Skutki demograficzne i gospodarcze migracji Polaków w UE? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych

O czym będziemy mówić? Kim są emigranci i co decyduje o emigracji? Jak migracje wpływają na gospodarkę kraju przyjmującego a jak kraju wysyłającego? W szczególności jak wpływają: na rynek pracy (płace, bezrobocie, zatrudnienie), na wzrost gospodarczy i poziom produktu, na dobrobyt przeciętnego gospodarstwa domowego, na budżet państwa i finanse publiczne. Gospodarcze skutki migracji

Co wiemy o migrantach? Gospodarcze skutki migracji Główne motywy migracji są stricte ekonomiczne – poszukiwanie lepszego poziomu życia za sprawą lepiej płatnej pracy, nawet za cenę akceptacji obniżenia swojego miejsca na drabinie społecznej, Skala ruchów migracyjnych w skali świata oraz UE stopniowo wzrasta, W przeważającej mierze migrantami są osoby młode (do 35 roku życia) i średnio rzecz biorąc gorzej wykształcone niż populacja w kraju przyjmującym, Choć wielu emigrantów nie zrywa całkowicie związków z krajem to migranci (zwłaszcza z krajów ubogich) rzadko kiedy wracają do kraju macierzystego. Gospodarcze skutki migracji

Obawy kraju przyjmującego Typowe obawy zgłaszane wobec imigracji migranci zwiększą konkurencję na rynku pracy obniżając płace i podnosząc bezrobocie pracowników miejscowych, wzrośnie nierównowaga w finansach publicznych gdyż wydatki budżetowe na świadczenia dla imigrantów przewyższą wpływy z płaconych przez nich podatków, imigranci obniżą (przejściowo) wzrost gospodarczy bo ich kapitał ludzki i stopa oszczędności będą zbyt niskie by szybko uzupełnić lukę w kapitale przypadającym na 1 mieszkańca oraz inwestycjach w B&R, w wyniku tych procesów ekonomicznych spadnie dobrobyt miejscowych gospodarstw domowych. Czy te obawy są słuszne? Gospodarcze skutki migracji

Nadzieje kraju przyjmującego Typowe nadzieje wyrażane w związku z imigracją migranci ułatwią rozwiązanie problemu starzejącego się społeczeństwa pozwalając zachować miejscowym wysokie emerytury, imigracja osób średnio rzecz biorąc lepiej wykwalifikowanych oraz ponadprzeciętnie przedsiębiorczych nada dodatkowego impulsu prowzrostowego w kraju przyjmującym, imigranci pozwolą na zapełnienie luki zatrudnieniowej w niektórych sektorach w którym brak jest odpowiednio kwalifikowanych pracowników miejscowych, efekt netto tych procesów ekonomicznych będzie dodatni zarówno dla miejscowych jak i imigranckich gospodarstw domowych. Czy te nadzieje są uzasadnione? Gospodarcze skutki migracji

Co mówi ekonomia w zakresie obaw i nadziei kraju przyjmującego? Zarówno obawy jak i nadzieje kraju przyjmującego są do pewnego stopnia uzasadnione, choć rzeczywisty wpływ imigracji na gospodarkę i rynek pracy nie jest na ogół duży: presja ograniczająca wzrost płac pracowników miejscowych ze strony konkurujących z nimi imigrantów występuje, jest jednak stosunkowo mała (wzrost liczby pracowników o 10% powoduje 1-3% spadek płac pracowników miejscowych), w niektórych specyficznych sektorach ta presja może być silniejsza, wtedy stają się one zdominowane przez imigrantów, którzy pozwalają zapełnić deficyty na rynku pracy, istotna część pierwszego pokolenia imigrantów pracuje i nie jest ciężarem dla systemów zabezpieczenia społecznego i finansów publicznych, wpływ imigracji na poziom produktu jest dodatni lecz zaniedbywalnie mały (wzrost liczby pracowników o 10% powoduje wzrost produktu o 0,1-0,5%), czego powodem jest także to, że w wyniki imigracji spada nieco podaż pracy pracowników miejscowych, wpływ jest większy jeśli istotną część migrantów stanowią osoby wysokokwalifikowane, Imigracja jest jedynie przejściowym rozwiązaniem na problem starzenia się ludności, imigranci przejmują bowiem bardzo często model rodziny kraju przyjmującego. Gospodarcze skutki migracji

