Wzmocnienie filara II WPR a dodatkowe korzyści z programu rolnośrodowiskowego (The reinforcement of the second Pillar and the added value of the Agri Environmental Schemes) Konferencja EEB & HBF; Warszawa 14 lipca 2011 Marek Jobda Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

ZAKRES PREZENTACJI: Rolnictwo a różnorodność biologicznaRolnictwo a różnorodność biologiczna Paradoks związany z ochroną przyrody rolnejParadoks związany z ochroną przyrody rolnej Program rolnośrodowiskowy a produkcja żywnościProgram rolnośrodowiskowy a produkcja żywności KonkluzjeKonkluzje

ROLNICTWO A RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA Wzrastające zapotrzebowanie na żywność i wynikające z tego rozwój rolnictwa jest obecnie jednym z głównym czynnikiem powodującym wymierania ptaków na Ziemi.Wzrastające zapotrzebowanie na żywność i wynikające z tego rozwój rolnictwa jest obecnie jednym z głównym czynnikiem powodującym wymierania ptaków na Ziemi. (Green et al Farming and the fate of wild nature. Science 307: ) (Green et al Farming and the fate of wild nature. Science 307: ) Ptaki krajobrazu rolnego należą do najbardziej zagrożonej w Europie grupy kręgowców. Spadek ich liczebności jest spowodowany głównie przez czynniki związane z intensyfikacją rolnictwa.Ptaki krajobrazu rolnego należą do najbardziej zagrożonej w Europie grupy kręgowców. Spadek ich liczebności jest spowodowany głównie przez czynniki związane z intensyfikacją rolnictwa. (Donald et al. (2006) “Further evidence of continent-wide impacts of agricultural intensification on European farmland birds ”, Agriculture Ecosystems and Environment 116: ) W myśli Strategii na rzecz Różnorodności Biologicznej środki z WPR mają zapewnić zachowanie różnorodności biologicznej i wymierną poprawę stanu ochrony gatunków i siedlisk, które zależą od rolnictwa, a także poprawę w zakresie zapewnienia funkcji ekosystemu.W myśli Strategii na rzecz Różnorodności Biologicznej środki z WPR mają zapewnić zachowanie różnorodności biologicznej i wymierną poprawę stanu ochrony gatunków i siedlisk, które zależą od rolnictwa, a także poprawę w zakresie zapewnienia funkcji ekosystemu. ( _ACT_part1_v2.pdf) ( _ACT_part1_v2.pdf)

Wskaźnik Ptaków Krajobrazu Rolnego (FBI) Źródło: Eurostat

ROLNICTWO A RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA Fot: Marek Jobda Źródło:

ROLNICTWO A RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA Fot: Grzegorz Leśniewski Źródło:

ROLNICTWO A RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA Różnica w intensywności produkcji rolnejRóżnica w intensywności produkcji rolnej –intensywna –ekstensywna

ROLNICTWO A RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA Potencjalne występowanie czajkiPotencjalne występowanie czajki

Zagrożenia w ostojach ptaków (IBA) w Polsce

Źródło: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red) Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki.

PARADOKS ZWIĄZANY Z OCHRONĄ PRZYRODY UŻYTKÓW ROLNYCH Pod produkcję żywności przeznacza się obecnie około 37% powierzchni lądów na Ziemi.Pod produkcję żywności przeznacza się obecnie około 37% powierzchni lądów na Ziemi. (FAO State of Food and Agriculture) (FAO State of Food and Agriculture) Wzrastające zapotrzebowanie na żywność, kosztem potrzeb życiowych innych gatunków, jest jednym z największych wyzwań dla ludzkości.Wzrastające zapotrzebowanie na żywność, kosztem potrzeb życiowych innych gatunków, jest jednym z największych wyzwań dla ludzkości. (Godfray HCJ et al. (2010): Food Security: The Challenge of Feeding 9 Billion People. Science 327, 812) Ekstensyfikacja użytkowania rolniczego na potrzeby ochrony przyrody zmniejsza produktywność niektórych użytków rolnych, a tym samym zwiększa presję rolnictwa na siedliska i związane z nimi gatunki w innych miejscach (Second agriculture/biodiversity paradox).Ekstensyfikacja użytkowania rolniczego na potrzeby ochrony przyrody zmniejsza produktywność niektórych użytków rolnych, a tym samym zwiększa presję rolnictwa na siedliska i związane z nimi gatunki w innych miejscach (Second agriculture/biodiversity paradox). (Van der Weijden, W., Terwan, P. & Guldemond, A. eds. (2010) Farmland birds across the world. Lynx Edicions, Barcelona)

