Dług publiczny.

Prezentacja na temat: "Dług publiczny."— Zapis prezentacji:

1 Dług publiczny

2 Dług publiczny /3 Dług publiczny najczęściej określa się jako finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek. Wpływy z tytułu długu publicznego wywołują koszty, które muszą być pokryte w przyszłości. Podstawy finansów

3 Dług publiczny /3 Władze publiczne uchwalając deficyt budżetowy ponoszą odpowiedzialność za jego sfinansowanie, czyli znalezienie źródeł pożyczek oraz za ich spłatę wraz z odsetkami. Za pomocą pożyczek publicznych powinny być finansowane przede wszystkim wydatki kapitałowe (majątkowe), których efekty wykraczają poza bieżący rok budżetowy. Podstawy finansów

4 Dług publiczny /3 W niektórych krajach wydatki bieżące i wydatki kapitałowe budżetu są organizacyjnie oddzielone od siebie. Budżet państwa dzieli się na dwie części, tzn. budżet bieżący i budżet inwestycyjny. Podstawy finansów

5 Przyczyny powstawania długu publicznego 1/2
Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny. Okres wzmożonych wydatków publicznych, zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych. Realizowana doktryna ekonomiczna, która zakłada świadome utrzymanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego. Podstawy finansów

6 Przyczyny powstawania długu publicznego 2/2
Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie podatków, ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych; teoretycznym uzasadnieniem takiej polityki jest teza o neutralności długu publicznego dla gospodarki i społeczeństwa; jeżeli przyjąć, że teza ta jest prawdziwa, to dla rządu znacznie korzystniejsze jest zaciąganie pożyczek niż nakładanie nowych podatków. Wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia. Podstawy finansów

7 Dylematy władz ...??? Okres bezkrytycznego podejścia władz publicznych do występowania deficytu budżetowego oraz narastania długu publicznego mija bezpowrotnie. Rządy uświadamiają sobie skutki zadłużenia publicznego oraz spirali deficytu budżetowego i długu publicznego. Podstawy finansów

8 Dylematy władz ...??? Spirala ta polega na tym, że obsługa długu publicznego wymusza coraz większe pożyczki, a to nie tylko uniemożliwia zrównoważenie budżetu, lecz także prowadzi do sytuacji, w której deficyt budżetowy wymyka się spod kontroli państwa. Stąd też władze publiczne stoją wobec dylematu: podnosić podatki, pożyczać czy dokonywać cięć w wydatkach budżetowych. Podstawy finansów

9 Podatek Przymusowy charakter Natychmiastowe zubożenie podatnika
Obciąża obecne pokolenia Przerzucany w cenę - inflacjogenny Podmiotowy przekrój podatników jest inny niż pożyczkodawców Może spowodować wybuch społeczny Może wywołać zjawisko ucieczki przed podatkami Podstawy finansów

10 Pożyczka Dobrowolny charakter Potencjalne zubożenie podatnika
Obciąża przyszłe pokolenia Działanie deflacyjne Obligacja może być przedmiotem sprzedaży Wywołuje transfer dochodów od przyszłych podatników do obecnych posiadaczy papierów wartościowych (rentierów) Może być przyczyną dewaluacji pieniądza Podstawy finansów

11 Pożyczka Prowadzi do zmniejszenia globalnej siły nabywczej, ale nie zawsze indywidualnej siły nabywczej Może wyrażać poparcie społeczeństwa dla władzy Może być narzędziem zmiany struktury gospodarki (finansowanie inwestycji) Może wpływać na koniunkturę gospodarczą (antyinflacyjne wchłanianie nadmiernej siły nabywczej) Podstawy finansów

12 Podatek a pożyczka Pożyczka może, podobnie jako podatek, doprowadzić do zubożenia pożyczkodawcy. Sytuacja taka występuje w przypadku: jeżeli w wyniku zjawisk inflacyjnych następuje realny spadek wartości pożyczonego kapitału jeżeli władze publiczne dokonują zmiany warunków zaciągania pożyczek, czyli konwersji długu, na skutek czego pożyczkodawcy tracą część kapitału i procentu, jeżeli władze publiczne ogłaszają niewypłacalność co do całości lub części zobowiązań. Podstawy finansów

