Narody i nacjonalizmy europejskie

Prezentacja na temat: "Narody i nacjonalizmy europejskie"— Zapis prezentacji:

1 Narody i nacjonalizmy europejskie
Wykład nr 1 Wykład nr 2 dr Michał Urbańczyk Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM Poznań

2 Narody i nacjonalizmy europejskie
Wprowadzenie. Definicje narodu: naród jako wspólnota etniczna czy polityczna. Rozmaite stanowiska socjologów: obiektywny czy subiektywny charakter przynależności do narodu. Problem charakteru narodowego.

3 5. Rozróżnienie pojęcia etni i narodu
5. Rozróżnienie pojęcia etni i narodu. Czołowi przedstawiciele badań nad fenomenem narodu: A.D. Smith, B. Anderson, E. Hobsbawm, E. Gellner i inni. 6. Teoretyczne możliwości zdefiniowania nacjonalizmu, rozmaite konsekwencje społeczne i polityczne różnych postaci nacjonalizmu. Postcard published by the Ukrainian Brigade, “United Ukrainians fighting both Red and White Guard forces”, 1920.

4 Celem przedmiotu jest przekazanie studentom akademickiej wiedzy na temat źródeł współczesnych konfliktów na tle narodowym w Europie, szczególnie w państwach należących do UE. Wiedza ta w pierwszym rzędzie obejmuje teoretyczne zagadnienia badań nad pojęciem narodu, różnorodnych definicji i teoretycznych koncepcji nacjonalizmu przedstawione w ujęciu historycznym: od XIX wieku po XXI wiek. Ponadto treści i sposoby formułowania identyfikacji narodowej u różnych narodów oraz polityczne konsekwencje, wynikające z treści zawartych w formule identyfikacji narodowej.

5 http://blog. futureforeignpolicy
Nationalism: a dated parade? Photo Source: Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution © Massachusetts Institute of Technology

6 Efekty kształcenia Student zna podstawowe teorie i pojęcia narodu we współczesnej nauce politycznej; teorie obiektywistyczne i woluntarystyczne, pojęcie narodu etnicznego, politycznego etc.

7 Efekty kształcenia Student zna sposoby definiowania nacjonalizmu i wieloznaczność tego terminu a także współczesne teorie dotyczące przyszłości ideologii nacjonalistycznych i debaty nad rolą narodu jako czynnika identyfikacji i tożsamości jednostki Beginning in 1821, the Greek War of Independence began as a rebellion by Greek nationalists against the ruling Ottoman Empire.

8 Efekty kształcenia Student zna i potrafi wymienić czynniki identyfikacji narodowej występującej w XIX i XX wieku u różnych narodów europejskich oraz potrafi wskazać na ich rolę w procesach politycznych.

9 Efekty kształcenia Student potrafi dokonać krytycznej analizy treści narodowych w programach politycznych współczesnych partii politycznych w Europie, wskazać a ich korzenie historyczne oraz możliwe skutki polityczne.

10 Literatura zalecana A.D. Smith, Nacjonalizm, Wydawnictwo sic!, Warszawa 2007, P. Lawrence, Nacjonalizm. Historia i teoria, Książka i Wiedza, Warszawa 2007, E. Hobsbawm, Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Program, mit, rzeczywistość, Wyd. Difin, Warszawa 2010, E. Gellner, Narody i nacjonalizm, PIW 1991, K. Pomian, Europa i jej narody, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2004, Nacjonalizm czy nacjonalizmy, pod red. B. Grotta, Nomos, Kraków 2006 A. Walicki, Nacjonalizm, patriotyzm, Universitas, Kraków 2009, B. Grott, Nacjonalizm chrześcijański, DW Ostoja, Krzeszowice 1999, P. Ther, Ciemna strona państw narodowych, Wyd. Poznańskie 2012.

