Prawo dowodowe Postępowanie dowodowe przed sądem Opinia biegłego Dr Dagmara Gruszecka

Pojęcie biegłego Biegłym jest osoba, która posiada wiedzę specjalną w jakiejś dziedzinie nauki lub sztuki lub szczególne umiejętności (np. zawodowe) na specjalistycznym poziomie i która zostanie powołana w tym charakterze w postępowaniu.  Osoba prywatna (wpisana Instytucja naukowa, ale też na listę biegłych sądowych)specjalistyczna  Osoba prywatna(niewpisana na listę biegłych sądowych) tzw. biegły ad hoc

Pojęcie biegłego Art. 193 [Powołanie] § 1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Wiadomości specjalne to: okoliczności przekraczające poziom wiedzy człowieka wykształconego o odpowiednim doświadczeniu życiowym, Mogą nimi być np. charakter i stopień uszkodzenia ciała; określenie stanu technicznego pojazdu; ocena kwalifikacji kierowcy i wyboru przezeń najbardziej odpowiedniego manewru; ocena psychologiczna silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami oraz gdy konieczne są wiadomości dotyczące umiejętności praktycznych innych niż przeciętne..

Pojęcie biegłego Do wiadomości specjalnych nie można zaliczyć wiadomości z zakresu prawa; organ procesowy sam musi posiadać takie wiadomości (wyr. SN z r.,II KR 285/72, OSNKW 1974, Nr 4, poz. 73). Do wiadomości specjalnych należy jednak zaliczyć te, które obejmują np. prawo obce i międzynarodowe

Pojęcie biegłego Biegli nie dokonują ustaleń faktycznych, jest to wyłączna kompetencja organu procesowego. „Nie jest zadaniem biegłych odtworzenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, obowiązek ten spoczywa na sądzie orzekającym, przy czym opinie biegłych mogą okazać się in concreto dowodami wydatnie ułatwiającymi jego wypełnienie.(post. SN z r. V KK 91/05, OSNwSK 2005, Nr 1, poz. 2005)

Pojęcie biegłego Niezastępowalność dowodu z opinii biegłego Dowodu z opinii biegłego nie można zastąpić innym dowodem. Dotyczy to również sytuacji, gdy inne źródło dowodowe, np. świadek posiada również wiadomości specjalne pozwalające mu wypowiedzieć się w kwestii stanowiącej przedmiot opiniowania.

Pojęcie biegłego Co do biegłych indywidualnych prezes sądu decyduje o wpisie na listę biegłych sądowych. Organ procesowy może też powołać biegłego ad hoc. Art. 195 [Obowiązek] Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.

Pojęcie biegłego Ustawodawca nie różnicuje pod kątem dowodowym opinii wydanych przez biegłego indywidualnego czy instytucje. Nie ma też znaczenia ilość biegłych wydających opinię. Instytucjami naukowymi lub specjalistycznymi, uprawnionymi z mocy art. 193 § 2 KPK do wydawania opinii na użytek postępowania karnego, są np jednostki organizacyjne Akademii Nauk bądź szkół wyższych albo jednostki badawczo-rozwojowe przewidziane przepisami ustawy z r. o jednostkach badawczo-rozwojowych.  opinię kryminalistyczną może też wydać np. Centrum Ekspertyz Kryminalistycznych Komendy Głównej Policji, jest to opinia instytutu w rozumieniu art. 193 § 2 (post. SN z r., OSNwSK 2006, Nr 1, poz. 2351).

Pojęcie biegłego Jeśli zachodzą okoliczności z art. 193 § 1 k.p.k., powołanie biegłego jest obowiązkiem sądu (post. SN z r., II KK 333/06, OSNwSK 2007, Nr 1, poz. 1070; wyr. SN z r., V KK 137/08, Biul. PK 2009, Nr 1, poz. 45) nawet gdy sąd dysponuje wiedzą specjalną, to i tak musi skorzystać z opinii biegłego na podstawie art. 193 § 1

Pojęcie biegłego NIE MOGĄ BYĆ BIEGŁYMI: 1) obrońca lub adwokat działający na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, 2) duchowny, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi, 3) osoba najbliższa dla oskarżonego, 4) osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, 5) osoba, która w innej toczącej się sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, 6) osoba, której sprawa dotyczy bezpośrednio, 7) osoba, która jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób, 8) osoba, która jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związana z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli, 9) osoba, która brała udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadziła postępowanie przygotowawcze. 10)osoby powołane w sprawie w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkiem czynu. (Art. 196 § 1. )

Pojęcie biegłego § 2. Jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego wymienione w § 1, wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce biegłego wyłączonego powołuje się innego biegłego. Taka opinia biegłego nie może stanowić dowodu!!! § 3. Jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego.

Dowód z opinii biegłego Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego – w przeciwieństwie do zasady, że dopuszczenie dowodu nie wymaga wydania postanowienia – zawsze następuje w drodze POSTANOWIENIA!!! (art. 170 § 3). Art. 194 O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie, w którym należy wskazać: 1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy, 2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych, 3) termin dostarczenia opinii.

