POLITECHNIKA WROCŁAWSKA WYDZIAŁ GEOINŻYNIERII, GÓRNICTWA I GEOLOGII

Prezentacja na temat: "POLITECHNIKA WROCŁAWSKA WYDZIAŁ GEOINŻYNIERII, GÓRNICTWA I GEOLOGII"— Zapis prezentacji:

1 POLITECHNIKA WROCŁAWSKA WYDZIAŁ GEOINŻYNIERII, GÓRNICTWA I GEOLOGII
CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO STUDIA PODYPLOMOWE „BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY – WYMAGANIA POLSKIE I EUROPEJSKIE”

2 STRATEGIA POMIARÓW ŚRODOWISKA PRACY

3 Problematyka badań środowiska pracy omówiona jest w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 73 poz. 645 z dnia 28 kwietnia 2005 r.)

4 Rozporządzenie to reguluje:
   1)  tryb, metody, rodzaj i częstotliwość wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy;   2)  przypadki, w których jest konieczne prowadzenie pomiarów ciągłych;   3)  wymagania, jakie powinny spełniać laboratoria wykonujące badania i pomiary; 4)  sposób rejestrowania i przechowywania wyników badań i pomiarów;   5)  wzory dokumentów oraz sposób udostępniania wyników badań i pomiarów pracownikom.

5 Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, a w procesie technologicznym lub w warunkach występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana mogąca wpływać na wysokość stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia.

6 W przypadku występowania w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym badania i pomiary przeprowadza się:    1)  co najmniej raz na trzy miesiące - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy;

7 2)  co najmniej raz na sześć miesięcy - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy;    3)  w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.

8 W przypadku występowania w środowisku pracy czynnika szkodliwego dla zdrowia, innego niż określony w ust. 2, badania i pomiary przeprowadza się: 1)  co najmniej raz w roku - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy;

9    2)  co najmniej raz na dwa lata - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy;    3)  w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika. W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego, przeprowadza się pomiary ciągłe stężenia tego czynnika.

10 Pracodawca przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dokonuje rozeznania:    1)  procesów technologicznych i występujących w nich czynników szkodliwych dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy;    2)  organizacji i sposobu wykonywania pracy.

11 Pracodawca, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, jest obowiązany do wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy. Metody badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy określają Polskie Normy oraz normy międzynarodowe lub równoważne. Laboratoria wykonujące badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy powinny uzyskać akredytację na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565).

12 O wynikach przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie, w sposób ustalony w danym zakładzie pracy, poinformować pracowników oraz umieszczać aktualne wyniki tych badań lub pomiarów na odpowiednim stanowisku pracy. Na podstawie wyników badań i pomiarów pracodawca prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy, zwany dalej "rejestrem", którego wzór określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

13 Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów, zwanej dalej "kartą", której wzór określa załącznik nr 2 do rozporządzenia. W przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu, a w odniesieniu do jednostek, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575, z późn. zm., właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

14 Rejestry oraz karty przechowywane są przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.
Wyniki badań i pomiarów, o których mowa powyżej, przechowuje się przez okres 3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. Dokumenty zawierające wyniki badań i pomiarów wpisane do rejestru i karty, są niezwłocznie udostępniane na pisemne żądanie pracownika, byłego pracownika, ich przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Osoba, o której mowa powyżej, może wystąpić o sporządzenie wyciągów, odpisów i kopii dokumentacji do zakładu pracy lub podmiotu przechowującego dokumentację.

15 Sporządzenie wyciągów, odpisów i kopii dokumentacji następuje na koszt wnioskodawcy.
Do dnia 31 grudnia 2007 r. badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy mogą wykonywać także laboratoria:    1)  Państwowej Inspekcji Sanitarnej;    2)  jednostek badawczo-rozwojowych działających w dziedzinie medycyny pracy i Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego;

16 4) upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
3)  upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów;    4)  upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Laboratoria, o których mowa powyżej, mogą wykonywać badania na obszarze całego kraju.

