Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Polska w kosmosie wczoraj, dziś, jutro Warszawa, 13-14 listopada 2014 r.

Prezentacja na temat: "Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Polska w kosmosie wczoraj, dziś, jutro Warszawa, 13-14 listopada 2014 r."— Zapis prezentacji:

1 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Polska w kosmosie wczoraj, dziś, jutro Warszawa, 13-14 listopada 2014 r.

2 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Plan prezentacji 1.Wybrane regulacje prawne dotyczące bezpośrednio zasad funkcjonowania normalizacji europejskiej i jej roli w polityce gospodarczej Unii Europejskiej 2.Wybrane regulacje prawne dotyczące polityki gospodarczej UE w tym w odniesieniu do sektora kosmicznego, w których uwzględniono zagadnienia dotyczące normalizacji 3.Organizacja europejskiej i międzynarodowej działalności normalizacyjnej w sektorze kosmicznym i jej dorobek 4.Wybrane krajowe regulacje prawne odnoszące się do sektora kosmicznego uwzględniające działalność normalizacyjną 5.Organizacja działalności normalizacyjnej w sektorze kosmicznym w Polsce 6.Podsumowanie i wnioski 2

3 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Rezolucja Rady z dnia 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejścia do harmonizacji technicznej oraz normalizacji Cztery podstawowe zasady: harmonizacja prawna (dyrektywy) ograniczona do zasadniczych wymogów bezpieczeństwa (lub innych wymogów o charakterze społecznym), którym muszą odpowiadać produkty wprowadzane do obrotu na rynku UE i objęte w związku z tym swobodnym przepływem, opracowanie specyfikacji technicznych uwzględniających stan technologii zostaje powierzone EON uznanym za kompetentne, nie mają charakteru obowiązkowegospecyfikacje techniczne nie mają charakteru obowiązkowego. zasada domniemania zgodności - zgodność z wymaganiami zasadniczymi producent może wykazać poprzez stosowanie do wyrobu norm zharmonizowanych. W przypadku, gdy producent nie wytwarza zgodnie z tymi normami, jest zobowiązany do zachowania zgodności produktów z wymaganiami zasadniczymi. EN CEN/TS CEN/TR CWA EN na zlecenie KE tzw. mandatowe EN zharmonizowane 3 MIEJSCE NORMALIZACJI W POLITYCE GOSPODARCZEJ UE Wybrane dokumenty legislacyjne odnoszące się bezpośrednio do normaliza cji

4 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska DYREKTYWA 98/34/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z 22 czerwca 1998 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (98/34/WE) Ze względu na fakt, że w praktyce krajowe normy techniczne mogą mieć taki sam wpływ na swobodny przepływ towarów jak przepisy techniczne konieczne jest powiadamianie Komisji o projektach norm technicznych na podobnych warunkach, jak te które odnoszą się do przepisów technicznych. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie roli europejskiej normalizacji w ramach działań i legislacji europejskiej COM (2004) 674 (wybrane fragmenty) 1.Streszczenie Normalizacja jest nierozerwalnym elementem działań Rady i Komisji dążących do wprowadzenia „lepszego ustawodawstwa”, zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw oraz usunięcia przeszkód w handlu na arenie międzynarodowej. Europejska normalizacja okazała się skutecznym narzędziem uzupełniającym zasady tworzenia i funkcjonowania jednolitego rynku towarów. 4

5 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie: ‚Zwiększenie wkładu normalizacji w innowacje w Europie’ COM(2008) 133 final (wybrane fragmenty) Dynamiczna normalizacja stanowi istotną podporę dla innowacji interoperacyjność i konkurencjęNormy, które odzwierciedlają stan wiedzy, zapewniają innowatorom równe reguły gry, co ułatwia interoperacyjność i konkurencję między nowymi a już istniejącymi produktami, usługami i procesami. Opracowywanie nowych norm jest również niezbędne dla wspierania nowych rynków oraz wprowadzania złożonych systemów Stosowanie norm przyczynia się do upowszechniania wiedzy oraz ułatwia wykorzystywanie technologii; to może z kolei pobudzać innowacyjność Unia Europejska prowadzi aktywną politykę normalizacyjną, która promuje normalizację jako wsparcie dla lepszych uregulowań prawnych oraz jako narzędzie europejskiej konkurencyjności. Normy powinny również umożliwić innowacje w wielu … dziedzinach, w szczególności tych, których potrzeby normalizacyjne zostały określone w kontekście europejskich platform technologicznych (ETP) i wspólnych inicjatyw technologicznych (JTI). Dobrymi przykładami są programy dotyczące przestrzeni kosmicznej, Galileo, ogniw paliwowych i technologii wodorowych oraz nanotechnologii. 5

