Formy wspierania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Prezentacja na temat: "Formy wspierania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych"— Zapis prezentacji:

1 Formy wspierania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Rozwijanie zdolności i talentów dzieci i młodzieży opracowanie: mgr Zofia Wojdat Formy wspierania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych

2 Definicje „zdolności”
Zdolności to warunki wewnętrzne, dzięki którym ludzie zaangażowani, a więc o tej samej motywacji i jednakowo przygotowani, opanowują daną działalność niejednakowo szybko, a poziom osiągniętych rezultatów jest różny. Osoby, które opanowują określoną działalność lepiej, mają wyższe zdolności w danej dziedzinie /J.Reykowski,1974/ Zdolności to zespół czynników organicznych i związane z nimi funkcjonowanie właściwości psychicznych umożliwiających szczególnie sprawne wykonanie różnorodnych czynności i bardziej skomplikowanych działań /S.Gerstmann,1969/ Zdolności to całokształt życia psychicznego, z motywacją osobowościową, z procesami poznawczymi, inteligencją i działaniem. Zdolności istnieją tam, gdzie stopień sprawności wykonywania działania jest wyższy od średniego /W.Szewczuk,1975/ Zdolność przejawia się w łatwości, szybkości i niezawodności potwierdzenia i przetwarzania informacji, umiejętności podejmowania decyzji oraz w skutecznym i twórczym działaniu /W.Okoń,1974/

3 Talent - pojęcie to stworzone jest w kontekście zdolności jednostki, niezależnie od jej wieku. Jednostka o wyjątkowych, wybitnych uzdolnieniach, często określana jest jako „wybitnie uzdolniona” lub „utalentowana”. Potocznie dzieci takie określa się mianem „cudownych” lub „genialnych” /Limont,1994/ Cechą charakterystyczną tych dzieci jest wczesne, spontaniczne pojawianie się zdolności na wysokim poziomie i wyraźna ich kierunkowość, wyrażająca się mistrzostwem w konkretnej dziedzinie aktywności.

4 Trójpierścieniowy model zdolności J. S
Trójpierścieniowy model zdolności J. S. Renzulliego, (źródło: Limont 1994)

5 Wieloczynnikowy model zdolności F. Mónksa (źródło: Limont1994)

6 Interakcyjny model model zdolności

7 PIRAMIDA TALENTU WEDŁUG BARBARY PIIRTO
PŁEĆ WSPÓLNOTA DZIEDZICZNOŚĆ KULTURA SZKOŁA Zdolności Kierunkowe PRZYPADEK DOM Zdolności Intelektualne Cechy Osobowości

8 Na rozwój uzdolnień dziecka obok czynników wrodzonych i dziedzicznych wpływ mają czynniki nabyte, środowiskowe: wpływy nieuświadomione (zdrowe odżywianie, atmosfera domu, dające poczucie bezpieczeństwa, różnorodne bodźce stymulujące, doświadczenia) wpływy świadome (m.in. akceptacja dziecka w domu rodzinnym, zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych, wsparcie psychiczne w chwilach niepowodzeń, wspomaganie rozwoju umysłowego i zainteresowań dziecka przez rodziców, wyrażanie akceptacji bądź konstruktywnej krytyki, zachęcanie do twórczej pracy; korzystna, stymulująca rozwój intelektu i zainteresowań, atmosfera w szkole)

9 Rozwój zdolności Rozwój zdolności pozostaje w ścisłym związku z prawidłowościami rozwoju psychicznego. W miarę upływu lat zdolności się różnicują i pojawiają się coraz bardziej wyspecjalizowane grupy zdolności: najwcześniej pojawiają się zdolności matematyczne i artystyczne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne; zdolności wybitne pojawiają się na ogół już w dzieciństwie; w okresie przedszkolnym obserwuje się wyraźne zróżnicowanie tempa, łatwości i szybkości opanowania poszczególnych działań; w tym okresie między dziećmi istnieją duże różnice indywidualne w rozwoju zdolności; młodszy wiek szkolny, jest określany jako okres rozkwitu zdolności intelektualnych, w okresie dorastania, rozkwitają zdolności twórcze. Rozwój zdolności zależy także od osobowości, zainteresowań, zamiłowań i inicjatywy jednostki, od jej aktywności i potrzeby działania w danej sferze; niezmiernie istotny jest także upór i odpowiedni poziom potrzeb.

