„Zielony potencjał” Raport z badań. Cel badania: Badanie „zielonego potencjału” w Polsce zostało zrealizowane na zamówienie Fundacji im. Heinricha Bölla.

Prezentacja na temat: "„Zielony potencjał” Raport z badań. Cel badania: Badanie „zielonego potencjału” w Polsce zostało zrealizowane na zamówienie Fundacji im. Heinricha Bölla."— Zapis prezentacji:

1 „Zielony potencjał” Raport z badań

2 Cel badania: Badanie „zielonego potencjału” w Polsce zostało zrealizowane na zamówienie Fundacji im. Heinricha Bölla. Jego głównym celem było uzupełnienie obrazu sceny politycznej o analizę rozwoju zielonych trendów, idei i sił politycznych, pogłębienie wiedzy odpowiedzialnych za realizację działań w regionie pracowników Fundacji i przedstawicieli bliskich Fundacji grup i środowisk na temat aktualnej percepcji zielonych idei w Polsce oraz szans na wprowadzenie zielonych postulatów i głoszących je sił politycznych do głównego nurtu polskiej polityki, stworzenie rzetelnej podstawy dla realizacji (wydanie publikacji) i planowania (cykl szkoleń) przyszłorocznych działań Biura Regionalnego Fundacji w Polsce.

3 Przedmiot badania Badanie skoncentrowane jest w głównej mierze na partii Zieloni 2004. O takim wyborze zadecydowały dwie przyczyny:  Po pierwsze, Zieloni 2004 są jedynym polskim ugrupowaniem zrzeszonym w Europejskiej Partii Zielonych (European Green Party). Po pierwsze, Zieloni 2004 są jedynym polskim ugrupowaniem zrzeszonym w Europejskiej Partii Zielonych (European Green Party). Pozostałe funkcjonujące w Polsce podmioty polityczne ze względu na swój program i działalność nie mogą zostać w pełni zaklasyfikowane do nurtu Zielonej Polityki.  Po drugie, Zieloni 2004 są główną siłą ekologiczną w Polsce i organizacją najmocniej kojarzoną z zielonym nurtem. Respondenci sondażu oraz uczestnicy wywiadów grupowych z rzadka wymieniali inne partie polityczne, ruchy i akcje społeczne posiadające w swoim programie lub realizujące postulaty Zielonej Polityki (jak rowerowa Masa Krytyczna, Polskie Stronnictwo Ludowe, Partia Kobiet).

4 Schemat badania: Badanie „zielonego potencjału” składało się z czterech etapów:  1. analiza ankiet zebranych od uczestników trzech kongresów Zielonych 2004,  2. analiza dokumentów programowych partii,  3. sondaż telefoniczny na reprezentatywnej próbie Polaków nakierowany na określenie potencjalnego elektoratu Zielonych 2004 oraz dostarczenie charakterystyki społecznej i światopoglądowej tej grupy, a także zdiagnozowanie opinii Polaków o kwestiach ważnych dla Zielonych 2004,  4. zogniskowane wywiady grupowe z przedstawicielami grup wskazanych jako potencjalne target groups na etapie badań ilościowych.

5 Zieloni 2004 Badanie partii

6 Program partii Zieloni 2004 Zieloni 2004 niewątpliwie stanowią nowość na polskiej scenie politycznej jako pierwsza partia lewicowo-libertariańska. W podstawowym dokumencie programowym (Zielony Manifest) definiują się jako grupa wywodzących się z różnych środowisk ludzi, dla których podstawowymi wartościami są: poszanowanie praw człowieka i respektowanie zasad zrównoważonego rozwoju społecznego, ekologicznego i gospodarczego. W programie partii z zawarte są postulaty charakterystyczne dla nurtu Zielonej Polityki:  Ekologiczne,  Pacyfistyczne,  Feministyczne,  Ruchu LGBT,  Wspomagania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

7 Program partii Zieloni 2004 Program Zielonych 2004 skoncentrowany jest przede wszystkim na tematyce światopoglądowej, a nie ekonomicznej. Program gospodarczy partii zarysowany został w oficjalnych dokumentach dość ogólnie. Jego najważniejszym elementem jest wizja Zielonej gospodarki określanej jako proekologiczna i prospołeczna gospodarka rynkowa, uwzględniająca koszty zewnętrzne i oparta na wolnej od monopoli i uczciwej konkurencji. Sprzeciwiając się koncepcji maksymalizacji wzrostu Zieloni proponują zamiast niej rozwój zrównoważony, poprzez realizację takich postulatów jak:  ekologiczna reforma podatkowa (obejmująca zielone podatki i subwencje, odmaterializowanie gospodarki, zmniejszenie pozapłacowych kosztów pracy),  zrównoważona polityka transportowa,  odpowiedzialny społecznie i ekologicznie biznes,  zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.

