DZIAŁALNOŚĆ OŚRODKA PROMOCJI ZDROWIA I SPRAWNOŚCI DZIECKA W GDAŃSKU 2007 Konferencja: Profilaktyka Zdrowotna – współpraca samorządu i środowiska medycznego w Gdańsku Marek Jankowski

 Ośrodek Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka (OPZiSDz) został powołany przez władze Miasta Gdańska w 1992 r.  Decyzja dotycząca utworzenia placówki była rezultatem wniosków z dokonanej oceny stanu zdrowia dzieci w wieku szkolnym w ramach programu „Zdrowie i Sprawności Dziecka”, który został przeprowadzony w latach przy współudziale Akademii Medycznej, Akademii Wychowania Fizycznego i Uniwersytetu Gdańskiego.  Bardzo zły stan zdrowia i sprawności fizycznej, który wówczas został zdiagnozowany, skłonił środowisko naukowe do opracowania gdańskiego modelu promocji zdrowia. Jego realizację, dzięki przychylności władz miasta Gdańska, powierzono powołanemu w tym celu Ośrodkowi. Ośrodek Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka w Gdańsku, Marek Jankowski

Zakresem działania i zadaniami Ośrodka są w szczególności:  Realizacja interdyscyplinarnych programów promocji zdrowia i profilaktyki.  Określenie działań służących utrzymywaniu i pomnażaniu zdrowia dzieci oraz ich prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu.  Prowadzenie wielokierunkowych badań stanu psychofizycznego i zdrowotnego dzieci.  Promowanie aktywności fizycznej i określanie programów rozwijających sprawność i wydolność fizyczną.  Prowadzenie kampanii mających na celu kształtowanie postaw prozdrowotnych poprzez współpracę z instytucjami, placówkami oświatowymi oraz rodzicami i opiekunami.  Prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i szkoleniowej w zakresie promocji zdrowia przy współpracy ze środowiskiem oświatowym i naukowym.  Prowadzenie komputerowej bazy danych i badań statystycznych dotyczących stanu psychofizycznego i zdrowotnego dzieci z możliwością udostępniania wyników analiz statystycznych zainteresowanym placówkom oświatowym, naukowym i samorządowym.

Ośrodek Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka w Gdańsku - Marek Jankowski  Zadania Statutowe placówka realizuje w formie interdyscyplinarnych diagnostyczno – edukacyjnych programów zdrowotnych oraz programów szkoleniowych.  Programy realizowane przez placówkę tworzy i wdraża zespół specjalistów różnych dziedzin (lekarzy, psychologów, specjalistów kultury fizycznej, zdrowia publicznego i promotorów zdrowia).  Przy tworzeniu programów zespół pracowników Ośrodka współpracuje z gdańskim środowiskiem naukowym (w tym medycznym).  Zadania podejmowane w ramach programów realizowanych przez Ośrodek koordynowane są z działaniami Referatu Profilaktyki i Promocji Zdrowia Wydziału Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego w Gdańsku.

Programy realizowane w roku 2007:

 Cel główny programu Określenie dla dziecka indywidualnego, całościowego planu postępowania prozdrowotnego.  Grupa celowa programu Część diagnostyczna programu dotyczy dzieci w wieku 6-7 lat z klas „0” gdańskich szkół i przedszkoli. Rocznie badanych jest ok. 3,5 tys. dzieci co stanowi ok 90% gdańskiej populacji w tym wieku. Część edukacyjna przeznaczona jest dla rodziców i opiekunów towarzyszących dziecku podczas badania.

 Organizacja programu Program realizowany jest w siedzibie OPZiSDz we współpracy z placówkami oświatowymi miasta Gdańska.  Zgodnie z najnowszymi wytycznymi WHO w realizację programu zdrowotnego zaangażowany jest interdyscyplinarny zespół specjalistów: psychologów lekarzy fizjoterapeutów specjalistów kultury fizycznej specjalistów zdrowia publicznego promotorów zdrowia

 Korzyści wynikające z realizacji programu Całościowy program postępowania prozdrowotnego zawarty w karcie badań dziecka zostaje przekazany za pośrednictwem rodziców do placówki oświatowej. Dzięki temu wychowawcy i nauczyciele mogą zapoznać się z wynikami badań dziecka oraz zalecanymi przez specjalistów działaniami. Ułatwia to nauczycielom indywidualizację zajęć z dziećmi. Jednocześnie uświadomienie współodpowiedzialności rodziny i szkoły za proces wychowania zdrowotnego zachęca do ścisłej współpracy. Na podstawie wyników badań szkoły i przedszkola mają możliwość opracowania, w zależności od potrzeb własnych, programów wychowania zdrowotnego. Wyniki badań wszystkich dzieci rejestrowane są komputerowej bazie danych, co umożliwia tworzenie opracowań statystycznych. Sprawozdania zawierające analizę wyników badań przekazywane są władzom miejskim. Zestawione wnioski z badań oraz zdefiniowane potrzeby rodziców służą do określania kierunków działań w takich obszarach jak edukacja, promocja zdrowia, sport i rekreacja.

ROKLiczba dzieciROKLiczba dzieci – Liczba dzieci objętych programem w poszczególnych latach.

Ewaluacja programu: Ewaluację oparto na kwestionariuszu ankiety. Ankieta została przeprowadzona na przełomie maja i czerwca 2002 roku. Uczestniczyło w niej 278 rodziców dzieci, które objęte były badaniami w ramach programu. Wyniki % rodziców dzieci objętych programem deklaruje całkowitą zmianę styl życia dziecka, zgodnie z uzyskanymi wskazówkami i zaleceniami, Modyfikację niektórych zachowań dziecka zgodnie z zaleceniami uzyskanymi od specjalistów Ośrodka deklaruje 72,26 % rodziców, 99 % rodziców uważało, że większość informacji, zaleceń i porad, które uzyskali w ramach programu uznać należy za przydatne, Organizacja programu zdaniem 81 % badanych jest bardzo dobra, a blisko 19 % ocenia ją jako dobrą, Oferta diagnostyczno informacyjna Ośrodka w pełni spełnia oczekiwania rodziców zdaniem 85,07% badanych.

Liczba dzieci objętych programem „Zdrowe życie twojego dziecka” w latach 1992 – % - odsetek dzieci 6 – 7 letnich uczestniczących w programie każdego roku. Tak wysoki odsetek uczestnictwa dzieci, rodziców i opiekunów nie byłby możliwy bez zaangażowania się w realizację programu dyrekcji placówek oświatowych, a przede wszystkim nauczycieli i wychowawców.

 Grupa celowa programu Część diagnostyczna dotyczy dzieci 8 – 12 letnich z gdańskich szkół podstawowych. Rocznie badanych jest ok. 4 tys. dzieci. Część informacyjno – edukacyjna kierowana jest do rodziców oraz nauczycieli i wychowawców. Część sprawozdawcza kierowana jest do dyrekcji placówki oświatowej oraz władz samorządowych.  Cel główny programu Określenie indywidualnego programu postępowania prozdrowotnego z dzieckiem.

 Organizacja programu Na program „ZDROWY UCZEŃ” składa się: Część diagnostyczna – realizowana jest przez lekarza na terenie placówki oświatowej. Diagnostyka obejmuje: Ocena postawy ciała, Ocenę masy ciała na podstawie BMI (Body Mass Index), Pomiar ciśnienia tętniczego krwi - ZSGDz, Ocenę wydolności fizycznej.

Część informacyjno – edukacyjna – realizowana jest w formie treści zawartych w indywidualnej karcie badań dziecka oraz innych specjalnie przygotowanych materiałach. Materiały te przekazywane są rodzicom dzieci za pośrednictwem szkoły. Część sprawozdawcza – realizowana jest w formie statystycznej analizy wyników badań prowadzonych w szkole. Sprawozdanie wraz z komentarzem przekazywane jest dyrekcji placówki oświatowej. Zbiorcze sprawozdanie z badań prowadzonych w szkołach przedstawiane jest raz do roku władzom miejskim.

Zadania realizowane w ramach programu Określenie dla każdego badanego dziecka indywidualnego planu postępowania prozdrowotnego, który obejmuje: wskazania dotyczące odpowiedniej aktywności fizycznej, zdrowego odżywiania, właściwych nawyków służących utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała i masy ciała oraz zlecenie działań kompensacyjno – korekcyjnych i specjalistycznych badań ortopedycznych i kardiologicznych. Dostarczenie placówkom oświatowym oraz władzom samorządowym sprawozdania z wyników badań. Przedstawiony raport zawiera statystyczne informacje o wadach postawy, poziomie wydolności fizycznej, problemie nadwagi, nadciśnienia tętniczego. Opracowanie obejmuje również komentarz do wyników badań oraz inne materiały informacyjno - edukacyjne.

Realizacja programu: Badania realizuje się na terenie szkół podstawowych, Badania postawy ciała, masy ciała oraz wydolności fizycznej prowadzone są przez lekarzy OPZiSD, Dziennie badaniami objętych jest ok dzieci, Wyniki badań lekarzy poddawane są analizie komputerowej. Informacje wprowadzane są do bazy danych, która umożliwia tworzenie statystycznych opracowań oraz wydruk indywidualnych kart badań dla każdego dziecka. Kompletne materiały ( karty badań dzieci, sprawozdanie oraz inne materiały informacyjno-edukacyjne) dostarczane są do szkoły po upływie ok. 3 tygodni od zakończenia badań.

Zalety programu Program „ZDROWY UCZEŃ” jest kompleksową ofertą diagnostyczno – edukacyjną. Badania stanu zdrowia są podstawą do przygotowania szeregu wskazań do dalszego postępowania z dzieckiem. Diagnoza dotycząca oceny postawy ciała i innych badanych parametrów połączona jest z informacją o przyczynach, skutkach i możliwościach przeciwdziałania zidentyfikowanym zagrożeniom zdrowotnym. Dokonanie oceny kilku parametrów (postawa ciała, wydolność fizyczna, wskaźnik wagowo – wzrostowy, ciśnienie tętnicze) umożliwia wykrycie wielu nieprawidłowości w trakcie jednego badania oraz daje szansę oceny stanu zdrowotnego dziecka w bardziej kompleksowy sposób. Korelacja braku aktywności fizycznej z wadami postawy, czy nadmiarem masy ciała i małą sprawnością układu krążenia, to przykłady związków, które można zauważyć przeprowadzając badania całościowo.

Korzyści wynikające z realizacji programu Kompleksowy program „ZDROWY UCZEŃ” jest formą zorganizowanych działań stanowiących odpowiedź na potrzebę realizacji zadań gminy dotyczących promocji zdrowia. Obszar ten został na mocy ustawy uznany za zadanie własne gminy. Władze samorządowe otrzymują raport zawierający statystyczną analizę wyników badań. Informacje dotyczące ilości dzieci z wadami postawy oraz skali problemu nadwagi, otyłości i niskiego poziomu aktywności fizycznej umożliwiają podjęcie kolejnych zadań, które przeciwdziałają tym problemom. Szkoła otrzymuje szczegółowy raport rozszerzony o wyniki statystyczne dotyczące badań. Te informacje mogą posłużyć dyrekcji szkoły do planowania działań w ramach szkolnych programów promocji zdrowia i wychowania zdrowotnego. Wyniki badań poszczególnych dzieci pozwalają nauczycielom wychowania fizycznego i innym osobom realizującym proces edukacji zdrowotnej na pełniejszą indywidualizację zajęć z dziećmi. Wyniki badań są źródłem informacji dotyczących zdrowia dziecka oraz jego stylu życia. Karta badań zawiera, obok informacji diagnostycznych, treści związane z edukacją zdrowotną oraz zalecenia i praktyczne porady lekarza prowadzącego badania. Kartę badań wraz z koniecznymi skierowaniami otrzymuje każde badane dziecko.

 Cele główne pogramu 1.Promowanie zdrowego stylu życia. 2.Zwrócenie uwagi młodych dorosłych na problem nadciśnienia tętniczego. 3.Wczesna wykrywalność nadciśnienia tętniczego.  Grupa docelowa. Młodzi dorośli- rodzice dzieci w wieku 6- 7 lat, które uczestniczą w badaniach przesiewowych prowadzonych przez OPZiSDz w Gdańsku (w ramach programu „Zdrowe Życie Twojego Dziecka”). Przewidywana liczba osób badanych - ok. 3 tys. rocznie. Wiek badanych lat. Kobiety stanowić będą ok. 75 % badanych.