13 Instrumenty zaciągania d.p. 1/2
Władze publiczne zgłaszają bieżący oraz średnio- i długoterminowy popyt na pieniądz. Bieżący popyt na pieniądz jest zaspokajany przez bieżące wpływy z tytułu podatków, z innych bezzwrotnych wpływów typu podatkowego (cła, opłaty) oraz z wpływów z tytułu praw majątkowych. Podstawy finansów

14 Instrumenty zaciągania d.p. 2/2
Jeżeli nawet budżet państwa jest zrównoważony w roku fiskalnym, to występująca często rozbieżność w czasie między wpływami na rachunki władz publicznych a ponoszeniem wydatków zmusza państwo do zaciągania krótkookresowych pożyczek. Należy wyróżnić: Instrumenty krótkookresowe, Instrumenty średniookresowe, Instrumenty długookresowe. Podstawy finansów

15 Kredyty Kredyt bankowy jest uniwersalnym instrumentem zaspokajania popytu władz publicznych na pieniądz. W ramach kredytu bankowego należy rozróżnić: kredyty banków komercyjnych kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (np. Banku Światowego) Podstawy finansów

16 Weksle skarbowe /3 Weksle (bony) skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych. Są one emitowane z reguły w dużych nominałach i są przeznaczone do transakcji na tzw. rynku blokowym (hurtowym). Podstawy finansów

17 Weksle skarbowe /3 Weksle skarbowe należą do podstawowych instrumentów tzw. operacji otwartego rynku, a więc oprócz zaspokajania popytu państwa (rządu) na pieniądz są narzędziem ułatwiającym władzom monetarnym regulowanie podaży pieniądza w gospodarce. Termin zapadalności bonów skarbowych nie przekracza jednego roku; najczęściej wynosi trzy lub sześć miesięcy. Podstawy finansów

18 Weksle skarbowe /3 Weksle skarbowe stanowią istotną część źródeł finansowania deficytu budżetowego. Ważną cechą weksli skarbowych w finansowaniu długu publicznego jest możliwość dostosowania ich wielkości do potrzeb finansowania deficytu budżetowe oraz obsługi długu publicznego. Weksle sprzedaje się z dyskontem od wartości nominalnej, według zasad obowiązujących przy dyskoncie weksli handlowych. Podstawy finansów

19 Obligacje skarbowe /2 Obligacje skarbowe - drugi podstawowy instrument finansowania deficytu budżetowego i długu publicznego. Obligacja jest papierem wartościowym, który zawiera zobowiązanie emitenta do zapłaty posiadaczowi obligacji jej nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem, za przedstawieniem kuponów odsetkowych na warunkach podanych w obligacji lub w ogólnych zasadach subskrypcji. Podstawy finansów

20 Obligacje skarbowe /2 Cechą charakterystyczną obligacji jest to, że gwarantują one stałe oprocentowanie, chociaż w praktyce spotyka się także obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Wśród obligacji istnieją również takie, które nie przynoszą oprocentowania, stąd nazwa: obligacje kupon zero. Premię (procentem) dla posiadacza takiej obligacji jest dyskontowanie jej w stosunku do ceny wykupu. Obligacje są przedmiotem obrotu giełdowego i jako takie mają ważną cechę płynnego instrumentu finansowego. Podstawy finansów

21 Zarządzanie długiem publicznym
Obsługa długu publicznego wymaga dobrze zorganizowanego działanie wyspecjalizowanych organów władz publicznych. Długiem publicznym trzeba zarządzać. Głównymi kryteriami, jakimi muszą kierować się władze publiczne przy zarządzaniu długiem są: minimalizacja kosztów pozyskiwania środków pieniężnych na obsługę długu publicznego, koordynowanie bieżącej i przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa z wymagalnością zobowiązań skarbu państwa, zapewnienie bieżącej płynności finansowej rządu. Podstawy finansów

