiczeń doskonalących manipulację to m.in.…  wyrabianie płynnych, szerokich, spokojnych ruchów ramion  kształtowanie i kontrolowanie precyzyjnych ruchów dłoni i palców  kształtowanie prawidłowego chwytu pisarskiego  rozwijanie umiejętności posługiwania się przyborami do pisania, malowania, rysowania  rozwijanie współpracy obu rąk  doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej 26

Podstawowe zasady 1.Zaczynamy od ruchów DUŻYCH, rozmachowych, przechodząc do ruchów małych w obrębie dłoni i palców. 2.Warto pracować równolegle – dorosły i dziecko siedzą OBOK siebie, dziecko patrzy i naśladuje i odwrotnie. 3.Ćwiczenia graficzne zaczynamy od ZAMASZYSTYCH RUCHÓW W POWIETRZU, potem dziecko ma je wykonać na dużej płaszczyźnie grubymi kredkami, flamastrami, a dopiero potem na kartce, po śladzie, w liniach. 4.Pamiętajmy o prawidłowej pozycji przy pisaniu i chwycie narzędzia pisarskiego (łyżki, widelca, pędzla itp.) 5.Ważny jest kierunek pisania: kreski pionowe…., kreski poziome…., okręgi („kółeczka”)…… 27

Ważne: warto, aby…. 28

Przykłady ćwiczeń 1.Dużo machamy w powietrzu - ćwiczenia rozmachowe – usprawnianie ruchów ramion i przedramion – głównie naśladownictwo, wykorzystujemy opowieści ruchowe 2.Gimnastyka dłoni, nadgarstków, palców (dłonie bez przyborów) – a w tym zabawy paluszkowe, które ćwiczą pamięć, mowę, bogacą zasób słownictwa. 3.Ćwiczenia dłoni, nadgarstków, palców z przyborami – ważne: czynności powtarzalne. 29

Przykłady ćwiczeń 1.Klamerki, kubeczki, szczypce, darcie, plastelina, przekładanie przedmiotów (np. z miski z ryżem, piaskiem itp.), rysowanie po sypkim materiale, stemple, koraliki, nożyczki itp. 2.Ćwiczenia graficzne – mamy pole do popisu 3.Rysowanie palcami, na dużych powierzchniach, obiema dłońmi 1.Zamalowywanie konturów – pędzlem, kłaczkiem, palcem 2.Rysowanie: równoległe (tablica), połowa obrazka, na określony kolor, przez kalkę, rysowane wierszyki, szablony itp. 30

Percepcja wzrokowa – a może tak definicja? Zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych, a także ich rozumienia i interpretowania zgodnie z posiadanym doświadczeniem. Zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych, a także ich rozumienia i interpretowania zgodnie z posiadanym doświadczeniem. 31

Percepcja wzrokowa ważna, bo pozwala na:  spostrzeganie i interpretowanie rzeczywistości  zdobywanie wiedzy i doświadczeń  różnicowanie symboli  opanowanie umiejętności i sprawności (również dzięki obserwacji, NEURONY LUSTRZANE) 32

Dwa poziomy percepcji wzrokowej: 1.Pień mózgu - bodźce przedsionkowe, doznania z mięśni oczu, szyi i reszty ciała łączą się z bodźcami wizualnymi, 2.Półkule mózgowe – identyfikacja i interpretacja bodźców. 33

Rozwój percepcji wzrokowej Postrzeganie globalne - polisensoryczne Postrzeganie zamierzone, ukierunkowane Postrzeganie analityczne 34

Rozwój percepcji wzrokowej 1.Zależy od aktywności własnej dziecka, przejawiającej się głównie w zabawie, doświadczenia płynące ze wszystkich zmysłów. Integrowane są informacje wzrokowe i motoryczne. 2.Najpierw dziecko wyróżnia cechy łatwo uchwytne, przyciągające uwagę (wielkość, barwa, kształt). 35

Podstawowe zasady (1) 1.Zaczynamy od ćwiczeń ruchowych stymulujących sferę czuciowo-ruchową (funkcje motoryczne: motoryka duża i mała oraz czuciowe - dotyk, czucie głębokie) a dopiero później przechodzimy do technik stolikowych. 2.Pobudzanie analizatora wzrokowego wpływa na funkcje motoryczne i manualne. 3.Możemy używać do ćwiczeń obrazków tematycznych i atematycznych. Jest to naturalna rozwojowa kolejność (z wyjątkiem dzieci ze spektrum autyzmu). 4.Prowadzący zawsze powinien wykonywać wszystkie ćwiczenia (nauka przez obserwację i analogię, koncentracja uwagi, rozumienie poleceń itp.) 36

Podstawowe zasady (2) Etapy prowadzenia ćwiczeń: 1.Całościowe spostrzeganie eksponowanego materiału konkretnego (przedmioty, zdjęcia, obrazki) 2.Wybiórcze postrzeganie materiału konkretnego (z uwzględnieniem czasu ekspozycji itp.) 3.Całościowe postrzeganie materiału abstrakcyjnego (symbole graficzne, figury geometryczne) 37