Zadania operacyjne programu.  Część diagnostyczna: Trzykrotny pomiar ciśnienia tętniczego przez lekarza w grupie docelowej (badanie przesiewowe). Wyselekcjonowanie grupy osób z podwyższonym ciśnieniem i w zależności od wysokości ciśnienia skierowanie ich do lekarza w trybie zwykłym lub pilnym.  Część edukacyjna: Wyjaśnienie badanym istoty problemu nadciśnienia tętniczego oraz sensu jego wczesnego wykrycia w oparciu o materiały edukacyjne (broszura), Promocja zdrowego stylu życia.  Część analityczna i sprawozdawcza: Statystyczna analiza wyników badania. Przygotowanie sprawozdań dla władz samorządowych.

 Cel główny programu Promocja zdrowego stylu życia. Wczesna wykrywalność nadciśnienia tętniczegou dzieci i młodzieży, oparta na najnowszych standardach. Profilaktyka nadciśnienia tętniczego i chorób układu krążenia.  Grupa celowa:  8 – 12 letnich dzieci i młodzieży gdańskich szkół podstawowych  (klasa II – VI szkoły podstawowej)  14 letniej młodzieży klas II gimnazjum,  17 letniej młodzieży klas II szkół średnich. Przewidywana roczna liczba osób objętych programem ok. 11 tys. rocznie. Przewidywana roczna liczba osób z wykrytym nadciśnieniem tętniczym ok. 250 rocznie (dzieciom i młodzieży wskazana będzie dalsza konieczna ścieżka postępowania diagnostycznego i leczniczego).

 Zadania operacyjne programu Część szkoleniowa: Przeprowadzenie szkolenia pielęgniarek szkolnych dotyczącego zagadnień związanych z diagnozowaniem i przeciwdziałaniem nadciśnieniu tętniczemu Część diagnostyczna programu: Przeprowadzenie przesiewowych pomiarów ciśnienia tętniczego, Wyselekcjonowanie dzieci z podejrzeniem nadciśnienia tętniczego, Pokierowanie dzieci i młodzieży z podejrzeniem nadciśnienia tętniczego do specjalistycznych poradni, Diagnostyka nadciśnienia tętniczego. Część edukacyjna programu: -Dla dzieci i młodzieży(8 –12 letniej) objętej programem część informacyjno – edukacyjna kierowana jest do rodziców. Poinformowanie rodziców o sposobach przeciwdziałania nadciśnieniu tętniczemu – edukacja zdrowotna rodziców. -Dla uczniów gimnazjum i szkół średnich, część informacyjno-edukacyjna kierowana jest bezpośrednio do młodzieży. Część analityczna i sprawozdawcza programu.

W roku 2007 OPZiSDz realizował szkolenia dla osób realizujących zadania związane z medycyną szkolną:  Problematyka wad postawy ciała wieku rozwojowego  Zaburzenia odżywiania – anoreksja, bulimia, otyłość

 Jednym z zadań własnych gminy, ustawowo przekazanym do realizacji na szczeblu samorządowym jest promocja zdrowia i profilaktyka chorób. Działalność OPZiSDz jest ważnym elementem realizowania przez Gdańsk zadań w tym obszarze.  W roku 2007 uczestnikami programów OPZiSDz będzie ponad 10 tys. dzieci i młodzieży, a plan na rok 2008 przewiduje uczestnictwo ok. 20 tys. osób.  Zgodnie ze stanowiskiem WHO, które wynika z faktu, iż czynniki społeczno – ekonomiczne i styl życia najsilniej determinują stan zdrowia właśnie w działaniach związanych z promocją zdrowego stylu życia upatruje się największe rezerwy służące utrzymywaniu i pomnażaniu zdrowia. ZACHĘCAMY DO WSPÓŁPRACY!

Ośrodek Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka Gdańsk ul. Kołobrzeska 61 tel. (058) fax. (058)