22 Historia długu publicznego w Polsce 1/3
Polska odziedziczyła po okresie gospodarki centralnie planowanej dług publicznych przekraczający 80% PKB. Był to głównie dług zagraniczny, najpierw zaciągnięty w zachodnich bankach w czasach Gierka, potem wzrastający w latach 80’ z powodu niespłacanych odsetek. Krajowy dług publiczny był za to niewielki – był to w zasadzie dług wobec NBP z tytułu kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego. Podstawy finansów

23 Historia długu publicznego w Polsce 2/3
W latach nastąpił silny spadek relacji długu do PKB, możliwy dzięki czterem zjawiskom: Ograniczeniu skali deficytów budżetowych do ok. 3% PKB, Szybkiemu wzrostowi gospodarczemu, Silnemu wzmocnieniu się złotego, przez co obniżeniu uległa relacja długu zagranicznego do PKB, Redukcji zadłużenia zagranicznego Polski. Podstawy finansów

24 Historia długu publicznego w Polsce 3/3
W końcu lat 90’ relacja długu do PKB spadła poniżej 40%. Zwiększenie się tej relacji już prawie do 50% spowodował gwałtowny wzrost deficytów budżetowych po roku 2000, w połączeniu z powolnym wzrostem PKB. Około 2/3 tej kwoty stanowi publiczny dług krajowy, a 1/3 dług zagraniczny. Podstawy finansów

25 Poziom długu /5 Zgodnie z art. 216 Konstytucji: „...nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto”. Podstawy finansów

26 Poziom długu /5 Jest to warunek zgodny z postanowieniami Traktatu z Maastricht, według których dług publiczny w krajah członkowskich Unii Europejskiej i Walutowej nie może być większy od 60% PKB. Polskie prawo (ustawa o finansach publicznych) jasno określa, jakie procedury ostrożnościowe należy stosować w przypadku przekraczania przez dług kolejnych „progów ostrzegawczych”. Podstawy finansów

27 Poziom długu ... 3/5 Jeśli poziom długu osiąga poziom:
Poniżej 50% PKB: bez restrykcji, rząd może prowadzić dowolną politykę budżetową, Między 50 a 55% PKB: Relacja deficytu budżetu państwa do dochodów w kolejnym roku nie może wzrosnąć; Jednostki samorządu terytorialnego nie mogą planować większej relacji deficytu do dochodów niż budżet centralny. Podstawy finansów

28 Poziom długu ... 4/5 Jeśli poziom długu osiąga poziom:
Między 55 a 60% PKB: Deficyt budżetu państwa w kolejnym roku musi być ograniczony, aby relacja długu do PKB spadała, Jednostki samorządu terytorialnego muszą zmniejszyć deficyt według ustalonej formuły, Rząd opracowuje program sanacyjny. Podstawy finansów

29 Poziom długu ... 5/5 Powyżej 60% PKB:
Rząd ma obowiązek zrównoważyć budżet, zrównoważone muszą być również budżety samorządów, Skarb Państwa nie może udzielać żadnych nowych gwarancji i poręczeń. Podstawy finansów

30 Dług publiczny na świecie 1/2
Europejskim rekordzistą jest od lat Belgia, w której relacja długu publicznego do PKB wynosi obecnie 108%. W roku 1995 relacja ta wynosiła 140%! Najzdrowszym pod tym względem krajem Unii jest obecnie Irlandia, w której relacja wynosi tylko 34% (ale 10 lat temu było to jeszcze ponad 100%) Podstawy finansów

31 Dług publiczny na świecie 2/2
Najgorsze zmiany wskaźnika długu publicznego do PKB odnotowała w ostatnim dziesięcioleciu Japonia. Skutkiem słabego wzrostu gospodarczego i kolosalnych deficytów budżetowych, dług publiczny wzrósł taM z 60% w 1993r. do 133% PKB obecnie, Sytuacja USA jest nadal lepsza od Europy. Relacja długu publicznego do PKB wynosi tam poniżej 60% i do ubiegłego roku stale spadała. Nie ma jednak raczej wątpliwości, że obecnie relacja ta wzrośnie, m.in. skutkiem kosztów wojny w Iraku. Podstawy finansów

32 Finanse samorządów terytorialnych

33 Samorząd terytorialny
Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym jest obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin, powiatów i województw samorządowych utworzonym dla realizowania zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiaty oraz o charakterze regionalnym przez województwa samorządowe, w celu zapewnienia rozwoju danego terenu i zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności publicznej ludności owego terenu. Podstawy finansów

