Szkolnictwo zawodowe w Polsce - diagnoza aktualnego stanu i planowane zmiany Dr Jan Kamiński Kuratorium Oświaty we Wrocławiu

Szkolnictwo zawodowe w Europie Europejskia Strategia Zatrudnienia, której naczelnym priorytetem jest równość szans w zakresie dostępu do pracy zaleca i szeroko promuje umozliwianie oraz wspieranie uczestników kształcenia, szkolenia, doskonalenia i przekwalifikowania zawodowego dla celow zdobywania, utrwalania i wykorzystania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji na rynku pracy. A zatem proces Ksztalcenia Zawodowego w kazdym z krajow Unii to realizacja jednego z najwazniejszych wspolnych celów polityczno – gospodarczych UE.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Diagnoza 1989 r. Start społecznej marginalizacji pozycji kształcenia zawodowego. Likwidacja szkół przyzakładowych. Likwidacja bazy szkolenia praktycznego tzw. warsztatów szkolnych. Powstaje niekorzystny wizerunek „szkoły gorszego wyboru”.

Na terenie kraju istnieje duze zróżnicowanie zasobów bazy techniczno - dydaktycznej w szkołach i placówkach ksztalcenia zawodowego (KZ) wynikające z zamożności danego powiatu lub miasta (są regiony bogatsze i biedniejsze). Stan bazy placówek i szkol dysponujących ośrodkami egzaminacyjnymi akredytowanymi przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne, Komisje te uznają za wystarczający na poziomie podstawowym. Szkolnictwo zawodowe w Polsce Baza techniczno - dydaktyczna

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Uczniowie szkół zawodowych  70 % uczniów to mieszkańcy wsi i małych miasteczek.  Słaba kondycja sytuacji materialnej i rodzinnej uczniów szkół zawodowych.  Brak niezbędnego wsparcia finansowego uczniów.  Dorastanie w środowiskach zaniedbanych.  Trudności adaptacyjne i problemy emocjonalne.  Brak szkolnej bazy logistycznej (internaty, bursy, dojazdy itp.).

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Kierunki ksztalcenia Część placówek KZ realizuje kształcenie na kierunkach, które niekoniecznie są potrzebne na rynku, kształci natomiast w takich zawodach dla których dana szkoła ma albo uważa, że ma właściwą zawodową kadrę nauczającą (85 % - emeryci) i wyposażenie techniczno – dydaktyczne. Dotychczasowe podstawy programowe nie odpowiadają wymaganiom pracodawców (szczególnie w zakresie tzw. „miękkich” umiejętności).

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Rekrutacja i nabor Zauważalna jest ucieczka organów prowadzących od wydatków na wyposażenie bazy techniczno – dydaktycznej zasadniczych szkół zawodowych. Niewątpliwie wpływ na takie decyzje ma również demografia. Szkoły ZSZ mają problem z naborem do „jedno zawodowych” klas. W przeważającej większości szkół zasadniczych tworzone są więc tzw. klasy „wielo zawodowe”, w których uczniowie kształcący się w różnych zawodach realizują teorię zawodową w Ośrodkach Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego zaś praktyczną naukę zawodu odbywają u pracodawców.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce System “dualny” Z powodu braku tej bazy szkoły (ZSZ) oddają przygotowanie zawodowe swoich uczniów jako pracowników młodocianych w ręce pracodawców (głównie rzemieślników). Pracodawcy korzystają z przepisu ustawy o systemie oświaty ustalającego obowiązek dofinansowania z budżetu państwa kosztów kształcenia przysługującego pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Pracownicy mlodociani. Dane W latach 2007 – 2012 dofinansowanie z budżetu państwa kosztów kształcenia przysługującego pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego przypadające na 1 rok (Dolny Śląsk - wartości przeciętne): Liczba pracodawców: Liczba uczniów: Roczne dofinansowanie: 23 mln PLN.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Pracodawcy Ze względu na nieuchronną bezwładność systemu kształcenia w odniesieniu do bieżących potrzeb rynku pracy, problemy nadazania za rynkiem, problemy kadry nauczającej oraz problemy wyposażenia szkół w nowoczesną bazę nie mogą zostać rozwiązane jedynie przez same szkoły i placówki, bez udzialu pracodawcow. Absolwenci szkół zawodowych bez odbycia praktycznej nauki zawodu lub/i praktyki zawodowej w firmie (instytucji) dysponującej właściwą kadrą nauczającą i bazą, nie są w stanie skutecznie funkcjonować na rynku pracy.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany Kształcenie, szkolenie, doskonalenie, doksztalcanie zawodowe prowadzace do zdobywania oraz wykorzystywania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji to w ogolnosci 8 elementowy zbior: 1. Uczniowie, sluchacze i organy prowadzace 2. Podstawy prawne 3. Kadra nauczajaca 4. Podstawa programowa i programy nauczania 5. Baza techniczna i obiekty 6. Organizacja ksztalcenia (np. kursy kwalifikacyjne) 7. Pracodawcy i instytucje edukacyjne (np. CKP, CKZ, CKU) 8. Struktury i procedury egzaminacyjne