8 Charakterystyka członków partii Członkowie Zielonych 2004 są młodsi od działaczy innych partii (średnia wieku 32 lata wobec 37–43 lat w innych ugrupowaniach), więcej wśród nich kobiet ( 40% wobec 10%) i są lepiej wykształceni: w 2008 roku aż 80% miało ukończone studia. Prawie połowa członków Zielonych ma już za sobą doświadczenie działalności społecznej lub politycznej, przede wszystkim w organizacjach pozarządowych. W organizacji nie brakuje również wykładowców akademickich, publicystów, artystów. Partia nie posiada jednak „znanych twarzy” jako grona liderów bądź ekspertów w swoich dziedzinach. Sami członkowie partii odczuwają deficyt ekspertów w takich obszarach, jak sprawy zagraniczne, polityka społeczna, polityka fiskalna i monetarna, sprawiedliwość.

9 Integracja wewnętrzna Silną stroną ugrupowania jest wysoki poziom integracji członków (90% wskazań). Uważają też, że mają dość duże możliwości wpływu na działalność partii, jednak to poczucie wpływu zmniejsza się wraz z wiekiem. Występujące w niej konflikty mają przede wszystkim charakter personalny, co wydaje się nieuniknione w małym, silnie zideologizowanym ugrupowaniu, a także dotyczące praktycznych aspektów działalności Zielonych. Mimo to, ponad trzy czwarte ankietowanych delegatów uznało, że w partii istnieją wewnętrzne podziały i konflikty. Można wskazać dwie znaczące linie wewnątrzpartyjnego podziału, które – w zależności od tego, która opcja wygra – wpłyną na charakter dalszego rozwoju partii:  profesjonalizacja vs NGO-sowski styl działania,  gospodarka socjalna vs liberalna.

10 Płaszczyzna konfliktu: profesjonalizacja vs NGO-sowski styl działania Jedną z najważniejszych płaszczyzn sporów jest konflikt pomiędzy profesjonalizacją polityczną Zielonych (centralizacją, hierarchicznością, silnymi organami centralnymi, szybkim podejmowaniem decyzji, itp.) a NGO-sowskim stylem działania (autonomią kół lokalnych, podejmowanie decyzji w oparciu o konsensus i w sposób zdecentralizowany, itp.). Zapewne na skutek obecności w partii dużej liczby osób mających doświadczenia w działalności pozarządowej toczy się wewnętrzny spór o kształt organizacyjny partii, jednak badanie z 2008 roku wskazuje, że wzrasta poparcie dla profesjonalizacji metod działania partii. Istnienie dwóch odmiennych wizji działania Zielonych 2004 będzie w przyszłości przejawiać się szczególnie w sytuacjach, w których wzrastać będzie znaczenie szybkości i skuteczności działań, przede wszystkim w okresach kampanii wyborczej.

11 Płaszczyzna konfliktu: gospodarka socjalna vs liberalna Drugim „punktem zapalnym” może okazać się spór o samookreślenie się partii w kwestiach gospodarczych – wybór pomiędzy opcją socjalną a liberalną. Na razie funkcjonują one dość bezkonfliktowo (poza ewentualnie kwestią wyboru koalicjanta w wyborach), prawdopodobnie ze względu na ogólnikowy charakter programu gospodarczego Zielonych. Rozbudzić je mogą zapowiadane przez partię próby skonkretyzowania go, co wymagało będzie opowiedzenia się za konkretnymi rozwiązaniami gospodarczymi. Dominujący charakter, w sensie liczby podejmowanych działań (np. uchwał zgłaszanych na kongresach) ma opcja socjalna, jest ona także najbardziej widoczna w partyjnych dyskusjach. Partia może załagodzić ten konflikt albo zwlekając ze sprecyzowaniem swojego stanowiska w sprawach gospodarki (jednak brak określenia w tak istotnej dziedzinie czyni ją ugrupowaniem niepoważnym w oczach wyborców) albo zaproponować połączenie rozwiązań liberalnych i socjalnych w jakiejś wersji „zielonej trzeciej drogi”.

