Drukarnia Jana Kantego Trzebińskiego

Zabytkowy budynek kantoru i salonu wystawowego dawniej drukarni „Jan Kanty Trzebiński” w Radomiu znajduje się przy ulicy Żeromskiego 28 (dawniej Lubelska 128). Obiekt ten zbudowany jest z czerwonej cegły na planie prostokąta, jest podpiwniczony, nad częścią wschodnią kryty dachem czterospadowym łamanym, nad częścią zachodnią jest taras. Dach kryty jest dachówką ceramiczną. Wejście do budynku mieści się na północno-wschodnim narożu, w formie narożnej absydy wielobocznej. Wygląd i usytuowanie drukarni

Drzwi osadzone są w portalu z drobnoziarnistego piaskowca. Dekoracja portalu wykonana jest z czerwonego piaskowca, przedstawia tarczę z monogramem firmy „JKT”, awers i rewers medalu przyznanego firmie w 1899 roku na Wystawie Rolniczo- Przemysłowej w Radomiu oraz tło z liści, natomiast w narożach między laskowaniami portalu dwie daty: 1818 i Na ścianach absydy dwa medaliony przedstawiające wizerunki Gutenberga i Senefeldera. Przypory spływają ku dołowi łukiem. Na elewacji północnej budynku znajdują się trzy otwory okienne. Balustrada tarasu pełna, z czerwonej cegły, z niewielkim ażurem metalowym. Najskromniejsza pod względem dekoracji architektonicznych jest elewacja wschodnia, posiadająca jeden otwór okienny zwieńczony półkoliście i parapet z piaskowca. Pod drugim okapem umieszczony napis: „ Jan Kanty Trzebiński”.

Medalion na budynku drukarni Trzebińskich, przedstawiający wynalazcę druku Johanna Gutenberga.

Medalion na budynku drukarni Trzebińskich, przedstawiający wynalazcę litografii Alojzego Senefeldera.

Drukarnia Trzebińskich - tympanon z inicjałami Jana Kantego Trzebińskiego.

POCZĄTKI DRUKARSTWA Jan Kanty Trzebiński patent drukarski uzyskuje w roku 1846, a już w rok później podejmuje pracę jako zecer w drukarni Wincentego Stokowskiego w Radomiu, gdzie pracował do 20 kwietnia 1848 roku. Następnie pracuje w drukarni akademickiej pełniąc obowiązki zastępcy prowizora/kierownika drukarni/ i pracuje jako zecer. Potem przez trzy lata pracuje w krakowskiej drukarni „Czasu”, po czym wraca ponownie do radomskiej drukarni W. Stokowskiego. Mając 33 lata żeni się z córką Jakuba Czempińskiego – właściciela drukarni przy obecnej ulicy Żeromskiego 28, która to drukarnia przeszła w spadku na Jana Kantego Trzebińskiego i jego żonę. W ten sposób stał się on właścicielem drukarni, którą zarządzał aż do śmierci. J.K. Trzebiński w 1865 roku nabywa na własność drukarnię W. Stokowskiego i od tej pory prowadzi obie oficyny drukarskie pod wspólną nazwą : „Zakłady Drukarsko – Litograficzne Jan Kanty Trzebiński”.

DZIAŁALNOŚĆ DRUKARSKO – WYDAWNICZA FIRMY „JAN KANTY TRZEBIŃSKI”. Jakkolwiek firma ta powstała dopiero w 1865 roku, to w zasadzie kontynuowała już przeszło 50-letnie tradycje drukarstwa radomskiego. Nowy szyld na starych zakładach nie oznaczał jednak tylko formalnej czy prawnej zmiany, ale przede wszystkim był symbolem nowoczesności w ówczesnej grafice poligraficznej. Nowy szyld oznaczał również nowy profil wydawniczy drukarni, nastawiony głównie na popularyzację nauki i sztuki oraz - co jest szczególnie godne podkreślenia – na podnoszenie poziomu kultury mieszkańców Radomia i okolic.

