TECHNIKI TWÓRCZEJ PRACY UMYSŁOWEJ

Prezentacja na temat: "TECHNIKI TWÓRCZEJ PRACY UMYSŁOWEJ"— Zapis prezentacji:

1 TECHNIKI TWÓRCZEJ PRACY UMYSŁOWEJ

2 Szybkie czytanie – usuwanie złych nawyków czytelniczych
Fonetyzacja Wolne tempo czytania Regresja i progresja Antycypacja Wolny czas powrotu Stan emocjonalny umysłu Wolne wnioskowanie przy trudnych wyrazach Małe pole widzenia

3 ORGANIZACJA CZYTANIA Warunki zewnętrzne
Światło. Zebranie materiałów Warsztat pracy. Postawa. Środowisko. Higiena czytania.

4 ORGANIZACJA CZYTANIA Warunki wewnętrzne
Biologiczny rytm. Przerwy. Powtórki. Honorarium

5 SZYBKIE CZYTANIE stosowanie efektywnych metod

6 Czytanie ze wskaźnikiem
Wskaźnik musisz przesuwać szybciej, niż biegnie twój wzrok, musisz za nim nadążać, ale nie powinieneś go wyprzedzać.

7 Czytanie selektywne Służy podejmowaniu decyzji, w jaki sposób potraktować daną książkę czy będzie ci ona przydatna czy też nie. Istotne elementy: Tytuł książki - co mogę wywnioskować na jego podstawie, Co już wiem o autorze, jaki posiada dorobek literacki bądź naukowy? Cel czytania - czego szukam w książce lub tekście, Zapoznaj się z przedmową, ze wstępem, z podsumowaniem - co juz się dowiedziałem Spis treści - co zawiera, tematy przewodnie poszczególnych rozdziałów, ich kluczowe słowa. Obejrzyj tabele, obrazy, wykresy, pytania, Ocena bibliografii, indeksu, słownika, ich tematyka.

8 Czytanie efektywne W tym rodzaju czytania nastawiamy się na: pełne zrozumienie, zapamiętywanie istotnych faktów. W TYM CELU: Za pomocą dwóch spinaczy podziel książkę na 3- 5-stronicowe części, zaznaczając ich początek i koniec. Najczęściej jest tak, że same rozdziały stanowią pewne sekcje tematyczne, ale także w tym przypadku zaznacz je spinaczami. Tak przygotowana książka będzie zawierała wiele „początków" i „końców", ułatwi to zapamiętanie całego materiału; Wyszukaj główne myśli danej sekcji. To co teraz dowiesz, nanieś od razu na „mapę umysłu" Czytając w całości poszczególne fragmenty, nie zatrzymuj się na kwestiach dla ciebie niezrozumiałych, wrócisz do nich później, gdy będziesz miał już pogląd na temat całego tekstu. Podsumowanie całości. Sprawdź, jak poszczególne części wiążą się ze sobą. Przeczytaj je raz jeszcze, lecz od końca ku początkowi, pozwoli to odnaleźć ci informacje, które być może umknęły twojej uwadze. W określonych odstępach czasu, o których już wspominałem, przeprowadź repetycje przyswojonego materiału.

9 Czytanie akapitowe Jest to taki rodzaj czytania, podczas którego z danego akapitu, z danej części tekstu wyszukujemy tzw. słowa – klucze, aby następnie przechować je w pamięci, służą one nam później do przywołania danego akapitu, czy też rozdziału. Słowa – klucze muszą to być takie słowa, dzięki którym powstają najlepsze skojarzenia z czytanym akapitem, artykułem.

10 Antycypowanie (łac. anticipatio - wyprzedzenie) polega na przewidywaniu myśli autora na podstawie kontekstu. Jest to bardzo cenna właściwość naszego umysłu jednakże musi odbywać się szybko i sprawnie

11 Czytanie syntagmami ten typ czytania, polega na takim podziale wersu, aby stanowił on wyodrębniony odcinek tekstu złożony z wyrazów połączonych związkiem składniowym. Tak podzielony wers odczytasz jednym spojrzeniem. Pozwala to na ekonomiczne wykorzystanie pola widzenia.

