William Shakespeare angielski dramatopisarz i poeta

Podstawowe informacje Urodzonyprawdopodobnie 23 kwietnia 1564 w Stratford-upon-Avon Zmarł23 kwietnia 1616 w Stratford-upon-Avon William Shakespeare – dzień, miesiąc i miejsce urodzenia prawdopodobnie takie same jak i śmierci.

Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru. Napisał około 40 sztuk, 154 sonety, a także wiele utworów innych gatunków. Mimo, że cieszył się popularnością już za życia, jego sława rosła głównie po jego śmierci, dopiero wtedy został zauważony przez prominentne osobistości. Uważa się go za poetę narodowego Anglii.

Życie Lata młodości William Shakespeare (ciekawostka: istnieje ponad 100 odmian tego nazwiska – np. Shakspere, Shakspear, Shakespere, Shakspere, Shaksper, Shaxper, oraz Shake- speare) urodził jako syn Johna Shakespeare'a, rękawicznika i lokalnego polityka, oraz Mary Arden, kobiety pochodzącej ze znanej i bogatej rodziny Ardenów. Warte uwagi jest to, że jego rodzice byli kuzynostwem! Był trzecim z ósemki ich dzieci.

Życie drzewko genealogiczne (tutaj widać, że babcie Williama były siostrami)

Życie Uczęszczał do lokalnej szkoły w Stratford. Uczył się tam łaciny, historii, literatury antycznej i retoryki. Prawdopodobnie w okresie kłopotów finansowych ojca, związanych z nielegalnym handlem wełną, musiał przerwać naukę. Nic nie wiadomo o tym, żeby w późniejszym okresie podnosił swoje wykształcenie. Pracował w kilku magnackich rezydencjach jako guwerner, sekretarz, a także aktor w dworskich przedstawieniach. W 1582 roku ożenił się z Anne Hathaway, która miała wtedy 26 lat, pisarz zaś 18. W związku z tą różnicą wieku, a także z tym, że Anne była w trzecim miesiącu ciąży, przyjmuje się, że małżeństwo to było wymuszone przez jej rodzinę. Mieli trójkę dzieci: Susannę (ur. w 1583) i bliźnięta o imionach Hamnet i Judith, urodzone w Hamnet zmarł w 1596 roku; niektórzy przypuszczają, że jego śmierć była jedną z inspiracji do napisania Hamleta.

Dom rodzinny pisarza w Stratford

Stracone lata Życie Po narodzinach bliźniąt Shakespeare zniknął zarówno z dokumentów, jak i ze Stratford. Nic nie wiadomo o następnych siedmiu latach jego życia. Istnieją tylko domysły co do tego, co mogło dziać się w tym okresie. Przypuszcza się, że podróżował po kontynencie, gdzie poznał takie osobistości jak Michel de Montaigne czy Giordano Bruno. Najbardziej prawdopodobna jest wersja, która zakłada, że dołączył do grupy teatralnej w Londynie i tam służył jej pomocą. Pierwsza drukowana wzmianka o Shakespearze pojawia się w broszurze Roberta Greene'a z 1592 roku. W tym okresie był on już członkiem Trupy Lorda Szambelana, grupy znanej później jako King's Men

Praca twórcza Życie W 1598 roku po raz pierwszy wziął udział w przedstawieniu; także wtedy jego nazwisko zaczęło pojawiać się w charakterze autora sztuk. Przekaz mówi, że oprócz tego, że pisał dla Trupy Lorda Szambelana teksty nowych utworów, zajmował się finansami grupy, grywał także niewielkie role w spektaklach, takich jak „Jak wam się podoba” czy „Henryk V” (sztuka). Był współwłaścicielem „Globe Theatre”.

Odbudowany Globe Theatre Oprócz tego, że współfinansował budowę Globe Theatre, działał także w Blackfriars Theatre (zbudowanym w 1596 roku), którego publiczność była bardziej elitarna, sam zaś budynek stanowił przeciwieństwo Teatru pod Globusem.