17 ZAŁĄCZNIK Nr 1 WZÓR REJESTR CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA WYSTĘPUJĄCYCH NA STANOWISKU PRACY

18 (pieczęć zakładu pracy) (nazwa lub symbol stanowiska pracy)
Nr karty       [][][][][][] (pieczęć zakładu pracy) (nazwa lub symbol stanowiska pracy) Data założenia rejestru:    [][][][][][][][]   dzień/miesiąc/rok Nr statystyczny – REGON Lokalizacja stanowiska pracy: Charakterystyka stanowiska: (krótki opis technologii lub rodzaju produkcji, elementy wyposażenia, materiały, strefy zagrożenia, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania) Wykaz czynników szkodliwych występujących na stanowisku pracy Czynniki chemiczne Pyły Czynniki fizyczne Czynniki biologiczne

19 Pracujących ogółem na stanowiskach pracy:
Rok: 20.. Pracujących ogółem na stanowiskach pracy: Kobiet w tym: Młodocianych pracujących na nocnej zmianie Liczba pracujących w warunkach przekroczenia wartości dopuszczalnych

20 KARTA BADAŃ I POMIARÓW CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH
ZAŁĄCZNIK Nr 2 WZÓR KARTA BADAŃ I POMIARÓW CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH

21 (wartość dopuszczalna)
CZYNNIK CHEMICZNY 1 Nazwa czynnika 2 Data pomiaru 3 Miejsce pomiaru 4 Wykonujący pomiar 5 Metoda pomiaru 6 Wynik pomiaru*) (wartość dopuszczalna) 7 Interpretacja wyniku 8 Stanowisko pracy

22 (wartość dopuszczalna)
PYŁ 1 Nazwa czynnika 2 Data pomiaru 3 Miejsce pomiaru 4 Wykonujący pomiar 5 Metoda pomiaru 6 Wynik pomiaru*) (wartość dopuszczalna) 7 Interpretacja wyniku 8 Stanowisko pracy

23 CZYNNIK FIZYCZNY 1 Nazwa czynnika 2 Data pomiaru 3 Miejsce pomiaru 4 Wykonujący pomiar 5 Metoda pomiaru 6 Wynik pomiaru 7 Interpretacja wyniku 8 Stanowisko pracy *)  W przypadku pomiarów ciągłych - wartość maksymalna.

24 TERMINOLOGIA – na podstawie normy PN-ISO-4225 Ak „Jakość powietrza, Zagadnienia ogólne, Terminologia” oraz PN-ISO-4225 Jakość powietrza, Zagadnienia ogólne, Terminologia”. Najwyższe dopuszczalne stężenie NDS - najwyższe stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia w powietrzu środowiska pracy, ustalone jako wartość średnia ważona, które oddziałując na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy przez cały okres jego aktywności zawodowej nie powoduje ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przy­szłych pokoleń.

25 Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe NDSCh - najwyższe stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia w powietrzu środowiska pracy, ustalone jako wartość średnia (arytmetyczna lub ważona), które nie powoduje ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 min w czasie zmiany roboczej. Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe NDSP - stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w powietrzu środowiska pracy przekroczone w żadnym okresie dnia pracy.

26 Substancja zanieczyszczająca powietrze – każda substancja emitowana do atmosfery wyniku procesów naturalnych lub działalności ludzi, która wpływa szkodliwie na człowieka lub środowisko. Zanieczyszczenie powietrza – zwykle obecność w atmosferze substancji powstających w wyniku działania człowieka lub procesów naturalnych, przy czym substancje te występują w stężeniach i w czasie wystarczającym do niekorzystnego wpływu na komfort, zdrowie i dobra materialne osób i stan środowiska.

27 Okres pomiarowy - część zmiany roboczej wynikająca z rodzaju procesu technologicznego, w czasie której są pobierane próbki powietrza Strategia pobierania próbek powietrza – zbiór zasad postępowania obejmujący wytypowanie miejsca pobierania próbek powietrza, czas ich pobierania, oraz liczbę i rozłożenie w ciągu zmiany roboczej. Procedura pomiarowa – pobieranie próbek powietrza i ilościowe oznaczanie jednej lub więcej substancji szkodliwych w powietrzu wraz z przechowywaniem i transportem próbek.

28 Dozymetria indywidualna - metoda oceny indywidualnego narażenia przez pomiar stężenia substancji szkodliwej za pomocą próbnika umieszczonego w strefie oddychania. Pomiar stacjonarny - pomiar stężenia substancji szkodliwej w powietrzu w określonych punktach pomiarowych. Próbka powietrza - określona objętość powietrza (lub wyodrębnione z niej zanieczyszczenia), pobranego w celu przeprowadzenia badań zawartych w nim substancji zanieczyszczających. Dozymetr pasywny – bezprzepływowe urządzenie do pobierania prób powietrza.