12 Zielony potencjał Badanie elektoratu

13 Rozpoznawalność Z przeprowadzonego sondażu telefonicznego wynika, że czołowi działacze Zielonych 2004, jak i sama partia są słabo znani potencjalnym wyborcom: około 8% osób deklaruje znajomość tego ugrupowania. Owocuje to niskim poparciem wyborczym: chęć oddania głosu na Zielonych deklaruje zaledwie 0,1% wyborców, choć dla 2,8% jest to partia drugiego wyboru. Przy zapytaniu wspomaganym (ankieter odczytywał nazwiska) w grupie 25 proc. osób zaklasyfikowanych jako „potencjalny zielony elektorat” z czołowych działaczy Zielonych 2004 najbardziej znani wyborcom okazali się Radosław Gawlik (8,5% wskazań) i Dariusz Szwed (7%). Agnieszka Grzybek i Magdalena Mosiewicz trzymały po ponad 3 proc. wskazań.

14 Ekologiczny elektorat Optymistycznie nastraja jednak fakt, że 15% Polaków wymieniło kwestię ochrony środowiska naturalnego jako jeden z najważniejszych problemów w przyszłości (skłonność ta jest większa wśród osób z wyższym wykształceniem, pracowników umysłowych, kobiet, zamieszkałych w wielkich miastach, w wieku 30-50 lat). 25% respondentów deklaruje zdecydowaną chęć głosowania na partię, która jako jeden ze swoich najważniejszych elementów programu wymienia ochronę środowiska – jednak tylko 1/3 z nich potrafi wymienić taką partię. Wśród pozostałych dwie najczęściej kojarzone z ekologią partię to Zieloni 2004 i Polskie Stronnictwo Ludowe.

15 Charakterystyka potencjalnego elektoratu W oparciu o analizę deklaracji respondentów w sondażu ogólnopolskim wskazane zostały dwie obiecujące grupy docelowe: - osoby w wieku 30/40 lat z wyższym wykształceniem, mieszkający w dużych miastach, dla których zainteresowanie ekologią to wyraz troski o wysoką jakość życia, - młodzież studiująca o profilu ideowym zbliżonym do Nowej Lewicy, łącząca wrażliwość ekologiczną z nastawieniem na ochronę praw mniejszości oraz z lewicową wizją równościowej redystrybucji dóbr. Zogniskowane wywiady grupowe z wybranymi grupami przeprowadzone zostały w dwóch dużych miastach: Warszawie i Katowicach.

16 Grupa studentów Najbardziej charakterystycznymi czynnikami dla grupy młodzieżowej okazały się: brak wzorów oraz chęci publicznego angażowania się, niechęć do radykalizmu i akcji społecznych oraz odpowiedzialność wyłącznie w wymiarze „własnego podwórka”. Można zauważyć przywiązanie do wartości konserwatywnych oraz skoncentrowanie własnych działań na rodzinie i pracy. Kwestie dyskryminacji, polityki równościowej czy redystrybucji dóbr są przez nich uważane za mało istotne – prezentują raczej indywidualistyczne podejście, że każda jednostka jest wyłącznie sama odpowiedzialna za swój los, a podejmowanie działań na rzecz zmiany mentalności społeczeństwa nie powinno należeć do zadań państwa, a co najwyżej do organizacji pozarządowych.

17 Grupa 30-40-latków Grupa 30- i 40-latków wydaje się pewniejszym potencjalnym elektoratem Zielonych. Jej członkowie są bardziej kompetentni i zaangażowani politycznie, bardziej świadomi zewnętrznych przyczyn dyskryminacji lub niedostatku jednostek i skłonna widzieć konieczność działań w tej kwestii ze strony państwa. Za najważniejsze zadanie dla aparatu publicznego uznają dostarczanie usług publicznych (przede wszystkim pomoc zdrowotna) na satysfakcjonującym, wysokim poziomie. W przypadku, gdyby nie poradzi sobie na tym polu, opowiadają się za prywatyzacją systemu dostarczania tych usług. Są to osoby traktujące ekologię jako sprawę ważną, jednak nastawione promodernizacyjnie. Najczęściej bardzo liberalni światopoglądowo, oczekujący równego traktowania kobiet i mężczyzn, walki o świecki charakter państwa, jednak traktujący postulaty środowisk mniejszości homoseksualnych jako umiarkowanie kontrowersyjne. Mają zróżnicowane poglądy na sprawy ekonomiczne, jednak najczęściej zbliżają się do opcji socjalliberalnej.

18 Grupy docelowe - wnioski W przypadku obu grup ochrona przyrody widziana jest nie jako wartość sama w sobie, ale jako jeden z czynników przekładających się na standard życia (czyste powietrze, rzeki). Dodatkowo zbyt często postrzegają modernizację gospodarczą i ekologię jako pozostające ze sobą w sprzeczności, co powoduje, że czują się rozdarci. Popierają rozwiązania ekologiczne tylko wówczas, gdy wydają się promodernizacyjne lub neutralne. Mimo wszystkich zastrzeżeń wydaje się, że grupa 30-40-latków - gdyby tylko była właściwie poinformowana o partii Zielonych 2004 - byłaby gotowa oddać na nich swój głos w wyborach samorządowych (z mniejszym prawdopodobieństwem w wyborach do PE i z dużo mniejszym w wyborach do parlamentu krajowego).

19 Opinie o Zielonych 2004 Zieloni 2004 widziani są przez potencjalny elektorat jako zideologizowana, niszowa partia zajmująca się wyłącznie ochroną środowiska. W przeważającej większości badani nie byli w stanie podać żadnych innych elementów programowych tej partii. Kwestie dyskryminacji lub gospodarki socjalnej w żaden sposób nie łączą się dla nich z ekologią (podobne wyniki uzyskane zostały w badaniach sondażowych). Z kolei nie jest dla nich interesująca „partia jednego tematu”, oczekują zajęcia stanowiska w bardziej dla nich istotnych kwestiach, przede wszystkim gospodarczych. Pomimo braku spostrzegania powiązań ideologicznych, oczekują od partii ekologicznej zajęcia się kwestiami socjalnymi oraz rozwojem gospodarczym.

20 Zieloni 2004 Analiza SWOT

21 SWOT – Mocne strony  Zbliżony do elektoratu profil społeczno-demograficzny członków partii (wiek, wielkomiejskość, wykształcenie, zarobki) - łatwiejsza komunikacja,  Motywacja do aktywności politycznej porównywalna z postrzeganiem i preferencjami wyborców,  Wysoki poziom wykształcenia członków,  Wysoka wiarygodność dzięki powiązaniom z międzynarodowym ruchem Zielonych,  Wysoki poziom wewnątrzpartyjnej integracji,  Nowatorski program na polskiej scenie politycznej,  Wysoki poziom samoświadomości członków partii i proreformatorskie nastawienie,  W programach wyborczych Zielonych znalazła się większość „ekologicznych” postulatów, których oczekują potencjalni wyborcy partii,  Doświadczenie w działalności społecznej lub politycznej, przede wszystkim w organizacjach pozarządowych,  Długoletnia działalność części członków dla ochrony przyrody, podejmowana również w ramach organizacji opozycyjnych w PRL-u, nadaje partii autentyczności,  Aktywna sieć kontaktów z lokalnymi organizacjami pozarządowymi oraz zielonymi ugrupowaniami z innych krajów,

22 SWOT – Słabe strony  Słabe zdolności mobilizacji zasobów (braki finansowe i kadrowe),  Duża rotacja członków,  Nazwa partii trudna do zapamiętania dla wyborców,  Słaba rozpoznawalność marki partyjnej,  Bardzo nieliczny elektorat,  „Akcyjność” działań,  Brak całościowego programu gospodarczego,  Słabo powiązane poszczególne elementy programu w oczach wyborców,  Słabe rozpoznanie problemów społecznych,  Brak szerokiego grona uznanych powszechnie ekspertów,  Mało znani liderzy,  Podziały i konflikty wewnętrzne,  Partia widziana jest przez członków raczej jako zgromadzenie ideowo- towarzyskie niż instrument realizacji konkretnych celów politycznych,  Niewielka obecność w mediach,  Niewielki kontakt działaczy z potencjalnym elektoratem.

23 SWOT - Szanse  Wzrost zainteresowania problematyką ekologiczną w Polsce,  Dość wysokie poparcie dla niektórych pozaekologicznych postulatów Zielonych (równość płci, niezaangażowanie militarne),  Znaczny potencjalny elektorat wyborców „partii ekologicznej”,  Zieloni 2004 to partia drugiego wyboru dla 2,8% wyborców (największy odsetek wśród małych partii pozaparlamentarnych),  Zieloni 2004 to partia najsilniej kojarzona z ekologią,  Zniechęcenie wyborców do istniejących partii,  Wzrastający dobrobyt gospodarczy, zazwyczaj przekładający się na zwiększenie poparcia dla postulatów postmaterialistycznych,  Dostępność nowoczesnych technik komunikacyjnych,  Słabość partii lewicowych w Polsce.

