Cele projektu Cele ogóleCele szczegółowe Zwiększenie potencjału Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Szymona Szymonowica w Zamościu w obszarze przygotowywania i wdrażania zmodernizowanego programu praktyk pedagogicznych dzięki realizacji praktyk w wybranych placówkach oświatowych, dla których organem prowadzącym jest Miasto Zamość. Podniesienie jakości pracy szkół, dla których organem prowadzącym jest Miasto Zamość, dzięki realizacji praktyk w oparciu o wypracowany program praktyk pedagogicznych. Działania edukacyjne skierowane zarówno do studentów (rozwój praktycznych umiejętności efektywnej realizacji procesu dydaktycznego i wychowawczego), jak i nauczycieli (pogłębianie kompetencji potrzebnych do moderowania procesu odbywania praktyk zawodowych przez studentów).

Zakres tematyczny rekomendacji W ramach projektu zostały opracowane rekomendacje dotyczące: sytuacji trudnych w pracy nauczyciela, technik pracy z grupą i jednostką, organizacji pracy nauczyciela.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Budowanie autorytetu: –rola autorytetu nauczyciela w edukacji dzieci i młodzieży szkolnej; –braki w wiedzy i umiejętnościach studentów szkół pedagogicznych przedstawione na konferencji dotyczącej kształcenia przyszłych nauczycieli i przygotowania kandydatów na studia wyższe (Łódź, kwiecień 2010 roku); –oczekiwania uczniów oraz społeczeństwa wobec współczesnych nauczycieli.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Kompetencje merytoryczne Kompetencje psychologiczno- pedagogiczne Kompetencje komunikacyjne i negocjacyjne Kompetencje autoedukacyjne

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Budowanie autorytetu – rekomendacje – Rozwijanie kompetencji: merytorycznych (wiedza na temat nauczanego przedmiotu, poparta znajomością wymagań programowych oraz dostępnych podręczników i pomocy dydaktycznych, w tym nowoczesnych rozwiązań z zakresu ICT, znajomość prawa oświatowego i jego interpretacji); psychologiczno-pedagogicznych (rozwijanie i uaktualnianie wiedzy zdobytej na studiach za pomocą analizy najnowszych publikacji z dziedziny pedagogiki i psychologii zamieszczanych w specjalistycznych czasopismach, takich jak kwartalnik wydawany w języku angielskim „The New Educational Review” czy polskojęzyczne „Ruch Pedagogiczny”, „Edukacja Dorosłych”, „Kultura i Edukacja” i inne);

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Budowanie autorytetu – rekomendacje –Rozwijanie kompetencji: komunikacyjnych i negocjacyjnych (doskonalenie umiejętności podejmowania nieraz trudnych dyskusji z uczniami, szacunek dla odmienności, umiejętność dostrzeżenia i docenienia wartości wynikającej z istniejących różnic, jak również budowania połączeń między odmiennymi punktami widzenia); autoedukacyjnych (poszerzanie swoich kwalifikacji i kompetencji w myśl realizacji idei uczenia się przez całe życie [ang. Lifelong Learning] dzięki udziałowi w konferencjach, szkoleniach czy projektach skierowanych do nauczycieli).

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Praca z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych –Uczeń o wyjątkowym potencjale edukacyjnym: trudności z definiowaniem pojęcia „uczeń zdolny” i konieczność przyjęcia jednej definicji pozwalającej na poprawne przeprowadzanie procedur diagnostycznych; profil psychologiczny uczniów o wyjątkowym potencjale edukacyjnym; współwystępujące deficyty rozwojowe i wynikająca z nich swoista dwoistość w funkcjonowaniu uczniów zdolnych.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Uczeń o wyjątkowym potencjale edukacyjnym – rekomendacje Na etapie diagnozy: rozpoczynanie procesu diagnozy w momencie przyjęcia ucznia do szkoły, podejście holistyczne, dokonywanie różnicowania w zakresie przyczyn obniżonych osiągnięć szkolnych uczniów, wprowadzenie aspektów diagnozy funkcjonalnej, wykorzystywanie w diagnozie różnych źródeł informacji. Na etapie pracy: zidywidualizowanie toku nauczania, przedstawienie możliwości uczestniczenia w zajęciach dodatkowych (kursy, obozy edukacyjne, olimpiady, konkursy), objęcie ucznia i jego rodziców/opiekunów opieką poradni psychologiczno-pedagogicznej, przeniesienie ucznia do klasy starszej rocznikowo.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Praca z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych –Uczeń z rodziny dysfunkcyjnej: ogólny profil psychologiczny ucznia z rodziny dysfunkcyjnej (zaniżone poczucie wartości i aspiracje, zakłócony rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny, bardzo często występujące trudności i niepowodzenia w szkole).