29 Punkt pomiarowy - wybrane miejsce pobierania próbek powietrza.
Stężenie średnie ważone - średnie stężenie substancji szkodliwej w powietrzu w ciągu zmiany roboczej, obliczone z wzoru w którym: . . C1 , C2, Cn - średnie wartości stężeń lub wskaźni­ków narażenia w poszczegól­nych okresach pomiarowych, wynikające z zastosowanej strategii pobierania próbek powietrza; t1>t2....łn - czas trwania poszczególnych okre­sów pomiarowych.

30 Wartość dopuszczalna (normatyw higieniczny) - prawnie ustanowiona średnia wartość stężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia, z którą porównywane są wyniki pomiarów tego czynnika w powietrzu środowiska pracy w celu oceny narażenia pracowników Wskaźnik narażenia - wskaźnik liczbowy charakteryzujący narażenie pracow­nika na substancję szkodliwa^, obliczony na podstawie wyników jej oznaczania w powietrzu w celu porównania z odpowiednia^ wartością dopuszczalną.

31 Stanowisko pracy - miejsce, w którym pracownik wykonuje czynności zawo­dowe stale lub okresowo.
Emisja zorganizowana - wydzielanie do powietrza atmosferycznego substancji zanieczyszczających przez urządzenia o znanych para­metrach, w sposób umożliwiający zmierzenie. Emisja niezorganizowana - wydzielanie do powietrza atmosferycznego substancji zanieczyszczających w sposób nieuporządkowany Chronometraż pracy - czas trwania poszczególnych czynności zawodowych pracownika w ciągu zmiany roboczej, różniących się na­rażeniem zawodowym.

32 Cyklon – separator pyłów lub kropel w którym wykorzystuje się siłę odśrodkową powstającą w wyniku ruchu gazów. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki, występujące w procesie pracy (norma PN-80/Z-08052) Niebezpieczny czynnik występujący w procesie pracy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu.

33 Szkodliwy czynnik występujący w procesie pracy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się niebezpieczny. W zależności od charakteru działania niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy dzieli się na następujące grupy. fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne.

34 Podział fizycznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy
poruszające się maszyny i mechanizmy, ruchome elementy urządzeń technicznych, przemieszczające się wyroby, półwyroby i materiały, naruszenie konstrukcji, obrywanie się mas i brył skalnych ze stropu lub ocio­su, tąpnięcia, powierzchnie, na których jest możliwy upadek pracujących,

35 ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy, chropo­watość i szorstkość wyrobów, urządzeń i narzędzi, temperatura powierzchni wyposażenia technicznego i materiałów, położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia, nieważkość, ciśnienie, hałas, wibracja, infradźwięki,

36 ultradźwięki, temperatura powietrza, wilgotność powietrza, ruch powietrza, jonizacja powietrza, oświetlenie, promieniowanie jonizujące, promieniowanie laserowe, promieniowanie nadfioletowe, promieniowanie podczerwone, pole elektromagnetyczne, pole elektrostatyczne,

37 elektryczność statyczna,
napięcie w obwodzie elektrycznym, pył przemysłowy, aerozole stałe i ciekłe.

38 Podział chemicznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy
a) w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka: toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze; b) w zależności od sposobów wchłaniania: przez drogi oddechowe, przez skórę i błony śluzowe,

39 Podział biologicznych niebezpiecznych I szkodliwych czynników występujących w procesie pracy. Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje i dzieli się je na: mikroorganizmy (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie substancje (toksyny, alergeny), makroorganizmy (rośliny, zwierzęta).

40 Podział psychofizycznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy
a) obciążenie fizyczne; statyczne, dynamiczne; b) obciążenie nerwowo-psychiczne: obciążenie umysłu, niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne.

41 Pobieranie próbek Zasady pobierania próbek powietrza w środowisku pracy i interpretacji wyników (Norma PN-Z :sierpień 2002 W normie podano zasady pobierania próbek powietrza i interpretacji wyników pomiarów stosowane do oceny narażenia zawodowego na substancje chemiczne, występujące w postaci par, gazów, aerozoli i pyłów przemysłowych. Zasady te dotyczą próbek powietrza i pomiarów o jednostkowym czasie trwania nie krótszym niż 5 min.