24 SWOT - Zagrożenia  Przejmowanie postulatów Zielonej Polityki przez istniejące partie,  Promodernizacyjne nastawienie potencjalnego elektoratu,  Nastawienie proekologiczne nie przekłada się na decyzje wyborcze,  Postulaty Zielonych są uznawane za nieistotne przez większość społeczeństwa,  Elementy kartelizujące polski system partyjny (jak próg wyborczy czy dostęp do mediów i finansów publicznych) wzmacniają duże, zakorzenione partie, a utrudniają dostęp do systemu nowym aktorom,  Niechęć środowisk NGOsowych do polityki,  Działalność fałszywych organizacji ekologicznych może dodatkowo zniechęcić społeczeństwo do wsparcia Zielonych 2004,  Obawy wyborców przed zmarnowaniem głosu na małą partię,  Wzrastająca niechęć społeczeństwa do radykalnych haseł.

25 Wnioski Wydaje się, że pomimo dość silnego podziału społecznego na linii liberalizm – konserwatyzm światopoglądowy, spory o dopuszczalność aborcji czy też prawa mniejszości seksualnych nie przekładają się same w sobie na istotny podział w ramach płaszczyzny politycznej. Podział ten, pomimo gorącej atmosfery dyskusji, nie stanowi dla głosujących ważnej zmiennej. Z drugiej strony takie kwestie jak ochrona przyrody lub pacyfizm oceniane są pozytywnie, ale w niewielkim stopniu przekładają się na zachowania wyborcze. Zostały też skutecznie, jak można mniemać, zagospodarowane przez istniejące już partie polityczne. Zieloni 2004 muszą zaproponować nowe kwestie w debacie publicznej w formie programu, który powszechnie wydałby się umiarkowany i osiągalny. Być może warto zastosować metodę stopniowego dochodzenia do celu, z początku proponując rozwiązania przejściowe (np. zamiast związków partnerskich osób tej samej płci – prawo do wspólnego opodatkowania i dziedziczenia po partnerze, które według badań CBOS z ostatnich kilku lat popiera niezmiennie ponad 40 proc. respondentów). Nie wyprzedzać programem wyborczym tempa w jakim zmieniają się postawy Polek i Polaków, lecz obserwować te zmiany i decydować jak daleko można posunąć się już dziś.

26 Wnioski Wysuwając na pierwszy plan tematykę ekologiczną, dość bezpieczną strategią wydaje się również skupienie się na tych postulatach Zielonych, które cieszą się największą akceptacją w polskim społeczeństwie jak: - równość płciowa, - likwidacja przywilejów Kościoła katolickiego, - edukacja seksualna, w tym propagowanie nowoczesnych metod antykoncepcji, - ochrona zdrowia. Dodatkowo, warto poprzez szereg akcji edukacyjnych uświadomić ogółowi społeczeństwa w jaki sposób takie kwestie jak ochrona środowiska czy brak zaangażowania militarnego przekładają się na zwiększenie jakości życia i dobrobytu obywateli (np. mniejszy odsetek chorób cywilizacyjnych, zwiększenie bezpieczeństwa). Takie argumenty mogą zadziałać skuteczniej niż forsowanie pryncypialnej, zaangażowanej ekologii w sytuacji, gdy społeczeństwo niechętnie podchodzi do jakiejkolwiek formy zaangażowania.

27 Wnioski Konieczne wydaje się również opracowanie spójnego i całościowego programu gospodarczego. Trudności w tym zadaniu przysporzyć może podział na linii liberalizm – socjalizm zarówno wśród członków Zielonych 2004, jak i potencjalnego elektoratu. Z badań wynika, że osoby uznające ekologię za ważną kwestię polityczną charakteryzują się bardziej liberalnym podejściem niż pozostałe, co przejawia się m.in. w sprzeciwie wobec podnoszenia lub utrzymania wysokich podatków oraz wsparciu dla ograniczenia roli związków zawodowych. Z kolei osoby o nastawieniu jednocześnie ekologicznym i prosocjalnym charakteryzują się niechęcią wobec związków homoseksualnych. Natomiast wśród grupy osób, która popiera legalizację tego typu związków zauważyć można wysoki poziom niechęci do haseł socjalnych i niezbyt wysokie (zbliżone do średnia dla ogółu badanych) poparcie dla ekologii. Dla partii, która do dyskursu politycznego próbuje włączać jednocześnie te trzy typy problemów, będzie stanowiło to poważny problem i wyzwanie.