12 Sporządzanie notatek nielinearnych

13 Przygotuj papier o formacie A-4, A –3 oraz 7 do 9 kolorowych pisaków, Przyjmij poziomy układ kartki,
Ustal wzrokiem miejsce przecięcia się przekątnych kartki, w tym miejscu narysuj małą elipsę i wpisz w nią nazwę lub obrazkowy odpowiednik tytułu tekstu, nie używaj już tego koloru, Ustal główne idee akapitu, danej strony, rozdziału i utwórz dla nich słowa – klucze. Posługuj się przy tym następującymi pytaniami i kategoriami:, Co? Kto? Gdzie? Jak? Który? Kiedy? Dlaczego? Jakie pojawiają się związki przyczynowo-skutkowe? Jakie są ich plusy i minusy? Przeszłość - teraźniejszość - przyszłość omawianej problematyki. Co decyduje o ważności i złożoności danego zagadnienia? Z elipsy wyprowadź rozgałęzienia główne, tyle ile jest kategorii, jeżeli jednak ich ilość byłaby większa niż 7 do 9, zastanów się nad uogólnieniem części informacji. Dla każdej gałęzi użyj odrębnego koloru, wpisz na niej tytuł, lub symbol danej kategorii Od rozgałęzień głównych, wyprowadź dalsze, na których będziesz umieszczał bardziej szczegółowe informacje, różnicuj grubości gałęzi - im większy stopień szczegółowości, tym cieńsze linie. Na nich będziesz umieszczał tylko kluczowe słowa, to znaczy takie, dzięki którym powstają w twojej głowie idealne skojarzenia.

14 Pamiętaj! Wykorzystuj całą jej przestrzeń, Zaplanuj odstępy między poszczególnymi elementami tworzącymi notatkę, Rysuj przejrzyście, wyraźnie, w kontrastujących ze sobą kolorach. Pisz drukowanymi literami, Informacje rozmieszczaj poziomo lub pionowo, nie przekraczaj 45-stopniowego odchylenia od poziomu lub pionu, Używaj skojarzeń łączących w jednym obrazie wrażenia płynące z możliwie największej liczby twoich zmysłów (wzrok, słuch, węch, smak, dotyk, ruch), Uwypuklaj kategoryzację, hierarchizację i chronologię informacji poprzez wprowadzenie własnych kodów, symboli, kolorów, obrazków, otaczaj ich chmurką oraz podwajanie, podkreślanie i pogrubianie linii.

15 Zasady tworzenia notatki „pochylone drzewo":
Narysuj po przekątnej kartki o formacie A-4 linię, dzieląc ją ten w sposób na dwa trójkąty – ta linia to pień „pochylonego drzewa" - napisz na nim tytuł tekstu, Główne konary - to główne myśli, rozgałęzienia konarów - informacje o większym stopniu szczegółowości, Korzenie mogą wskazywać na kluczowe pojęcia lub na początki działalności.

16

17 Mnemotechniki techniki pamięciowe

18 Relaksacja Patrzymy na drzewa, na spokojne, bezkresne niebo. Bez naszej świadomości oddech pogłębia się, staje się rytmiczny, znika napięcie fizyczne i psychiczne. Jeśli jakakolwiek natrętna myśl pojawi się, odwróćmy od niej natychmiast uwagę, kierując ją na przyrodę. Po kwadransie takiego świadomego wysiłku, aby nie myśleć, lecz istnieć (początkowo uzyskanie takiego stanu wcale nie jest łatwe), czujemy, że nasza energia i radość życia zostały spotęgowane. Nie czujemy do nikogo urazy. Z pewnym ociąganiem powracamy do szarej rzeczywistości, ale powrót ten jest już inny - zdobyliśmy spokój i naprawdę odpoczęliśmy.

