Jerzy Duszyński Polska Akademia Nauk 27 V

2 POLSKA AKADEMIA NAUK Polska Akademia Nauk jest korporacją uczonych, czyli elitarnym klubem skupiającym członków PAN. W Polsce jest ponad 11 tysięcy profesorów tytularnych, a tylko 350 z nich może być członkami Akademii. Liczba ta jest regulowana ustawowo; kolejnych członków wybierają dotychczasowi, tylko na miejsce zmarłych członków PAN. W wyborach decydującym czynnikiem jest doskonałość naukowa. Akademia to także 70 instytutów badawczych i 18 jednostek pomocniczych czyli m.in. bibliotek, archiwów, muzeów i stacji naukowych za granicą (miedzy innymi w Rzymie, Paryżu, Berlinie, Brukseli). Należy z dumą powiedzieć, że 12 instytutów PAN w 2013 uzyskało kategorię najwyższą A+ (kategorię A+ uzyskało 45 jednostek na 969 ocenianych), a 42 kategorię A. Są więc w PAN czołowe krajowe jednostki naukowe, w których pracują mocne zespoły badawcze. W sumie w PAN pracuje około 7 tysięcy osób. W jednostkach PAN kształci się na stacjonarnych studiach doktoranckich 1746 osób i 720 osób na niestacjonarnych studiach doktoranckich (dane z ). PAN zarządza olbrzymim majątkiem, na który składają się: kilkaset nieruchomości i ponad 9000 hektarów gruntów.

3 Cold Spring Harbor Laboratory dziękuje Jamsowi D. Watsonowi, z okazji jego 87. urodzin w dniu 6 kwietnia 2015 roku, za to, że do tej instytucji naukowej wniósł jeszcze większą troskę o kulturę równości i otwartości (a culture of equlity and informality).

4 Pragnę wnieść do Polskiej Akademii Nauk jeszcze większą troskę o kulturę doskonałości naukowej, równości i bezceremonialności (w zrozumieniu: otwartość i brak celebry). Doskonałość naukowa. Dokument Komitetu Polityki Naukowej o doskonałości naukowej. Równość to równość dostępu do czołowych jednostek naukowych, liczą się jedynie kreatywność, zdolności i motywacja do pracy, a nie płeć czy miejsce urodzenia. Tych urodzonych w miejscach bardziej „oddalonych” trzeba dać szansę, bowiem osoby kreatywne i zdolne rodzą się z tym samym prawdopodobieństwem wszędzie, a w miejscach „oddalonych” rodzi się najwięcej osób. Nie stać nas na marnowanie potencjału naukowych Janków Muzykantów czy naukowych Maryś Muzykantek. Bezceromonialność – w znaczeniu: otwartość i brak celebry? Z tym wiąże się ufność i życzliwość tak ważna dla pracy naukowej.

1. Troska o możliwie najwyższy poziom badań naukowych w kraju. 5

Grudzień,

Przykład i warunki sukcesu Działalność matematyków lwowskich skupionych wokół Banacha była nieprawdodobnym sukcesem naukowym. Profesor Antoni Zygmund, który przed wojną pracował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a w ogóle był matematycznym wychowankiem środowiska warszawskiego, tak objaśniał ten fenomen: „Pan pyta, co było glebą. Powiem może krótko: swoboda intelektualna, skumulowana wcześniej energia – wyzwolona przez niepodległość Polski. I jak zawsze proszę Pana - praca. Pewnie wtedy, na samym początku, praca żywiołowa i niecierpliwa, później systematyczna, spokojna. Wreszcie – oczywiście – wybitne indywidualności. Źródło: Roman Kałuża „Stefan Banach” 7

Dzisiejsza miara sukcesu naukowego – granty Europejskiej Rady Nauki realizowane w danej jednostce. W „nowych krajach członkowskich UE” Akademie Nauk odgrywają ważną rolę jeśli chodzi o uczestnictwo w konkursach ERC. Przywołam kilka liczb. Od 2007 roku Europejska Rada Nauki przyznała 4322 granty. W Polsce realizowanych jest ich 14, z czego 6 instytutach PAN. W Republice Czeskiej 10, z czego 6 w instytutach Czeskiej Akademii Nauk. Na Węgrzech 36, z czego 18 w instytutach Węgierskiej Akademii Nauk. Dodam jeszcze, że w Hiszpanii, podobnej jeśli chodzi o liczbę ludności i wartość PKB do Polski, realizowane są 232 granty ERC. 8

Najwyższy czas wdrażać doskonałość w ramach istniejących regulacji. Jeśli tego nie zrobimy pilnie i zdecydowanie, program Horyzont 2020 będzie wielką porażką. Mam nadzieję, że tak się nie stanie i że na tyle zbudujemy doskonałość nauki w Polsce, iż w programach następujących po Horyzont 2020 nie będziemy więcej dopłacali do europejskich programów naukowych niż z nich dostawali. 12 marca 2015 ogłoszono wyniki konkursu grantów Consolidator Europejskiej Rady Nauki: 713 milionów Euro dla 372 badaczy. Badacze z Wielkiej Brytanii (86), Niemiec (66), Francji (53), Hiszpanii (32), …. Węgier (5), Republiki Czeskiej (4)… Polska (0). 9

10 Oficjalna miara sukcesu naukowego jednostki naukowej w Polsce - pozycja w kategoryzacji KEJN i uzyskanie kategorii A+.

11 W 2000 roku, Janek Simon (studiował socjologię i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim), pojechał do Chin. Przy zamianie pieniędzy na czarnym rynku posługiwano się „podkręconym” kalkulatorem, który przeliczał transakcje z małym (7%) błędem, zawsze na korzyść handlarza. Takiego kalkulatora użył artysta do rekonstrukcji swojego małego letniego domku z dzieciństwa.

2. Upowszechnianie osiągnięć naukowych w społeczeństwie, jak również propagowanie kultury racjonalnego sposobu prowadzenia dyskursu i osiągania racjonalnych stanowisk. 12

3. Polska Akademia Nauk koniecznie powinna włączyć się do inicjatyw związanych z Horyzont 2020 i Programów Operacyjnych (międzynarodowych agend badawczych, wirtualnych instytutów, nowych instytucji naukowych powołanych w ramach programu TEAMING i uczelni badawczych). 13

4. Tylko doskonałość naukowa jest źródłem poważnej innowacyjności. To korporacja Polskiej Akademii Nauk powinna mocnym głosem przekonywać o tym decydentów w naszym kraju. Powinniśmy stanąć w jednym szeregu z FNP i NCN. 14

1.Troska o możliwie najwyższy poziom badań naukowych w kraju. 2.Upowszechnianie osiągnięć naukowych w społeczeństwie. 3.Włączenie się do inicjatyw Horyzont Przekonywanie, że doskonałość naukowa jest głównym źródłem poważnej innowacyjności, stanięcie w jednym szeregu z FNP i NCN. 15