- świadczenie pieniężne - na rzecz związku publicznoprawnego, - o charakterze obowiązkowym (przymusowym), - ustalanym jednostronnie, - nieodpłatnym, - bezzwrotnym i - generalnym, - (cechuje je przewłaszczenie). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podatek jest świadczeniem określanym, wymierzanym i uiszczanym w jednostkach pieniężnych występujących w danym państwie. Pamiętać należy jednak, iż w przeszłości, a niekiedy i współcześnie, spotkać można daniny publiczne, które mają przedstawiony wyżej zespół cech podatku, z wyjątkiem pieniężnego charakteru (np. świadczenia dokonywane w płodach rolnych). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Beneficjentem podatków jest związek publicznoprawny. Wpływy z podatków trafiają do związków publicznoprawnych różnych szczebli. Najczęściej stanowią ich dochody budżetowe. Podatki są podstawowym źródłem dochodów budżetów poszczególnych państw (w Polsce podatki stanowią ok. 90% dochodów budżetu państwa). Wpływają także do budżetów związków publicznoprawnych, w Polsce jednostek samorządu terytorialnego a w innych krajach republik i krajów związkowych. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podatek jest świadczeniem obowiązkowym i przymusowym, a obowiązek jego uiszczenia wynika z ustawowej normy prawnej. W przypadku niewykonania obowiązku uiszczenia podatku może dojść do zastosowania przymusu służącego wyegzekwowaniu kwoty należnego podatku. Przymus zresztą jest często wymieniany jako cecha konstytutywna podatku. Stosowanie przymusu zabezpiecza realizację wielu innych świadczeń obowiązkowych, ale nie zawsze jest w stosunku do nich stosowany przymus (opłaty abonamentowe rtv). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podatek jest ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publicznoprawny. Jego konstrukcja i wysokość nie są przedmiotem uzgodnień między państwem a podatnikami. Podatnicy mają wpływ na konstrukcję i wysokość podatków jedynie poprzez mechanizmy ustroju demokratycznego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Przez świadczenie nieodpłatne rozumie się takie świadczenie, w zamian za które stronie świadczącej nie przysługuje żadne świadczenie ekwiwalentne. Nie istnieje prawny obowiązek świadczenia wzajemnego świadczeniobiorcy. Istnieje jednak tzw. odpłatność ogólna, która sprowadza się do tego, iż wpływy z podatków służą finansowaniu usług publicznych świadczonych na rzecz społeczeństwa, a więc także, choć nie tylko, na rzecz podatników. Instytucją podobną do podatku jest opłata. Zasadniczą cechą opłaty jest, w przeciwieństwie do podatku powiązanie z odpowiednim świadczeniem ze strony związku publicznoprawnego, a więc odpłatność. Niekiedy ustawodawca nadaje nazwę opłaty konstrukcjom prawnym mającym wszelkie cechy podatku. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Definitywny charakter przesunięcia środków pieniężnych od podatnika do związku publicznoprawnego. Taka operacja finansowa, w odróżnieniu od kredytu bankowego czy pożyczki, jest operacją bezzwrotną. Środki, które w postaci podatku trafią na rzecz odpowiedniego związku publicznoprawnego, nie mogą być zwrócone podatnikowi, chyba, że doszło do nadpłaty podatku. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podatek jest świadczeniem określonym generalnie. Oznacza to, iż adresat normy podatkowoprawnej jest określony ogólnie (nie jest jednostkowy), a przedmiot abstrakcyjnie (przedmiot nie jest konkretny). Podatek jest nakładany za pomocą ustawowych norm generalnych na pewną kategorią podmiotów, które znajdą się w określonej abstrakcyjnie kategorii sytuacji. Obowiązuje zasada wyłączności ustawowej podatków. Ma ona charakter sui generis gwarancji w stosunku do podatników na etapie stanowienia prawa podatkowego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Taki sam charakter i kształt podobny do wyżej przedstawionej ma definicja podatku zawarta w Ordynacji podatkowej. W art. 6 Ordynacji czytamy, iż podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Jak widać, jest to definicja oparta na ustaleniach nauki prawa podatkowego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podatek składa się z czterech podstawowych, niezbędnych dla utworzenia podatku elementów konstrukcyjnych: podmiotu, przedmiotu, podstawy opodatkowania i stawek podatkowych. Zwrot „element konstrukcyjny” używany jest w dwojakim znaczeniu. Może się on odnosić do przepisów o poszczególnych elementach konstrukcyjnych (elementy konstrukcyjne podatku w znaczeniu normatywnym) a w drugim przypadku do elementów konstrukcji konkretnego zobowiązania podatkowego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podmiotem podatku jest jednostka życia społecznego, z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy. Podmiot podatku to kategoria teoretyczna, stanowiąca jeden z elementów konstrukcyjnych podatków. H. Dzwonkowski: Elementy konstrukcyjne podatku w świetle art. 217 Konstytucji, „Glosa” 1999, nr 6 i cytowana tam literatura. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Przedmiotem opodatkowania w danym podatku (przedmiotem podatku) jest sytuacja faktyczna lub prawna z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy. Może to być jakiś stan rzeczy, jego powstanie lub ustanie bądź jakiś proces (np. uzyskiwanie dochodów, przychodów, posiadanie majątku, nabycie składników majątku, sprzedaż towarów, itd.). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Przepisy o stawkach podatkowych Przepisy o podstawie opodatkowania Przepisy o przedmiocie opodatkowania Przepisy o podmiotach podatku Jednostkowy podmiot np. J. Kowalski Konkretny przedmiot opodatkowania np. wynagrodzenie Stawki podatkowe właściwe dla wynagrodzenia za pracę Podstawa opodatkowania czyli wysokość wynagrodzenia Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Podstawa opodatkowania to pewna wielkość, wyrażona w jednostkach pieniężnych lub naturalnych, która jest miarą odzwierciedlającą w odniesieniu do jednostkowego podatnika ilość tych jednostek miary, która podlega dla danej jednostki czasu lub danej sytuacji faktycznej lub prawnej opodatkowaniu. Podstawą opodatkowania może być suma pieniężna odzwierciedlająca wartość majątku, spadku, darowizny, dochód, przychód itp. Może to być także ilość jednostek naturalnych jednostek miary (np. powierzchni, objętości, sztuk itp.). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Stawka podatkowa wyraża stosunek pomiędzy wysokością obciążenia podatkowego a wielkością podstawy opodatkowania. Stawki podatkowe dzielą się na kwotowe lub stosunkowe (procentowe, ułamkowe lub wielokrotnościowe). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Stawka kwotowa to ilość jednostek pieniężnych, jaką należy zapłacić od jednostki podstawy obliczenia podatku. Stawka kwotowa może być zastosowana zarówno wówczas, gdy podstawa obliczenia ma wyraz ilościowy, jak i wartościowy (np. 0,33 zł od 1 m 2 gruntu lub 10 zł od 100 zł dochodu). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Stawka procentowa to relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego, a wielkością podstawy obliczenia podatku (np. 19%). Zastosowanie przez ustawodawcę stawki kwotowej lub procentowej jest sprawą techniki podatkowej oraz celów, jakie zamierza on osiągnąć przy konstruowaniu określonego podatku. W dużej mierze jest też konsekwencją wyboru rodzaju podstawy opodatkowania – jeżeli podstawa opodatkowania wyrażona jest ilościowo, to zastosowanie mogą mieć wyłącznie stawki kwotowe. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Ogół stawek podatkowych, które obowiązują w konkretnym podatku, stanowi taryfę podatkową w tym podatku. Taryfa podatkowa może zawierać albo tylko jedną stawkę, albo wiele stawek, które powinny być powiązane w harmonijny system stawek jednolitą zasadą konstrukcyjną. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Skala podatkowa jest zbiorem uporządkowanych – rosnąco lub malejąco – stawek procentowych, znajdujących zastosowanie do różnej wielkości podstawy obliczenia podatku. Wyróżnia się dwa podstawowe typy skali podatkowych – progresywną i regresywną. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Skala progresywna (progresja podatkowa). Istotą skali podatkowej progresywnej jest to, że wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku rośnie wysokość stawek podatkowych, służących do obliczania wysokości świadczenia podatkowego. Zastosowanie takiej progresji powoduje że świadczenie podatkowe rośnie relatywnie szybciej, niż wielkość podstawy obliczenia podatku. Stawkami progresywnymi mogą być zarówno stawki kwotowe, jak i procentowe. Skale podatkowe progresywne mogą być skonstruowane w oparciu o zasadę progresji globalnej oraz progresji ciągłej. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

StawkaPodstawa Progresja (globalna lub szczeblowa) – stawki rosną wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania - występuje z reguły w podatkach dochodowych StawkaPodstawa Degresja – stawki zmniejszają się wraz ze zmniejszaniem Podstawy opodatkowania (odwrotnoość progresji) StawkaPodstawa Regresja – stawki rosną wraz ze zmniejszaniem się Podstawy opodatkowania Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Zwolnienia podatkowe są formą ograniczenia zakresu podmiotowego lub przedmiotowego stosowania danego podatku. Zwolnienia podmiotowe polegają na wyłączeniu pewnej kategorii podmiotów z zakresu podmiotowego danego podatku (np. Skarb Państwa i NBP od podatku dochodowego od osób prawnych, uczelnie, szkoły, placówki, zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli od podatków rolnego, leśnego i od nieruchomości), Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Zwolnienia przedmiotowe wiążą się z wyłączeniem pewnych kategorii stanów faktycznych lub prawnych z przedmiotu danego podatku (np. grunty klasy V, VI i VIz podlegają zwolnieniu od podatku rolnego, pojazdy zabytkowe są zwolnione od podatku od środków transportowych, zasiłki z pomocy społecznej od podatku dochodowego od osób fizycznych). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Ulgi prawa materialnego są formą zmniejszenia kwantytatywnych elementów konstrukcji podatku, czyli podstawy opodatkowania, stawek podatkowych. Jeśli ulgi są powiązane z jakimś elementem konstrukcji podatku, to mówimy, że mają charakter niesamoistny. Ulgi samoistne są elementem konstrukcji niezależnej od konstrukcji podatku. Polegają na przykład na obniżeniu obliczonego już podatku, jak na przykład niektóre ulgi mieszkaniowe. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki

Ulgi podatkowe wynikające z przepisów ustaw regulujących poszczególne podatki, nazywane są ulgami systemowymi. Należy od nich odróżnić ulgi w zapłacie podatku, które uregulowane są w rozdziale 7a ustawy Ordynacja podatkowa i są przyznawane przez organy podatkowe w drodze indywidualnej decyzji administracyjnej o charakterze uznaniowym, na wniosek strony. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki