1 NAUKA DLA BIZNESU – WSPARCIE ROZWOJU KLASTRÓW W SEKTORZE ROLNO – SPOŻYWCZYM dr Katarzyna Cheba

2 CZYM SĄ KLASTRY? Klastry są to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracującychPorter

3 Czynnik publiczny władze (samorządowe) Sektor przedsiębiorstw Sektor badawczo-rozwojowy Klaster (inicjatywa klastrowa) 3H

4 Klaster = 3k koncentracja konkurencja kooperacja

5 Konkurencja nie wyklucza wzajemnych, korzystnych interakcji między firmami; może stać się motorem ich rozwoju. Firmy konkurują ze sobą, ale jednocześnie współpracują w tych zakresach, w których jest możliwe osiągnięcie synergicznych efektów wspólnych działań.

6 INICJATYWA KLASTROWA A KLASTER Inicjatywa służąca rozwojowi już istniejącego klastra Inicjatywa dążąca do powstania klastra

Krótki okres  informacja o otoczeniu  inwentaryzacja możliwości  nowe miejsce spotkań Etapy rozwoju klastrów Średni okres  branding  marketing  konsorcjum  lobbying Długi okres  wzrost konkurencyjności  dostęp do wyspecjalizowanych zasobów  wspólne projekty B+R  specjalizacja

Lokalny łańcuch produkcji (bliskość klientów i poddostawców) Niższe koszty transportu Niższe koszty transakcyjne Rynek wyspecjalizowanej siły roboczej Brak bariery rozwoju Wyższa produktywność Dyfuzja wiedzy Specjalistyczne usługi Niższe koszty transakcyjne Duża liczba firm Możliwość kooperacji Specjalizacja Konkurencja Niższy koszt, wyższa jakość Korzyści funkcjonowania w ramach klastra

9 Taka sytuacja jest możliwa, gdy w danym regionie i branży koncentracja specyficznych zasobów i kompetencji osiągnie masę krytyczną, przy której klaster staje się atrakcyjnym ośrodkiem i przyciąga dalsze zasoby. Klaster może być swoistym motorem rozwoju regionalnego.

OCZEKIWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW WOBEC SAMORZĄDÓW   Wsparcie dla klastrów w zakresie inwestycji i promocji   Promowanie regionu poprzez współorganizowanie targów branżowych   Pomoc dla firm-członków klastra przy aplikowaniu o środki pomocowe z UE 10 PODSTAWY TWORZENIA KLASTRÓW

OCZEKIWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW WOBEC JEDNOSTEK B+R   Pomoc w kształceniu zawodowym   Opracowanie programów inwestycyjnych   Analizy rynku   Współpraca w zakresie analizy potrzeb przedsiębiorstw w klastrze   Udostępnianie wiedzy na temat nowoczesnych trendów i nowatorskich rozwiązań wzorniczych, technologicznych i rynkowych 11 PODSTAWY TWORZENIA KLASTRÓW

CO PRZEDSIĘBIORCY OFERUJĄ SAMORZĄDOM?   Nowe miejsca pracy dla absolwentów z regionu   Aktywny udział w realizacji strategii rozwoju. Uczciwe i terminowe płacenie podatków   Sponsoring imprez organizowanych przez władze samorządowe   Promocje regionu w kontaktach biznesowych 12 PODSTAWY TWORZENIA KLASTRÓW

CO PRZEDSIĘBIORCY OFERUJĄ JEDNOSTOK B+R?   Zlecenia na wykonywanie badań Współfinansowanie zleceń   Udział w we wspólnych projektach badawczo-rozwojowych   Udostępnianie swojego potencjału praktycznego przy testowaniu nowatorskich rozwiązań 13 PODSTAWY TWORZENIA KLASTRÓW

14 SCHEMAT BLOKOWY KLASTRA W BRANŻY ROLNO-SPOŻYWCZEJ BIURO Otoczenie dalsze Dostawcy, firmy świadczące usługi dla klastra spoza jego granic i firmy współpracujące np. banki Otoczenie bliższe B+R, JST, dostawcy znajdujący się na terenie granicy klastra Rdzeń klastra Firmy produkcyjne branży rolno- spożywczej: Źródło: EKO MARKETING BOGDAN KĘPKA

Obszary działalności w klastrze   Tworzenie sieci międzyludzkich   Tworzenie sieci przedsiębiorstw   Promowanie innowacji, nowych technologii   Tworzenie marki regionu   Pomoc w prowadzeniu biznesu   Analiza trendów technologicznych   Promowanie tworzenia firm „odpryskowych”   Lobbowanie za subsydiami   Koordynowanie zakupów   Określanie standardów technicznych 15

