Gospodarka żelazem. Problemy diagnostyczne.

Prezentacja na temat: "Gospodarka żelazem. Problemy diagnostyczne."— Zapis prezentacji:

1 Gospodarka żelazem. Problemy diagnostyczne.
Paulina Gawęda gr. B1

2 Żelazo (Fe) Pierwiastek niezbędny do syntezy: hemoglobiny (Hb), mioglobiny (Mb) Składnik niektórych związków enzymatycznych (oksydazy, peroksydazy żelazowe, cytochromy) Związane z transerryną, ferrytyną i hemosyderyną

3 Żelazo (Fe) Zawartość w organizmie zdrowej kobiety: 10 – 28 µmol/l
Zawartość w organizmie zdrowego mężczyzny: 14 – 32 µmol/l U dzieci zawartość znacznie mniejsza

4 Żelazo całkowite Stanowi: 3,5 – 5 g :
75% - Fe funkcjonalne (Hb, Mb, enzymy) 25% - Fe zmagazynowane (ferrytyna)

5 Fe w surowicy: Zmienność okołodobowa (rano wyższe stężenie)
Wpływ diety (9,5 – 15 mg Fe z dietą) Stan zapalny (Fe ) Hemoliza (Fe ) Menstruacja (utrata ok. 1,5 mg Fe/dobę) Ciąża (utrata ok. 2 mg Fe/dobę) Całkowicie związane z transferryną

6 Białka związane z Fe Hemoglobina Mioglobina Ferrytyna Transferryna
Haptoglobina Hemosyderyna Hepcydyna Laktoferryna

7 Hemoglobina Czerwony barwnik krwi
Białko zawarte w erytrocytach, którego główną funkcją jest przenoszenie tlenu Budowa: tetramer (4 podjednostki białkowe) każda podjednostka zawiera niebiałkowy hem hem z centralnie położonym Fe2+ wiąże cząsteczkę tlenu

8 Mioglobina Białko globularne magazynujące tlen w mięśniach
Grupę prostetyczną stanowi hem z centralnie położonym Fe2+ (Fe2+ -> Fe3+ powoduje utratę aktywności mioglobiny)

9 Ferrytyna Białko magazynujące Fe (Fe2+ w formie uwodnionej – bezpieczne dla komórki) Białko ostrej fazy Wysycona w ok. 30% st. 100 µg/l odpowiada 1g zmagazynowanego Fe st.<15 µg/l => objaw bezwzględnego niedoboru Fe

10 Oznaczanie ferrytyny Ocena gospodarki Fe: ferrytyna hemoglobina
rozpoznanie N Nie ma niedoboru Spadek ilości Fe zmagazynowanego Niedokrwistość (na tle niedoboru Fe) Inna przyczyna niedokrwistości

11 Ferrytyna stężenia: - niedobór Fe - niedoczynność tarczycy - niedobór wit. C stężenia: - przeładowanie Fe - infekcje wirusowe - zapalenia - nowotwory - nadczynność tarczycy

12 Transferryna Białko transportujące jony żelaza w surowicy i innych płynach zewnątrzkomórkowych do powstających w szpiku erytrocytów Apotransferyna – transferyna niewysycona żelazem 1 cząst. transferryny transportuje 2 atomy Fe pH => powinowactwo

13 Transferryna – wartości referencyjne
2,0 – 3,6 g/l wysycenie: 15% – 45% Niedobór Fe = wysycenia Poziom transferryny zmienia się dopiero, gdy zapasy Fe zostają wyczerpane

14 st. transferryny Zespoły utraty białka (zespół nerczycowy)
Przedawkowanie Fe Choroby wątroby Infekcje, nowotwory, przewlekła dializa Niedobór wit. B12, kw. foliowego Wrodzony niedobór transferryny (bardzo rzadko)

15 st. transferryny Niedokrwistości z niedoboru Fe
Zaburzenia wchłaniania Fe Leczenie estrogenami Ciąża

16 Oznaczanie st. transferryny
Izolowane oznaczanie stężenia jest nieprzydatne pomiar st. Fe + st. transferryny = wskaźnik nasycenia transferryny żelazem (miernik gospodarki Fe) TIBC UIBC

17 Haptoglobina Białko ostrej fazy
Wiąże wolną Hb we krwi => ochrona Fe przed utratą z moczem (Hb związana z haptoglobiną nie ulega filtracji) Kompleks hemoglobina – haptoglobina ulega fagocytozie w uk. siateczkowo – śródbłonkowym (Fe wykorzystane do produkcji kolejnych RBC)

18 Hemosyderyna Białko zawierające Fe w formie koloidalnej
Powstaje gdy podawane pozajelitowe Fe jest w nadmiarze (np. przy częstych transfuzjach) Prawdopodobnie produkt częściowej degradacji ferrytyny