10 Twórczość Twórczość aktywność przynosząca wytwory dotychczas nieznane, a zarazem społecznie wartościowe /Pietrasiński,1969/ proces psychiczny, w którego rezultacie podmiot dochodzi do wyniku charakteryzującego się trafnością, oryginalnością, niezwykłością i wartością estetyczną /Nęcka,1995/ twórczość określić można jako proces lub wytwór, można ją także analizować w kontekście cech osobowości osób twórczych lub warunków zewnętrznych wpływających na proces twórczy /A.Strzałecki,1969/ Uzdolnienia twórcze – to specyficzny mechanizm psychologiczny warunkujący proces tworzenia

11 Triadowy charakter talentu twórczego
Osobę twórczą można opisać w ramach trójczłonowego schematu, podkreślając w ten sposób triadowy charakter talentu twórczego. Elementami tej triady są zdolności, motywy i umiejętności /E.Nęcki,1986/ MOTYWY ZDOLNOŚCI UMIEJĘTNOŚCI

12 Trzy zasadnicze cechy zdolności dywergencyjnych /J.P.Guilfod,1950/
PŁYNNOŚĆ wyobraźni i myślenia, to łatwość wytwarzania przez podmiot w krótkim czasie dużej liczby wytworów, jak słowa, wyrażenia, pomysły, rozwiązania itp.; GIĘTKOŚĆ, to zdolność do wytwarzania jakościowo różnych wyników, zdolność do zmiany kierunku poszukiwań; ORYGINALNOŚĆ, tzn. takie wytwory (pomysły), które wyróżniają się spośród innych tym, że są rzadkie, zaskakujące, niezwykłe, odległe itp.

13 Dziecko Dziecko może uczyć się myślenia twórczego, podobnie jak uczy się czytania, pisania czy matematyki.

14 Klasyfikacja operacji umysłowych biorących udział w procesie twórczym /E.Nęcka,1998/
abstrahowanie dokonywanie skojarzeń rozumowanie dedukcyjne rozumowanie indukcyjne myślenie metaforyczne dokonywanie transformacji

15 UCZEŃ ZDOLNY - w rozumieniu psychologicznym uczeń zdolny to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia, wysoki poziom twórczy, to znaczy, że charakteryzuje go niepokój poznawczy, umie oderwać się od utartych schematów, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów, nie boi się nowych rzeczy.

16 Cechy dziecka zdolnego (typowe dla dzieci w wieku 5-7 lat) wyróżniające dziecko zdolne spośród innych: Łatwe zapamiętywanie i uczenie się nowych rzeczy, natychmiastowe zrozumienie problemów. Około 1/3 dzieci zdolnych przed rozpoczęciem szkoły umie czytać i liczyć do 100. Zadawanie pytań, zainteresowanie światem, bystra obserwacja i spostrzegawczość. Wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi przez długi czas na tym, co dziecko interesuje. W nielicznych przypadkach dzieci ujawniają już konkretne zainteresowanie i uzdolnienia kierunkowe. Wymyślanie nowych zabaw, opowiadań, sytuacji realnych lub abstrakcyjnych. Ciekawe, oryginalne pomysły, bogata wyobraźnia, potrzeba wyrażania myśli lub emocji za pomocą różnych form plastycznych, w formie słów, ruchu lub muzyki. Niezależna postawa wobec innych. Potrafi bronić swoich racji, samodzielność w pracy. Posiadanie trzech spośród powyższych cech oznacza, że dziecko ma szanse być w przyszłości jednostką wybitną. Dziecko zdolne, nie rozpoznane w porę i nie otoczone właściwą opieką ze strony domu i szkoły, nie wykorzysta w pełni wrodzonych predyspozycji.