6 KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO Strategiczna wizja w zakresie norm europejskich – Postęp w celu poprawy i przyspieszenia zrównoważonego wzrostu gospodarki europejskiej do roku 2020, KOM (2011)/311 (wybrane fragmenty) Normy europejskie i normalizacja są dla UE bardzo skutecznymi narzędziami polityki W przyszłości normalizacja europejska odegra decydującą rolę w wielu dziedzinach, w większym zakresie niż ma to miejsce obecnie Normalizacja w istotnym stopniu przyczyni się do wsparcia strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Normy europejskie są narzędziem strategicznym o dużym potencjale, umożliwiającym przedsiębiorstwom zwiększanie konkurencyjności Należy liczyć się z rosnącym zapotrzebowaniem na opracowywane przez europejskie organy normalizacyjne normy europejskie, stanowiące narzędzie wsparcia europejskiej polityki i prawodawstwa w wielu dziedzinach System normalizacji europejskiej musi angażować możliwie największą liczbę podmiotów Normy mają istotną rolę do odegrania w zakresie wspierania konkurencyjności firm europejskich na rynku globalnym Dobrze opracowane i wprowadzone w odpowiednim terminie normy mogą stanowić wsparcie dla innowacji Mogą one również sprzyjać wprowadzaniu innowacyjnych produktów poprzez umożliwienie interoperacyjności pomiędzy nowymi produktami, usługami i procesami a już istniejącym Normy mogą wreszcie przyczynić się do zniwelowania luki pomiędzy etapem badań a produktami lub usługami nadającymi się do wprowadzenia na rynek W swoich wnioskach o opracowanie norm Komisja będzie określać terminy ich opracowania, a warunkiem finansowania będzie wypełnienie przez EON kryteriów w zakresie m.in. szybkości opracowywania norm, odpowiedniej reprezentacji zainteresowanych podmiotów oraz jakości, odpowiedniości i terminowości opracowywanych norm Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 6

7 DYREKTYWA 2007/2/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) (wybrane fragmenty) normy międzynarodowe i normy przyjęte przez europejskie organy normalizacyjne (28) Celem wykorzystania najnowocześniejszych rozwiązań i doświadczeń praktycznych związanych z infrastrukturą informacyjną właściwym jest, by działania niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy były wspierane przez normy międzynarodowe i normy przyjęte przez europejskie organy normalizacyjne zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego. Artykuł 20 normy przyjęte przez europejskie organizacje normalizacyjne Przepisy wykonawcze, o których mowa w niniejszej dyrektywie, uwzględniają normy przyjęte przez europejskie organizacje normalizacyjne zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 98/34/WE, jak również normy międzynarodowe. DYREKTYWA 2007/2/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) (wybrane fragmenty) normy międzynarodowe i normy przyjęte przez europejskie organy normalizacyjne (28) Celem wykorzystania najnowocześniejszych rozwiązań i doświadczeń praktycznych związanych z infrastrukturą informacyjną właściwym jest, by działania niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy były wspierane przez normy międzynarodowe i normy przyjęte przez europejskie organy normalizacyjne zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego. Artykuł 20 normy przyjęte przez europejskie organizacje normalizacyjne Przepisy wykonawcze, o których mowa w niniejszej dyrektywie, uwzględniają normy przyjęte przez europejskie organizacje normalizacyjne zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 98/34/WE, jak również normy międzynarodowe. Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 7 Wybrane dokumenty legislacyjne dotyczące polityki gospodarczej UE w tym polityki kosmicznej, uwzględniające zagadnienia związane z normalizacją

8 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska polityka kosmiczna, z dnia 26.4.2007, KOM(2007) 212 final Nawigacja satelitarna - Program GALILEO Obserwacja Ziemi – GMES i GEOS Komunikacja satelitarna Bezpieczeństwo i obrona Dzielenie się i udostępnianie zasobów europejskich cywilnych i wojskowych programów kosmicznych, a także wzorowanie się na technologii wielorakiego zastosowania i wspólnych normach, pozwoliłoby osiągnąć bardziej opłacalne rozwiązania. Ramy prawne Normy zapewniają przejrzystość przyszłych rynków, jako podstaw do inwestycji. Jeśli władze publiczne są głównym użytkownikiem przestrzeni kosmicznej, muszą one stymulować rozwój norm. Interoperacyjność normalizacjaJeśli Europa pragnie maksymalnie wykorzystać potencjał kosmiczny, musi jak najszybciej osiągnąć pełną interoperacyjność pomiędzy krajowymi i europejskimi systemami kosmicznymi i naziemnymi. Interoperacyjność i normalizacja są kwestiami wzajemnie powiązanymi. Załącznik 1: Kluczowe działania GALILEO, GMES Integracja z systemami ziemskimi – SESAR Zintegrowane sieci i usługi komunikacji satelitarnej, w celu zapewnienia interoperacyjności z sieciami ziemskimi nowe technologie, możliwości projektowania systemów i innowacyjne usługi w dziedzinie telekomunikacji rakiety nośne nowej generacji europejskie organizacje normalizacyjne - dokonywanie systematycznej oceny niezbędnej przyszłej normalizacji, przy wsparciu ram prawnych 8