Działalność pozateatralna Życie Po przeprowadzce do Londynu (dokonał jej samotnie - Anne Hathaway została w Stratford), w 1604 roku był swatem córki swojego kamienicznika. Dokumenty sądowe z 1612 roku dają dowód na to, że Shakespeare był lokatorem Christophera Mountjo, zamożnego mieszkańca Londynu. Jeden z uczniów szlachcica, Stephen Belott, chciał poślubić jego córkę. Rola pisarza ze Stratford polegała na tym, że był pośrednikiem, ustalającym warunki posagu. Doszło do małżeństwa; osiem lat później Belott pozwał do sądu swojego szwagra, gdyż ten nie dostarczył wszystkich pieniędzy. Shakespeare został wezwany jako świadek, niewiele jednak pamiętał z tamtego czasu. Liczne zachowane z tego okresu dokumenty związane z finansami pozwalają stwierdzić, że majątek Shakespeare'a rósł w szybkim tempie, co pozwoliło mu na zakup domu w dzielnicy Blackfriars w Londynie, a także drugiej co do wielkości posiadłości w Stratford, New Place.

Ostatnie lata życia Życie Shakespeare wrócił do Stratford w 1613 roku, zmarł w wieku 52 lat, 23 kwietnia Ostatnie lata spędził w New Place. Został pochowany w absydzie, w kolegiacie Świętej Trójcy w Stratford. Jego pomnik przedstawia go jako poetę, z piórem w ręce. Na nagrobku Shakespeare'a, nad popiersiem, znajduje się epitafium po łacinie i wiersz w języku angielskim. Epitafium głosi: Nagrobek Shakespeare'a

IVDICIO PYLIUM, GENIO SOCRATEM, ARTE MARONEM, TERRA TEGIT, POPULUS MAERET, OLYMPUS HABET Pierwszą część możemy przetłumaczyć jako "Pylos w osądach, Sokrates w geniuszu, Maro w sztuce". Słowa te odnoszą się do mądrego króla Nestora, władcy Pylos, filozofa Sokratesa i Wergiliusza. Druga część znaczy: "Ziemia go grzebie, ludzie opłakują, do Olimpu należy", co jest odwołaniem do mitologicznej Góry Olimp.

Twórczość Sztuki Liczne sztuki tego pisarza, kroniki, komedie i tragedie, są uważane za jedne z najlepszych dzieł w swoich gatunkach, arcydzieła angielskiej literatury. Większość z nich została wystawiona w Globe Theatre, wybudowanym w 1599 roku, który spłonął w 1613 roku podczas inscenizowania „Henryka VIII”. Pisarz występował też jako aktor; jego grupa nosiła nazwę „Lord Chamberlain's Men”. Po objęciu patronatu nad nią przez króla Jakuba I zmieniła nazwę na „King's Men”. Jeśli chodzi o sztuki historyczne, Shakespeare korzystał z dwóch podstawowych źródeł. Dla dzieł związanych z Rzymem i Grecją są to utwory Plutarcha (w tłumaczeniu Thomasa Northa) zaś te, które są związane z historią Brytanii, bazę czerpią z kronik Raphaela Holinsheda. Teatr Royal Shakespeare Company w Stratford

Twórczość Eksperci dokonują następującego podziału wszystkich jego utworów: wczesne komedie i kroniki (np. Sen nocy letniej; ok ) utwory z okresu pośredniego (wtedy powstały najbardziej znane sztuki, takie jak Otello, Romeo i Julia, Makbet, Hamlet czy Król Lear, a także sztuki problemowe, do których zaliczyć możemy Miarkę za miarkę; ok ) późne romanse (Burza, Opowieść zimowa; ok ) O ile wcześniejsze dzieła znacznie się od siebie różnią charakterem, o tyle te pisane później poruszają podobne tematy, takie jak zdrada, przyjaźń, morderstwo, władza i ambicje.

Twórczość Większość została opublikowana w formacie quarto, jednak pierwsze duże wydanie jego dzieł nastąpiło w 1623 roku. Obecnie jest określane mianem Pierwszego Folio zawiera 36 dzieł (w tym prawie wszystkie najbardziej znane, oprócz Peryklesa, księcia Tyru i Dwóch szlachetnych krewnych); w jego wydanie zaangażowany był John Heminges. Warto zaznaczyć, że w międzyczasie ukazywały się też pirackie wersje utworów pisarza ze Stratford, takie jak Fałszywe Folio. W Pierwszym Folio po raz pierwszy został zawarty tradycyjny podział jego sztuk na komedie, tragedie i kroniki, powszechnie stosowany do dzisiaj. Strona tytułowa Pierwszego Folio, wydanego w 1623 roku

Sonety Twórczość Sonety Shakespeare'a to zbiór 154 utworów, traktujących o pięknie, miłości i moralności. Pierwszych 17 z nich skierowanych jest do młodzieńca, którego nawołują do małżeństwa i posiadania potomstwa, dzięki czemu jego uroda mogłaby zostać przekazana kolejnym pokoleniom. Kolejne (18-126) odnoszą się do mężczyzny, w którym podmiot liryczny jest zakochany. Utwory odnoszą się do miłości poety do jego kochanki. Dwa ostatnie sonety, 153 i 154, mają charakter alegoryczny. Prawie wszystkie, z wyjątkiem dwóch pierwszych, pojawiły się w wydawnictwie zatytułowanym Shakespeare's Sonnets, numery 138 i 144 wydane zostały także w dziele Namiętny pielgrzym, w 1599 roku. Wskazuje to, że były pisane przez dłuższy okres, począwszy od lat 90. XVI wieku. Strona tytułowa pierwszego wydania sonetów Shakespeare’a

Inne utwory Twórczość Oprócz sonetów, pisarz ten jest autorem także dłuższych utworów wierszowanych, takich jak „Namiętny pielgrzym”, „Gwałt na Lukrecji” czy „Skarga zakochanej”. Wydaje się, że zostały napisane, aby zdobyć przychylność jednego z bogatych patronów, którzy mogliby opłacać pracę twórczą Shakespeare'a. Na przykład „Gwałt na Lukrecji” jest dedykowany Henry'emu Wriothesleyowi. Poza tym, napisał też krótki wiersz „Feniks i gołąb”, alegoryczny poemat o upadku miłości, który miał być wykorzystany jako dodatek do długiego utworu Roberta Chestera, Love's Martyr.

Styl Twórczość Prace tego autora miały ogromny wpływ zarówno na teatr w jego czasach, jak i ten współczesny. Dzieła Shakespeare'a stanowią nie tylko najwybitniejsze przykłady zachodniej literatury, dzięki nim rozwinął się także teatr elżbietański, poprzez zwiększenie wymagań co do tego, co można pokazać za pomocą postaci, scenariusza lub fabuły. Jego twórczość pozwoliła, żeby sztuki teatralne zostały docenione przez intelektualistów, zadowalając jednocześnie tych, którzy szukają zwykłej rozrywki. Pod koniec XVI wieku pisarze tacy jak Christopher Marlowe zaczęli zmieniać teatr. Ich dzieła łączyły w sobie poetycki styl i filozoficzne odniesienia uniwersyteckich autorów z łatwą przyswajalnością, znaną z utworów moralizatorskich. Jednocześnie były mniej dwuznaczne, rzadziej wykorzystywano alegorię. Inspirowany tym stylem, Shakespeare wyniósł go na nowy poziom, nie tylko wzbudzając emocje wśród publiczności, lecz także pytając o to, co znaczy być człowiekiem.