17 Cechy charakteryzujące uczniów zdolnych:
ponadprzeciętny rozwój intelektu, szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie, ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia, dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań, szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje, wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupiania uwagi przez dłuższy czas na tym, co je interesuje, bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły. Potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli i emocji, w różnej formie, np. w muzyce, w tańcu, plastyce, w słowie lub w piśmie, niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów, poczucie humoru /Tokarska,1997/

18 Najczęściej spotykane negatywne cechy niektórych dzieci zdolnych hamujące ich rozwój intelektualno-emocjonalny: trudność w przystosowaniu do grupy (chęć ciągłego imponowania, dominowania, postawa rywalizacji), zarozumiałość, okazywanie lekceważenia rówieśnikom i nauczycielom, egocentryzm, koncentracja na sobie, „zamęczanie nauczyciela”, trudności w przechodzeniu od wiadomości do umiejętności, demonstrowanie wiedzy encyklopedycznej, chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość psychoruchowa, zachowania agresywne bądź lękowe.

19 Metody wykorzystywane w celu rozpoznawania zdolnych uczniów /por
Metody wykorzystywane w celu rozpoznawania zdolnych uczniów /por.Painter,1993/ nominacja przyznana przez nauczycieli, wyniki sprawdzianów wiadomości, iloraz inteligencji, zwycięstwo w konkursach, nominacja przyznana przez eksperta z danej dziedziny, nominacja przyznana przez rodziców, nominacja przyznana przez grupę rówieśników. Żadna z nich stosowana oddzielnie nie jest w pełni satysfakcjonująca

20 Podstawowe dokumenty prawne umożliwiające zaspokajanie potrzeb uczniów wybitnie zdolnych:
Międzynarodowa Konwencja o Prawach Dziecka, Art.29: „...nauka dziecka będzie ukierunkowana na rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka” Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r oraz przepisy wykonawcze do Ustawy.

21 Dzieci zdolne Dzieci zdolne winny korzystać z zajęć prowadzonych w oparciu o szeroko pojętą zasadę indywidualizacji. Programy zajęć muszą być dostosowane do ich potrzeb, zainteresowań i możliwości. Za podstawę ustalania zakresu programowego należy przyjąć diagnozę sytuacji psychologicznej dziecka (jego stan emocjonalny, motywację, zainteresowania, poczucie własnej wartości, umiejętności interpersonalne).

22 Edukacja ucznia zdolnego w szkole przebiega w różnych sytuacjach i formach dydaktyczno-wychowawczych. Mogą to być m.in.: konkursy (klasowe, szkolne, dzielnicowe, gminne, wojewódzkie, międzynarodowe ect.), prezentowanie prac twórczych (wystawy, gazetki szkolne, klasowe, kroniki prac twórczych, albumy, prace plastyczne, pomoce dydaktyczne), spotkania z ludźmi sukcesu (udział wybitnych rodziców w godzinach wychowawczych, zwiedzanie ich miejsc pracy), wycieczki inspirujące do pracy twórczej: lekcje muzealne, wystawy, „zielone szkoły”, wycieczki, kursy wiedzy i umiejętności działające poza szkołą, udział uczniów w pracach ośrodków kulturalnych (spektaklach, nagraniach, audycjach TV, zespołach tanecznych i muzycznych), wspomaganie nauczyciela na lekcji przez asystentów, mistrzów wiedzy, laureatów (prowadzenie lekcji i organizowanie konkursów, prowadzenie gazetek, organizowanie pomocy, prace w komisjach konkursowych, organizowanie pomocy koleżeńskiej dla uczniów słabszych), praca w kołach zainteresowań i przedmiotowych, prowadzenie nauczania w oparciu o programy autorskie, typowe do Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci, kontakty ze szkołami wyższego rzędu, warsztaty twórcze, psychologiczne oraz kursy doskonalenia pamięci prowadzone w wielu szkołach.

