Dopalacze – nowe narkotyki. Skutki stosowania i ograniczenia prawne.

DEFINICJA ZAGADNIENIA Dopalacze to potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne. Spożycie ich ma na celu wywołanie w organizmie człowieka jak największego efektu narkotycznego. Terminu tego używa się potocznie i nie ma on charakteru naukowego.

DEFINICJA ZAGADNIENIA Dopalacze reklamowane są m. in. jako „smart drugs” (sprytne substancje zwiększające inteligencję oraz zdolności poznawcze). W zależności od typu produktu imitują one swoje nielegalne odpowiedniki: środki stymulujące, euforyzujące, relaksujące a także psychodeliczne i halucynogenne.

DEFINICJA ZAGADNIENIA Dopalacze określa się także mianem produktów kolekcjonerskich. Nie przeznaczonych do użytku dla człowieka.

Historia problemu  pierwsze informacje o pojawiających się stronach internetowych oferujące legalne substancje psychoaktywne (do roku 2008) powstanie strony internetowej dopalacze.com  otwarcie pierwszego sklepu stacjonarnego w Łodzi (połowa 2008r)

Historia problemu c.d.  pojawiają się nowe substancje (producenci dopalaczy szybko zastępują substancje zakazane nowymi)  pojawiają się mefedron oraz syntetyczne kanabinole  powstawanie nowych, licznych sklepów z dopalaczami na obszarze całego kraju ( w lutym 2009 działały w Polsce już 42 sklepy z dopalaczami, a w lipcu 2010 było już ich ok. 260, natomiast w ramach akcji z października 2010 zamknięto ich ponad 1300)

Dopalacze można podzielić na trzy grupy produktów:  środki pochodzenia głównie roślinnego (susze, kadzidełka), które stosuje się tak jak tytoń lub spala w pomieszczeniu tak jak kadzidełka mające w sposób legalny powodować efekty zbliżone do palenia marihuany czy opium.

Brak jest danych naukowych oceniających faktyczną aktywność biologiczną (działanie psychoaktywne) tych roślin, ich toksykokinetykę oraz interakcje.

 W trakcie badań okazało się, że składniki naturalne nie są jedynym źródłem psychoaktywnego działania tego rodzaju dopalaczy  Prowadzone w Polsce i innych krajach Europy badania toksykologiczne wykazały w nich obecność syntetycznych agonistów receptorów kannabinoidowych  Jak dotąd zsyntezowano ponad 400 takich związków (dla celów naukowych)

 środki pochodzenia głównie syntetycznego, sprzedawane w formie tabletek (tzw. party pills) lub proszków w torebkach

Party pills przyjmują zwykle postać tabletek lub kapsułek i ich głównym przeznaczeniem jest poprawa nastroju oraz ułatwienie znoszenia wysiłku fizycznego na imprezach tanecznych.

 Przez długi czas najbardziej popularne były tabletki Ecstasy, zawierające głównie pochodną amfetaminy – MDMA  Po wpisaniu w 1985 r. MDMA na listę zakazanych przez ONZ substancji psychotropowych, w latach 90 XX w. na rynku zaczęły pojawiać się produkty Ecstasy-podobne, które nie zawierały jednak MDMA.

Po dokładnym przebadaniu tych produktów okazało się, że zaczęły dominować party pills zawierające Benzylpiperazynę (BZP) oraz TFMPP a także inne pochodne piperazyny.

POCHODNE PIPERAZYNY BZP (N-benzylopiperazyna - A2,Nemezis, Legal E)  oferowana jako bezpieczny substytut amfetaminy  dzia ł a stymuluj ą co na CUN (podobnie jak amfetamina) – ale ok. 10x s ł abiej  dzia ł anie podobne jak amfetamin halucynogennych (g ł ównie MDMA)

CZUWALICZKA JADALNA gatunek zimozielonej rośliny z rodziny dławiszowatych (Celastraceae). Występuje w Afryce Wschodniej i Arabii. Współcześnie stosowana zwłaszcza w Jemenie, gdzie uprawy czuwaliczki jadalnej stanowią ponad 40% wszystkich upraw roślinnych.

