SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU Wykład 6

Definicja Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility) – koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. CSR jako nacisk? CSR jako obligacja?

CSR Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji.

Skąd się wziął CSR? droga teoretyczna – działania i regulacje przygotowywane na forum międzynarodowym w ramach sympozjów, konferencji, czy dyskusji dotyczących problematyki dalszego rozwoju oraz reakcji krajów rozwiniętych na problem „Trzeciego Świata”; do kluczowych wydarzeń zalicza się konferencję ONZ z 1972 roku pod hasłem Środowisko życia człowieka, oraz raport Światowej Komisji do Spraw Środowiska i Rozwoju (powołanej przez ONZ) z 1987 roku, ostrzegający przed skutkami prowadzonej polityki rozwoju droga nacisku obywatelskiego – wzrost świadomości oraz rozwój aktywności ruchów społecznych (prawa człowieka, środowiska, konsumentów, itp.) przeciw „egoistycznym” (eksploatacja środowiska naturalnego, wyzysk konsumentów) działaniom przedsiębiorstw droga samoregulacji biznesu – działania podejmowane przez same podmioty gospodarcze na rzecz formułowania standardów uczciwego, rzetelnego i etycznego postępowania, oraz przestrzegania „dobrych praktyk”.

Definicja Interesariusze (ang. stakeholders) – podmioty (osoby, społeczności, instytucje, organizacje, urzędy, itp.), które mogą wpływać na przedsiębiorstwo oraz pozostają pod wpływem jego działalności.

INTERESARIUSZEOCZEKIWANIA akcjonariusze i właściciele  wzrost wartości firmy  maksymalizacja wartości akcji  pełna i rzetelna informacja  publiczne postrzeganie zachowań firmy  kompetentne organy zarządzające  wzmocnienie wizerunku firmy pracownicy  satysfakcjonujące wynagrodzenie  wywiązywanie się ze zobowiązań  pełna i rzetelna informacja  zadowolenie z pracy, możliwość rozwoju  sprawne zarządzanie firmą kooperanci i dostawcy  wiarygodność finansowa partnera  wywiązywanie się ze zobowiązań  opłacalność ekonomiczna  etyka działania  współdziałanie  jakość procesu komunikacyjnego klienci  ekonomiczne cechy produktu/usługi  funkcjonalność produktu/usługi  jakość produktu/usługi  jasna, czytelna i dostępna informacja  satysfakcjonujący proces zakupu/obsługi klienta  personifikacja relacji z klientem  pozytywny wizerunek firmy

konkurencja  uczciwa konkurencja  przejrzystość i czytelność działań konkurencji  kultura działań biznesowych instytucje finansowe  zysk z tytułu wypożyczenia kapitału  wiarygodne wyniki finansowe  wywiązywanie się ze zobowiązań  jawność, rzetelność i kompleksowość informacji  kompetentne organy zarządzające instytucje rządowe i społeczne  przestrzeganie norm prawnych w zakresie zobowiązań publicznoprawnych wobec samorządu i państwa  wpłaty na rzecz funduszy celowych  współpraca w zakresie stymulacji rozwoju krajowego i lokalnego  wspieranie instytucji zajmujących się dobroczynnością i działalnością społeczną społeczności krajowe i regionalne  bezpieczna, niezagrażająca społeczeństwu działalność  ochrona środowiska naturalnego  mecenat i sponsoring wydarzeń kulturalnych, sportowych i naukowych  obywatelski stosunek firmy wobec środowiska społecznego  podejmowanie działań wspierających przemiany strukturalne  współfinansowanie działań na rzecz rozwoju lokalnego INTERESARIUSZEOCZEKIWANIA

Poziomy CSR ekonomiczny – jest on wymagany przez społeczeństwo, a przykładem jest: przynoszenie zysku (maksymalizacja dochodów i minimalizowanie kosztów np. administracyjnych), utrzymywanie poziomu konkurencyjności i efektywności prawny – jest on również wymagany przez społeczeństwo i dotyczy: przestrzegania norm prawnych zarówno na poziomie globalnym jak i lokalnym, ochrony środowiska, praw konsumentów, pracy, prawa antykorupcyjnego i zobowiązań kontraktowych etyczny – jest oczekiwany przez społeczeństwo i dotyczy: przestrzegania obyczajów społecznych i norm etycznych, osiągania strategicznych celów jedynie wówczas, gdy są one zgodne z etycznymi dyrektywami, budowania „przedsiębiorstwa obywatelskiego”, a także tożsamości organizacyjnej bazującej bardziej na etycznych programach aniżeli prawnych regulacjach filantropijny – jest pożądany przez społeczeństwo i dotyczy: programów wspierających społeczność, np. edukację, sztukę, zaangażowanie w sprawy społeczne, szczególnie na poziomie lokalnym oraz podnoszenie jakości życia w otoczeniu.