19 Zasady dobrego zapamiętywania.
Informacja musi być wysoce zorganizowana, W tej sytuacji podziel ją na unikalne, uporządkowane bity, stają się one wtedy łatwo przyswajalne przez nasz umysł. Do złożonych wiadomości stosuj własną numerację, symbole, kody, znaki. Prawo początku i końca. Jeśli chcesz dużo zapamiętać, postaraj się by w trakcie nauki było dużo początków i końców. Dobrym sposobem na to jest oczywiście częste robienie krótkich przerw. Pracując z podręcznikiem podziel go i za pomocą spinaczy na mniejsze części, chodzi o to byś umiał przechytrzyć umysł, inaczej będzie reagował, gdy zobaczy, że musisz się nauczyć 200 stronicową książkę, a zachowa się odmiennie, gdy będzie miał przed sobą to samą księgę, lecz jako dwadzieścia, dziesięciostronicowych części. Prawo rozumienia. Lepiej zapamiętujesz to co rozumiesz. Opowiadanie tego, co rozumiesz, co masz zachować w pamięci wzmacnia ślad myślowy, i jest zawsze dobrym wsparciem pamięci, ponieważ łączy słowa w łańcuch, który łatwo sobie wyobrazić. Tworzenie opowieści może przybierać formę werbalną, obrazową, taneczną, muzyczną. Prawo powtórzeń. Musisz nabytą wiedzę powtórzyć. Jeżeli jednak tego nie uczynisz, to jej znaczna część przepadnie w ciągu 24 godzin. Jak szybko zapominamy. Badania wykazują, aż 70 procent tego, czego się dziś uczysz, może być zapomniane w ciągu doby, jeśli nie podejmiesz specjalnego wysiłku, żeby to zapamiętać. Dlatego po minutach od zdobycia informacji zaplanuj 10-minutową powtórkę, następną zorganizuj w ciągu 24 godzin, kolejną w ciągu tygodnia. Wróć do przyswojonych wiadomości także po miesiącu i po pół roku. Prawo kontrastu. Lepiej zapamiętujesz to, co jest odmienne od pozostałych części, wykorzystaj tą właściwość do uczenia się na przemian, na przykład dwóch języków obcych. Prawo myślenia obrazowego i wyjątkowości . Wykorzystaj wszystkie walory wyobraźni, tak, aby zapamiętywaną wiadomość uczynić niezwykłą;- uaktywnij zmysły - wzrok, słuch, węch, smak, dotyk; Informację, którą chcesz dobrze zapamiętać, umieść w trójwymiarowym układzie, twórz obrazy niezwykłe, a nawet absurdalne. ubierz ją np. w jaskrawe i nietypowo połączone ze sobą kolory; powiększaj, pomniejszaj, pomnażaj osoby, rzeczy, sytuacje Prawo skojarzeń. Stosuj skojarzenia - do informacji znanej, doklej tą nieznaną. stwórz oryginalny obraz tej wiadomości, wykorzystaj w tym celu techniki pamięciowe. Asocjacje powinny być karykaturalne alogiczne, futurystyczne, budzące litość, czarowne, zaskakujące, różnobarwne. Zapamiętuj posługując się metaforą.

20 Mnemotechnika - system rysunkowy, Haki 1- 44
W sytuacji, gdy konieczne jest zapamiętanie chronologii przyswajanego materiału korzystamy z systemu rysunkowego. Wszystkich haków będzie 44. Musisz je zarejestrować w pamięci posługując się wyobraźnią - Zachowaj w pamięci ten obraz. Liczba Nazwa haka Mój rysunek haka

21 Mnemotechnika – system rozmieszczania – pokój rzymski – „ loci”
Wybierz dobrze znane ci pomieszczenie, ustal stale wejście i stały kierunek przemieszczania się po nim. „Umieść" tam niezmienne elementy - muszą się one wyraźnie różnić między sobą i być duże. Będą one pełniły rolę „haków". Między wyobrażonymi przedmiotami powinieneś zachować duże odległości - wtedy informacje będziesz mógł przedstawiać w układzie przestrzennym i dynamicznym.

22 Techniki zapamiętywania - mnemotechniczne improwizacje „Łańcuch”
Polega ona na utworzeniu oryginalnego opowiadania, uwzględniającej zasady stosowania mnemotechnik. W trakcie tworzenia historyjki należy unikać - w miarę możliwości - wprowadzania innych słów niż te, które musimy zapamiętać. Dlatego należy stosować przyimki, zaimki, spójniki. Improwizacja- mimo surrealizmu treści - musi być formalnie spójna. Gdy zechcemy zaprezentować z pamięci ciąg haseł, wystarczy sięgnąć do pierwszego słowa i reszta zaczynie się przypominać.

23 Mnemotechnika- tworzenie akronimów
Akronimy budujemy z pierwszych liter wyrazów, które chcemy zapamiętać. Na ich bazie tworzymy historyjkę. Metoda ta pozwala utrwalić nie tylko słowa, ale także ich kolejność.