11 Bloki tematyczne: Wprowadzenie.
Definicje narodu: naród jako wspólnota etniczna czy polityczna. Rozmaite stanowiska socjologów: obiektywny czy subiektywny charakter przynależności do narodu. Problem charakteru narodowego. Rozróżnienie pojęcia etni i narodu. Czołowi przedstawiciele badań nad fenomenem narodu: A.D. Smith, B. Anderson, E. Hobsbawm, E. Gellner i inni. Teoretyczne możliwości zdefiniowania nacjonalizmu, rozmaite konsekwencje społeczne i polityczne różnych postaci nacjonalizmu. Pojęcie protonacjonalizmu. Rola historyków w kształtowaniu świadomości historycznej, rola religii i polityki. Debata nad przyszłością nacjonalizmów w perspektywie XXI wieku. II.

12 Bloki tematyczne: 3. Nacjonalizm francuski: od Deklaracji Praw Człowieka i rewolucji przez Micheleta po Maurrasa i Le Pena. 4. Nacjonalizm brytyjski i angielski w XIX i XX wieku. 5. Nacjonalizm niemiecki i jego ewolucja w XIX i XX wieku. Narodowy socjalizm jako nacjonalizm rasistowski. 6. Nacjonalizmy narodów tworzących państwo. Nacjonalizm włoski – od idei zjednoczenia państwa po faszyzm. Nacjonalizm irlandzki: nacjonalizm narodu walczącego o niepodległość w oparciu o jedność religijną. 7. Nacjonalizm polski w okresie zaborów i w okresie międzywojennym. Nacjonalistyczne elementy w praktyce rządów PZPR.

13 Bloki tematyczne: 8. Konflikty narodowościowe i rozwój nacjonalizmów na Bałkanach w XIX i XX wieku. 9. Nowe formy i postaci idei narodowej, tzw. nacjonalizmy „regionalne”: Baskowie, Szkoci, Walijczycy, Korsykanie, Flamandowie i inne mniejszości narodowe. 10. Rola narodu w określaniu tożsamości jednostki – stanowiska różnych badaczy i polityków.

14 I. Wprowadzenie Definicje narodu: naród jako wspólnota etniczna czy polityczna. Rozmaite stanowiska socjologów: obiektywny czy subiektywny charakter przynależności do narodu. Problem charakteru narodowego.

15 Nie jesteśmy w stanie zrozumieć historii XIX i XX wieku bez zrozumienia terminu naród i jego derywatów narodowy, nacjonalistyczny etc. anegdota Erica Hobsbawma o Marsjaninie, który odwiedza ziemie po wojnie atomowej, która zniszczyła ludzkość, zachowując jej archiwa. Ponadto mamy problem nie tylko ze zdefiniowaniem narodu, ale i nacjonalizmu. Dodatkowo, w naszej tradycji odróżnia się nacjonalizm od patriotyzmu.

16 Eric John Ernest Hobsbawm (ur
Eric John Ernest Hobsbawm (ur. 9 czerwca 1917 roku w Aleksandrii– historyk brytyjski pochodzenia żydowskiego. Wykładowca m.in. Uniwersytetu Londyńskiego, New School for Social Research w Nowym Jorku. Członek British Academy oraz American Academy of Arts nad Sciences. W swoich badaniach odwołuje się do metodologii marksistowskiej i zajmuje się historią społeczną XIX i XX wieku. Był wieloletnim członkiem partii komunistycznej, choć dystansował się od komunizmu jako ideologii i jego radzieckiego oraz chińskiego wcielenia. źródło:

17 W jednej ze swych książek, poświęconej czystkom etnicznym, Philipp Ther pisze, że nacjonalizm (rozumiany jako konstrukcja narodu), pośrednio były źródłem tych czystek. S.39: „Skutkiem procesów narodowotwórczych i ukonstytuowania się nowoczesnych, centralistycznych państw narodowych było formowanie się mniejszości narodowych". Massacres of Poles in Volhynia in Most Poles of Volhynia (now in Ukraine) had either been murdered or had fled the area.

18 Historyk, profesor w Instytucie Historii Europy Wschodniej Uniwersytetu Wiedeńskiego (od r.). Wcześniej wykładał m.in. na Harvardzie (Center for European Studies), na Europa-Universität Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz w Instytucie Europejskim we Florencji. Autor wielu opracowań z zakresu historii nacjonalizmu, historii migracji, historii miasta oraz historii kultury. Znany i ceniony jest także w Polsce za swe studia z historii najnowszej Polski, wysiedleń Polaków ze Wschodu, problemów narodowościowych na Śląsku i dziejów teatru we Lwowie. Bierze aktywny udział w debatach publicznych na tematy historyczne. źródło opisu: iog.univie.ac.at źródło zdjęcia: medienportal.univie.ac.at „Nacjonalizm bardzo wcześnie wykazywał tendencję do centralizmu i ujednolicenia, którą da się wyjaśnić ówczesnym kontekstem politycznym" (s.41)

19 Robyn Beck/AFP/Getty Images
J. Meric/Getty Images Robyn Beck/AFP/Getty Images

20 Pierwsza wątpliwość dotyczyłaby definicji narodu oraz jego genezy.
W powszechnym mniemaniu dominuje przekonanie, że narody są odwieczne (już od czasów biblijnych, kiedy to podczas budowy wieży Babel Bóg ludziom pomieszał języki). Tymczasem z pewnością jest zupełnie inaczej.

21 http://upload. wikimedia
Co prawda już w starożytności Grecy mieli poczucie wspólnoty w odróżnieniu od barbarzyńców, a dramatopisarz Arystofanes postrzegał wojnę peloponeską między Atenami a Spartą jako wojnę wewnętrzną i biadał, że „wszyscy są z jednej krwi, wszyscy są braćmi (Grecy), podczas gdy barbarzyńscy wrogowie przypatruj ą się walce i zniszczeniu Greków".

22 Ernest André Gellner (ur. 9 grudnia 1925 w Paryżu - zm
Ernest André Gellner (ur. 9 grudnia 1925 w Paryżu - zm. 5 listopada 1995 w Pradze) - brytyjski filozof, socjolog i antropolog społeczny. Urodził się w rodzinie żydowskiej, wychowywał się w Czechosłowacji. Nazywany jest jednym z "najbardziej energicznych intelektualistów" i "jednoosobową krucjatą na rzecz krytycznego racjonalizmu". Jego pierwsza książka Słowa i rzeczy (1958), stała się przyczynkiem do głównego artykułu w The Times i publikowanej przez miesiąc korespondencji na stronach z listami czytelników. żródlo:

23 Ernest Gellner był przez 22 lat profesorem filozofii, logiki i metodologii naukowej w London School of Economics (LSE), przez 10 lat profesorem antropologii społecznej na Uniwersytecie w Cambridge i w końcu szefem nowego Centrum Badań nad nacjonalizmem w Pradze (jego publikacja z roku Narody i nacjonalizm została przetłumaczona z angielskiego na 24 języki). Walczył przez całe swoje życie - pisząc, ucząc, prowadząc aktywność polityczną - przeciwko temu co uznawał za zamknięty system myślenia - szczególnie przeciw komunizmowi, psychoanalizie i relatywizmowi. Socjolog David Glass zauważył, że "nie jest pewne czy kolejna rewolucja nadejdzie ze strony lewicy czy prawicy ale jest zupełnie pewne, że z którejkolwiek strony ona nadejdzie to pierwszą osobą, która zostanie stracona będzie Ernest Gellner". żródlo:

24 Ernest Gellner, autor książki „Narody i nacjonalizm" uważa, że narody są fenomenem stosunkowo późnym, wystąpiły po całym społeczeństwie patriarchalnym. Gellner pisze: I narody, i państwa są bytami przygodnymi, a niepowszechnymi i koniecznymi. Istniały nie zawsze i nie wszędzie. Co więcej, naród i państwo nie są tym samym bytem. Nacjonaliści twierdzą, że zostały one sobie wzajem przeznaczone, że jedno nie może obejść się bez drugiego i że w przeciwnym razie dzieje się tragedia. Lecz aby spełnić swe przeznaczenie, musiały najpierw powstać, a powstawały niezależnie i przypadkowo.

25 Niewątpliwie państwo nie potrzebowało narodu, aby móc zaistnieć, i niewątpliwie też niektóre narody zaistniały bez błogosławieństwa swoich państw. Można najwyżej powątpiewać, czy rzeczywiście normatywna idea narodu w sensie współczesnym zakłada wcześniejsze istnienie państwa”. A zatem czym jest naród – „przygodny byt”, który zaczął się nam obecnie jawić jako coś uniwersalnego i obowiązującego?

26 Gellner rozwija dwie robocze definicje: 1
Gellner rozwija dwie robocze definicje: 1. Dwie osoby należą do tego samego narodu, jeżeli - i tylko jeżeli - uczestniczą w tej samej kulturze, przez którą rozumieć będziemy system idei, znaków, skojarzeń, sposobów zachowania i porozumiewania się. (definicja kulturowa narodu).

27 2. Dwie osoby należą do tego samego narodu, jeżeli - i tylko jeżeli uważają, że należą do tego samego narodu. Inaczej mówiąc, narody są dziełem człowieka, wytworem jego przeświadczeń, lojalności i solidarności. Zbiór osób (na przykład mieszkających na danym terenie lub mówiących danym językiem) staje się narodem wtedy i tylko wtedy, gdy są one stanowczo przekonane, iż z tytułu współprzynależności do owego zbioru mają wobec siebie pewne obowiązki i pewne prawa. Tym, co czyni z nich naród, jest wzajemne uznanie się za rodaków, a nie jakakolwiek inna wspólna cecha, która przysługuje wyłącznie im i odróżnia ich od reszty ludzi, (definicja woluntarystyczna).

28 Nacjonalizm zaś określa Gellner jako „zasadę polityczną, która głosi, że jednostki polityczne powinny pokrywać się z jednostkami narodowościowymi. Sentyment nacjonalistyczny - gdy się uważa, że zasada ta jest naruszona (szczególnie, gdy rządzą inni), ruch nacjonalistyczny - ruch wywołany nacjonalistycznym sentymentem.

29 Nacjonalizm to jedna z teorii politycznego legitymizmu, która żąda, by granice etniczne nie przecinały się z granicami politycznymi, a zwłaszcza, by granice etniczne w obrębie państw -przypadek skądinąd wykluczany w ogólnym sformułowaniu zasady - nie oddzielały jego władców od reszty obywateli. Czy to się da zrealizować: najczęściej taki uniwersalistyczny nacjonalizm zdaje się zakładać, że niech każdy naród ma swoje państwo i koniec. Ale taki nacjonalizm jest niemożliwy do zrealizowania: liczba potencjalnych narodów jest bowiem b. duża!

30 proces kształtowania się lub rozwoju narodów
Z całą pewnością sam termin nacjonalizm jest młody - co do tego jest zgoda. W książce A. D. Smith wskazuje się na kilka co najmniej sposobów rozumienia terminu „nacjonalizm”: proces kształtowania się lub rozwoju narodów sentyment narodowy lub świadomość przynależności do narodu; język i symbolika narodu; społeczny i polityczny ruch na rzecz narodu; doktryna i/lub ideologia narodu, zarówno ogólna jak i j jednostkowa

31 Anthony D. Smith (ur. 1933) – brytyjski socjolog, emerytowany profesor London School of Economics i przewodniczący Association for the Study of Ethnicity and Nationalism. Uważany jest za jednego z założyciela interdysycplinarnych badań nad nacjonalizmem (nationalims studies). Smith jest autorem kilkunastu książek poświęconych problematyce narodowej i etnicznej. Jego główna praca to Ethnic Origins of Nations opublikowana w 1986 roku. Krytykował w niej stanowisko modernistów uznających narody za wytwór nowoczesności. Wedle Smitha narody wykształciły się w toku długotrwałego procesu historycznego na podstawie istniejących wcześniej więzi etnicznych. Swoją koncepcję określił mianem etnosymbolizmu.

32 Smith jednak bardzo starannie odróżnia sentyment narodowy i poczucie przynależności do narodu i powiada, że grupa może mieć sentyment i nawet pielęgnować symbole, ale nie mają ideologii. Ruch socjopolityczny kładzie nacisk na kulturę, ożywienie języka, pierwsza faza nacjonalizmu to jest właśnie nacisk na literaturę, Ale Smith bardzo wyraźnie mówi, że nacjonalizm to jest ideologia, która w centrum zainteresowania umieszcza naród i stara się działać na rzecz dobra narodowego. Ale stwierdzenie to jest dość ogólne, chodzi o środki: autonomia narodowa, jedność narodowa, tożsamość narodowa

33 Definicja nacjonalizmu według Anthony'ego Smitha :
Nacjonalizm jest to „ruch ideologiczny skierowany na zdobycie i zachowanie autonomii, jedności i tożsamości społecznej, której członkowie uznawani są za stanowiących rzeczywisty lub potencjalny naród".

34 Inne definicje narodu:
marksistowko-leninowska definicja Józefa Stalina: „naród to wytworzona historycznie, trwała wspólnota ludzi, powstała na gruncie wspólnoty języka, terytorium, życia ekonomicznego i układu psychicznego, przejawiającego się we wspólnocie kultury„ Benedict Anderson: naród jest to wyobrażona wspólnota polityczna, wyobrażona jako nieuchronnie ograniczona i suwerenna"

35 Definicja słownikowa: „naród to ogół mieszkańców pewnego terytorium mówiących jednym językiem, związanych wspólną przeszłością oraz kulturą, mających wspólne interesy polityczne i gospodarcze”

36 Modernistyczna koncepcja narodu
W koncepcji modernistycznej narodu naród jest postrzegany jako zasadnicza forma polityczna zrzeszania się ludzi w epoce nowożytnej. Większość modernistów uważa, że naród cechuje się: 1. jasno określonym terytorium z ustalonym centrum oraz wyraźnie wyznaczonymi i strzeżonymi granicami;

37 Modernistyczna koncepcja narodu
2. zunifikowanym systemem prawnym i powszechnymi instytucjami prawa dla danego terytorium, tworzącymi wspólnotę prawną i polityczną; 3. uczestnictwem wszystkich członków narodu, czy też „obywateli", w jego życiu społecznym i politycznym;

38 Modernistyczna koncepcja narodu
4) masową kulturą życia społecznego, rozpowszechnianą za pomocą publicznego, ujednoliconego, masowego systemu edukacyjnego; 5) zbiorową autonomią, zinstytucjonalizowaną dla danego narodu poprzez suwerenne państwo na określonym terytorium;

39 Modernistyczna koncepcja narodu
6. członkostwem narodu w „międzynarodowym" systemie wspólnoty narodów; 7. utworzeniem lub przynajmniej legitymizacją narodu za pomocą ideologii nacjonalizmu. Jest to naturalnie czysty czy też idealny typ pojęcia narodu, do którego dane przykłady tylko się zbliżają

40 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Główna wątpliwość dotyczyła tego w jakim sensie należy rozumieć pojęcie Naród: czy w wąskim ujęciu etnicznym odnoszącym się jedynie do narodowości polskiej, czy w szerokim ujęciu jako ogółu obywateli Rzeczpospolitej, jako synonimu społeczeństwa stojącego niejako w przeciwieństwie do państwa. W ten właśnie sposób argumentował Wacław Makowski, stwierdzając iż podstawą i gwarancją porządku prawnego i opartego na nim ładu publicznego jest organizacja państwowa, której żywym odpowiednikiem jest naród. Zorganizowany naród tworzy państwo. Przepis art. 152 bierze w ochronę szacunek powszechny, jakim otoczone być powinny organizacja państwowa i tworzący ja naród, jako właściwe, realne i formalne źródło ładu społecznego .

41 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Posługiwano się także na wskroś nowoczesną argumentacją, posiłkując się zapisami preambuły konstytucji i jej poszczególnych artykułów, gdzie we wstępie użyty jest zwrot: My, Naród Polski, art. „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej należy do Narodu”, ujmując naród jako ogół obywateli polskich. Najistotniejszym argumentem jednak jest odwołanie się do jednej z podstawowych zasad konstytucyjnych państwa demokratycznego, a mianowicie do zasady równości. Jak celnie bowiem zauważył Juliusz Makarewicz wąskie pojmowanie terminu naród prowadziłoby do tego, że w Polsce nierównomiernie traktowałoby obywateli różnej narodowości, skoro karze się więzieniem do lat 3 znieważenie jednej narodowości, a nie karze się znieważenia innej narodowości.

42 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Drugą możliwością pojmowania sformułowania Naród Polski było ujmowanie go jako równoznacznego z narodowością, a więc w ujęciu wąskim, etnicznym, odnoszącym się jedynie do osób narodowości polskiej. W ten sposób pojmowała ten termin wymiar sprawiedliwości, uznając że dotyczy on jedynie lżenia i wyszydzania Narodu Polskiego w znaczeniu wąskim – odnoszącym jedynie do osób narodowości polskiej . Takie ujęcie terminu „naród” prezentował także w swojej linii orzeczniczej Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z 3 grudnia roku stwierdził, iż z zestawienia wyrazów „Naród” z wyrazami „Państwo Polskie” wynika, że chodzi o ochronę „Narodu Polskiego”, którego jądrem są stan oliwiące większość ludności i obywateli Państwa osoby, przyznające się do ojczystego języka polskiego, kultury polskiej, zwyczajów i obyczajów .

43 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Sąd Najwyższy odrzucał także argumentację za pojmowanie narodu jako ogółu obywateli państwa. W jednym ze swych orzeczeń stwierdził, iż określenie wyrazu „Naród Polski użytego w art. 152 jako ogółu obywateli Państwa Polskiego jest niesłuszne, skoro bowiem artykuł ten obok Narodu Polskiego wymienia również Państwo Polskie, jako przedmiot przewidzianego w tym przepisie przestępstwa, to pojęcia te należy ściśle rozróżniać, nie można przeto utożsamiać pojęcia Narodu Polskiego z pojęciem obywateli Państwa Polskiego . Zauważano także, iż nawet przepisy konstytucyjne rozróżniają pojęcie narodowości i obywatelstwa: np. w art ustawy konstytucyjnej z 23 kwietnia 1921 roku zaznacza się, iż każdy obywatel ma prawo zachowania swojej narodowości .

44 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Wątpliwości co do rozumienia terminu „Naród” znikły z doktryny prawnej po drugiej wojnie światowej. Powszechnie przyjęto, że termin ten dotyczy ogółu mieszkańców PRL-u mówiących po polsku, związanych wspólną przeszłością i kulturą, mających wspólne interesy polityczne i gospodarcze. Pojęcie narodu należy rozumieć nie tylko jako grupę etniczną mówiącą wspólnym językiem i zamieszkałą na wspólnym terytorium, ale także jako zbiorowość społeczną związaną nie tylko ustrojem, ale i wspólnotą historyczną .

45 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
Podobnie termin naród ujmuje się dzisiaj, choć nadal nie obywa się bez pewnych sprzeczności. Współcześnie termin naród ma charakter normatywny – występuje bowiem w preambule do konstytucji RP: podmiotem uchwalającym konstytucję jest – jak głosi preambuła – Naród Polski wszyscy obywatele RP. Niezależnie od miejsca zamieszkania: społeczności zamieszkującej terytorium RP, jak i społeczności obejmującej obywateli RP zamieszkujących poza granicami kraju. Pojęcia Narodu w kontekście tego przepisu nie należy więc rozumieć w sensie tylko etnicznym, lecz szerzej, jako ogół obywateli RP (Gardocki za Makarewiczem) .

46 Urbańczyk M., Ochrona czci i godności narodu polskiego w polskiej kulturze prawnej (fragmenty)
W takim jednak wypadku poza narodem stawiani są wszyscy Polacy nie posiadający obywatelstwa polskiego – jak słusznie zauważa Andrzej Zoll nie obejmuje tych osób, które deklarują narodowość polską, a nie posiadają obywatelstwa – wynika to z postanowienia konstytucji odrywającego pojęcie Narodu od kwestii przynależności narodowościowej. Tak więc naród stanowi historycznie ukształtowana, trwała wspólnota powstała na gruncie wspólnych losów dziejowych, wspólnej gospodarki, wspólnych instytucji politycznych, charakteryzująca się istnieniem poczucia państwowego, jako podstawowego składnika świadomości grupowej, które uzewnętrzniane jest prze fakt posiadania prze daną osobę obywatelstwa RP .

47 szowinizm (fr. chauvinisme od naz. N
szowinizm (fr. chauvinisme od naz. N. Chauvin, naiwny entuzjasta cesarza, bohater komedii E. Scribe’a z 1831 r.) 1. postawa charakteryzująca się brakiem tolerancji wobec innych, a gloryfikacją własnej grupy, do której się należy. 2. skrajna odmiana nacjonalizmu uznająca prawo własnego narodu do podbojów i panowania nad innymi narodami, przejawiająca się również bezkrytycznym stosunkiem do własnego narodu i pogardą, nienawiścią do innych narodowości; n.os. szowinista (fr. chauviniste).

48 http://www. plastyk. nazwa
ksenofobia (gr. ksénos ‘obcy’ + phóbos ‘strach’) społ., psychol. postawa charakteryzująca się przesadnie okazywaną obawą, niechęcią lub wrogością w stosunku do cudzoziemców i tego co zagraniczne; n.os. ksenofob.

49 Naród a etnia Podkreślić należy, iż wśród teoretyków są tacy, którzy chętnie by z terminu naród zupełnie zrezygnowali. Przykładowo Charles Tilly mówił o nim jako o jednej z najbardziej zagadkowych i tendencyjnych pozycji w leksykonie politycznym„. Dlatego Tilly i wolał koncentrować się na państwie - pojęciu równie problematycznym.

50 Z kolei Rogers Brubaker ostrzegał przed niebezpieczeństwem urzeczowiania pojęcia narodu poprzez postrzeganie narodów jako „substancjalnych, trwałych zbiorowości". Wskazywał, że powinno się raczej „myśleć o nacjonalizmie bez narodów" oraz „skupić się na narodzie jako kategorii praktyki, na strukturze narodowej jako zinstytucjonalizowanej formie kulturowej i politycznej, a na przynależności narodowej jako przypadkowym zdarzeniu"

51 Wg teorii nacjonalistycznych ideologia nacjonalistyczna oddaje ogólnospołeczne nastroje, wiążące się z ideą narodu; w tym dyskursie naród jest odczuwaną i przeżywaną wspólnotą, kategorią tak zachowania, jak i wyobraźni, oraz czymś, co wymaga od członków określonego rodzaju działań. Stąd jego „substancja" i „wytrzymałość", jak w innych typach wspólnoty, zasadza się na powtarzalności jego przejawów, a badacz powinien przyglądać się tej odczuwanej rzeczywistości poprzez odrębne pojęcie narodu, bez prób urzeczowiania go.

52 Pamiętać jednak należy, iż jeżeli pojęcie narodu wyprzedza ideologię nacjonalizmu, wówczas nie możemy mówić o nim po prostu jako o kategorii praktyki nacjonalistycznej. Jeżeli dodatkowo możemy założyć istnienie choćby kilku przednowoczesnych narodów przed końcem XVIII wieku, a więc przed pojawieniem się ideologii nacjonalistycznych, wówczas będziemy potrzebować definicji narodu, która byłaby niezależna od ideologii nacjonalizmu, a jednocześnie byłaby z nią zgodna.

53 Zasadniczo stosuje się rozwiązanie polegające na obieraniu kryteriów łączących w sobie elementy „obiektywno-subiektywne". Taka strategia zaowocowała pojawieniem się wielu interesujących i użytecznych definicji, ale nie przyniosła naukowego konsensu. Większość badaczy przedmiotu jest jednak zgodna co do dwóch kwestii: naród nie jest państwem i nie jest wspólnotą etniczną.

54 Wspólnota etniczna zazwyczaj nie ma politycznego desygnatu i, w wielu przypadkach, nie posiada ani kultury publicznej, ani nawet wymiaru terytorialnego, ponieważ fizyczne posiadanie historycznego terytorium nie jest dla wspólnoty etnicznej czymś koniecznym.

55 Naród z kolei musi zajmować swoją ojczystą ziemię, przynajmniej przez długi czas, aby ustanowić siebie jako naród. W dążeniu do osiągnięcia struktury bytu narodowego, aby być również postrzeganym jako naród, musi on wykształcić kulturę publiczną i pragnąć jakiegoś stopnia samostanowienia.

56 Naród niekoniecznie musi zajmować suwerenne państwo; musi jedynie dążyć do osiągnięcia pewnej dozy autonomii przy fizycznym zamieszkiwaniu ojczystej ziemi

57 David Miller: nawet jeżeli w praktyce granica pomiędzy narodami i wspólnotami etnicznymi (czy, by użyć terminu francuskiego, etniami) nie jest wyraźna, powinniśmy zachować pojęciowe rozróżnienie pomiędzy nimi.

58 Definicja narodowości wg Millera: „wspólnota
ustanowiona przez wspólne wierzenia i wza­jemne zobowiązania, rozciągniętej w historii, mającej aktywny charakter, związanej z określonym terytorium odróżniającej się od innych wspólnot swoją odrębną kulturą publiczną”

59 Anthony D. Smith proponuje zdefiniować naród jako:
„nazwaną wspólnotę ludzką, zamieszkującą ojczystą ziemię, mającą wspólne mity i wspólną historię, wspólną kulturę publiczną, jedną gospodarkę, a także wspólne dla wszystkich członków prawa i obowiązki".

60 Etnie można z kolei zdefiniować jako „nazwaną wspólnotę ludzką, związaną z ojczystą ziemią, mającą wspólne mity pochodzeniowe, wspólne wspomnienia, jeden lub więcej elementów wspólnej kultury, oraz odznaczającą się pewnym stopniem solidarności, przynajmniej pośród elit.

61 A.D. Smith, Nacjonalizm, Wydawnictwo sic!, Warszawa 2007

62 Powyższe definicje stanowią w rzeczywistości skrótowe przedstawienia typów idealnych „narodu" i „etni" Narody, podobnie jak etnie, mają nazwę własną, wspólne mity i wspólne wspomnienia. Z drugiej strony, dolna połowa tabelki z poprzedniego slajdu pokazuje, że narody różnią się od etni posiadaniem wspólnych praw i obowiązków oraz jednej gospodarki.

63 Ponadto, zgodnie z typem idealnym, narody zamieszkują ojczyznę, podczas gdy wspólnoty etniczne mogą być jedynie - w sposób symboliczny - z nią /wiązane. Podobnie, etnie nie muszą mieć kultury publicznej, jedynie jakieś wspólne elementy kulturowe - może to być język, religia, zwyczaje lub wspólne instytucje - podczas gdy wspólna kultura publiczna jest główną cechą narodów.

64 W związku z tym nawet trzecia cecha ulega zmianie - od różnych tradycji pamiętania w etniach do skodyfikowanej, ujednoliconej historii narodu,

65 Należy pamiętać, co podkreśla sam Smith, że błędem byłoby doszukiwanie się w tym rozróżnieniu jakiegoś porządku ewolucyjnego. Przecież w świecie współczesnym spotykamy wiele etni obok lub w obrębie narodów, a badacze spierają się, czy pośród wielu etni epok przednowoczesnych istniały jakieś narody.

66 KONIEC