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Uczeń z rodziny dysfunkcyjnej – rekomendacje Na etapie diagnozy: uważna obserwacja symptomów behawioralnych i psychologicznych mogących świadczyć o problemie występującym w rodzinie dziecka; postępowanie zgodnie ze schematem rozmowy interwencyjnej. Na etapie pracy: zachęcanie do współpracy z innymi uczniami, wyznaczanie dodatkowej funkcji w klasie, okazywanie zainteresowania, zachęcanie do rozwijania zainteresowań.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Uczeń z dysleksją – rekomendacje Jednostką upoważnioną do wydawania diagnozy dotyczącej dysleksji jest przychodnia psychologiczno-pedagogiczna, jednak nauczyciel powinien obserwować ucznia i w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących sygnałów kierować go na specjalistyczne badania. Na etapie pracy: postępowanie zgodnie z pięciostopniowym modelem udzielania pomocy dostosowanym do głębokości zaburzeń przejawianych przez ucznia.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Uczeń z ADHD– rekomendacje Jednostką upoważnioną do wydawania diagnozy dotyczącej dysleksji jest przychodnia psychologiczno- -pedagogiczna, jednak nauczyciel powinien obserwować ucznia i w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących sygnałów kierować go na specjalistyczne badania. Na etapie pracy: postępowanie zgodnie z pięciostopniowym modelem udzielania pomocy dostosowanym do głębokości zaburzeń przejawianych przez ucznia.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Stres i wypalenie zawodowe: –zawód nauczyciela jako jeden z zawodów zaliczanych do grupy zawodów pomocowych (ang. helping professions) i związane z tym zagrożenia dla zdrowia i funkcjonowania społecznego jednostki; –zawód nauczyciela a zwiększona podatność na wystąpienie syndromu wypalenia zawodowego.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Studia literaturowe drogą do zrozumienia mechanizmów wypalenia zawodowego. Identyfikacja źródeł stresu i odnajdywanie sposobów radzenia sobie ze stresem. Praktykowanie radzenia sobie na warsztatach poświęconych tematyce stresu w czasie kształcenia zawodowego. Diagnoza osobowości i predyspozycji zawodowych podczas przygotowania studentów do pracy nauczyciela. Zmiany na etapie studiów wyższych. Stres i wypalenie zawodowe – rekomendacje

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Konflikty i sposoby ich oswajania: –definicja pojęcia „konflikt”, –destrukcyjny i twórczy potencjał konfliktów, –stosunek sił w relacji nauczyciel – uczeń a odpowiedzialność.

Sytuacje trudne w pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Stań w swojej obronie. „Czy ważniejsze jest dla mnie udowodnienie mojej niewinności czy utrzymanie dobrej relacji z moim oskarżycielem?”. Możesz postawić na swoją wygraną i zakończyć konflikt w tym miejscu (ale zawsze możesz wrócić) lub przejść do kolejnych etapów. „Która część oskarżenia jest prawdziwa, nawet jeśli jest to tylko niewielkie ziarno prawdy lub pewien ograniczony jej aspekt?”. Dalsza eksploracja oskarżenia. Wytłumacz swojemu oponentowi, z jaką częścią jego zarzutu się zgadzasz. „Zestaw pierwszej pomocy” w sytuacji konfliktu

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Asymetryczny Nauczyciel jest inicjatorem i organizatorem. Scentralizowany Nauczyciel i uczniowie zajmują różne pozycje w herarchii. Wertykalny Nauczyciel zajmuje centralną pozycję w grupie. Charakter komunikacji w warunkach szkolnych

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Efektywna komunikacja między nauczycielem a uczniami – rekomendacje Weryfikacja kompetencji komunikacyjnych u kandydatów na studia czy specjalizacje przygotowujące do pracy nauczyciela; należy zwracać szczególną uwagę na ich zdolności empatyczne i umiejętność nawiązywania emocjonalnego kontaktu z uczniami. Weryfikacja może mieć postać rozmowy kwalifikacyjnej. Wykazywanie się świadomością swoich ograniczeń w zakresie komunikacji, kontrolowanie swoich odruchów i reakcji podczas zajęć lekcyjnych. Niezbędne jest, aby nauczyciel na początku każdej lekcji zwracał uwagę na atmosferę panującą w klasie i podejmował odpowiednie środki, by dostosować do niej sposób komunikowania się z uczniami oraz sposób przekazywania informacji. Uważne wsłuchiwanie się w wypowiedzi uczniów i korygowanie ich błędów stylistycznych, jednoczesne uważanie na treść, która jest najistotniejsza w procesie nauczania i powinna decydować o ocenie. Dostosowywanie werbalnych środków przekazu informacji do potrzeb i umiejętności uczniów, aby sposób przekazywania wiedzy przez nauczyciela był dla uczniów jasny i rzeczowy. Świadomość nauczyciela wysyłanych przez siebie sygnałów niewerbalnych oraz umiejętność właściwego odczytywania komunikatów wysyłanych przez uczniów