24 Mnemotechniki– System cyfrowo– literowy– zapamiętywanie liczb.
Tam Nad Morzem Rośnie Las Wytną Go Jak Przyjdzie Czas 1 2 3 4 5 6 7 8 9 T, D N, Ń M R L, Ł W, F, V G, K, H J P, B C, Z, S, Ć, Ź, Ś, X

25 Mnemotechnika rymowanki
W pierwszej ćwiartce same plusy, w drugiej tylko sinus, w trzeciej tangens i cotangens a w czwartej cosinus". Li - czy no - że , niech by nie ! ( polskie partykuły Wiedza i Życie 5. / )

26 Sprawne i skuteczne uczenie się

27 Motywacja „Czy Coś Faktycznie Zyskać Mogę?" To zasadniczy pierwszy krok. Osobista lista sukcesów. Odniosłeś zwycięstwo przedtem - możesz odnieść powodzenie znowu. Sporządzenie listy „rzeczy do zrobienia" .Aktualizują ja, co miesiąc, co tydzień, a często codziennie. Afirmacje. Afirmacja to zdecydowane, pozytywne stwierdzenie, że coś już się stało. Muszą być sformułowane w czasie teraźniejszym. Należy używać słów MUSZĘ....! Wola odniesienia sukcesu . Uaktywnisz ją , jeżeli pozytywnie odpowiedziałeś na wcześniej podane postulaty. Zarządzanie czasem. Wykorzystuj „przestoje". Ustal swoje własne ostateczne terminy. Powiedz komuś o swoich celach. Przezwyciężanie bezwładu. Nie zawsze mamy wpływ na to, co nam się zdarza, ale zawsze, jest sprawą naszego wyboru, jak na te wydarzenia reagujemy.

28 Gromadzenie wiedzy Wiem,widzę i słyszę co mam do nauczenia się i zapamiętania?
I. Wyrób sobie bardzo dobre wyobrażenie o całości materiału. Rozpocznij od czytania selektywnego Stworzysz sobie całkiem dobre wyobrażenie o całości II. Zgromadź to, co już wiesz. Pokaż to na Mind Mapping III. Stosuj strategię uczenia się – Wzrok – Słuch – Ruch A. STRATEGIE WZROKOWE Notatki nielinearne, Mind Mapping B. STRATEGIE SŁUCHOWE Przeczytać w sposób dramatyczny. Nagraj swoje streszczenia i odtwórz je potem. C. STRATEGIE RUCHOWE Czytając lub słuchając spaceruj. Rób notatki na karteczkach samoprzylepnych lub na fiszkach. b delikatny znak na końcu każdego akapitu dla zaznaczenia, że dobrze zrozumiałeś jego treść

29 Tę wiedzę moim umyśle umocuję poprzez:
1. Wejście lingwistyczne. Kluczowe punkty, nagraj na taśmę magnetofonową, mówiąc wszystko, co przychodzi ci do głowy, albo po prostu zapisz.Koniecznie zapisuj wszystko własnymi słowami. Nie przepis dosłownie.Ale „tłumacząc" na własny język to, co usłyszałeś lub przeczytałeś, nie tylko udowodnisz sobie, ze dobrze zrozumiałeś temat, ale także ułatwisz umieszczenie go w pamięci długotrwałej. 2. Wejście logiczno-matematyczne. Kluczowe punkty tego, czego się uczysz, ułóż w logicznym porządku ponumeruj. Sam fakt segregowania kluczowych punktów oznacza, że musisz dokładnie przemyśleć materiał. 3. Wejście wizualno-przestrzenne.Wykonaj Mind Mapping. 4. Wejście fizyczno-ruchowe. Odegranie roli, czego się uczysz pozwala przekształcić teorię w coś, co łatwiej zapamiętać. 5. Wejście muzyczne. Słuchanie muzyki podczas uczenia się - zwłaszcza spokojnej, klasycznej jest dla wielu ludzi bardzo skuteczną strategią.Posłuchaj piosenki w stylurap i zwróć uwagę, jak słowa skandowane w rytm muzyki. Najpierw spróbuj przeczytać w ten sposób fragment książki. 6. Wejście interpersonalne. Przedyskutowanie z kimś tego, czego się uczysz, jest znakomitym sposobem sprawdzenia, czy zrozumiałeś nowy materiał. Skorzystasz też z doświadczeń, spostrzeżeń i poglądów swojego rozmówcy. 7. Wejście introspekcyjne. Co zrobić z przedmiotem, który uważasz za nudny? Rozważ, wszystkie aspekty związane z tematem, którym się zajmujesz. Jaka myśl przyświecała twórcy? Co wyróżnia jego pracę spośród innych? Jaką nową technikę zastosował? Jaki kroki prowadziły do osiągnięcia ostatecznego rezultatu? 8. Podejście przyrodnicze.Jakie są środowiskowe implikacje tego, czego się uczymy? Czy ma to jakiś wpływ na zachowanie zasobów? Czy to poprawia, czy pogarsza sprawiedliwość społeczną? Czy może w jakikolwiek sposób przyczynić się do rozwiązania głównych problemów społecznych naszych czasów? Czy pomoże w lepszym zrozumieniu sposobu myślenia poszczególnych ludzi lub zachowań społecznych? Czy to prowadzi do wykorzystania bądź skrzywdzenia kogoś lub czegoś jeszcze? Czy ukierunkowuje cię na jakieś działanie lub cel społeczny