23 Metody pracy, które warto stosować w trakcie nauki szkolnej wspierające uczniów zdolnych:
stopniowe zwiększanie wymagań, jednak nie przekraczające możliwości ucznia, ciekawe prowadzenie lekcji, wprowadzanie inspirujących elementów materiału, wykorzystanie wiadomości pozaszkolnych uczniów, przydzielanie im ról, np. przez prowadzenie zajęć grupowych, opracowanie referatu itp., stwarzanie dodatkowych motywacji do zdobywania wiedzy oraz jej ujawniania, umożliwianie indywidualnego toku nauki z poszczególnych przedmiotów lub przenoszenie do klas programowo wyższych z jednego lub kilku przedmiotów, o ile dziecko wykazuje ponadprzeciętne zainteresowania (pozwalają na to odpowiednie zarządzenia MEN), zachęcanie do udziału w konkursach, olimpiadach oraz do korzystania z rozmaitych zajęć pozalekcyjnych w celu rozwijania zainteresowań oraz aktywności poznawczej dzieci uzdolnionych, stwarzanie atmosfery akceptacji, wyrażanie zadowolenia z sukcesów, a równocześnie czuwanie, aby nie doszło do powstania niekorzystnych wychowawczo postaw jednostek zdolnych.

24 Generalne normy przestrzegane w czasie pracy z dziećmi to:
nie oceniać wypowiedzi, wg zasady „każdy pomysł jest dobry”, akceptacja wszystkich uczestników zajęć, podkreślanie oryginalnych pomysłów, niestosowanie krytyki destruktywnej, staranie, by dzieci były wobec siebie tolerancyjne, nie obawiały się swojej inności, a także nie okazywały postaw rywalizacyjnych, to co się dzieje tu i teraz, a co dotyczy wzajemnych relacji uczestników spotkania, nie powinno być wynoszone na zewnątrz. Stosowanie powyższych zasad daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa, stwarza atmosferę wzajemnej życzliwości i dobrej współpracy.

25 INSTYTUCJE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ DZIECI ZDOLNYCH
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno – Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu (działania Centrum ukierunkowane są głównie na doskonalenie osób pracujących bądź planujących podjęcie pracy z dziećmi zdolnymi), Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, Centrum Dzieci Zdolnych; Towarzystwo Szkół Twórczych, Ośrodek Promocji Talentów, Sekcja Psychologii Zdolności i Twórczości Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Pracownia Twórczości i Wyobraźni – Ośrodek Badań i Usług Psychologicznych PTP, Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Zdolnych, Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci, Fundusz Pomocy Młodym Talentom Jolanty i Aleksandra Kwaśniewskich, Fundacja Ewy Czeszejko-Sochackiej „Promocja Talentu”, Fundacja „Primus inter Pares”, Fundacja im. Stefana Batorego, Fundacja Kultury, Fundacja Płocka

26 Podziękowanie Dziękuję za uwagę i życzę sukcesów w pracy z uczniem zdolnym!

27 Do przygotowania prezentacji wykorzystano materiały i wiadomości zaprezentowane:
w książce Mirosławy Partyki „Zdolni, utalentowani, twórczy. Poradnik dla pedagogów, psychologów, nauczycieli i rodziców”; Centrum Pomocy Psychologiczno – Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999 na kursie doskonalącym „Rozwijanie zdolności i talentów dzieci i młodzieży. Wprowadzenie do problematyki” zorganizowanym przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej, prowadzonym przez mgr Mirosławę Partykę w Warszawie

28 Podziękowanie Serdecznie dziękuję pani mgr Mirosławie Partyce za interesujące, szczegółowe usystematyzowanie wiedzy na temat pracy z dzieckiem zdolnym oraz ogromną ilość pomysłów zabaw i ćwiczeń, które wzbogaciły mój warsztat pracy Zofia Wojdat