MODELE CSR

CSR w dokumentach międzynarodowych

Zielona księga UE Społeczna odpowiedzialność biznesu jest w dużej części związana z prawami człowieka, zwłaszcza w odniesieniu do działań międzynarodowych i globalnych łańcuchów dostaw. Uwzględnione jest to w dokumentach, jakich jak: Trójstronna Deklaracja Zasad dotyczących Międzynarodowych Przedsiębiorstw i Polityki Społecznej MOP oraz Wytyczne dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych OECD. Prawa człowieka to bardzo złożone zagadnienie wiążące się z dylematami politycznymi, prawnymi i moralnymi. Przedsiębiorstwa stoją w obliczu następujących wyzwań: jak zidentyfikować ich obszary odpowiedzialności w odróżnieniu od zobowiązań rządowych, jak sprawdzić, czy ich partnerzy handlowi przestrzegają ich głównych wartości, oraz jakie podejścia stosować i jak działać w krajach, w których powszechne jest łamanie praw człowieka. Sama Unia Europejska musi w ramach swojej polityki współpracy zapewniać przestrzeganie standardów pracy, ochrony środowiska i praw człowieka. Stoi także przed wyzwaniem zapewnienia całkowitej spójności swojej polityki rozwoju, polityki handlowej oraz strategii rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijających się, w szczególności poprzez propagowanie inwestycji europejskich

Global Compact Global Compact to czysto dobrowolna inicjatywa, mająca dwa cele: włączenie 10 zasad do działalności biznesu na świecie, oraz pobudzanie działań w ramach wsparcia celów ONZ.

Global Compact Global Compact wzywa firmy do przyjęcia, wspierania i dekretowania, w ramach ich zakresu działania, zestawu podstawowych wartości na obszarze praw człowieka, standardów pracy, środowiska i zwalczania korupcji: Zasada 1: Firmy powinny wspierać i szanować ochronę proklamowanych międzynarodowych praw człowieka; oraz Zasada 1 Zasada 2: Upewnić się, czy nie biorą udziału w naruszeniach praw człowieka. Zasada 2:

Global Compact Zasada 3: Firmy winny popierać wolność zrzeszania się oraz realne uznanie prawa do negocjowania umów zbiorowych; Zasada 3 Zasada 4: Eliminacja wszystkich form pracy przymusowej i obowiązkowej; Zasada 4 Zasada 5: Skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz Zasada 5 Zasada 6: Eliminacja dyskryminacji w odniesieniu do zatrudnienia i zawodu. Zasada 6

Global Compact Zasada 7: Firmy powinny wspierać oparte na zapobieganiu podejście do wyzwań środowiskowych; Zasada 7 Zasada 8: Podejmować inicjatywy w celu promowania większej odpowiedzialności za środowisko; oraz Zasada 8 Zasada 9: Zachęcać do rozwoju i upowszechniania technologii przyjaznych dla środowiska. Zasada 9 Zasada 10: Firmy powinny działać przeciwko wszystkim formom korupcji, włączając wymuszenia i łapownictwo. Zasada 10

Norma ISO Co zawiera norma ISO ? zawiera wytyczne dotyczące odpowiedzialności społecznej, które mogą być stosowane dobrowolnie przez wszystkie organizacje; nie zawiera wymagań i nie jest przeznaczona do stosowania do celów certyfikacji.

Norma SA 8000 Standard SA 8000 (Social Accountability 8000) jest uniwersalną normą, określającą wymogi w zakresie odpowiedzialności społecznej, jakie powinno spełniać przedsiębiorstwo. Standard nawiązuje do norm ISO dotyczących jakości. Główną przesłanką stworzenia możliwości weryfikacji zasad społecznej odpowiedzialności było niezadowolenie klientów i pracowników na całym świecie, wynikające ze sprzeczności między wartościami i zasadami głoszonymi przez firmy a codzienną praktyką.

Norma SA 8000 Praca dzieci. Zakazuje się wykorzystywania w firmie pracy dzieci, czyli osób które (wg polskich przepisów) nie ukończyły 16 roku życia, a w przypadku stosowania takiego rodzaju pracy organizacja powinna przedsięwziąć wszelkie niezbędne środki do zapewnienia dzieciom możliwości właściwego rozwoju. Praca przymusowa. Niedozwolone jest stosowanie pracy przymusowej czyli zatrudniania osób na zasadach, które uniemożliwiają dobrowolne rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika. Personel nie może być zmuszany do składania depozytów ani dokumentów tożsamości przy podejmowaniu zatrudnienia w firmie.

Norma SA 8000 BHP. Firma musi zapewnić bezpieczne i zdrowe środowisko pracy. Mowa tu o obowiązujących przepisach Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP). Przedsiębiorca musi podjąć odpowiednie kroki w celu zapobieżenia wypadkom i szkodom na zdrowiu poprzez minimalizowanie przyczyn powstania zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy. Niezbędne jest wyznaczenie osoby, która czuwa nad całokształtem zagadnień z zakresu BHP oraz jest odpowiedzialna za spełnianie przez firmę wszystkich wymogów prawnych z tym związanych.