34 Samorząd terytorialny
W modelu trójszczeblowym samorządu terytorialnego gmina jest szczeblem podstawowym, powiat – szczeblem pośrednim (powiat ziemski – PZ i powiat grodzki – PG), a województwo – szczeblem najwyższym. Podział taki został dokonany z uwagi na zakres zadań jednostek samorządu terytorialnego, a nie ze względu na zakres podległości. Podstawy finansów

35 Samorząd terytorialny
Gmina, powiat, województwo jako jednostki samorządu terytorialnego, stanowią szczególnego rodzaju system społeczno – gospodarczy (tzw. terytorialną korporację samorządową, tj. korporację prawa publicznego), na który składają się następujące elementy: obszar, który zajmuje gmina, powiat, województwo, mieszkańcy tworzący wspólnotę samorządową, władza, tj. wybieralne demokratycznie organy gminy, powiatu i województwa, jednostki organizacyjne gminy, powiatu, województwa, tj. jednostki budżetowe gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne, zakłady budżetowe, fundusze celowe. Podstawy finansów

36 Funkcje samorządu terytorialnego
upodmiotowienie społeczności lokalnej i regionalnej, organizowanie rozwoju społecznego, formułowanie i realizowanie polityki gospodarczej na terenie danej gminy, powiatu, województwa samorządowego, uczestnictwo w przedsięwzięciach gospodarczych. Podstawy finansów

37 Sfery autonomii j.s.t. 1/2 własny majątek i prawa majątkowe,
stanowienie prawa, osobowość prawna, ochrona sądowa samodzielności, prawo do podejmowania działań własnych, przyznane źródła dochodów, Podstawy finansów

38 Sfery autonomii j.s.t /2 formalne i merytoryczne oddzielenie budżetów gmin, budżetów powiatów i budżetów województw od budżetu państwa, prawo do zarządzania własnymi sprawami, ograniczony zakres nadzoru nad ich działalnością, utworzenie administracji samorządowej. Podstawy finansów

39 Finanse j.s.t. Finanse samorządu terytorialnego to publiczne zasoby pieniężne gmin, powiatów, województw samorządowych, operacje tymi zasobami i normy prawne je regulujące. Podstawy finansów

40 Gospodarka finansowa j.s.t.
Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego to wszystkie czynności gromadzenia i wydatkowania części publicznych zasobów pieniężnych przez jednostki samorządu terytorialnego na realizację ich zadań i funkcji. Podstawy finansów

41 System finansowy j.s.t. System finansowy jednostek samorządu terytorialnego to ogół norm prawnych i procedur określających formy organizacyjne oraz zasady gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez jednostki samorządu terytorialnego w celu realizacji ich zadań i funkcji. Podstawy finansów

42 Budżet samorządu terytorialnego
Budżet gminy, budżet powiatu, budżet województwa jest podstawą prowadzenia samodzielnej gospodarki finansowej gminy, powiatu, województwa. Uchwalany jest odpowiednio przez radę gminy, powiatu i sejmik województwa, jako część uchwały budżetowej na rok budżetowy (rok kalendarzowy). Podstawy finansów

43 Budżet samorządu terytorialnego
Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem: dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki, przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego. Podstawy finansów

44 Dochody własne j.s.t. Dochody podatkowe Dochody niepodatkowe
Podstawy finansów

45 Dochody podatkowe podatki lokalne stanowiące dochód gminy, których elementy konstrukcyjne mogą być kształtowane przez władze gminy, tj. podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych i podatek od posiadania psów, podatki w całości pobierane przez gminę, ale rada gminy nie kształtuje ich stawek oraz nie ma prawa wprowadzania generalnych zwolnień, czy przyznawania ulg: podatek rolny, podatek leśny, podatek od spadków i darowizn, podatki dochodowe opłacane na zasadzie uproszczonej, tj. w formie karty podatkowej, Podstawy finansów

46 Dochody podatkowe dochody z samoopodatkowania się mieszkańców gminy w drodze referendum, dochody z udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, tj. w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku dochodowym od osób prawnych. Podstawy finansów

47 Dochody niepodatkowe opłata skarbowa, opłata eksploatacyjna,
opłaty lokalne: opłata targowa, opłata miejscowa, opłata administracyjna, opłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz osób fizycznych lub osób prawnych, albo w zarząd na rzecz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, Podstawy finansów

48 Dochody niepodatkowe opłaty adiacenckie pobierane od właścicieli gruntów zobowiązanych do wnoszenia udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na nich tych urządzeń; Podstawy finansów

49 Dochody niepodatkowe opłaty za niezabudowanie lub niezagospodarowanie gruntów w określonym czasie, opłaty za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej z zakresu: ochrony środowiska, dróg, mostów, placów i organizacji ruchu, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków, utrzymania czystości oraz urządzeń sanitarnych i utylizacji odpadów, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, komunalnego budownictwa mieszkaniowego, oświaty, kultury, kultury fizycznej, zieleni komunalnej, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej, Podstawy finansów

50 Dochody niepodatkowe wpływy z najmu i dzierżawy lokalu, budynku, gruntu lub innych rzeczy bądź praw będących własnością gminy, powiatu, województwa, wpływy ze sprzedaży nieruchomości stanowiących własność gminy, powiatu, województwa, dywidendy od przedsiębiorstw komunalnych i wpłaty z zysku, dochody związane z przepisami o prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych, Podstawy finansów

51 Dochody niepodatkowe dochody z dywidend z tytułu posiadanych akcji w S.A. oraz zyski z tytułu posiadanych udziałów w sp. z o.o., a także część nadwyżek finansowych wpłacanych przez zakłady budżetowe, dochody z tytułu sprzedaży akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego, Podstawy finansów

52 Dochody niepodatkowe zapisy, darowizny, spadki, kary i grzywny,
odsetki od środków na rachunkach bankowych, odsetki od pożyczek udzielonych przez gminy, powiaty, województwa. Podstawy finansów

53 Wydatki budżetów j.s.t. są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach, tj. na: zadania własne jednostek samorządu terytorialnego, zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia, zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Podstawy finansów

54 Zadania samorządu gminy 1/5
Zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: Ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego. Podstawy finansów

55 Zadania samorządu gminy 2/5
Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; Lokalnego transportu zbiorowego; Ochrony zdrowia. Podstawy finansów

56 Zadania samorządu gminy 3/5
Pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, Gminnego budownictwa mieszkalnego, Edukacji publicznej, Kultury,w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury, Kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych o urządzeń sportowych, Targowisk i hal targowych, Podstawy finansów

57 Zadania samorządu gminy 4/5
Zieleni gminnej i zadrzewień, Cmentarzy gminnych, Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, Utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, Polityki prorodzinnej, Podstawy finansów

58 Zadania samorządu gminy 5/5
Wspierania i upowszechniania idei samorządowej, Promocji gminy, Współpracy z organizacjami pozarządowymi, Współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Podstawy finansów

59 Zadania samorządu powiatowego 1/4
Edukacja publiczna, Promocja ochrony zdrowia, Pomoc społeczna, Polityka prorodzinna, Wspieranie osób niepełnosprawnych, Transport zbiorowy i drogi publiczne, Kultura i ochrona dóbr kultury, Kultura fizyczna i turystyka, Podstawy finansów

60 Zadania samorządu powiatowego 2/4
Geodezja, kartografia i kataster, Gospodarka nieruchomościami, Administracja architektoniczno–budowlana, Gospodarka wodna, Ochrona środowiska i przyrody, Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, Podstawy finansów

61 Zadania samorządu powiatowego 3/4
Ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, Przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy, Ochrona praw konsumenta, Utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, Podstawy finansów

62 Zadania samorządu powiatowego 4/4
Obronność, Promocja powiatu, Współpraca z organizacjami pozarządowymi. Podstawy finansów

63 Zadania samorządu wojewódzkiego 1/2
Edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wyższe, Promocja i ochrona zdrowia, Kultura i ochrona jej dóbr, Pomoc społeczna, Polityka prorodzinna, Modernizacja terenów wiejskich, Zagospodarowanie przestrzenne, Podstawy finansów

64 Zadania samorządu wojewódzkiego 2/2
Ochrona środowiska, Gospodarka wodna, w tym ochrona przeciwpowodziowa, Transport zbiorowy i dróg publicznych, Kultura fizyczna i turystyka, Ochrona praw konsumentów, Obronność, Bezpieczeństwo publiczne, Przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy. Podstawy finansów

65 Deficyt budżetu j.s.t /2 Różnica między dochodami a wydatkami budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Podstawy finansów

66 Może być pokryty przychodami pochodzącymi:
Deficyt budżetu j.s.t /2 Może być pokryty przychodami pochodzącymi: ze sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego (obligacji, bonów), kredytów zaciąganych w bankach krajowych, pożyczek, prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego, nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych. Podstawy finansów

67 Przyczyny zaciągania długu 1/2
zapewnienie płynności finansowej budżetu j.s.t. Pokrycie zaplanowanego deficytu budżetowego, dążenie do dostosowania ciężaru finansowania wydatków publicznych, ponoszonego przez kolejne pokolenia, do korzyści uzyskiwanych z tych wydatków, dążenie do ograniczenia negatywnych skutków ekonomicznych oraz społecznych, wynikających ze zmian w poziomie wydatków publicznych spowodowanych, np. wojną, katastrofą żywiołową, Podstawy finansów

68 Przyczyny zaciągania długu 2/2
wyposażenie jednostek samorządu terytorialnego w skromne źródła dochodów własnych, a także w zbyt niskie w stosunku do potrzeb środki z budżetu państwa w formie subwencji, dotacji i udziałów, zmusza te jednostki do pozyskiwania nowych (zwrotnych) źródeł finansowania realizowanych zadań, niedopuszczenie do powstania recesji lub jej przeciwdziałanie, gdy się już pojawi poprzez uruchomienie lub zwiększenie wydatków publicznych pobudzających inwestycje publiczne i prywatne, co z kolei jest warunkiem wzrostu popytu i wzrostu gospodarczego. Podstawy finansów

69 Ubezpieczenia społeczne

70 Ubezpieczenia społeczne
Obowiązujący do końca 1998r. system ubezpieczeń społecznych oparty był o fundusz, na który składały się comiesięczne składki płacone za ubezpieczonych przez pracodawcę. Z tego funduszu co miesiąc wypłacano świadczenia społeczne, w tym emerytury, co oznaczało, że ubezpieczeni utrzymywali co miesiąc emerytów. Podstawy finansów

71 Ubezpieczenia społeczne
W 1980r. 10 ubezpieczonych utrzymywało emeryta, a w 1995r. już tylko ubezpieczonych utrzymywało 1 emeryta. Ustawą z dnia 13 października 1998r. zreformowano system ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Celem ubezpieczeń społecznych jest zabezpieczenie obywateli przed niedostatkiem spowodowanym utratą zdolności do pracy na skutek wieku, choroby lub inwalidztwa. Podstawy finansów

72 Składka została podzielona na:
składka na ubezpieczenia emerytalne, z których będą finansowane wypłaty emerytur, składka na ubezpieczenia rentowe, zapewniające wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, rent szkoleniowych, zasiłków pogrzebowych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot, dodatków pielęgnacyjnych, składka na ubezpieczenia chorobowe, czyli na zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki wyrównawcze, opiekuńcze, macierzyńskie, składka na ubezpieczenie wypadkowe. Podstawy finansów

73 Ubezpieczający (pracodawca) Ubezpieczony (pracownik)
Finansowanie ubezpieczeń społecznych Od r. płatnicy samodzielnie ustalają stopę procentową składki na podstawie ustawy z dnia r. O ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz i nr 241, poz. 2074) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z r. W sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytuły wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz i nr 203 poz. 1720). Ubezpieczający (pracodawca) Ubezpieczony (pracownik) Ubezpieczenie emerytalne 19,52% 9,76% 9,76% Ubezpieczenie rentowe 13,00% 6,50% 6,50% Ubezpieczenie chorobowe 2,45% 2,45% Ubezpieczenie wypadkowe (0,97%-3,86%) np. 1,93% 1,80% Podstawy finansów 18,06% 36,77% 18,71%