9 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 9 ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) nr 683/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie dalszej realizacji europejskich programów nawigacji satelitarnej (EGNOS i Galileo) (wybrane fragmenty) ROZDZIAŁ I CEL I ZASADY OGÓLNE Artykuł 3 Fazy programu Galileo Program Galileo obejmuje następujące fazy: a) …. d) fazę eksploatacji obejmującą zarządzanie infrastrukturą, utrzymanie, stałe doskonalenie i odnowę systemu, certyfikację i normalizację związane z programem, wprowadzenie systemu na rynek i wszystkie inne działania niezbędne dla rozwoju systemu i zapewnienia właściwego funkcjonowania programu. Faza eksploatacji ma się rozpocząć najpóźniej po zakończeniu fazy rozmieszczania Artykuł 5 Działanie systemu EGNOS Działanie systemu EGNOS obejmuje w pierwszej kolejności zarządzanie infrastrukturą, utrzymanie, stałe doskonalenie i odnawianie systemu, certyfikację i normalizację związane z programem oraz wprowadzanie na rynek. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) nr 683/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie dalszej realizacji europejskich programów nawigacji satelitarnej (EGNOS i Galileo) (wybrane fragmenty) ROZDZIAŁ I CEL I ZASADY OGÓLNE Artykuł 3 Fazy programu Galileo Program Galileo obejmuje następujące fazy: a) …. d) fazę eksploatacji obejmującą zarządzanie infrastrukturą, utrzymanie, stałe doskonalenie i odnowę systemu, certyfikację i normalizację związane z programem, wprowadzenie systemu na rynek i wszystkie inne działania niezbędne dla rozwoju systemu i zapewnienia właściwego funkcjonowania programu. Faza eksploatacji ma się rozpocząć najpóźniej po zakończeniu fazy rozmieszczania Artykuł 5 Działanie systemu EGNOS Działanie systemu EGNOS obejmuje w pierwszej kolejności zarządzanie infrastrukturą, utrzymanie, stałe doskonalenie i odnawianie systemu, certyfikację i normalizację związane z programem oraz wprowadzanie na rynek.

10 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska DECYZJA RADY z dnia 3 grudnia 2013 r. ustanawiająca program szczegółowy wdrażający program „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) i uchylająca decyzje 2006/971/WE, 2006/972/WE, 2006/973/WE, 2006/974/WE i 2006/975/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) (2013/743/UE) (wybrane fragmenty) 1.6.3. U m o ż l i w i e n i e w y k o r z y s t a n i a d a n y c h p o z y s k a n y c h w p r z e s t r z e n i k o s m i c z n e j Można będzie w znacznie większym stopniu wykorzystać dane z satelitów europejskich (naukowych, publicznych lub komercyjnych), jeżeli kontynuowane będą wysiłki w zakresie przetwarzania, archiwizowania, walidacji i normalizacji …. Kalibracja i walidacja danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej … to kluczowe elementy efektywnego stosowania danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej we wszystkich dziedzinach i istnieje potrzeba jeszcze większej normalizacji danych pochodzących z kosmosu i układów odniesienia CZĘŚĆ VI DZIAŁANIA BEZPOŚREDNIE WSPÓLNEGO CENTRUM BADAWCZEGO (JRC) NIENALEŻĄCE DO OBSZARU BADAŃ JĄDROWYCH 2. WIODĄCA POZYCJA W PRZEMYŚLE JRC przyczyni się do podniesienia poziomu innowacji i konkurencyjności poprzez podjęcie następujących działań: a)… b)wspieranie transferu wiedzy i technologii poprzez określenie właściwych ram dotyczących praw własności intelektualnej w odniesieniu do różnych instrumentów badań naukowych i innowacji, oraz poprzez promowanie współpracy w zakresie transferu wiedzy i technologii wśród dużych publicznych organizacji badawczych; c)wspieranie ułatwień w stosowaniu, normalizacji i walidacji technologii kosmicznych i danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej, w szczególności w celu stawienia czoła wyzwaniom społecznym 10

11 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie rozpowszechniania w celach komercyjnych danych satelitarnych pochodzących z obserwacji Ziemi, 17.6.2014 r., COM(2014) 344 final, 2014/0176 (COD) potrzeba opracowania wspólnej unijnej normy odnoszącej się do wysokorozdzielczych danych satelitarnych, uwzględniającej również zagrożenia wynikające z niezamierzonego udostępnienia takich danych; Wprowadzenie takiej normy wymaga:  opracowania definicji takich danych bazującej na parametrach technicznych systemu obserwacji Ziemi parametrach technicznych jego czujników trybach działania czujników stosowanych do generowania danych pochodzących z obserwacji Ziemi Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie rozpowszechniania w celach komercyjnych danych satelitarnych pochodzących z obserwacji Ziemi, 17.6.2014 r., COM(2014) 344 final, 2014/0176 (COD) potrzeba opracowania wspólnej unijnej normy odnoszącej się do wysokorozdzielczych danych satelitarnych, uwzględniającej również zagrożenia wynikające z niezamierzonego udostępnienia takich danych; Wprowadzenie takiej normy wymaga:  opracowania definicji takich danych bazującej na parametrach technicznych systemu obserwacji Ziemi parametrach technicznych jego czujników trybach działania czujników stosowanych do generowania danych pochodzących z obserwacji Ziemi 11