42 Wytyczne ogólne Zebranie informacji wstępnych Zaplanowanie badań należy poprzedzić zebraniem informacji wstępnych, dotyczących: rodzaju i przebiegu procesów technologicznych, stosowanych w zakładzie pracy, czynników, występujących w określonych sytuacjach technologicznych i stwarzających zagrożenie dla zdrowia zatrudnionych osób, charakteru działania biologicznego i właściwości fizykochemicznych występujących substancji,

43 stanowisk pracy, związanych z narażeniem na działanie substancji chemicznych dla zdrowia,
chronometrażu pracy poszczególnych pracowników, liczby pracowników, zatrudnionych na poszczególnych stanowiskach pracy lub przy wykonywaniu po­ szczególnych czynności zawodowych, stosowania profilaktycznych środków technicznych, organizacyjnych i sprzętu ochrony osobistej, wyników pomiarów stężeń substancji chemicznych w środowisku pracy, prowadzonych poprzednio.

44 Umiejscowienie próbnika
Próbnik lub głowicę pomiarową należy umieszczać w strefie oddychania pracownika. Wymagania dotyczące interpretacji wyników Próbki powietrza należy pobrać w sposób umożliwiający ocenę stężenia średniego ważonego dla całej zmiany roboczej oraz stężeń chwilowych. W przypadku substancji, dla których ustalono wartości najwyższych dopusz­czalnych stężeń pułapowych (NDSP), strategia pomiarowa powinna umożliwić określenie, czy nie zostały one przekroczone.

45 Czas pobierania jednej próbki
Na podstawie wyników pomiarów, obliczonych w postaci wskaźników narażenia należy przepro­wadzić ocenę zgodności warunków pracy z wymaganiami odnośnie najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), z uwzględnieniem narażenia złożonego i najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) lub najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP). Czas pobierania jednej próbki Czas pobierania jednej próbki powietrza nie powinien być krótszy niż 5 min.

46 Wyniki niższe od oznaczalności metody
W przypadku uzyskania wyników niższych od oznaczalności zastosowanej metody analitycznej, w oblicze­niach wymagających przekształcenia uzyskanych wyników w logarytmy (pomiary stacjonarne) uwzględnić liczbę odpowiadającą 1/2 wartości stężenia, które można oznaczyć daną metodą.

47 DOZYMETRIA INDYWIDUALNA
Wybór pracowników do badań Ocena narażenia zawodowego powinna obejmować wszystkie podstawowe grupy pracowników zatrudnionych przy pracach z substancjami szkodliwymi. Jeżeli liczebność poszczególnych grup wynosi od jednej do sześciu osób na jednej zmianie, należy przeprowadzić ocenę narażenia wszystkich ich przedstawicieli. Przy większej liczbie pracowników wykonujących te same lub podobne czynności, w tych samych warunkach (pomieszcze­niu pracy), do oceny należy wytypować co najmniej sześć osób, stosując następujące kryteria:

48 jeżeli istnieje uzasadnione procesem technologicznym lub organizacją pracy przypuszczenie, że niektó­rzy pracownicy z danej grupy mogą być narażeni na wyższe stężenia substancji chemicznych, przede wszystkim tych pracowników należy wyposażyć w pompki indywidualne z próbnikami lub dozymetry pa­sywne. Odpowiada to pomiarowi najgorszego przypadku wg PN-EN 689:2002;

49 w przypadku jednakowego narażenia pracowników z danej grupy, wybór pracowników do badań należy przeprowadzić losowo, posługując się tablicą liczb losowych według załącznika C. Odpowiada to podziałowi populacji narażonych na grupy o jednorodnym narażeniu (GJN) wg PN-EN 689:2002. Zaleca się, by liczba wytypowanych pracowników wynosiła 2 (po zaokrągleniu w górę do najbliższej liczby całkowitej), gdzie n - liczba pracowników w grupie, większa niż sześć. Zasady uśredniania wyników dla grupy o jednorod­nym narażeniu i kryteria uznawania jednorodności narażenia w grupie stosować wg PN-EN 689:2002.

50 Ocena zgodności warunków pracy z NDS
Czas pobierania i liczba próbek Stosując pompkę indywidualną z próbnikiem, próbki powietrza należy pobierać w sposób ciągły, przez okres równy co najmniej 75 % czasu trwania zmiany roboczej, uwzględniając wszystkie rodzaje wyko­nywanych prac. W tym okresie należy pobrać kolejno, w zależności od spodziewanej wysokości stężenia od jednej do pięciu próbek powietrza, przy czym wyższemu stężeniu powinna odpowiadać większa liczba próbek. Stosując dozymetr pasywny należy umieścić go w strefie oddychania pracownika na okres równy co najmniej 75 % czasu trwania zmiany roboczej, jeżeli jest to zgodne z instrukcją stosowania danego typu dozymetru.

51 Obliczanie wskaźników narażenia
Obliczanie wskaźników narażenia przeprowadza się w niżej opisany sposób. a) W przypadku próbek pobranych wg a) należy obliczyć stężenie średnie ważone dla zmiany robo­czej (Cw), w miligramach na metr sześcienny z wzoru:

52 w którym: C1, C2,…. Cn - stężenia otrzymane w wyniku oznaczania poszczególnych próbek w miligramach na metr sześcienny,, łh't2, ... łn - czas pobierania poszczególnych próbek, w godzinach, n - liczba próbek.

53 Ocena zgodności warunków pracy z NDSCh
b) W przypadku próbek pobieranych wg b) należy określić stężenie średnie ważone dla zmiany roboczej jako wynik oznaczania próbki, w miligramach na metr sześcienny. Ocena zgodności warunków pracy z NDSCh Czas pobierania i liczba próbek Próbki powietrza należy pobrać w okresie najwyższego narażenia. Okres ten wybiera się na podstawie znajo­mości procesu technologicznego lub na podstawie wyników poprzednio przeprowadzonych badań:

54 Obliczanie wskaźnika narażenia
w przypadku zastosowania pompki indywidualnej z próbnikiem wśród próbek pobieranych do oceny zgodności warunków pracy z NDS należy zaplanować co najmniej jedną próbkę pobieraną przez 30 min. w przypadku zastosowaniu dozymetru pasywnego w strefie oddychania pracownika należy umieścić na 30 min, co najmniej jeden dozymetr pasywny do pomiaru stężenia chwilowego. Obliczanie wskaźnika narażenia Jeżeli próbki pobrano jak powyżej, należy określić najwyższe stężenie chwilowe, którym jest najwyższy otrzymany wynik oznaczania, w miligramach na metr sześcienny.

55 Ocena zgodności warunków pracy z NDS
POMIARY STACJONARNE Ocena zgodności warunków pracy z NDS Wybór miejsca pobierania próbek Miejsca pobierania próbek wybrać w sposób następujący: jeżeli pracownik obsługuje stale jedno stanowisko (miejsce) pracy, próbki należy pobierać na tym stanowisku. Jeżeli grupa pracowników wykonuje swoje czynności zawodowe na takich samych lub podobnych stanowiskach pracy, w tym samym pomieszczeniu, punkty pomiarowe należy zlokalizować na nie więcej niż sześciu stanowiskach wybranych losowo.

56 jeżeli pracownik obsługuje dwa lub trzy stanowiska (miejsca) pracy, próbki należy pobierać na każdym ze stanowisk, w czasie przebywania na nim pracownika. jeżeli pracownik (lub grupa pracowników) obsługuje więcej niż trzy stanowiska lub wykonuje czynności zawodowe w całym pomieszczeniu, punkty pomiarowe należy wybrać w sposób losowy, przy czym ich liczba zależy od liczby osób zatrudnionych oraz wielkości pomieszczenia. Zaleca się ustalić jeden punkt pomiarowy na każdych czterech pracowników, jednak nie więcej niż sześć punktów pomiaro­wych w pomieszczeniu,

57 Liczba i czas pobierania próbek
Czas pobierania jednej próbki wynika z wymogów zastosowanej metody oznaczania. Liczbę i rozłożenie próbek w czasie należy zaplanować zgodnie z podanymi niżej zasadami. Próbki są reprezentatywne tylko dla okresu, w którym zostały w sposób losowy pobrane. Łączny czas pobierania próbek w danym okresie pomiarowym nie powinien być krótszy niż 1 h. Liczba pobranych próbek i ich rozłożenie w czasie w poszczególnych sytuacjach przemysłowych przedstawiają się następująco:

58 a) w przypadku, gdy pracownik obsługuje stale jedno stanowisko (miejsce) pracy, przy jednorodnym procesie technologicznym (brak wyodrębnionych etapów), należy w czasie zmiany roboczej lub w okresie równym co najmniej 75 % czasu jej trwania, pobrać w sposób losowy co najmniej pięć próbek powie­trza. W przypadku pyłowych zanieczyszczeń powietrza należy wykonać co najmniej cztery pomiary.

59 b) w przypadku, gdy pracownik obsługuje stale jedno stanowisko (miejsce) pracy, przy procesie technolo­gicznym składającym się z kilku etapów, należy podzielić zmianę roboczą na dwa lub trzy co najmniej 2-godzinne okresy pomiarowe, tak aby w ciągu danego okresu występowało mało zróżnicowane stęże­nie oznaczanych substancji. Jeżeli pewna krótkotrwała czynność związana z emisją substancji che­micznych powtarza się kilkakrotnie w czasie zmiany roboczej; można ją potraktować łącznie jako jeden okres pomiarowy.

60 W ciągu każdego okresu pomiarowego (lub co najmniej 75 % czasu jego trwania) należy pobrać w sposób losowy co najmniej cztery próbki powietrza. Należy również określić czas trwania poszczególnych okresów dla potrzeb obliczenia wskaźnika ekspozycji. c) w przypadku, gdy pracownik obsługuje dwa lub trzy stanowiska (miejsca) pracy, należy ustalić czas przebywania pracownika na każdym ze stanowisk, należy pobrać w sposób losowy co najmniej cztery próbki powietrza na każdym stanowisku, w okresie odpowiadającym nie mniej niż 75 % czasu przeby­wania na nim pracownika.

61 d) w przypadku, gdy pracownik (lub grupa pracowników) obsługuje więcej niż trzy stanowiska lub wykonu­je czynności zawodowe w całym pomieszczeniu należy pobrać w sposób losowy w każdym z punktów pomiarowych wybranych co najmniej pięć próbek powietrza, w czasie zmiany roboczej lub w okresie równym co najmniej 75 % czasu jej trwania. Przy obliczaniu wskaźników ekspozycji, próbki pobrane w różnych punktach pomiarowych należy traktować jako równorzędne.

62 Obliczanie wskaźników narażenia
Wskaźniki narażenia obliczać w sposób następujący: a) w przypadku próbek pobranych wg a) należy obliczyć kolejno: - logarytmy dziesiętne stężeń otrzymanych w wyniku oznaczania poszczególnych próbek (X,) i średnią arytmetyczną logarytmów, która odpowiada logarytmowi średniej geometrycznej (Ig X g) z wzoru

63 w którym n - liczba pobranych próbek, wielkość ta po odlogarytmowaniu stanowi średnią geometryczną wyników oznaczeń (X g).

64 - logarytm geometrycznego odchylenia standardowego (Ig Sg) z wzoru

65 logarytm górnej granicy przedziału ufności dla średniej wyników pomiarów (Ig GG) z wzoru
w którym: t – wartość parametru rozkładu Studenta dla prawdopodobieństwa 0.95 i liczby swobody n – 1 – z załącznika 8 normy.

66 - logarytm dolnej granicy przedziału ufności dla średniej z wyników pomiarów (Ig DG) z wzoru

67 logarytm geometrycznego odchylenia standardowego (Ig Sg),
Następnie należy obliczyć wskaźniki narażenia - górną (GG) i dolną (DG) granicę przedziału ufności dla średniej z wyników pomiarów - przez odlogarytmowanie odpowiednio Ig GG i Ig DG. b) w przypadku próbek pobranych wg b) należy obliczyć, oddzielnie dla każdego okresu pomiarowe­go, kolejno: średnią arytmetyczną logarytmów (logarytm średniej geometrycznej) wyników otrzymanych z oznaczania pobranych próbek (Ig Xg), logarytm geometrycznego odchylenia standardowego (Ig Sg),

68 logarytmy górnej i dolnej granicy przedziału ufności dla średniej z wyników pomiarów (Ig GG i Ig DG), górną i dolną granicę przedziału ufności dla średniej z wyników pomiarów w okresie pomiarowym, przez odlogarytmowanie (Ig GG i Ig DG). Następnie należy obliczyć wskaźniki narażenia - górną (GGW) i dolną (DGW) granicę przedziału ufności dla stężenia średniego ważonego dla całej zmiany roboczej z wzorów

69

70 oraz średnią ważoną średnich geometrycznych dla całej zmiany roboczej z wzoru
w których: t1, t2, ... tk - czas trwania poszczególnych okresów pomiarowych, w minutach, k - liczba okresów pomiarowych.