74 Na pracodawcy ciąży obowiązek odprowadzenia składek na:
Fundusz Pracy – 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i rentowe, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – od r.: 0,10% ww. podstawy. Obowiązek ubezpieczenia społecznego powstaje równocześnie z powstaniem stosunku pracy. Ubezpieczenia mają charakter obligatoryjny. Podstawy finansów

75 System ubezpieczeń zdrowotnych
Od stycznia 1999r. obowiązuje nowy system ubezpieczeń zdrowotnych. Obecnie ubezpieczenie zdrowotne regulują przepisy ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia. Za leczenie obywateli płaci instytucja systemu ochrony zdrowia – Narodowy Fundusz Zdrowia, który podpisuje z publicznymi i niepublicznymi szpitalami i przychodniami, a także prywatnymi gabinetami, kontrakty na wykonanie świadczeń medycznych. Podstawy finansów

76 Stopa procentowa składki
od 1 stycznia do 31 grudnia 2006 r. - 8,75% podstawy wymiaru, od 1 stycznia 2007r. - 9% podstawy wymiaru. Podstawy finansów

77 Składka na u.z. podlega odliczeniu
od podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U nr 14, poz. 176 z późn. zm.), od zryczałtowanego podatku dochodowego z tytułu dochodów osiąganych przez osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz przez osoby duchowne na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.). Podstawy finansów

78 Termin opłacania składek
Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na fundusze pozaubezpieczeniowe za dany miesiąc kalendarzowy należy naliczyć i opłacić w następujących terminach: do 5. dnia następnego miesiąca - jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze, do 10. dnia następnego miesiąca - osoby fizyczne opłacający składkę wyłącznie za siebie, do 15. dnia następnego miesiąca - pozostali płatnicy. Podstawy finansów

79 System emerytalno-rentowy
Podstawą systemu emerytalno – rentowego są trzy filary: system państwowy, system otwartych funduszy emerytalnych, dodatkowe dobrowolne ubezpieczenia. Podstawy finansów

80 I filar stanowi zmodyfikowany system repartycyjny, realizowany przez ZUS i opierający się na tzw. umowie pokoleniowej. Emerytura w tym systemie finansowana jest z bieżących składek wszystkich pracujących, gromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). W przyszłości wysokość emerytury zostanie ściśle powiązana ze stażem pracy i dochodami każdego ubezpieczonego. Podstawy finansów

81 II filar Drugi filar systemu ubezpieczeniowego tworzą fundusze emerytalne: obowiązkowe, prywatne, otwarte. Podstawy finansów

82 II filar Część pobieranej składki na ZUS (7,30% podstawy wymiaru składek) przekazywana jest na indywidualne rachunki ubezpieczonych. Zebrane w ten sposób fundusze będą kapitalizowane przez towarzystwa emerytalne, działające pod nadzorem państwa. Drugi filar to system kapitałowy, do którego mają prawo wszyscy, którzy wchodzą w pierwszy filar. Podstawy finansów

83 III filar Trzeci filar to filar, w którym można ubezpieczyć się na czas życia po zaprzestaniu aktywności zawodowej. Przynależność do tego filaru jest dobrowolna. Ubezpieczenia mogą przybierać różną formę: w komercyjnych zakładach ubezpieczeń, wpłat oszczędności do banku, uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych. Podstawy finansów

84 Pracownicze programy emerytalne
Najbardziej atrakcyjną formą udziału w trzecim filarze są pracownicze programy emerytalne. Przemawiają za tym następujące względy: mogą w nich oszczędzać nawet przeciętnie zarabiający, których nie stać na korzystanie z usług komercyjnych firm ubezpieczeniowych, mogą do nich przystąpić pracownicy starsi, od których zakłady ubezpieczeń na życie żądają wysokich składek, Podstawy finansów

85 Pracownicze programy emerytalne
program emerytalny może być w niektórych przypadkach rekompensatą za utracone przywileje branżowe, uczestnikiem programu może być również pracodawca, pracodawca tworząc program będzie wiązał najlepszych pracowników z firmą. Podstawy finansów