Teatr elżbietański Twórczość Teatr elżbietański - za jego umowną datę narodzin przyjmuje się rok Początkowo aktorzy grali na dworze, potem w budynkach. Sceną było podwyższenie, otoczone z trzech stron przez widzów i nieodgrodzone od nich barierą. Aktorzy często zwracali się do publiczności bezpośrednio, nawiązywali z nią bliski kontakt. Dekoracji było niewiele, często zastępował je napis głoszący, że akcja toczy się np. w lesie albo w komnacie zamkowej. Brak dekoracji rekompensowały bogate stroje aktorów. Czwarty bok sceny zamykały drzwi do garderoby, przez które wchodzili aktorzy. Nad nimi budowano niewielki ganek, galerię (były one miejscem rozgrywania scen balkonowych), wsparte na słupach.

Najważniejszymi elementami widowiska były gra aktorska i tekst dramatu. Aktorzy byli zawodowcami, dbali o wymowę, każdym gestem i ruchem starali się uzyskać wrażenie prawdopodobieństwa. Ważne był też kostiumy i rekwizyty, którymi się posługiwali by stworzyć iluzję przedstawionej rzeczywistości. Był to teatr gwiazdorski. Dobrzy aktorzy cieszyli się zasłużoną sławą, byli szanowanymi, zamożnymi ludźmi. W teatrze tym nie występowały kobiety, role kobiece grali młodzi, urodziwi mężczyźni. Pomiędzy słupami zawieszano kotarę. Dzieliła ona scenę na przedscenie i niewielką scenę wewnętrzną. Kurtyny nie było. Przedstawieniom towarzyszyła muzyka. Światło dzienne uniemożliwiało wykorzystywanie efektów świetlnych.

Wpływ Shakespeare'a na literaturę polską Dzieła Shakespeare'a, odkryte przez pisarzy epoki romantyzmu, miały duży wpływ także na Polaków. Juliusz Słowacki w swoich dziełach często odwołuje się do jego utworów. W Kordianie można odnaleźć odniesienia do kryzysu moralnego głównego bohatera (Hamlet), rolę odgrywają też siły nadprzyrodzone (Makbet). Jego dramaty (np. Maria Stuart) także odnoszą się do dzieł pisarza ze Stratford. O swojej fascynacji pisał także w 1834 roku w liście do matki. Stanisław Wyspiański także był zafascynowany twórczością Shakespeare'a. Dokonał interpretacji Hamleta, umieszczając w nim również wątki z Makbeta. Miało to miejsce w teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Do jego twórczości odwołuje się także Adam Mickiewicz, który cytuje fragment tekstu jednego z jego utworów (Methinks, I see... where? - In my mind's eyes) w wierszu Romantyczność. W Ferdydurke Witolda Gombrowicza główny bohater, Józio, uznaje barda ze Stratford za artystę w pełni i kapłana sztuki, a także za twórcę wspaniałych i pięknych scen zbrodni.

Dzieła Shakespeare’a  Kroniki Król Jan (King John; ok ) Henryk VI, część 1 (King Henry VI, Part 1; ok. 1591) Henryk VI, część 2 (King Henry VI, Part 2; ok. 1591) Henryk VI, część 3 (King Henry VI, Part 3; ok. 1591) Ryszard III (King Richard III; ) Henryk V (King Henry V; 1599) Henryk IV, część 1 (King Henry IV, Part 1; 1596) Henryk IV, część 2 (King Henry IV, Part 2; 1597) Ryszard II (King Richard II; 1595) Henryk VIII (King Henry VIII or All Is True; ) Ryszard III