Obszary działalności w klastrze   Inkubacja przedsiębiorstw   Monitoring funkcjonowania klastra   Promowanie rozwoju istniejących firm   Wspieranie innowacyjności   Przyciąganie nowych firm i talentów   Prowadzenie wywiadu gospodarczego   Budowanie świadomości przedsiębiorców   Szkolenia techniczne 16

17

18

Klaster sieciowy  dominacja małych i średnich przedsiębiorstw  silna i elastyczna specjalizacja  silna rywalizacja  systemem powiązań sieciowych opartych na zaufaniu  wysoka produktywność  znaczący potencjał innowacyjny Sassuolo, Dolina Ceramiki – Włochy

Klaster koncentryczny - „oś i szprychy”  Wielkie firmy, wokół których jest sieć dostawców.  Małe firmy są często związane z firmą dominującą poprzez łańcuch dostaw.  Wielkie firmy dominują w relacjach pomiędzy przedsiębiorstwami. Interakcje wynikają z powiązań w ramach dostaw  Usługi finansowe i biznesowe dostosowane są do potrzeb firm dominujących, a rynek pracy jest mniej elastyczny.  Region lokalizacji dużej firmy może być trzonem - osią, a inne regiony są tylko gałęziami produkcji - szprychami.

Klaster koncentryczny  współistnienie jednego lub kilku dużych przedsiębiorstw powiązanych z rozległą grupą firm sektora MSP  bazowanie na sile wiodącego przedsiębiorstwa  elastyczność działania  wykorzystanie przewag kosztowych MSP Boeing Seattle – Boeing

Duke University Uniwersyte t Stanowy Uniwersytet Północnej Karoliny Klaster satelitarny dominujący udział przedsiębiorstw sektora MSP brak podmiotu dominującego przewaga lokalizacyjna oparta z reguły na niższych kosztach uzależniony od przedsiębiorstw zewnętrznych Research Triangle Park

Embrionalny Dojrzały stabilny, dla którego dalszy wzrost jest trudny do osiągnięcia Rozwijający się Schyłkowy osiągnął swój szczyt rozwoju i zaczyna się kurczyć zalążek konstytuującego się klastra posiadający przestrzeń do dalszego rozwoju

Klaster tradycyjny (historyczny) – oparty na know-how pokoleń.  Winnice regionu Bordeaux.  Przemysł zegarmistrzowski w Szwajcarii.

Klaster technologiczny – podmioty powiązane łańcuchem wartości dodanej, silnie zorientowane na wysokie technologie, ścisłe powiązania z ośrodkami naukowo- badawczymi. Dolina Krzemowa w USA

Klaster mleczarski – Dania  mleczarstwo, jedna z branż strategicznego sektora rolno-spożywczego  znaczące tradycje – rozpoznawalna marka  53 firmy w klastrze  88 mleczarni należących do 46 firm  producentów mleka  producenci opakowań i maszyn do pakowania,  przetwórstwo mleczne, sery, żywność wysoko przetworzona  zatrudnienie osób,  obrót 10 mld DKR rocznie, 25% na eksport  ścisłe powiązania z dostawcami maszyn i urządzeń, publicznymi instytucjami badawczo-rozwojowymi

Klaster serowy Champagnole, Saint-Claude, Francja  Specjalizacja: Produkcja serów Comte, Bleu du Haut-Jura  Szacunkowa liczba firm w gronie:14  Szacunkowe zatrudnienie w firmach klastra:1 246  Udział w rynku: 3%

Klaster mięsny ALSACE MEAT PRODUCTS - Francja  Specjalizacja: Produkcja mięsa i wędlin  Szacunkowa liczba firm w klastrze:79  Szacunkowe zatrudnienie w firmach klastra:1 800  Największe firmy: Roposte, Herta, Charcuterie Alsacienne, Pierre Schmidt  Udział w zatrudnieniu regionu: 4%.  Klaster rozwijający się

 „Żywność z Pomorza” – Pomorze  Klaster Mleczarski – Warmia i Mazury  Klaster Browarów Regionalnych – Warmia i Mazury  „Ekodolina Mazowsze” – Mazowsze  „Rogal Świetomarciński” – Wielkopolska  Lubelski Klaster Chmielu – Lubelskie  „Epoka Gryczoka!” – Lubelskie  Klaster Kalafiorowo-Brokułowy - Lubelskie  Dolnośląski Klaster Żywnościowy – Dolny Śląsk  „Pomidor Ziemi Sandomierskiej” - Świętokrzyskie

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Zarys Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 Kwiecień 2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Zarys Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 Kwiecień 2013 Możliwości finansowania działalności klastrów rolno- spożywczych WARSZAWA 23 kwietnia 2013 r.