Nie sposób nie wspomnieć, że drukarnie były wtedy jednocześnie instytucjami wydawniczymi, publikującymi wydawnictwa książkowe i prasowe, a Zakłady Drukarsko – Litograficzne „Jan Kanty Trzebiński” w Radomiu mają na tym polu spore zasługi. O nich to najwięcej mówiły życzenia dla firmy Trzebińskich z okazji jubileuszu stulecia istnienia zakładu, spośród których to najbardziej oddają charakter słowa ówczesnego starosty Radomia – Gniewosza. Przy drukarni prowadzona była biblioteka – archiwum wydawnictw firmy Trzebińskich, w której to w 1918 roku liczba własnych wydawnictw wynosiła 600 tytułów wydawniczych.

OSIĄGNIĘCIA Za swe osiągnięcia na polu poligrafii Zakłady Drukarsko – Litograficzne „Jan Kanty Trzebiński” w 1899 roku otrzymały Medal Złoty Duży na wystawie przemysłowo – rolniczej w Radomiu (piaskowa kopia tegoż medalu znajduje się w portalu zabytkowej drukarni), natomiast na wystawie słowiańskiej ilustrowanych kart pocztowych w Krakowie firma otrzymała w tym samym roku dyplom uznania.

WYGLĄD ZAKŁADU Do momentu utworzenia firmy „Jan Kanty Trzebiński” zakład dysponował tylko czterema drewnianymi prasami ręcznymi. Dopiero od 1865 roku datuje się modernizację zakładu i jego rozwój. Wpierw właściciel firmy wprowadził do zakładu metalową maszynę drukarską, a następnie prasę żelazną do gładzenia druków i prasę litograficzną oraz duży zapas czcionek i bawarskich kamieni litograficznych. Kolejnym etapem było zastosowanie linotypu i zorganizowanie stereotypowni. W 1885 roku zakład posiadał maszynę do perforowania, w 1889 roku maszynę do rytowania na kamieniu litograficznym. W rok później warsztat wzbogacił się o maszynę pośpieszną litograficzną dużych rozmiarów, która umożliwiała wykonywanie różnorodnych robót drukarskich.

Modernizacji zakładu drukarskiego i wzrostowi zatrudnienia towarzyszyła rozbudowa pomieszczeń i wzrost liczby wydawnictw książkowych, prasy, druków użytkowych i reklamowych oraz innych. Na zakończenie tej części kilka uwag o profilu wydawniczym Zakładów Drukarsko – Litograficznych „Jan Kanty Trzebiński” w Radomiu. Najwcześniej rozpoczęto drukowanie informacji urzędowych w formie dzienników urzędowych, następnie gazet, katalogów i sprawozdań oraz książek. Poważną pozycję stanowiły również druki akcydensowe, ilustrowane karty pocztowe.

TEMATYKA POZYCJI WYDAWNICZYCH W grupie czasopism – pomijając dzienniki urzędowe – dominował typ periodyku o tematyce zbliżonej do obecnej prasy codziennej z takimi działami jak reportaże, artykuły dyskusyjne, publicystyka gospodarcza, kulturalna i społeczno – obyczajowa, informacje bieżące i kronika wydarzeń, przegląd prasy, recenzje z imprez kulturalnych, porady praktyczne, powieść w odcinkach i poezja, humor i rozrywka, wspomnienia, folklor, wywiady i oczywiście ogłoszenia urzędowe i reklamowe. Pewna część czasopism była ilustrowana.

Wydawnictwa książkowe drukarni Trzebińskich stanowią o wiele bogatszy i dojrzalszy merytorycznie zakres treści, jak również ciekawsze graficznie. Pomijając roczniki, kalendarze i sprawozdania cały dorobek wydawniczy książkowy można podzielić na tematykę ściśle regionalną i problematykę ogólną specjalistyczną. Reasumując dorobek drukarski i wydawniczy firmy Trzebińskich należy stwierdzić, iż jest on bardzo bogaty i ciekawy dla dalszych badań specjalistycznych.