Zmiany wprowadzane od to zmiany o charakterze nowelizacji prawnych wplywajace na niektore elementy ww. zbioru, to jest na: organizacje pracy szkol i placowek zawodowych, podstawy programowe, programy nauczania, sposoby przeprowadzania egzaminow zawodowych, poprawe stopnia przejrzystości i uznawalności kwalifikacji oraz kompetencji, w tym nabytych w drodze kształcenia formalnego, nieformalnego i pozaformalnego. Nowelizacja wprowadza m.in. pojęcie kwalifikacji w zawodzie. Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany

Egzaminy na poszczególne kwalifikacje nie będą przeprowadzane po zakończeniu nauki w szkole jak dotychczas lecz w jej trakcie. Po zdaniu egzaminu w zakresie jednej kwalifikacji uczeń będzie uzyskiwał świadectwo jej zdobycia, a po zdaniu wszystkich kwalifikacji wymaganych w danym zawodzie (i ukończeniu szkoły) otrzyma dyplom potwierdzajacy posiadanie tytulu w danym zawodzie. Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany

Poszczególne zawody w klasyfikacji obejmują od 1 do 3 kwalifikacji. 95 zawodów jest jednokwalifikacyjnych (przede wszystkim w ZSZ). Klasyfikacja przewiduje 8 obszarów kształcenia: - administracyjno-usługowy (A) - budowlany (B) - elektryczno-elektroniczny (E) - mechaniczny i górniczo-hutniczy (M) - rolniczo-leśny z ochroną środowiska (R) - turystyczno-gastronomiczny (T) - medyczno-społeczny (Z) - artystyczny (S) Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany. Klasyfikacja zawodow

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany Nie przewiduje się kształcenia dorosłych w zasadniczej szkole zawodowej i w technikum – w nowym art. 3 pkt 15 ustawy wymienione są: szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum ogólnokształcące i szkoła policealna. Dotychczasowe ZSZ o okresie kształcenia krótszym niż 3 lata przekształcone zostaną w ZSZ 3-letnie (klasy drugie kontynuują naukę na dotychczasowych zasadach). Znowelizowana ustawa umożliwia łączenie szkół zawodowych w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego. Ponadto w systemie szkolnictwa przestaną istnieć licea uzupełniające, technika uzupełniające oraz licea profilowane (będą one stopniowo wygaszane).

Konsekwencją zmian będzie, że nauka w technikach i zasadniczych szkołach zawodowych (podobnie jak to jest w liceach ogólnokształcących) będzie powiązana z nauką w gimnazjach - treści tam rozpoczęte będą kontynuowane w klasach pierwszych szkół ponadgimnazjalnych. W pierwszej klasie liceum, technikum i zasadniczej szkoły zawodowej uczniowie poznają te same treści, ponieważ na tym etapie edukacji będzie ich obowiązywać ta sama podstawa programowa. Dzięki temu absolwenci zreformowanych zasadniczych szkół zawodowych będą mogli kontynuować naukę np. w liceach ogólnokształcących dla dorosłych od razu od drugiej klasy. Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany

Z dniem 1 września 2012 r. likwiduje się klasę pierwszą: liceum profilowanego dla młodzieży, dwuletniego uzupełniającego liceum ogólnokształcącego dla młodzieży trzyletniego technikum uzupełniającego dla młodzieży; zasadniczej szkoły zawodowej dla dorosłych, technikum dla dorosłych, liceum profilowanego dla dorosłych, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych; Z dniem 1 września 2013 r. likwiduje się : klasę pierwszą technikum uzupełniającego dla dorosłych Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany

Do dnia 31 sierpnia 2015 r. licea profilowane dla dorosłych uzupełniające licea ogólnokształcące dla młodzieży uzupełniające licea ogólnokształcące dla dorosłych technika uzupełniające dla młodzieży technika uzupełniające dla dorosłych technika dla dorosłych zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych przekształca się w licea ogólnokształcące dla dorosłych Szkolnictwo zawodowe w Polsce Planowane zmiany