30 Wyeksponowanie nabytych wiadomości
Pokaż to na Mind Mapping. Powiedz o tym sobie na głos. Wszystko mów na głos. Sam oceń swoje uczenie się. Czy dorównuje to twoim najlepszym standardom? Poszukaj kogoś, kogo mógłbyś tego nauczyć. Powołaj koło wspólnej nauki,

31 Refleksja W tym celu zadaj sobie trzy proste pytania: Co poszło dobrze? Co mogło być lepiej? Jak można zrobić to lepiej następnym razem?

32 Iskra geniuszu Fantazja. Marzenia Intuicja Zabawa Emocja.
Muzyka relaksacyjna

33 TroP – Twórcze Rozwiązywanie Problemów
Załóż sobie „Zeszyt Pytań i Odpowiedzi’’ Żyj w stanie ciągłego niepokoju twórczego musisz mieć szerokie horyzonty poznawcze, Wykazuj się inicjatywą bądź osoba dla innych niewygodną. Stań się dociekliwym w poznawaniu otaczającym cię rzeczywistości, zdobywaj o niej mnóstwo informacji i wyciągaj pełen zestaw wniosków. Ale twoja pasja musi być rozsądna. Bądź pełen inwencji, i ciekawości, patrz w przyszłość szukaj nowych możliwości wychodź odważnie poza schemat, nie bój się ryzyka i popełniania błędów i broń własnego zdania. Staraj się, aby twoje pomysły szybko się starzały Przestań wciąż tulić tego samego misia?  Nie rozgraniczaj myślenia kreatywnego od logiczno – analitycznego, większość, bowiem problemów wymaga obydwu rodzajów myślenia. Ten rodzaj aktywności umysłowej wymaga od ciebie abyś zespolił ze sobą uzdolnienia w twórczym myśleniu z uzdolnieniami logicznymi. Szukasz wiele różnych rozwiązań, lecz poprzez rozumowanie logiczne, ustalisz to, co jest nowe, sensowne, użyteczne, oryginalne, zgodne z etyką. Twórcze rozwiązywanie problemów wymaga, aby twoja kreatywność była do uzasadnienia ze względu na nowość i użyteczność. Unikaj przedwczesnego porzucania pomysłów, a na wniosek patrz jak na założenie. Zadaj pytania, jakie dodatkowe informacje zachwiałyby moją wiarą w ten wniosek? Czy wyniki badań zostały przeze mnie zbadane dostatecznie głęboko, by dotrzeć do tajemnic?

34 Myślenie typu ”zielone światło”– Pierwszym zadaniem w kreatywnym procesie twórczego rozwiązywania problemów jest „nafaszerowanie się” informacjami i pomysłami.generuje się wtedy wiele pomysłów, jak to tylko możliwe, niezależnie od ich wartości, czy statusu. Tutaj następuje określenie celów, definiowanie problemów, opracowywanie wielu możliwych rozwiązań. Inkubacja, Iluminacja- jest kilkudniowym czasem, w którym nic nie robimy, ale jest to czas konieczny, aby pozwolić naszej podświadomości, aby podsunęła nam inne jeszcze rozwiązania, bądź założenia. W tym czasie łatwiej jest nam spojrzeć na problem z innej perspektywy. Każde olśnienie musi być zapisane. Myślenie typu „czerwone światło”- Jest znakiem stop dla pomysłów, które wydają się absurdalne lub przesadzone.