12 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 12 Organizacja europejskiej działalności normalizacyjnej w sektorze kosmicznym i jej dorobek Zadania Wspólne specyfikacje techniczne (Normy Europejskie) określające wymagania dotyczące jakości, niezawodności i bezpieczeństwa, w celu wzmacniania konkurencyjności przemysłu. ESA, przedstawiciele przemysłu oraz krajowe agencje kosmiczne - zasady współpracy w ramach ECSS w celu przygotowania i wdrożenia wspólnych specyfikacji dla technologii kosmicznych Warunki współpracy między CEN, CENELEC i ECSS poziomie europejskim poziomie międzynarodowymCEN CENELEC, ETSI i ECSS - ogólna strategia dotycząca normalizacji związanej z przemysłem kosmicznym, określająca obszary, w których działalność normalizacyjna ma być realizowana na poziomie europejskim i na poziomie międzynarodowym. Identyfikacja specyfikacji do przekształcenia w normy i do pozostawienia jako specyfikacje ECSS. Zadania Wspólne specyfikacje techniczne (Normy Europejskie) określające wymagania dotyczące jakości, niezawodności i bezpieczeństwa, w celu wzmacniania konkurencyjności przemysłu. ESA, przedstawiciele przemysłu oraz krajowe agencje kosmiczne - zasady współpracy w ramach ECSS w celu przygotowania i wdrożenia wspólnych specyfikacji dla technologii kosmicznych Warunki współpracy między CEN, CENELEC i ECSS poziomie europejskim poziomie międzynarodowymCEN CENELEC, ETSI i ECSS - ogólna strategia dotycząca normalizacji związanej z przemysłem kosmicznym, określająca obszary, w których działalność normalizacyjna ma być realizowana na poziomie europejskim i na poziomie międzynarodowym. Identyfikacja specyfikacji do przekształcenia w normy i do pozostawienia jako specyfikacje ECSS. 8 marzec 1996 M/237 ZLECENIE dla CEN, CENELEC i ETSI w sprawie normalizacji w obszarze wyposażenia dla przemysłu kosmicznego

13 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska ZADANIA zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dla sprzętu i usług kosmicznych, wspieranie projektów unijnych, takich jak system nawigacji satelitarnej Galileo, globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES) oraz projektów w dziedzinie telekomunikacji satelitarnej z uwzględnieniem aspektów interoperacyjności stymulowanie powstawania europejskich terminali użytkowników końcowych, łagodzenie zagrożeń związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, m.in. stwarzanych przez śmieci kosmiczne wspieranie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego przemysłu kosmicznego. Zlecenie stanowi element Europejskiego Programu Kosmicznego. ZADANIA zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dla sprzętu i usług kosmicznych, wspieranie projektów unijnych, takich jak system nawigacji satelitarnej Galileo, globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES) oraz projektów w dziedzinie telekomunikacji satelitarnej z uwzględnieniem aspektów interoperacyjności stymulowanie powstawania europejskich terminali użytkowników końcowych, łagodzenie zagrożeń związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej, m.in. stwarzanych przez śmieci kosmiczne wspieranie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego przemysłu kosmicznego. Zlecenie stanowi element Europejskiego Programu Kosmicznego. 25 czerwiec 2007 M/415 Zlecenie programowe adresowane do CEN, CENELEC i ETSI na opracowanie norm dla przemysłu kosmicznego 13

14 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Element europejskiej polityki kosmicznej, 1.Przywołuje dokumenty takie jak: KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska polityka kosmiczna, Bruksela, dnia 26.4.2007, KOM(2007) 212 final Rezolucję Rady z dnia 21 maja 2007 r. w sprawie europejskiej polityki kosmicznej Rezolucję Rady z dnia 26 września 2008 r. w sprawie dalszego rozwoju europejskiej polityki kosmicznej, 3.Kryteria jakie powinny ustalać Normy Europejskie dotyczące technologii kosmicznych: wydajność, dokładność, interoperacyjność i kompatybilność, bezpieczeństwo i łatwość obsługi, dla programów: System nawigacji satelitarnej GALILEO, GMES i innych aplikacji satelitarnych dla środowiska, bezpieczeństwa i ochrony Działań związanych z europejskim systemem informacji na temat sytuacji w przestrzeni kosmicznej Telekomunikacja i obserwacje Ziemi Programy kosmiczne podwójnego zastosowania Systemy wynoszenia w Europejskim porcie kosmicznym w Kourou Element europejskiej polityki kosmicznej, 1.Przywołuje dokumenty takie jak: KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska polityka kosmiczna, Bruksela, dnia 26.4.2007, KOM(2007) 212 final Rezolucję Rady z dnia 21 maja 2007 r. w sprawie europejskiej polityki kosmicznej Rezolucję Rady z dnia 26 września 2008 r. w sprawie dalszego rozwoju europejskiej polityki kosmicznej, 3.Kryteria jakie powinny ustalać Normy Europejskie dotyczące technologii kosmicznych: wydajność, dokładność, interoperacyjność i kompatybilność, bezpieczeństwo i łatwość obsługi, dla programów: System nawigacji satelitarnej GALILEO, GMES i innych aplikacji satelitarnych dla środowiska, bezpieczeństwa i ochrony Działań związanych z europejskim systemem informacji na temat sytuacji w przestrzeni kosmicznej Telekomunikacja i obserwacje Ziemi Programy kosmiczne podwójnego zastosowania Systemy wynoszenia w Europejskim porcie kosmicznym w Kourou 1 wrzesień 2011 M/496 Zlecenie adresowane do CEN, CENELEC i ETSI w celu rozwoju normalizacji na potrzeby przemysłu kosmicznego (3 ETAP PROCESU) 14

15 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 15 DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Roczny program prac normalizacji europejskiej na rok 2012 SWD(2012) 42 final, 01-03-2012 3.3. Przestrzeń kosmiczna: siłą napędową innowacji i konkurencyjności na usługach obywateli Priorytety europejskiej strategii kosmicznej mają zapewnić sukces dwóch projektów flagowych: Galileo i GMES. DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Roczny program prac normalizacji europejskiej na rok 2012 SWD(2012) 42 final, 01-03-2012 3.3. Przestrzeń kosmiczna: siłą napędową innowacji i konkurencyjności na usługach obywateli Priorytety europejskiej strategii kosmicznej mają zapewnić sukces dwóch projektów flagowych: Galileo i GMES.

16 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO 2013 Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej, COM(2013) 561 final Strategiczne priorytety normalizacji europejskiej uwzględniają długoterminowe strategie Unii na rzecz wzrostu i wyznaczają cele dla międzynarodowego wymiaru europejskiej normalizacji w celu wsparcia prawodawstwa i polityki Unii. Strategiczne Priorytety Normalizacji Europejskiej 2.2.13. Przestrzeń kosmiczna w służbie obywateli 2.2.13.1. Normy w dziedzinie przemysłu kosmicznego na rynku wyższego i niższego szczebla Priorytety określone w strategii kosmicznej UE i europejskiej polityce rozwoju przemysłu kosmicznego. odbiorniki służące do nawigacji i pozycjonowania integracja nawigacji i pozycjonowania z telekomunikacją, wymiana informacji, formaty danych, integracja ruchomych, stacjonarnych i globalnych systemów nawigacji satelitarnej, ochrona planetarna, monitorowanie orientacji sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej, segment naziemny zawierający interfejsy o podwójnym zastosowaniu i interfejsy użytkowe 2.2.13.2. Normy w dziedzinie europejskich programów GNSS ogólnodostępne odbiorniki dla zastosowań naziemnych, system wspomagający nowej generacji oparty na wyposażeniu satelitarnym SBAS, wyposażenie użytkowe lotnictwa cywilnego z EUROCAE, sygnały i usługi Galileo w kontekście ICAO, system Galileo do pozycjonowania urządzeń przenośnych oraz plan działań na rzecz systemu oznakowanego „EGNOS Enabled”. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO 2013 Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej, COM(2013) 561 final Strategiczne priorytety normalizacji europejskiej uwzględniają długoterminowe strategie Unii na rzecz wzrostu i wyznaczają cele dla międzynarodowego wymiaru europejskiej normalizacji w celu wsparcia prawodawstwa i polityki Unii. Strategiczne Priorytety Normalizacji Europejskiej 2.2.13. Przestrzeń kosmiczna w służbie obywateli 2.2.13.1. Normy w dziedzinie przemysłu kosmicznego na rynku wyższego i niższego szczebla Priorytety określone w strategii kosmicznej UE i europejskiej polityce rozwoju przemysłu kosmicznego. odbiorniki służące do nawigacji i pozycjonowania integracja nawigacji i pozycjonowania z telekomunikacją, wymiana informacji, formaty danych, integracja ruchomych, stacjonarnych i globalnych systemów nawigacji satelitarnej, ochrona planetarna, monitorowanie orientacji sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej, segment naziemny zawierający interfejsy o podwójnym zastosowaniu i interfejsy użytkowe 2.2.13.2. Normy w dziedzinie europejskich programów GNSS ogólnodostępne odbiorniki dla zastosowań naziemnych, system wspomagający nowej generacji oparty na wyposażeniu satelitarnym SBAS, wyposażenie użytkowe lotnictwa cywilnego z EUROCAE, sygnały i usługi Galileo w kontekście ICAO, system Galileo do pozycjonowania urządzeń przenośnych oraz plan działań na rzecz systemu oznakowanego „EGNOS Enabled”. 16

17 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 17

18 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej na 2015 r., COM(2014) 500 final Dziedziny priorytetowe, w których Komisja ma zamiar wykorzystać normalizację europejską jako narzędzie polityki wspierające nowe lub istniejące prawodawstwo i strategie polityczne w 2015 r. W przyszłości formalne wnioski (mandaty) o normalizację (zleceń normalizacji) skierowane do europejskich organizacji normalizacyjnych – CEN, CENELEC i ETSI, wraz możliwością prowadzenia związanych z normalizacją działań przygotowawczych lub pomocniczych, do których wezwała lub które zainicjowała Komisja bez takich zleceń. 3.2.18. Przestrzeń kosmiczna w służbie obywateli - kontynuacja działań uznanych za priorytetowe w programie prac na rok 2014 KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej na 2015 r., COM(2014) 500 final Dziedziny priorytetowe, w których Komisja ma zamiar wykorzystać normalizację europejską jako narzędzie polityki wspierające nowe lub istniejące prawodawstwo i strategie polityczne w 2015 r. W przyszłości formalne wnioski (mandaty) o normalizację (zleceń normalizacji) skierowane do europejskich organizacji normalizacyjnych – CEN, CENELEC i ETSI, wraz możliwością prowadzenia związanych z normalizacją działań przygotowawczych lub pomocniczych, do których wezwała lub które zainicjowała Komisja bez takich zleceń. 3.2.18. Przestrzeń kosmiczna w służbie obywateli - kontynuacja działań uznanych za priorytetowe w programie prac na rok 2014 18

19 ISO/TC 20/SC 14 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska NORMALIZACJA EROPEJSKA W ZAKRESIE PRZESTRZENI KOSMICZNEJ Europejski System Normalizacyjny Normalizacja międzynarodowa CEN/CENELEC/TC 5 ISO/TC 20/SC 13 ISO/TC 20/SC 14 CEN/TC 377 Dyrektywa 2014/53/UE Dyrektywa 2004/108/WE 19