CZUWALICZKA JADALNA c.d.  substancja aktywna – katynon jest to alkaloid o działaniu psychostymulującym, podobnym do efedryny i amfetaminy

MEFEDRON biały proszek o lekko żółtym odcieniu charakterystyczny, nieprzyjemny zapach – „starego moczu” Profil dzia ł ania zbli ż ony jest do amfetaminy, MDMA i katynonu

MEFEDRON c.d. Wg używających – wysoce uzależniający, wyzwala silną potrzebę powtarzania dawek, obserwuje się zjawisko tolerancji Objawy działania: początek działania min, działanie max min koniec działania min euforia, empatia pobudzenie,intensyfikacja doznań zmysłowych (zwłaszcza słuchowych) podniecenie seksualne, halucynacje

 środki syntetyczne zawierające jedną, konkretną substancję, która (jeszcze) nie jest zakazana, sprzedawane w postaci znaczków do lizania, małych pigułek i w innych formach; środki te są stosunkowo najmniej popularne.

Dwa projekty badawcze wykonane dla Krajowego Biura Przeciwdziałania Narkomanii 1. Badanie przeprowadzone przez CBOS w 2008r dla KBPN 2. Badanie przeprowadzone przez Millward Brown SMG/KRC w 2009r dla KBPN

BADANIE Z 2008 ROKU

Odsetek osób, które używały środków psychoaktywnych chociaż raz w swoim życiu CBOS: próba: młodzież, 2008r

Odsetek badanych, którzy używali poszczególnych środków psychoaktywnych w ciągu ostatnich 30 dni CBOS: próba: młodzież, 2008r

Odsetek badanych, którzy używali poszczególnych środków psychoaktywnych w ciągu 12 miesięcy CBOS: próba: młodzież, 2008r

BADANIE Z 2009 ROKU

Odsetek badanych, którzy próbowali poszczególnych środków psychoaktywnych chociaż raz w swoim życiu Próba: 1000 respondentów w wieku lat, 2009r

Odsetek badanych, którzy używali poszczególnych środków psychoaktywnych w ciągu ostatnich 30 dni Próba: 1000 respondentów w wieku lat, 2009r

Odsetek badanych, którzy używali poszczególnych środków psychoaktywnych w ciągu 12 miesięcy Próba: 1000 respondentów w wieku lat, 2009r

Skutki stosowania dopalaczy. Doświadczenie z pracy zawodowe w ośrodkach stacjonarnych.  zależą od właściwości głównego składnika aktywnego dopalacza  mogą także wchodzić w interakcje między poszczególnymi składnikami „dopalaczy”  ponadto mogą być przyjmowane z innymi środkami psychoaktywnymi – etanolu, narkotyków itp.  mogą być zażywane łącznie z lekami

OBJAWY KLINICZNE SPOWODOWANE ZATRUCIEM SIĘ DOPALACZAMI  pobudzenie psychoruchowe  agresja/atak sza ł u  niepokój  l ę k  bezsenno ść  spl ą tanie/delirium  halucynacje  zaburzenia równowagi  zawroty g ł owy  ból g ł owy  utrata przytomno ś ci  dr ę twienie ko ń czyn/ca ł ego cia ł a  sztywno ść ko ń czyn  dr ż enie ko ń czyn  drgawki  bardzo z ł e ogólne samopoczucie  ogólne os ł abienie

OBJAWY KLINICZNE SPOWODOWANE ZATRUCIEM SIĘ DOPALACZAMI c.d.  uczucie kołatania serca/tachykardia ( /min)  ból w klatce piersiowej  duszność  wzrost ciśnienia tętniczego (do 180/110)  rozszerzenie źrenic  zaburzona reakcja źrenic na światło  wzmożona potliwość/wysuszenie skóry  suche śluzówki  bladość lub  zaczerwienienie skóry

Zatrucia dopalaczami w Polsce w październiku w 2010r – 258 przypadków Źródło: Konsultant krajowy ds. toksykologii klinicznej dr n. med. P Burda

Rozkład wiekowy zatwierdzonych zatruć dopalaczmi w październiku 2010r Źródło: Konsultant krajowy ds. toksykologii klinicznej dr n. med. P Burda