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY A PRODUKCJA ŻYWNOŚCI Budżet Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata Budżet Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata = 17,217,817, Euro = 17,217,817, Euro Budżet Programu rolnśrodowiskowego Budżet Programu rolnśrodowiskowego = 2,303,750, Euro = 2,303,750, Euro Źródło: PROW

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY W RAMACH PROW : Nr.NazwaPowierzchnia [ha] (decyzje do końca 2010) 1 Rolnictwo zrównoważone ,98 2 Rolnictwo ekologiczne ,61 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone ,16 4 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura ,48 5 Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura ,95 6 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych Roślin w rolnictwie 3 725,10 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie ,29 sztuk 8 Ochrona gleb i wód ,04 9 Strefy buforowe Źródło: Uchwała Nr 61 Komitetu Monitorującego PROW na lata z dnia 27 czerwca 2011 roku

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY A PRODUKCJA ŻYWNOŚCI Bezpieczeństwo żywnościowe (food security) oznacza stan gospodarki, w której potrzeby żywnościowe wszystkich ludzi, uznane za społecznie akceptowalne, mogą być zaspokojoneBezpieczeństwo żywnościowe (food security) oznacza stan gospodarki, w której potrzeby żywnościowe wszystkich ludzi, uznane za społecznie akceptowalne, mogą być zaspokojone (Małysz J. 1998: Bezpieczeństwo żywnościowe. [W:] Encyklopedia Agrobiznesu. Fundacja Innowacja, WSS-E, Warszawa.) (Małysz J. 1998: Bezpieczeństwo żywnościowe. [W:] Encyklopedia Agrobiznesu. Fundacja Innowacja, WSS-E, Warszawa.) Bezpieczeństwo żywności (food safety)– ogół warunków, które muszą być spełniane działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu żywnością, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i życia człowiekaBezpieczeństwo żywności (food safety)– ogół warunków, które muszą być spełniane działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu żywnością, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i życia człowieka (Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r. (Dz.U nr 171 poz.1225 z późn. zmianami)) Jakość żywności (food quality) – to spełnienie oczekiwań stron zainteresowanych, a szczególnie klientówJakość żywności (food quality) – to spełnienie oczekiwań stron zainteresowanych, a szczególnie klientów (J. Kijowski, Integracja systemu HACCP i systemu według normy PN-EN ISO serii 9000:2001 [w:] Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem żywności – integracja i informatyzacja systemów, red. J. Kijowski i T. Sikora, WNT, Warszawa 2003, s. 132.)

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY A PRODUKCJA ŻYWNOŚCI Celem realizacji programu rolnośrodowiskowego jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: 1)przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich; 2) promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania; 3) odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód; 4) ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych.

Międzyplony Fot: Marek Jobda

Międzyplony: Pakiet umożliwia ochronę gleb przed erozją i wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, poprzez wysiewanie międzyplonów i wsiewek poplonowych i pozostawianie ich na okres zimy.Pakiet umożliwia ochronę gleb przed erozją i wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego, poprzez wysiewanie międzyplonów i wsiewek poplonowych i pozostawianie ich na okres zimy. Uprawa międzyplonów wpływa korzystnie na produktywność gleb, m.in:Uprawa międzyplonów wpływa korzystnie na produktywność gleb, m.in: - ograniczając erozję i wymywanie związków biogennych, - wzbogacają glebę w substancje pokarmowe. Realizacja tego pakietu zwiększa produktywność gleb, a zatem wzmacnia bezpieczeństwo żywnościowe.Realizacja tego pakietu zwiększa produktywność gleb, a zatem wzmacnia bezpieczeństwo żywnościowe.

Pakiety przyrodnicze Fot: Cezary Korkosz

Pakiety przyrodnicze : Pakiety przyrodnicze (3,4,5) wspierają utrzymanie ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk.Pakiety przyrodnicze (3,4,5) wspierają utrzymanie ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk. Wdrażana są w miejscach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (torfowiskach).Wdrażana są w miejscach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (torfowiskach). Utrzymują one otwartość terenu zagrożonego porzuceniem i związaną z tym sukcesją roślinności, a tym samy umożliwiają przyszłe przywrócenie ich do produkcji.Utrzymują one otwartość terenu zagrożonego porzuceniem i związaną z tym sukcesją roślinności, a tym samy umożliwiają przyszłe przywrócenie ich do produkcji. Pozyskanie biomasy na cele energetyczne z łąk, może zastąpić biomasę pochodzącą z gruntów ornych, a tym samym zmniejszyć konkurencję o przestrzeń pomiędzy produkcją żywności, a produkcją energii.Pozyskanie biomasy na cele energetyczne z łąk, może zastąpić biomasę pochodzącą z gruntów ornych, a tym samym zmniejszyć konkurencję o przestrzeń pomiędzy produkcją żywności, a produkcją energii.