20 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 20 Struktura CEN/CLC/TC 5 Space CEN/CLC/TC 5/WG 3 Earth observation CEN/CLC/TC 5 CEN/CLC/TC 5/WG 1 Navigation and positioning receivers for road applications CEN/CLC/TC 5/WG 2 Space Situational Awareness Monitoring CEN/CLC/TC 5/WG 4 Payload Interfaces for Launchers CEN/CLC/TC 5/WG 5 Planetary Protection CEN/CLC/TC 5/WG 7 Future activities in space standardization CEN/CLC/TC 5/WG 6 Upstream standards

21 European Space Agency Przemysł europejski, reprezentowany przez Europejskie Narodowe Agencje Kosmiczne Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Członkowie ECSS Organizacje pełniące rolę obserwatora np.: CEN –CENELEC, EUMESAT 21

22 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Struktura dokumentów normalizacyjnych publikowanych przez ECSS http://www.hq.nasa.gov/office/codeq/trismac/apr08/day2/balestra_esa.pdf 22

23 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Struktura dokumentów normalizacyjnych publikowanych przez ECSS Σ 164 23

24 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska EN i prEN opublikowane przez CEN/CENELEC/TC 5 i ASD-STAN Space UWAGA: W zbiorze Norm Europejskich nie uwzględniono norm zatwierdzonych, ale przewidzianych do zastąpienia przez projekty będące już w trakcie opracowania. 24

25 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Zbiór Norm Europejskich CEN/CLC/TC 5 i ASD-STAN UWAGA 1 UWAGA 1: Projekty Norm Europejskich opracowywane przez CEN/CENELEC/TC 5 z wyjątkiem prEN 16803-1 Space – Use of GNNs- based positioning for road Intelligent Transport Systems (ITS) – Part 1: Definition and systems engineering procedures for establishment and assessment of performances, stanowią wprowadzenie specyfikacji ECSS. UWAGA 2: UWAGA 2: Specyfikacje ECSS są wprowadzane do EN w oparciu ECSS – CEN-CENELEC Memorandum of Understanding podpisane 30 maja 2013 r. 25

26 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Zbiór Norm Europejskich i dokumentów normalizacyjnych z zakresu telekomunikacji satelitarnej 26

27 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska ISO/TC 20/SC 13 Space data and information transfer systems – de facto CCSDS WG 1System engineering WG 2Mission operation and information management WG 3Cross support services WG 4Spacecraft onboard interface services WG 5Space link services WG 6Space internetworking services ISO/TC 20/SC 14 Space systems and operations WG 1Desing engineering and production WG 2Interfaces, integration and test WG 3Operation and ground support WG 4Space environment (natural and artificial) WG 5Space System Program Management and Quality WG 6Materials and processes WG 7Orbital Debris Working Group NORMALIZACJA MIĘDZYNARODOWA W ZAKRESIE KOSMONAUTYKI 27 69 norm opublikowanych 12 krajów o charakterze członka 8 krajów o charakterze obserwatora 133 normy opublikowanych 13 krajów o charakterze członka 8 krajów o charakterze obserwatora

28 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Zbiór Norm i projektów Norm Międzynarodowych 28

29 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska DOKUMENTY KRAJOWE POROZUMIENIE USTANAWIAJĄCE ŚWIATOWĄ ORGANIZACJĘ HANDLU (WTO) z dnia 15 kwietnia 1994 r. USTAWA z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji + Akty wykonawcze o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodności z Polską Normą. o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu przeprowadzenia wyboru członków Rady Normalizacyjnej przy Polskim Komitecie Normalizacyjnym. o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobów współdziałania Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z organami administracji rządowej. o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie działalności normalizacyjnej związanej z obronnością i bezpieczeństwem państwa. Działalność normalizacyjna w Polsce 29

30 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska USTAWA z dnia 26 września 2014 r.\. o Polskiej Agencji Kosmicznej Art. 3. 1. …. 2. Do zadań Agencji należy w szczególności: 1)…. 7)współdziałanie z Polskim Komitetem Normalizacyjnym w zakresie tworzenia definicji, norm i specyfikacji technicznych z zakresu techniki kosmicznej, w tym inżynierii satelitarnej; 11)uczestniczenie w procesie konsultacji dotyczącym polskiej aktywności w dziedzinie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, w tym poprzez wskazywanie doradców i ekspertów do polskich delegacji i przedstawicielstw w instytucjach Unii Europejskiej, Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT), Europejskiej Agencji Obrony (EDA) i innych organizacji międzynarodowych; 12)podejmowanie oraz wspieranie działań na arenie międzynarodowej na rzecz promocji polskiej gospodarki i myśli naukowej w dziedzinie użytkowania przestrzeni kosmicznej; 13)….. 30

31 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Projekt założeń do projektu ustawy - Prawo kosmiczne, Ministerstwo Gospodarki, projekt z dnia 19 sierpnia 2014 r. IV.Zakres przedmiotowy projektowanej regulacji. …. Warunki uzyskania zgody na wyniesienie obiektu kosmicznego. Uzyskanie zgody na wyniesienie obiektu kosmicznego będzie możliwe po spełnieniu następujących warunków: - zgodność z interesami bezpieczeństwa narodowego i polityki zagranicznej (postanowienie w trybie art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego ministra właściwego do spraw obrony narodowej oraz ministra właściwego do spraw zagranicznych), -bezpieczeństwo działalności kosmicznej (przedstawienie informacji nt. podsumowania testów wykorzystanych technologii, zastosowanych zabezpieczeń mających zagwarantować bezpieczeństwo misji, z zastosowaniem odpowiednich norm i innych uznanych specyfikacji technicznych i kodeksów dobrych praktyk), -…. 31