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Faza orientacyjna 1 Faza integracyjna 2 Faza samorealizacji 3 Trzy fazy rozwoju grupy:

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny zdobycie podstawowych informacji o uczniach stwarzanie warunków sprzyjających nawiązywaniu przyjaznych kontaktów 1 dbanie o przestrzeganie ustalonych wcześniej zasad przy otwartości na wprowadzanie modyfikacji omówienie kwestii dotyczących skutecznej komunikacji i współpracy w zespole 2 czuwanie nad komunikacją i przepływem informacji w zespole oraz wspieranie uczniów w sytuacjach kryzysowych wzmacnianie w uczniach postawy tolerancji oraz akceptacji dla innych za pomocą odpowiednich gier oraz ćwiczeń integracyjnych 3

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Metody aktywizacji uczniówTechniki aktywizacji uczniów Metoda nauczania jest działaniem, które uwzględnia emocjonalny aspekt nauczania poprzez wykorzystywanie przez nauczyciela odpowiednich sposobów pracy z uczniami w odpowiednim momencie w celu uzyskania przez nich wiedzy z określonej dziedziny. Technika oznacza przepis czy też instrukcję na organizowanie zewnętrznej sytuacji edukacyjnej w ramach przyjętej metody.

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Uniwersalne zasady stosowania działań o charakterze aktywizującym Uczniowie stanowią podmiot uczenia się i w związku z tym powinni mieć możliwość podejmowania decyzji na temat treści i formy oraz modyfikacji przebiegu zajęć lekcyjnych. Nauczanie przebiega według uniwersalnego schematu, lecz podczas lekcji nauczyciele powinni dążyć do uzupełniania indywidualnych deficytów wiedzy i umiejętności uczniów w odpowiedzi na ich indywidualne potrzeby rozwojowe. Zarówno forma, jak i treść uczenia się określane są w procesie negocjacji miedzy nauczycielami i uczniami. Powstały w ich rezultacie kontrakt może być modyfikowany po uwzględnieniu aktualnych potrzeb. Praca podczas lekcji powinna być zorganizowana tak, aby każdy uczeń miał zadanie do wykonania samodzielnie lub w grupie. Ponadto uczniowie powinni ponosić odpowiedzialność za swoje wyniki w nauce. Uczniowie wpływają na decyzje zapadające w ramach pracy podczas lekcji oraz sygnalizują własne potrzeby i spostrzeżenia za pomocą wielostronnej komunikacji mającej szczególne znaczenie dla efektów podejmowanych działań i wzajemnych relacji. Założeniem każdej metody nauczania jest uczenie przez doświadczenie. Istotne jest zarówno doświadczenie bieżące realizowane przez nauczyciela stawiającego ucznia w sytuacji zadaniowej, jak i przeszłe, podlegające analizie i wymianie w ramach grupy podczas zajęć lekcyjnych.

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Wykorzystanie ICT w pracy nauczyciela –W Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela zawarto wymagania, jakie powinien spełniać nauczyciel w zakresie technologii informacyjnych. Wśród nich znalazły się następujące umiejętności: wykorzystywania technik informatycznych; przetwarzania tekstów; wykorzystywania arkuszy kalkulacyjnych; korzystania z baz danych; posługiwania się grafiką prezentacyjną; korzystania z usług w sieciach informatycznych; pozyskiwania i przetwarzania informacji; wykorzystywania technologii informacyjnej w pracy pedagogicznej.

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny Raport z badania Instytutu Badań Edukacyjnych z 2013 roku Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli dowodzi, że najwięcej nauczycieli korzysta z nowych technologii w celu wyszukiwania ciekawych materiałów w internecie. Stosunkowo spora liczba nauczycieli nawiązuje też do treści zamieszczonych w internecie podczas zajęć lekcyjnych oraz zachęca uczniów do korzystania z aplikacji komputerowych. Najrzadziej w pracy z uczniem nowe technologie wykorzystywane są przez nauczycieli w zakresie kontaktu z uczniami za pośrednictwem poczty elektronicznej. Zaleca się, aby nauczyciele zadbali o dopasowanie wybranej formy komunikacji z uczniami do konkretnych warunków panujących w danej szkole i klasie. Dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z alternatywnych wobec poczty elektronicznej narzędzi komunikacji: –for internetowych, –blogów, –portali społecznościowych, –platform e-learningowych, –stron internetowych.