Rolnictwo ekologiczne i zrównoważone Fot: Anna Jobda

Rolnictwo ekologiczne i zrównoważone : Gospodarowanie w rolnictwie zrównoważonym polega na racjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody, które umożliwia ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko.Gospodarowanie w rolnictwie zrównoważonym polega na racjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody, które umożliwia ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Pakiet rolnictwo ekologiczne promuje gospodarstwa w okresie przestawiania na produkcję metodami ekologicznymi i gospodarstwa posiadające certyfikat upoważnionej jednostki.Pakiet rolnictwo ekologiczne promuje gospodarstwa w okresie przestawiania na produkcję metodami ekologicznymi i gospodarstwa posiadające certyfikat upoważnionej jednostki. Poprzez dodanie dodatkowych norm i obostrzeń realizacja obydwu pakietów wpływa korzystnie na bezpieczeństwo żywności, a także produkcję żywności wysokiej jakości.Poprzez dodanie dodatkowych norm i obostrzeń realizacja obydwu pakietów wpływa korzystnie na bezpieczeństwo żywności, a także produkcję żywności wysokiej jakości.

Pakiety genetyczne Fot: Antoni Marczewski

Pakiety genetyczne : Celem pakietu 6 jest zachowanie lokalnych roślin uprawnych, a pakietu 7 rodzimy ras zwierząt.Celem pakietu 6 jest zachowanie lokalnych roślin uprawnych, a pakietu 7 rodzimy ras zwierząt. Lokalne odmiany i rasy są bardziej odpowiednie w przypadku prowadzenia produkcji metodami ekologicznymi.Lokalne odmiany i rasy są bardziej odpowiednie w przypadku prowadzenia produkcji metodami ekologicznymi. Poprzez wspieranie różnorodności genetycznej w rolnictwie podtrzymujemy możliwość zagospodarowania terenów o marginalnych znaczeniu dla rolnictwa, a tym samym zwiększamy możliwość produkcji żywności.Poprzez wspieranie różnorodności genetycznej w rolnictwie podtrzymujemy możliwość zagospodarowania terenów o marginalnych znaczeniu dla rolnictwa, a tym samym zwiększamy możliwość produkcji żywności.

Wszystkie pakiety rolnośrodowiskowe Fot: Marek Jobda

Wszystkie pakiety rolnośrodowiskowe : Realizacja wszystkich pakietów rolnośrodowiskowych jest związana ze spełnianiem wymogów zasady wzajemnej zgodności (Cross-compliance), obejmujących m.in.:Realizacja wszystkich pakietów rolnośrodowiskowych jest związana ze spełnianiem wymogów zasady wzajemnej zgodności (Cross-compliance), obejmujących m.in.: - identyfikację i rejestrację zwierząt, - wymogi dotyczące zdrowotności rośli, - zakaz stosowania niektórych związków. Wpływa to na zwiększenie bezpieczeństwa produkcji żywności.

KONKLUZJE: Realizacja programu rolnośrodowiskowego w Polsce, w obecnym jego kształcie, wpływa korzystnie na bezpieczeństwo żywnościowe i wiąże się produkcją bezpiecznej i zdrowej żywności.Realizacja programu rolnośrodowiskowego w Polsce, w obecnym jego kształcie, wpływa korzystnie na bezpieczeństwo żywnościowe i wiąże się produkcją bezpiecznej i zdrowej żywności. Z uwagi na znaczenie pakietów rolnośrodowiskowych m.in. dla ochrony różnorodności biologicznej obszarów wiejskich, działanie to powinno być rozwijane w przyszłej perspektywie finansowej ( ).Z uwagi na znaczenie pakietów rolnośrodowiskowych m.in. dla ochrony różnorodności biologicznej obszarów wiejskich, działanie to powinno być rozwijane w przyszłej perspektywie finansowej ( ).

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków ul. Odrowąża 24; Marki k. Warszawy tel: (22) / faks: (22) Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków podejmuje się licznych działań mających na celu właściwą ochronę ptaków krajobrazu rolniczego i miejsc ich występowania. Wszystkie te działania opatrzone są wspólnym logo kampanii „Rolnictwo Przyjazne Przyrodzie”. Podziękowania dla Tomka Chodkiewicza, Marii Jankowskiej, Irka Mirowskiego, Doroty Metery, Anny Litwonow, Jarosław Stalęgi, Iwony Świechowskiej i Trees Robijns za przekazane uwagi i materiały!

Dziękuję za uwagę! Dziękuję za uwagę!