Szkolnictwo zawodowe na Dolnym Slasku W województwie dolnośląskim jest obecnie realizowany duży, współfinansowany ze środków unijnych projekt „Modernizacja Bazy Kształcenia Zawodowego na Dolnym Śląsku”. Projekt zapewni dobre wyposażenie placówek KZ WD w nowoczesną bazę techniczno – dydaktyczną. Idea projektu, unikalnego w skali krajowej powstala w 2007 r. Tworcami pomyslu tego projektu sa P.P. Malgorzata Iwanska (Starostwo Powiatowe w Olesnicy) i Stanislaw Szelewa (Starostwo Powiatowe w Swidnicy) – czlonkowie Rady Konsultacyjnej ds Ksztalcenia Zawodowego przy Dolnoslaskim Kuratorze Oswiaty.

Szkolnictwo zawodowe na Dolnym Slasku Starania o uruchomienie projektu trwaly ponad 4 lata, az do roku 2011 w ktorym idea projektu zostala wsparta przez owczesna wicewojewode Dolnoslaska P. Ilone Antoniszyn-Klik i P. Radoslawa Molonia – wicemarszalka wojewodztwa dolnoslaskiego. Projekt jest obecnie realizowany. Bazuje na (1) utworzeniu odpowiednio terytorialnie na terenie województwa rozmieszczonych i dobrze wyposażonych na poziomie specjalistycznym Centrów Kształcenia Zawodowego (CKZ), (2) doposażeniu szkół i placówek kształcenia zawodowego Dolnego Śląska na poziomie podstawowym.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Perspektywy rozwoju Rozwój szkolnictwa zawodowego w kontekście krajowego i europejskiego rynku pracy wymaga realizacji szeregu działań systemowych, składających się na materializację tzw. priorytetu podstawowego jakim jest PODNIESIENIE ATRAKCYJNOŚCI ORAZ KONKURENCYJNOŚCI KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO POPRZEZ POPRAWĘ JAKOŚCI PRACY SZKÓŁ i PLACÓWEK. Są to działania następujące:

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Perspektywy rozwoju. Priorytety systemowe. 1. Wprowadzenie rynkowego systemu wsparcia stypendialnego dla uczniów szkół zawodowych. 2. Refundowanie i dofinansowanie kosztów kształcenia pracodawcom zatrudniających młodocianych pracowników (system „dualny”). 3. Skonstruowanie systemowego mechanizmu angażującego pracodawców w proces kształcenia zawodowego. 4. Bieżąca systemowa modernizacja bazy technicznej i dydaktycznej placówek kształcenia zawodowego.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Perspektywy rozwoju. Priorytety. 5. Systemowe dokształcanie i doskonalenie nauczycieli przedmiotów zawodowych i instruktorów praktycznej nauki zawodu. 6. Opracowanie systemu bieżącej obserwacji i nadążania przez szkoły zawodowe za potrzebami rynku pracy. 7. Systemowa informacja i promocja - szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru. 8. Opracowanie dzialajacego systemu poradnictwa zawodowego.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Sytuacja niedalekiej przyszłości Utrzymująca się tendencja wyboru przez młodych ludzi humanistycznych i para humanistycznych kierunków kształcenia już powoduje, że na rynku edukacyjnym rosnie w sile obecnie nisza biznesowa: kształcenie ustawiczne. Kształcenie to jest wymuszone sytuacją materialną ludzi już dojrzałych, którzy nie odnaleźli się ze swoimi humanistycznymi kwalifikacjami na rynku pracy i zmuszeni są przez życie do uruchomienia procesów zdobywania nowych kwalifikacji oraz/lub przekwalifikowywania się na kierunki skorelowane z bieżącymi potrzebami gospodarki, przedsiębiorstw i firm.

Szkolnictwo zawodowe w Polsce Sytuacja niedalekiej przyszłości Ludzie ci już są lub może będą rodzicami i fakt ten zmieni ich sposób myślenia na taki jaki obowiązuje w bardziej zindustrializowanych społeczeństwach krajach UE gdzie obowiązuje zasada: „tak, będziesz studiowac to co chcesz ale najpierw musisz zdobyć jakiś zawód”. Proporcje wyborów wśród młodzieży obecne: Szkoła zawodowa / szkoła ogólnokształcąca Polska: 30% / 70% UE: 70% / 30%

Dziękuję za uwagę