Techniki pracy z grupą i jednostką Zakres merytoryczny W raporcie Instytutu Badań Edukacyjnych znaleźli się też nauczyciele, którzy przyznali, że rzadko lub w ogóle nie korzystają z nowych technologii. Tylko 10% nauczycieli wskazało brak umiejętności komputerowo-internetowych uczniów. Jednocześnie aż 49% respondentów było zdania, że uczniowie mogą nie mieć w swoich miejscach zamieszkania dostępu do komputera. Wobec powyższych danych rekomenduje się podejmowanie przez nauczycieli działań na rzecz zwiększenia częstotliwości wykorzystywania urządzeń i narzędzi ICT podczas zajęć lekcyjnych w celu wyrównywania poziomu umiejętności w zakresie wykorzystywania nowoczesnych technologii wśród uczniów, którzy nie mają do nich dostępu na co dzień.

Organizacja pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Dokumentacja przebiegu nauczania i działalności wychowawczej: –dokumentacja obowiązująca nauczyciela (plany wynikowe, dydaktyczne i wychowawcze; scenariusze lekcji; dzienniki lekcyjne i dzienniki zajęć dodatkowych; arkusze ocen uczniów i świadectwa potwierdzające promocję do następnej klasy lub ukończenie danego etapu nauki).

Organizacja pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Dokumentacja przebiegu nauczania i działalności wychowawczej – rekomendacje Korzystanie z gotowych planów dydaktycznych i wynikowych przygotowanych przez wydawnictwa podręczników szkolnych. Zachęcenie uczniów do rozmów na tematy dla nich ważne i na podstawie wypracowanych wniosków tworzenie planów wychowawczych. Korzystanie ze źródeł internetowych zawierających scenariusze zajęć. Systematyczne prowadzenie dzienników lekcyjnych i zapoznawanie się z funkcjonowaniem dzienników elektronicznych (e-dzienników).

Organizacja pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Ewaluacja pracy własnej i uczniów –Metody autoewaluacji – rekomendacje: badania ankietowe; obserwacja; wywiad; analiza dokumentów: pisanych, cyfrowych, obrazowych i obrazowo-dźwiękowych; metody alternatywne: grupowe, np. „Wędrujący pamiętnik”, wizualne, np. „Gadająca ściana”, „Róża wiatrów”. –Metody ewaluacji pracy uczniów – rekomendacje: metody alternatywne, np. „List do siebie”, „Dziennik”.

Organizacja pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Współpraca z podmiotami wspierającymi szkołę i nauczycieli –Rodzice: utrzymywanie stałego kontaktu z rodzicami/opiekunami dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych; włączanie rodziców w funkcjonowanie szkoły dzięki uświadamianiu im ich obowiązków wobec szkoły; zachęcanie do partycypowania w strategii rozwoju szkoły oraz udziału w uroczystościach i współorganizowaniu innych wydarzeń związanych z placówką. –Poradnie psychologiczno-pedagogiczne: kierowanie uczniów na specjalistyczne badania mające zweryfikować podejrzenia nauczyciela o występowaniu zaburzeń (dysleksja, ADHD i inne); utrzymywanie kontaktu ze specjalistami w celu monitorowania przebiegu terapii lub innych działań pomocowych.

Organizacja pracy nauczyciela Zakres merytoryczny Współpraca z podmiotami wspierającymi szkołę i nauczycieli –Ośrodki doskonalenia nauczycieli: udział nauczycieli w szkoleniach oferowanych przez ośrodki doskonalenia nauczycieli w celu rozwijania wiedzy i poszerzania kwalifikacji zawodowych. –Władze lokalne: włączanie władz lokalnych w projekty oraz wydarzenia organizowane przez szkoły dzięki udzielaniu dofinansowania lub sponsorowaniu nagród w konkursach dla uczniów; organizowanie spotkań uczniów z przedstawicielami gminy. –Biblioteki: organizowanie dla uczniów regularnych wycieczek do bibliotek publicznych w celu zapoznania ich z dostępnymi zbiorami bibliotecznymi i zasadami korzystania z nich. –Instytucje kultury: zachęcanie uczniów do udziału w wystawach, koncertach, spektaklach teatralnych lub warsztatach mających na celu pobudzenie kreatywności, rozwijanie zainteresowań i zachęcanie do udziału w życiu kulturalnym regionu.

Człowiek – najlepsza inwestycja Program Operacyjny Kapitał Ludzki Priorytet III – Wysoka jakość systemu oświaty Działanie 3.3. Poprawa jakości kształcenia Poddziałanie Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli – projekty konkursowe