Norma SA 8000 Wolność zrzeszania się oraz prawo do negocjacji zbiorowych. Polskie prawo zezwala na tworzenie wszelkiego rodzaju organizacji pracowniczych. Pracodawca powinien zatem to prawo respektować, a pracownicy powinni mieć zapewnioną wolność i swobodę przynależności do takich stowarzyszeń. Dyskryminacja. Stosowanie dyskryminacji w jakiejkolwiek formie jest zakazane. Firma nie może stosować ani popierać dyskryminacji w zakresie zatrudniania i zwalniania, wynagradzania, dostępu do szkoleń, możliwości awansu oraz emerytury ze względu na przynależność rasową, narodowość, wyznawaną religię, niepełnosprawność, płeć, orientację seksualną, członkostwo w związku zawodowym lub przynależność partyjną.

Norma SA 8000 Kary dyscyplinarne. Firma nie może stosować ani popierać stosowania kar cielesnych, przymusu psychicznego lub psychicznego ani obraźliwego języka. Godziny pracy. Tu zastosowanie ma, w największej mierze, polskie ustawodawstwo (Kodeks pracy). Tygodniowy czas pracy nie powinien przekraczać tego, ustalonego w kodeksie. Podobnie w odniesieniu do pracy w nadgodzinach.

Norma SA 8000 Wynagrodzenie. Za pracę w pełnym wymiarze czasu pracownik ma zapewnione wynagrodzenie na poziomie co najmniej minimalnej krajowej płacy. Ponadto przedsiębiorca zapewnia, że nie będą stosowane żadne formy zatrudnienia stałych pracowników na zasadach innych niż umowa o pracę, których celem było uniknięcie wypełniania przez firmę zobowiązań wobec swoich pracowników, wynikające z odpowiednich ustaw i przepisów regulujących kwestie ubezpieczeń społecznych.

Dobre i złe strony CSR

Korzyści płynące z CSR poprawę image’u firmy, jej reputacji i lojalności klientów (wdrażana i praktykowana SOP buduje pozytywny wizerunek firmy zarówno u konsumentów, pracowników, jak i w społecznościach lokalnych) zwiększone zainteresowanie inwestorów (obserwuje się wzrost inwestycji w przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialne, czego przykładem mogą być fundusze inwestycyjne lokujące pieniądze tylko w takich firmach tzw. Socially Responsible Investing – SRI) wyróżnienie się wśród konkurentów (działania prospołeczne i proekologiczne firmy mogą być czynnikiem wyróżniającym wśród innych przedsiębiorstw) oszczędności (wiele działań proekologicznych w dalszej perspektywie przyczynia się do znacznych oszczędności np. Interface, jeden z największych na świecie producentów przemysłowych wykładzin podłogowych, w latach 1996–2002 zaoszczędził ponad 200 mln dolarów dzięki wprowadzeniu przyjaznych ekologicznie innowacji)

Korzyści płynące z CSR podniesienie morale pracowników i poprawę relacji z interesariuszami (zwiększanie wzajemnego zaufania buduje kapitał społeczny, który jest istotny z punktu widzenia celów firmy) ograniczanie ryzyka działalności firmy (odpowiedzialne zarządzanie przeciwdziała możliwym konfliktom i protestom poszczególnych interesariuszy) spełnienie oficjalnych wymagań w zakresie ładu korporacyjnego, który ułatwia dostęp do kapitału i niższą płynność cen akcji na giełdzie zwiększenie efektywności pracy dostęp do nowych rynków, innowacji.

Problemy CSR Milton Friedman - społeczna odpowiedzialność jest „dogłębnie wywrotową doktryną”. Flannery – CSR jako strategia marketingowa. Marcoux twierdzi on, że skoro menedżerowie mają moralny obowiązek powiernictwa wobec akcjonariuszy, to nie mogą pełnić tego obowiązku także wobec innych interesariuszy. Problemy oceny i raportowania.

Kilka przykładów

Przykład Jesteś ojcem 3-letniego dziecka. Podczas gdy przebywasz w innej części domu, dziecko idzie do kuchni, otwiera butelkę płynu do mycia naczyń i zaczyna pić. Po usłyszeniu pierwszych krzyków wbiegasz do kuchni, dajesz dziecku do picia wodę i dzwonisz po karetkę. Po płukaniu żołądka, dziecko wraca do domu. W pierwszej chwili zamierzasz przesłać rachunek za pobyt w szpitalu producentowi, gdyż butelka nie była odpowiednio zabezpieczona przed dziećmi. Po dokładniejszym przeanalizowaniu sytuacji okazuje się jednak, że płyn znajdował się w butelce po wodzie mineralnej, do której przelała go twoja żona. Potem, po przeczytaniu informacji zamieszczonej na etykietce oryginalnej butelki płynu zdajesz sobie sprawę, że nie ma tam ostrzeżenia przed przelewaniem płynu do innych butelek. Czy moralnie uzasadnionym działaniem byłoby podanie producenta płynu do sądu?