71 Suma czasów okresów pomiarowych we wzorach powinna wynosić 8 h (480 min).
c) w przypadku próbek pobranych wg c) należy obliczyć oddzielnie dla każdego stanowiska pracy kolejno: średnią arytmetyczną logarytmów (logarytm średniej geometrycznej) wyników otrzymanych z ozna­czania pobranych próbek (Ig Xg), logarytm geometrycznego odchylenia standardowego (Ig S), górną (GG) i dolną (DG) granicę przedziału ufności dla średniej z wyników pomiarów na stanowisku pracy, przez odlogarytmowanie, odpowiednio Ig GG i Ig DG.

72 Następnie należy obliczyć wskaźniki narażenia - górną (GG,,,) i dolną (DGW) granicę przedziału ufności stężenia średniego ważonego oraz średnią ważoną średnich geometrycznych (Xgw) dla całej zmiany roboczej, z wzo­rów jak powyżej, w których: th t2, ... tk czas przebywania pracownika na poszczególnych stanowiskach pracy, w minutach, k - liczba stanowisk pracy. d) w przypadku próbek pobranych wg d) należy wykonać obliczenia wg. a).

73 Ocena zgodności warunków pracy z NDSCh
Zalecenia odnośnie lokalizacji punktów pomiarowych, liczby próbek, wymaganych obliczeń i wskaźników nara­żenia w zależności od rodzaju stanowisk pracy przedstawiono w załączniku A normy. Ocena zgodności warunków pracy z NDSCh Wybór miejsca pobierania próbki Próbki powietrza należy pobierać na stanowisku pracy, na którym przewiduje się występowanie najwyższych stężeń substancji szkodliwych.

74 Liczba i czas pobierania próbek
Próbki powietrza należy pobierać w okresie, w którym na podstawie informacji wstępnych oczekuje się szcze­gólnie wysokich stężeń oznaczanych substancji w powietrzu. W zależności od zastosowanej metody oznacza­nia, w której określono czas pobierania jednej próbki, należy pobrać co najmniej: jedną próbkę o czasie pobierania 30 min lub dwie próbki o czasie pobierania 15 min lub trzy próbki o czasie pobierania 10 min.

75 Obliczanie najwyższego stężenia chwilowego
Próbki te powinny być pobrane niezależnie od pomiarów wykonywanych w celu oceny zgodności warunków pracy z NDS. Obliczanie najwyższego stężenia chwilowego Należy obliczyć najwyższe stężenie chwilowe, określone jako: najwyższy wynik oznaczania próbki pobieranej przez 30 min, lub średnią arytmetyczną z dwóch najwyższych wyników oznaczania próbek pobieranych przez 15 min, lub średnią arytmetyczną z trzech najwyższych wyników oznaczania próbek pobieranych przez 10 min.

76 Ocena zgodności warunków pracy z NDSP
Do obliczania najwyższego stężenia chwilowego należy wykorzystać również wyniki oznaczania próbek pobranych wg 5.1.2, pobieranych nie dłużej niż przez 30 min, jeżeli uzasadnia to wysoka wartość stężenia. Ocena zgodności warunków pracy z NDSP W przypadku substancji, dla których oprócz NDS ustanowiono NDSP na stanowisku pracy i w okresie spo­dziewanego występowania ich najwyższych stężeń, należy pobrać co najmniej jedną próbkę powietrza o moż­liwie najkrótszym czasie pobierania uzależnionym od czułości stosowanej metody oznaczania, jednakże nie dłuższym niż 15 min.