Program rozwijania percepcji wzrokowej M. Frostig (wzory i obrazki) 1.Koordynacja wzrokowo-ruchowa – koordynacja ruchów gałek ocznych z ruchami ciała. 2.Spostrzeganie figury i tła – bez tej umiejętności jest rozproszona uwaga i dezorganizacja czynności 3.Stałość spostrzegania – postrzeganie przedmiotów, jako mających stałe właściwości (określony kształt, położenie, wielkość, barwę) – brak: trudność z rozpoznawaniem kształtów geometrycznych, w zależności od ich położenia, wielkości, barwy. 4.Spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni – relacje przestrzenne wobec mnie i innych, brak: mylenie liter o podobnym kształcie. 5.Spostrzeganie stosunków przestrzennych – rozwija się na bazie zdolności do spostrzegania przedmiotów w przestrzeni. 38

Przykłady ćwiczeń (1) 1.Obserwacja (przedmioty, czynności, dalsze otoczenie): co widzisz?, różnice, podobieństwa itp. wraz z manipulacją. 2.Dobieranie jednakowych, do takiego samego, elementów, par tej samej kategorii, par tematycznych (np. pokrywka i garnek) przedmiotów lub obrazków. 3.Wyszukiwanie różniących się elementów, dorysowywanie brakujących. 4.Układanie figur w konturach, puzzli. 5.Wskazywanie przedmiotu na ilustracji, po obejrzeniu oddzielnego obrazka. 6.Sortowanie wg. określonej cechy, układanie sekwencji według określonej cechy, miejsca w szeregu, kolejności, położenia, do kogo należy 39

Przykłady ćwiczeń (2) 7.Naśladowanie czynności, sekwencji zdarzeń na podstawie rysunków, zdjęć. 8.Budowanie, układanie przedmiotów wg. wzoru, sekwencji (w tym zapamiętanych). 9.Uzupełnianie zbiorów. 10. Szyfrowanie 11. Porównywanie obrazków, zapamiętywanie całościowe, odgadywanie czego brakuje. 12. Zapamiętywanie wielu szczegółów. 40

Co to jest percepcja słuchowa? Zdolność polegająca na spostrzeganiu, rozpoznawaniu i zapamiętywaniu dźwięków z otoczenia. 41

Po co nam słuch? Bodźce słuchowe  pozwalają na zauważenie i rozumienie przestrzeni  informuje, że coś się dzieje poza zasięgiem naszego wzroku  pozwalają utrzymać kontakt poza zasięgiem wzroku  zapowiedź nadchodzących wydarzeń  kierują odbiorem wrażeń wzrokowych  przykuwają uwagę, działają stymulująco, budzą zainteresowanie 42

Podstawowe funkcje słuchowe 1.Odbiór dźwięków (dostrzeżenie bodźca i faktu, że przestał działać) 2.Lokalizacja dźwięku w przestrzeni (skąd dochodzi) 3.Rozpoznawanie dźwięku (powiązanie go ze źródłem) 4.Zapamiętanie dźwięku 5.Połącznie dźwięku z innymi bodźcami 6.Różnicowanie dźwięków 43

Rozwój analizatora słuchowego  dojrzewanie układu nerwowego  sprawność analizatora  stymulacja dźwiękowa Analizator = receptor (ucho) + drogi nerwowe + słuchowy ośrodek w korze mózgowej (rozpoznawanie bodźca, nadawanie mu znaczenia, porównywania, analiza i synteza bodźców słuchowych) 44

Rodzaje słuchu fizyczny muzyczny fonematyczny 45

Największy rozwój słuchu muzycznego i pamięci słuchowej to… okres przedszkolny okres przedszkolny Jest to ważne ze względu na wpływ na: słuch językowy, zapamiętywanie poleceń (tak aby zrozumieć i zanalizować), naukę czytania, pisania i liczenia Jest to ważne ze względu na wpływ na: słuch językowy, zapamiętywanie poleceń (tak aby zrozumieć i zanalizować), naukę czytania, pisania i liczenia 46

słuchu fonematycznego Kiedy następuje dojrzałość słuchu fonematycznego? 6 – 7 rok życia stadium analityczne 47

Podstawowe zasady 1.Należy rozwijać wszystkie aspekty percepcji słuchowej. 2.Ćwiczenia słuchowe łączymy z ruchem i manipulacją przedmiotami, z wykorzystaniem instrumentów, możliwością generowania dźwięków. 48

Podstawowe zasady 1.Należy rozwijać wszystkie aspekty percepcji słuchowej. 2.Ćwiczenia słuchowe łączymy z ruchem i manipulacją przedmiotami, z wykorzystaniem instrumentów, możliwością generowania dźwięków. 49

Zapraszam na część dugą warsztatów. 50