Skala zjawiska zażywania dopalaczy Posiadane dane nie pozwalają na pełne oszacowanie skali zjawiska  Liczba uzależnień „dopalaczowych” (mefedron; dane wskazują na istnienie tego problemu w znaczącym już stopniu)  Liczba osób podlegających terapii w ośrodkach leczenia uzależnień  Liczba użytkowników dopalaczy, pomimo podjęcia decyzji o wycofaniu „dopalaczy” z obrotu (sprzedaż internetowa, podziemie „dopalaczowe”)

identyfikacji substancji psychoaktywnej w produkcie co wiąże się z problemem identyfikacji substancji psychoaktywnej w materiale biologicznym POWODUJE TO  że rozpoznanie „zatrucia dopalaczem” jest niejednoznaczne, oparte tylko na haśle „dopalacz” i nie identyfikuje substancji odpowiedzialnej za wystąpienie objawów  że ocena ryzyka stosowania nie tyle „dopalacza” co substancji psychoaktywnej w nim zawartej może być bardzo trudne, zwłaszcza jeśli dodatkowo w produkcie „dopalacz” będą znajdowały się różne substancje lub jednocześnie zażyte będą inne substancje odurzające Problemy diagnostyczne dotyczą:

MITY I FAKTY „DOPALACZE SĄ BEZPIECZNĄ ALTERNATYWĄ DLA SUBSATNCJI NIELEGALNYCH”

MITY I FAKTY c.d. „DOPALACZE SĄ PRODUKTAMI KOLEKCJONERSKIMI”

MITY I FAKTY c.d. „DOPALACZE SĄ LEGALNE W CAŁEJ EUROPIE”

MITY I FAKTY c.d. „POZA TABLETKAMI IMPREZOWYMI DOPALACZE TO W WIEKSZOŚCI ZIOŁA LUB ICH MIESZANKI WYKORZYSTYWANE OD SETEK LAT W OBRZĘDACH RELIGIJNYCH. WSZYSTKIE SĄ POCHODZENIA NATURALNEGO- ŻADNEJ CHEMII „

Ograniczenia prawne W Polsce dopalaczami są nazywane produkty zawierające związki stanowiące pochodne zakazanych substancji psychoaktywnych (np. amfetaminy) lub preparaty ziołowe zawierające związki halucynogenne.

Dodatkowo, dopalacze wprowadzono do obrotu jako "produkty kolekcjonerskie”, nie nadające się do spożycia", w związku z czym z czysto formalnego punktu widzenia nie podlegały one kontroli Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej. Substancje w nich zawarte nie znajdowały się na liście środków zakazanych ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, więc mogły być sprzedawane w legalnie działających sklepach.

Ograniczenia prawne c.d Weszły w życie trzy nowelizacje ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii, które po kolei wprowadzały pod kontrolę prawną nowe zakazane substancje ( należą do nich m. in. BZP, JWH-018 oraz 15 roślin najczęściej występujących w składzie dopalaczy ponadto mefedron oraz grupa syntetycznych kanabinoli )  Ustawa z dnia 20 marca 2009r (Dz.U. z 2009r Nr 63, poz. 520)  Ustawa z dnia 10 czerwca 2010r (DZ. U. z 2010r Nr 143, poz 962)  Ustawa z dnia 8 października 2010r (Dz. U. z 2010r Nr. 213, poz. 1396)

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA NOWELIZACJI USTAWY- DEFINICJA „substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślinę, grzyba lub ich część, zawierających taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych”

GDZIE SZUKAĆ POMOCY??? PORADNIA LECZENIA UZALEŻNIEŃ  Porady diagnostyczne i terapeutyczne  Konsultacje i leczenie psychiatryczne  Psychoterapia indywidualna i grupowa  Działania konsultacyjno- edukacyjne ODDZIAŁ DZIENNY TERAPII UZALEŻNIEŃ  Leczenie i postrehabilitacja osób uzależnionych  Zorganizowane zajęcia terapeutyczne  Konsultacje i porady specjalistyczne psychoterapeutów, psychologów oraz lekarzy psychiatrów KONTAKT: „Nasza Przychodnia” TEL (22)

DZIĘKUJEMY PAŃSTWU ZA UWAGĘ !!! Prezentację przygotowali:  Agnieszka Zamęcka – psycholog  Jerzy Siczek – specjalista terapii uzależnień