32 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska STRUKTURA DZIAŁALNOŚCI NORMALIZACYJNEJ W POLSCE 32

33 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KRAJOWA DZIAŁALNOŚĆ NORMALIZACYJNA W ZAKRESIE KOSMONAUTYKI PREZES PKN Z-ca PREZESA DS. NORMALIZACJI WYDZIAŁ SPRAW NORMALIZACYJNYCH Sektor Logistyki Transportu i Opakowań Sektor Obronności i Bezpieczeństwa Powszechnego PKN/KT Nr 177 15 członków 2 GP SEKTORY PKN/KT Nr 19 5 członków 1 GP PKN/KT Nr 11 12 członków Sektor Techniki informacyjne i komunikacja 33 ASD-STAN SPACE CEN/ CENELEC /TC 5 ETSI/ITS ETSI/SES ISO/TC 20/SC 13 ISO/TC 20/SC 14

34 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska CENTRUM TECHNOLOGII KOSMICZNYCH BIURO KOORDYNACJI Biblioteka Norm, Dokumentów Normalizacyjnych i Przepisów Technicznych Sekretariaty Komitetów Technicznych PKN KT nr 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki KT nr 177 ds. Projektowania i Produkcji Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego INSTYTUT LOTNICTWA Reprezentacja w KT nr 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki KT nr 176 ds. Techniki Wojskowej i Zaopatrzenia KT nr 177 ds. Projektowania i Produkcji Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego KT nr 236 ds. Części Złącznych i Narzędzi Montażowych KT Nr 225 ds. Lekkich metali nieżelaznych 34

35 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KT 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki Zakres tematyczny: Statki powietrzne i kosmiczne, ich wyposażenie i osprzęt, napędy, zespoły, części, elementy oraz materiały niemetalowe i procesy technologiczne; transport lotniczy, urządzenia naziemne i wyposażenie eksploatacyjne Zakres współpracy międzynarodowej i regionalnej: ASD-STAN; ASD-STAN/D 1; ASD-STAN/D 10; ASD-STAN/D 1/S 1; ASD-STAN/D 1/S 2; ASD-STAN/D 1/S 3; ASD-STAN/D 1/S 4; ASD-STAN/D 1/S 5; ASD-STAN/D 1/S 6; ASD-STAN/D 1/S 7; ASD-STAN/D 3; ASD-STAN/D 3/S 1; ASD-STAN/D 3/S 2; ASD-STAN/D 3/S 3; ASD-STAN/D 4; ASD-STAN/D 4/S 10; ASD-STAN/D 4/S 11; ASD-STAN/D 4/S 12; ASD-STAN/D 4/S 13; ASD-STAN/D 4/S 6; ASD-STAN/D 4/S 7; ASD-STAN/D 4/S 8; ASD-STAN/D 4/S 9; ASD-STAN/D 6; ASD-STAN/D 6/S 1; ASD-STAN/D 7; ASD-STAN/D 8; ASD-STAN/D 9; ASD-STAN/D 9/S 1; CEN/CLC/TC 5; CEN/SS T02; CEN/TC 274; CEN/TC 274/WG 1 Przewodniczący: mgr inż. Teresa Idzikowska tel.: +48221883786 email: teresa.idzikowska@ilot.edu.plteresa.idzikowska@ilot.edu.pl Umiejscowienie sekretariatu KT 19 : Instytut Lotnictwa 02-256 Warszawa Al. Krakowska 110/114 tel.: +48221883786 fax: +48228462912 Sekretarz KT: Aneta Opałka tel.: +48228460011 email: norma@ilot.edu.pl norma@ilot.edu.pl 35

36 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KT 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki 36 http://pzn.pkn.pl/kt/?pid=kikt&id=9000128327

37 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KT 177 ds. Projektowania i Produkcji Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego Zakres tematyczny: Projektowanie i produkcja wyrobów wyłącznie na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa dotyczące w szczególności: uzbrojenia klasycznego, amunicji, rakiet i materiałów wybuchowych; sprzętu lotniczego; sprzętu pancernego; sprzętu radiolokacyjnego, optoelektronicznego i elektronicznego; techniki morskiej. Systemy łączności: przekazywania danych i kierowania ruchem w przestrzeni Zakres współpracy międzynarodowej i regionalnej: ASD-STAN/D 2; ASD-STAN/D 2/S 1; ASD-STAN/D 2/S 10; ASD-STAN/D 2/S 2; ASD-STAN/D 2/S 3; ASD-STAN/D 2/S 4; ASD-STAN/D 2/S 5; ASD-STAN/D 2/S 6; ASD-STAN/D 2/S 7; ASD-STAN/D 2/S 8; ASD-STAN/D 2/S 9; CEN/CLC/JWG SFDPS; CEN/TC 377; CLC/SR 80; DOD/USA; IEC/TC 80; IEC/TC 80/WG 7A; ISO/TC 20; ISO/TC 20/SC 1; ISO/TC 20/SC 10; ISO/TC 20/SC 13; ISO/TC 20/SC 14; ISO/TC 20/SC 4; ISO/TC 20/SC 6; ISO/TC 20/SC 8; ISO/TC 20/SC 9; Przewodniczący: mgr inż. Teresa Idzikowska tel.: +48221883786 email: teresa.idzikowska@ilot.edu.plteresa.idzikowska@ilot.edu.pl Umiejscowienie sekretariatu KT 177 : Instytut Lotnictwa 02-256 Warszawa Al. Krakowska 110/114 tel.: +48221883786 fax: +48228462912 Sekretarz KT: Aneta Opałka tel.: +48228460011 email: norma@ilot.edu.pl norma@ilot.edu.pl KT 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki 37