77 W przypadku substancji, dla których ustanowiono NDSP jako jedyny normatyw higieniczny (brak wartości NDS) ocenę narażenia zawodowego należy prowadzić w sposób ciągły za pomocą stacjonarnych lub indywi­dualnych analizatorów, opartych na zasadzie bezpośredniego odczytu. W przypadku braku odpowiednich analizatorów do ciągłego pomiaru stężenia zaleca się wykonywanie krótkotrwałych pomiarów w regularnych, 30-minutowych odstępach czasów, jak również we wszystkich spodziewanych momentach występowania szcze­gólnie wysokich stężeń, zgodnie z ogólnymi zasadami prowadzenia pomiarów za pomocą urządzeń o krótkim jednostkowym czasie pomiaru.

78 Interpretacja wyników Ocena zgodności warunków pracy z NDS
Bezpieczne warunki pracy Warunki pracy mogą być uznane za bezpieczne, jeżeli stężenie średnie ważone (Cw) . lub wskaźniki narażenia {GG lub GGW). nie przekraczają wartości NDS dla danej substancji. Jeżeli pracownik lub grupa pracowników w czasie zmiany roboczej narażeni są kolejno lub jednocześnie na więcej niż jedną substancję o podobnym charakterze działania toksycznego, współczynnik łącznego naraże­nia, obliczony jako suma ilorazów stężeń poszczególnych substancji i odpowiadających im wartości NDS nie powinien przekraczać jedności, zgodnie z wzorem

79 w którym: X gi, X g2, ... X gn - średnie geometryczne stężenia poszczególnych substancji, NDS1, ,NDS2, ...NDSn - odpowiednie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń oznaczanych substancji.

80 W przypadku próbek pobranych wg b) i c) średnie geometryczne podane we wzorze zastępuje się średnimi ważonymi średnich geometrycznych (X m). W przypadku pomiarów opartych na dozymetrii indywidualnej we wzorze średnie geometryczne zastępuje się stężeniami średnimi ważonymi (Cw). Odstępstwa od tego postępowania dotyczą przypadków działania nieza­leżnego, antagonistycznego, rakotwórczego lub potęgowania działania toksycznego jednej substancji przez inną, występującą w powietrzu w ciągu tej samej zmiany roboczej.

81 Szkodliwe warunki pracy
Warunki pracy należy uznać za szkodliwe, jeżeli stężenie średnie ważone (Cw). lub wskaź­niki narażenia (DG lub DGW), są większe od wartości NDS dla tej substancji, a także gdy współczynnik łącznego narażenia, jest większy od jedności. Dopuszczalne warunki pracy Jeżeli wartość NDS znajduje się w przedziale ufności dla średniej, określonym przez DG i GG, uzyskane dane nie są wystarczające do jednoznacznego potwierdzenia lub wykluczenia z określonym prawdopodobieństwem zgodności warunków pracy z normatywem higienicznym.

82 Takie warunki pracy interpretuje się jako dopuszczal­ne
Takie warunki pracy interpretuje się jako dopuszczal­ne. Do podjęcia ostatecznej decyzji niezbędne jest przeprowadzenie w ciągu 30 dni dodatkowych pomiarów na dwóch losowo wybranych zmianach roboczych, pobierając co najmniej pięć próbek na każdej z nich. Wyniki tych pomiarów rozpatruje się łącznie z-poprzednimi. Jeżeli wyniki oznaczeń ponad połowy próbek są wyższe od NDS, warunki pracy należy określić jako szkodliwe, natomiast jeżeli wyniki oznaczeń połowy próbek są równe lub niższe od NDS, warunki pracy można uznać za bezpieczne.

83 Ocena zgodności warunków pracy z NDSCh
Warunki pracy mogą być uznane za bezpieczne, jeżeli najwyższe stężenie chwilowe nie przekracza wartości NDSCh dla danej substancji. Ponadto warunki pracy należy uznać za niezgodne z normatywem, jeżeli stężenie równe NDSCh utrzymuje się w środowisku pracy dłużej niż 30 min.

84 Ocena zgodności warunków pracy z NDSP
Warunki pracy mogą być uznane za bezpieczne, jeżeli żaden z wyników oznaczeń próbek, powietrza pobranych do oceny narażenia zawodowego nie przekracza wartości NDSP dla danej substancji. Aby warunki pracy mogły być uznane za bezpieczne, wszystkie wymagania powinny być spełnione jednocześnie.

85