Dowód z opinii biegłego Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego w postępowaniu sądowym wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator, Policja lub inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze.

Dowód z opinii biegłego Art. 197 [Przyrzeczenie]§ 1. Biegły składa przyrzeczenie następującej treści: "Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością". § 2. Biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze. Biegli sądowi (ci wpisani na listę!) składają przyrzeczenie przed prezesem sądu okręgowego i obowiązuje ono przez cały czas trwania funkcji biegłego. OCHRONA BIEGŁEGO § 2a. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec biegłego lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami, może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której biegły jest zatrudniony, lub na inny wskazany przez niego adres. ",

Dowód z opinii biegłego Biegłego należy uprzedzić o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. W postępowaniu przygotowawczym podpisuje on oświadczenie stwierdzające, że został o tym uprzedzony. Złożenie przez biegłego fałszywej opinii wypełnia znamiona przestępstwa z art. 233 § 4 KK. Biegłego dotyczą regulacje zawarte w art Jeżeli jego opinia wiąże się z ujawnieniem tajemnicy służbowej lub zawodowej, prokurator lub sąd powinni na jego wniosek wydać postanowienie o zwolnieniu go z obowiązku zachowania tajemnicy.

Dowód z opinii biegłego OPNIA BIEGŁEGO Opinia może być złożona pisemnie… bądź ustnie! Opinia biegłego to sprawozdanie z badań, zakończone wnioskami, które mają być sformułowane i przedstawione organowi procesowemu w taki sposób, aby mógł on samodzielnie ocenić zakres i poprawność przebiegu badań oraz trafność wniosków Ekspertyza - ogół czynności badawczych +opinia

Dowód z opinii biegłego Art. 193 § 3. W wypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności, o tym, czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych.  ekspertyza zespołowa  ekspertyza kompleksowa  możliwość konfrontacji biegłych

Dowód z opinii biegłego Podczas sporządzania opinii biegły powinien wskazać między innymi, jakich metod użył podczas sporządzania opinii, jakie współczynniki przyjął, itp… Nie wystarczy, aby biegli przedstawili tylko swoją ostateczną konkluzję Opinia powinna być zwięzła i jasna Opinia biegłego nie powinna natomiast zawierać sformułowań dotyczących winy oskarżonego lub oceny prawnej jego czynu – pamiętaj o zasadzie samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego (art. 8 § 1)!!!

Dowód z opinii biegłego Opinia składa się z części wstępnej (art. 200 § 2 pkt 1-4) oraz części sprawozdawczej, zawierającej sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz wyciągnięte na ich podstawie wnioski. Opinia powinna zawierać: 1) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego, 2) imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich, 3) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji, 4) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii, 5) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski, 6) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii. (art. 200 § 2 k.p.k.)

Dowód z opinii biegłego Opinia biegłego podlega sprawdzeniu przez organ procesowy, strony, pełnomocników, obrońców. Aby mogła spełniać walory dowodowe musi odpowiadać określonym wymogom, a zatem musi być pełna, jasna i niesprzeczna (por. wyr. SN z r., IV KKN 253/99, Legalis). A CO JEŻELI OPINIA NIE SPEŁNIA WYMAGAŃ…….? Art. 201 Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych. NIEDOPUSZCZALNA jest SUPEREKSPERTYZA!!!

Dowód z opinii biegłego Szczególnym rodzajem sytuacji, w której potrzebna jest wiedza specjalistyczna, jest konieczność wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego. W TYM CELU sąd (a w postępowaniu przygotowawczym prokurator) powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. (ART.202 KPK)

Dowód z „prywatnej opinii” biegłego Problematyka opinii prywatnych !!! Sporządzona na zlecenie stron prywatna ekspertyza nie jest opinią biegłego w rozumieniu art. 193 § 1 KPK Tak zwana prywatna opinia sporządzona przez osobę nie powołaną przez organ procesowy w charakterze biegłego może być jednak zaliczona w poczet materiału dowodowego, albowiem jest to dokument prywatny powstały dla celów postępowania karnego w rozumieniu art. 393 § 3 KPK – można więc ją odczytać na rozprawie. Strony nie mają prawa samodzielnie powoływać biegłych. ALE Dowód z „opinii” przedstawiony przez stronę może być także prze sąd oceniony jako informacja wskazująca na potrzebę powołania biegłego, ew. nowego biegłego czy wydania opinii uzupełniającej.

Literatura 1) T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, wydanie 8, Lexis Nexis, Warszawa ) G. Kopczyński, Konfrontacja biegłych w polskim procesie karnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa ) A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, 2. wydanie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa ) A. Bojańczyk, Dowód prywatny w postępowaniu karnym w perspektywie prawno porównawczej, Wolters Kluwer Polska, Warszawa ) K.J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Lexis Nexis, Warszawa ) T. Widła, Ocena dowodu z opinii biegłego, Katowice ) J. Skorupka (red.), Postępowanie karne. Część szczególna, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.