Dzieła Shakespeare’a  Komedie Komedia omyłek (The Comedy of Errors; ok. 1591) Stracone zachody miłości (Loves' Labour's Lost; 1594) Poskromienie złośnicy (The Taming of The Shrew; 1594) Dwaj panowie z Werony (The Two Gentlemen of Verona; ) Sen nocy letniej (A Midsummer Night's Dream; 1595) Kupiec wenecki (The Merchant of Venice; 1596) Wiele hałasu o nic (Much Ado about Nothing; ok ) Jak wam się podoba (As You Like It; ) Wieczór Trzech Króli (Twelfth Night or What You Will; 1600) Wesołe kumoszki z Windsoru (The Merry Wives of Windsor; 1602) Perykles, książę Tyru (Pericles, Prince of Tyre; 1608) Wszystko dobre, co się dobrze kończy (All's Well That Ends Well; ) Miarka za miarkę (Measure for Measure; 1604) Cymbelin (Cymbeline; 1609) Opowieść zimowa (The Winter's Tale; ) Burza (The Tempest; 1611) Dwóch szlachetnych krewnych (Two Noble Kinsmen, 1614)

Dzieła Shakespeare’a Wiele hałasu o nic

Dzieła Shakespeare’a  Tragedie Tytus Andronicus (Titus Andronicus; 1593) Romeo i Julia (Romeo and Juliet; 1595) Juliusz Cezar (The Tragedy of Julius Caesar; 1600) Troilus i Kresyda (Troilus and Cressida; 1601) Hamlet (Hamlet, Prince of Denmark; 1600) Otello (Othello; 1605) Król Lear (King Lear; 1605) Makbet (Macbeth; 1606) Antoniusz i Kleopatra (Antony and Cleopatra; ) Koriolan (Coriolanus; 1607) Tymon Ateńczyk (Timon of Athens; 1608) Troilus i Kresyda

Dzieła Shakespeare’a  Wiersze i poematy Sonety (Shakespeare's sonnets; 1609) Wenus i Adonis (Venus and Adonis; 1593) Gwałt na Lukrecji (The Rape of Lucrece; 1594) Namiętny pielgrzym (The Passionate Pilgrim; 1599) Feniks i gołąb (The Phoenix and Turtle; 1601) Skarga zakochanej (A Lover's Complaint; 1610) Wenus i Adonis

Kontrowersje Religia Na kilka lat przed narodzeniem poety, po okresie niepewności, dokonano ostatecznego oddzielenia kościoła anglikańskiego od kościoła katolickiego. Z biegiem czasu zaczęto wywierać presję na katolikach, aby przechodzili na protestantyzm. Bycie wiernym papieżowi stało się nielegalne. Niektórzy historycy uważają, że w tamtym okresie zrodził się w Anglii tajny ruch, łączący tych, którzy nie chcieli zmienić wiary. Być może do ruchu tego należał także Shakespeare, nie ma na to jednak dowodów. Istnieją natomiast dowody na to, że jego rodzina była silnie katolicka. Najważniejszym z nich jest dokument, odnaleziony w Stratford, w którym John Shakespeare, ojciec poety, zobowiązuje się, że w głębi serca na zawsze pozostanie katolikiem. Niestety, od czasu odkrycia w XVIII wieku, zaginął i nie można jednoznacznie potwierdzić jego autentyczności.

Kontrowersje Orientacja seksualna O ile 26 sonetów jest adresowanych do zamężnej damy, o tyle 126 adoruje pięknego młodzieńca. Niezwykły ton tych ostatnich, który świadczy o niecodziennym stosunku autora do podmiotu, jest interpretowany jako dowód na biseksualizm Shakespeare'a. Wielu badaczy dostrzega w nich elementy homoerotyczne. Clive Lewis stwierdza, że ton zawarty w sonetach zbyt przypomina kochanków i nie mógł powstać jako efekt zwykłej męskiej przyjaźni, a także zauważa, że nie można go odnieść do żadnych innych dzieł tamtego okresu. Natomiast według innych badaczy chodzi tu bardziej o przyjaźń, niż o miłość. Inne wytłumaczenie mówi, że sonety nie są autobiografią, a jedynie fikcją, przez co podmiot liryczny nie może być utożsamiany z angielskim pisarzem.

Piotr Dadej, kl. II LZa