19 Hepcydyna Białko, pełni kluczową rolę w regulacji metabolizmu Fe
Hamuje: absorpcję Fe z jelita cienkiego uwalnianie Fe z makrofagów transport Fe przez łożysko Produkcja hepcydyny jest stymulowana przez zwiększające się zapasy Fe i przez infekcje (przy ostrych stanach zapalnych możliwa niedokrwistość) Bo hepcydyna blokuje łączenie Fe3+ z transferryną => Fe nie może zostać doprowadzone do erytrocytów

20 Zapasy Fe => hepcydyna Infekcje => hepcydyna

21 Metody oznaczania żelaza
Wagowa Wersenianowa Kolorymetryczna z tiocyjanianem (Fe2+ -> Fe3+) Kolorymetryczna z fenantroiną (pomiar spektrofotometryczny) Polarograficzna Absorpcyjna spektrometria atomowa (ASA)

22 Uwalnianie transferryny przez obniżenie pH
Redukcja Fe3+ do Fe2+ Kompleksowanie z chromogenem zawierającym reaktywną grupę –N=C-C=N-

23 Testy oceniające metabolizm żelaza
TIBC UIBC sTfR Test doustnego obciążenia Fe Ferrytyna (immunochemicznie)

24 Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC)
Stężenie Fe w surowicy/osoczu, gdy transferryna jest w 100% wysycona Fe 1 mol transferryny transportuje 2 mole Fe Wykonując TIBC można pośrednio poznać stężenie transferryny

25 TIBC - normy Kobiety: 40 – 80 µmol/l Mężczyźni: 45 – 70 µmol/l

26 Wysycenie transferryny
TIBC - wyniki Stan St. Fe w osoczu Transferryna i TIBC Wysycenie transferryny Niedokrwistość z niedoboru Fe niskie wysokie Niedokrwistość w chorobach przewlekłych N Ciąża lub antykoncepcja (nie ma niedoboru Fe)

27 Utajona zdolność wiązania żelaza (UIBC)
Wynik odzwierciedla pojemność dla Fe wolnych miejsc je wiążących w transferrynie UIBC = TIBC - [Fe] Prawidłowo: 27 – 60 µmol/l anemia z niedoboru Fe choroby przewlekłe

28 Rozpuszczalny receptor transferryny (sTfR)
Mierzony w osoczu/ surowicy (ELISA) Oznaczenie pomaga zróżnicować niedokrwistość: z niedoboru Fe – sTfR podwyższone chorób przewlekłych – sTfR norma Odzwierciedla całkowitą ilość receptorów transferryny połączonych z komórkami Prawidłowo: 2 – 4,5 mg/l

29 Test doustnego obciążenia żelazem
1g siarczanu żelazowego doustnie Prawidłowo: wzrost nie przekracza 35 mmol/l w 180 min. testu Zaburzenia wchłaniania żelaza – „płaska” krzywa wchłaniania

30 Oznaczanie stężenia żelaza nie jest odpowiednie do oceny statusu żelaza w organizmie!!!

31 Dlaczego?: -> st. Fe zależy od podaży -> hemoliza powoduje wzrost poziomu Fe -> różnice w st. Fe w tym samym dniu mogą wynosić >10%, a z dnia na dzień >20% -> w ostrych stanach zapalnych i przewlekłych chorobach st. Fe spada niezależnie od jego zawartości w organizmie

32 Czynniki wpływające na st. Fe, TIBC i wysycenie transferryny
Rytm dobowy: rano – prawidłowe, popołudniu – niskie, w nocy – bardzo niskie Cykl miesiączkowy Ciąża Spożycie żelaza Antykoncepcja Zapalenie wątroby: bardzo wysokie Fe (ferrytyna z uszkodzonych hepatocytów) Zapalenia i nowotwory

33 Zastosowanie wskaźników gospodarki Fe
Niedobór żelaza (niedokrwistości) Nadmiar żelaza (hemochromatoza)

34 Prawidłowy metabolizm Fe
Dieta wchłanianie wydalanie 5 – 10mg 1-2mg/doba 1-2mg/doba

35 Anemia – metabolizm Fe wchłanianie wydalanie

36 Niedobór Fe Objawy: - zmęczenie - szumy w głowie - zapalenie kącików ust - brudnobrązowy kolor skóry - wygładzenie języka

37 Hemochromatoza – metabolizm Fe
wchłanianie wydalanie

38 Nadmiar Fe Objawy: - bóle stawów - bóle brzucha - osłabienie - nadmiar Fe uszkadza narządy wewnętrzne

39 Choroba Fe TIBC Ferrytyna Niedobór Fe niskie wysokie Przewlekła choroba N Nadmiar Fe Zatrucie Fe

40 Co jeść?

41 Dziękuję za uwagę!