Obawy kraju wysyłającego Typowe obawy zgłaszane wobec emigracji emigracja doprowadzi do wzrostu deficytów na rynku pracy kraju wysyłającego zwłaszcza w niektórych zawodach i specjalnościach, wzrośnie nierównowaga w finansach publicznych gdyż utracone zostaną dochody z podatków od osób w najwyższej aktywności zawodowej a wydatki na świadczenia dla osób starszych nie zmniejszą się, emigracja osłabi zdolność do wzrostu gospodarki w kraju wysyłającym gdyż wyjeżdżać będą osoby najbardziej energiczne i przedsiębiorcze oraz te lepiej wykształcone, w wyniku znacznych przekazów od emigrantów kurs walutowy ulegnie aprecjacji co pośrednio uderzy w eksporterów. Czy te obawy są słuszne? Gospodarcze skutki migracji

Nadzieje kraju wysyłającego Typowe nadzieje wyrażane w związku z emigracją emigracja pozwoli na rozwiązanie problemu wysokiego bezrobocia w kraju wysyłającym dzięki odciążeniu miejscowego rynku pracy, perspektywa emigracji zachęci wielu do podnoszenia swoich kwalifikacji i inwestycji w kapitał ludzki, a nie wszyscy przecież wyjadą, emigranci przysyłając znaczne kwoty z zagranicy wesprą rodzimą gospodarkę i podniosą poziom życia ich rodzin pozostających w kraju, wielu z dzisiejszych emigrantów w przyszłości powróci z zaoszczędzonym kapitałem i inwestując przyczyni się do rozwoju kraju macierzystego. Czy te nadzieje są uzasadnione? Gospodarcze skutki migracji

Co mówi ekonomia w zakresie obaw i nadziei kraju wysyłającego? Ekonomia zdaje się silniej potwierdzać obawy a mniej wspierać nadzieje jakie z procesem emigracji wiążą kraje wysyłające, choć i w tym wypadku rzeczywisty wpływ imigracji na gospodarkę jest stosunkowo ograniczony: wielkość emigracji jest bardzo różna między krajami i jest silnie uzależniona od skali indywidualnych korzyści jakie spodziewają się osiągnąć emigranci oraz od instytucjonalnych możliwości wjazdu do kraju docelowego, rzadko kiedy przekracza poziom ok. 5-7% populacji w wieku roboczym, negatywny wpływ na produkt ze strony zjawiska drenażu mózgów występuje nie jest jednak na ogół bardzo duży ze względu na jego ograniczoną skalę oraz pozytywny wpływ na akumulację kapitału ludzkiego w kraju wysyłającym (brain gain >> brain drain), transfery finansowe do krajów macierzystych mają znaczny pozytywny wpływ na poziom życia i spadek ubóstwa rodzin emigrantów zwłaszcza w krajach Trzeciego Świata – jednocześnie jednak prowadzą często do wzmocnienia wśród nich postaw bierności zawodowej i społecznej, jedynie niewielki odsetek migrantów z krajów trzeciego świata wraca do swoich państw pochodzenia – skala powrotów w przypadku emigrantów europejskich jest znacznie wyższa, Byli emigranci znacznie częściej niż ich rodziny w kraju są skłonni do produktywnego spożytkowywania dochodów z pracy za granicą. Gospodarcze skutki migracji

Podsumowując Gospodarcze skutki migracji Na emigracji zyskują i tracą zarówno kraje wysyłające jak i przyjmujące, Zyski krajów przyjmujących mają mniejszy choć trwalszy charakter, zaś ich straty dotyczą tylko wybranych grup społecznych, Zyski te są tym większe im lepiej wykształceni są imigranci, Straty w krajach wysyłających są przejściowo minimalizowane przez strumień transferów finansowych skierowanych do rodzin emigrantów, Polityka gospodarcza służąca minimalizowaniu tych strat w długim okresie jest niczym innym jak polityką wspierania szybkiego wzrostu gospodarczego i konwergencji realnej wobec krajów przyjmujących. Gospodarcze skutki migracji

Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych Dziękuję za uwagę Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych www.ibs.org.pl