38 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Lista członków KT KT 177 ds. Projektowania i Produkcji Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego 38 http://pzn.pkn.pl/kt/?pid=kikt&id=9000128728

39 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska KT 11 ds. Telekomunikacji Zakres tematyczny: Telekomunikacja - zagadnienia ogólne, usługi telekomunikacyjne - zastosowania, systemy i sieci telekomunikacyjne, telekomunikacyjne urządzenia końcowe, radiokomunikacja, radiokomunikacja ruchoma, sieć cyfrowa z integracją usług (ISDN), kompatybilność elektromagnetyczna (EMC), anteny, urządzenia pomiarowe specjalne dla telekomunikacji, nadawanie audycji radiowych i telewizyjnych Zakres współpracy międzynarodowej i regionalnej: CLC/SR103; CLC/TC209; ETSI/AERO; ETSI/ATTM; ETSI/BRAN; ETSI/BROADCAST; ETSI/DECT; ETSI/EE; ETSI/ERM; ETSI/ESI; ETSI/HF; ETSI/ITS; ETSI/MSG; ETSI/SAFETY; ETSI/SES; ETSI/TETRA; IEC/TC 100/TA 5; IEC/TC 103; Przewodniczący: mgr inż. Andrzej Pękalski tel.: +48225128385 email: a.pekalski@itl.waw.pl a.pekalski@itl.waw.pl Umiejscowienie sekretariatu KT 11 : Polski Komitet Normalizacyjny 00-050 Warszawa Ul. Świętokrzyska 14 B Sekretarz KT: mgr inż. Krystyna Adamowicz tel.: +48225567570 email: krystyna.adamowicz@pkn.pl krystyna.adamowicz@pkn.pl KT 19 ds. Lotnictwa i Kosmonautyki 39

40 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska Lista członków KT KT 11 ds. Telekomunikacji 40 http://pzn.pkn.pl/kt/?pid=czkt&id=9000128881&type=KT

41 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska POWIĄZANIA POLITYKI ROZWOJOWEJ W ZAKRESIE KOSMONAUTYKI Z NORMALIZACJĄ Przykład Holenderski 41

42 WNIOSKI I POSTULATY 1.Normy Europejskie z zasady są opracowywane na wniosek samych zainteresowanych. 2.Normalizacja europejska jest skutecznym narzędziem wspierającym politykę gospodarczą UE – normy tzw. mandatowe w tym zharmonizowane 3.Strategiczne cele normalizacji europejskiej pokrywają się ze strategicznymi celami polityki gospodarczej 4.Zbyt małe zaangażowanie krajowych podmiotów gospodarczych i środowiska naukowego w system normalizacji krajowej i działalność normalizacyjną na szczeblu europejskim – niezbędne jest uzupełnienie składu KT 19 i KT 177 5.Aktywne uczestnictwo w procesie opracowania norm – szansa wpływu na ich treść 6.Zbyt małe uwzględnianie działalności normalizacyjnej i jej dorobku w pracach B&R 7.Zbyt mało przypadków nauczania o normalizacji w kształceniu inżynierów, kadry naukowej i menadżerów m.in. na potrzeby przemysłu kosmicznego WNIOSKI I POSTULATY 1.Normy Europejskie z zasady są opracowywane na wniosek samych zainteresowanych. 2.Normalizacja europejska jest skutecznym narzędziem wspierającym politykę gospodarczą UE – normy tzw. mandatowe w tym zharmonizowane 3.Strategiczne cele normalizacji europejskiej pokrywają się ze strategicznymi celami polityki gospodarczej 4.Zbyt małe zaangażowanie krajowych podmiotów gospodarczych i środowiska naukowego w system normalizacji krajowej i działalność normalizacyjną na szczeblu europejskim – niezbędne jest uzupełnienie składu KT 19 i KT 177 5.Aktywne uczestnictwo w procesie opracowania norm – szansa wpływu na ich treść 6.Zbyt małe uwzględnianie działalności normalizacyjnej i jej dorobku w pracach B&R 7.Zbyt mało przypadków nauczania o normalizacji w kształceniu inżynierów, kadry naukowej i menadżerów m.in. na potrzeby przemysłu kosmicznego Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 42

43 Normalizacja w polityce kosmicznej Unii Europejskiej i Polski Teresa Idzikowska 43 Teresa Idzikowska Centrum Technologii Kosmicznych Biuro Koordynacji Normalizacja Instytut Lotnictwa Al. Krakowska 110/114 02-256 Warszawa teresa.idzikowska@ilot.edu.pl tel. +48 22 188 37 86