 6 priorytetów UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich określonych w art. 5 Projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).  3 cele przekrojowe: innowacje, zmiany klimatu, środowisko.

6. WŁĄCZENIE SPOŁECZNE, REDUKCJA UBÓSTWA I PROMOWANIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO NA OBSZARACH WIEJSKICH 2. KONKURENCYJNOŚĆ ROLNICTWA I ŻYWOTNOŚĆ GOSPODARSTW 3. ŁAŃCUCH ŻYWNOŚCIOWY I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM 4. ODTWARZANIE, CHRONIENIE I WZMACNIANIE EKOSYSTEMÓW 5. EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI I PRZECHODZENIA NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ 1. TRANSFER WIEDZY I INNOWACJE Innowacje, Zmiany Klimatu i Środowisko jako cele przekrojowe ( a) Zwiększanie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach wiejskich (b) Wzmacnianie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacją (c) Promowanie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnym i leśnym (a)Ułatwianie restrukturyzacji gospodarstw stojących przed problemami strukturalnymi, a szczególnie gospodarstw rolnych o niskim poziomie uczestnictwa w rynku, prowadzących działalność o charakterze rynkowym w określonych sektorach i gospodarstw wymagających zróżnicowania produkcji rolnej (b) Ułatwianie wymiany pokoleń w sektorze rolnym (a)Lepsze zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów, organizacje międzybranżowe (b) wspieranie zarządzania ryzykiem w gospodarstwach rolnych ( a) Odtwarzanie i zachowanie bioróżnorodności, w tym na obszarach Natura 2000, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej i stanu europejskich krajobrazów (b) Poprawa gospodarki wodnej (c) Poprawa gospodarowania glebą ( ) Poprawa efektywności korzystania z zasobów wodnych (b) Poprawa efektywności korzystania z energii w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym (c) Ułatwianie dostaw i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, produktów ubocznych, odpadów, pozostałości i innych surowców nieżywnościowych dla celów biogospodarki (d) Redukcja emisji podtlenku azotu i metanu z rolnictwa (e) Promowanie pochłaniania dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie (a) Ułatwianie różnicowania działalności, zakładania małych przedsiębiorstw i tworzenia miejsc pracy (b) Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich Priorytety polityki rozwoju obszarów wiejskich realizowane przez PROW Priorytety polityki rozwoju obszarów wiejskich realizowane przez PROW

Cel główny PROW Poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. PROW ukierunkowany będzie głównie na wzrost konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów rolnośrodowiskowych.

Priorytet 1. „Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich” Działanie „Współpraca” (art. 36) Zakres Wsparcie tworzenia i funkcjonowania grup operacyjnych Europejskiego Partnerstwa na rzecz Innowacji (EIP), tworzenia nowo powstałych klastrów i podejmujących nową dla nich działalność, metod współpracy między różnymi podmiotami w sektorze rolnym i spożywczym oraz innymi podmiotami przyczyniającymi się do realizacji priorytetów rozwoju obszarów wiejskich. Beneficjent Podmioty, przyczyniające się do osiągnięcia celów i priorytetów polityki rozwoju obszarów wiejskich, klastry, grupy EPI, spółdzielnie i inne składające się z co najmniej dwóch partnerów.

Priorytet 3. „Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie” Działanie „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych ” (art b) Zakres Dofinansowanie operacji (przetwórstwo, wprowadzanie do obrotu) realizowanych przez przedsiębiorców, którzy zaopatrują się w surowce na podstawie umów długoterminowych, zawieranych z producentami rolnymi lub podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne. Pomoc może być również przyznana na projekty dotyczące poprawy efektywności korzystania z energii. Beneficjent Podmioty prowadzące działalność w zakresie przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych. Wsparcie jest kierowane do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w rozumieniu zalecenia Komisji 2003/361/WE.

Priorytet 3. „Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie” Działanie „Tworzenie grup producentów” (art. 28) Zakres Roczne płatności, w trakcie pierwszych pięciu lat funkcjonowania nowopowstałych grup producentów rolnych. Beneficjent Grupy producentów (w tym grupy producentów owoców i warzyw), zrzeszające producentów jednego produktu rolnego lub grupy produktów. Wsparciem mogą zostać objęte grupy producentów, które są wpisane do rejestrów prowadzonych przez marszałków województw i mają status mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw.

Priorytet 6. „Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich” Działanie „Rozwój przedsiębiorczości” (art b) Zakres Pomoc ma charakter dofinansowania operacji dotyczącej rozwoju działalności pozarolniczej i wpływającej na wzrost możliwości zatrudnienia na obszarach wiejskich. Preferowane będą operacje realizujące rozwiązania innowacyjne. Beneficjent Mikro lub małe przedsiębiorstwo.

Dziękuję za uwagę