35 Cechy umysłowe człowieka kreatywnego
Płynność myślenia – to jest zdolność do tworzenia mnóstwa słów, wielu złotych myśli, idei, pomysłów, projektów, przedsięwzięć. Giętkość myślenia – łatwość do tworzenia zbioru zróżnicowanych pomysłów,są to wytwory zróżnicowanie jakościowo, penetrujące różne kierunki otaczającej nas rzeczywistości. Wrażliwość myślenia –·umiejętność uzupełniania, pogłębiania problemu, oraz dostrzegania niedoboru lub nadmiaru informacji. Biegłość w mysleniu - łączeniu odmiennych punktów widzenia i perspektyw.. Oryginalność myślenia - żeby owa oryginalność nie okazała się bezsensowna, musi być: nieoczekiwana i unikalna w swym rozwiązaniu, niezwykła i osobliwa, użyteczna, adekwatna do sytuacji, zgodna z estetyką i etyką. Wiedza x Doświadczenie x Trening twórczości = INTELIGENCJA TWÓRCZA

36 Doskonalenie zdolności twórczych- asocjacje - Skojarzenia są wtedy twórcze, gdy są zaskakujące i nieprzewidywalne i zawierają w sobie cechę nowości. Doskonalenie zdolności twórczych – dedukcja - przechodzenie od ogółu do szczegółu - związki przyczynowo-skutkowe - Istota dedukcji polega na wyprowadzeniu z pewnej hipotetycznej sytuacji dalszych i bliższych konsekwencji poprzez zapytanie Co by było, gdyby...? i udzielenie odpowiedzi według schematu, „jeśli – to ". Jeśli wiem, że...! to tym samym wiem też, że...! Wniosek bezpośredni Wniosek daleko idący – pewny --- Wniosek daleko idący prawdopodobny --- Wniosek daleko idący – nieprawdopodobny

37 3. Doskonalenie zdolności twórczych - indukcja - przechodzenie od szczegółu do ogółu - „podobieństwa" - W tym opracowaniu posługujemy się jedną z form rozumowania indukcyjnego a mianowicie analogią. W celu utworzenia analogii zastosuj następującą procedurę: ustal wewnętrzną strukturę obiektu, dla którego poszukujesz podobieństwa,wyszukaj obiekty z różnych dziedzin, mające podobną strukturę wewnętrzną najlepiej z różnych sfer naszej rzeczywistości. Wskazanie podobieństwa na podstawie tylko jednej wspólnej cechy spowoduje, bowiem, że analogia stanie się mało czytelna. A zatem analogia powinna być trafna, a także prowadzić do do nieoczekiwanych pomysłów i skojarzeń. 4. Doskonalenie zdolności twórczych - abstrahowanie - „nowe definicje" x jest to...! x jest to...., bo....! 5. Doskonalenie zdolności twórczych – metafora Metafora, czyli wyobrażenie jednego obiektu za pomocą innego, często pomaga nam wyrazić, co czujemy lub jak widzimy dany aspekt naszego życia. Język metaforyczny związany jest z prawą półkulą.

38 6. Doskonalenie zdolności twórczych - „przekształcanie" - zmieniające się tytuły Zmiana tytułu powoduje natomiast, że tekst nabiera nowego znaczenia, przez co zmienia się także sposób jego rozumienia. Obywatel i państwo. Zapytano Antystenesa, jak trzeba podchodzić do praw państwa. Odpowiedział: Jak do ognia, nie za blisko, byś się nie sparzył, i nie za daleko, abyś nie zamarzł. Antologia anegdoty antycznej, Ossolineum 1963 Dokończ opowiadanie.[...] Obudziło go ciepło. Miał wrażenie, że to słońce rozgrzewa mu ciało. Dookoła słyszał kojący szum. Płuca wypełniało świeże powietrze o przedziwnym zapachu. Ostrym a jednocześnie przyjemnym. Jeszcze nigdy w życiu nie doznał czegoś takiego. Wydawało mu się, że wznosi się gdzieś i łagodnie opada, a jego umysł pogrąża się w słodkim odprężeniu. Nie otwierał oczu. Bał się, że kiedy to zrobi, cudowne uczucie pryśnie i stanie się tylko wspomnieniem. [...] (Dorota Kaczyńska-Ciosk, Sekret Olsteriona, Warszawa 1998 Szybkość czytania)

39 Jest rzeczą znaną, że pytanie często narzuca rodzaj odpowiedzi, jakiej możemy udzielić, dlatego ważną sprawą jest, aby formułować właściwe pytania; Ile możemy znaleźć sposobów rozwiązywania tego problemu? Jeżeli wiem, że..., to co jeszcze wiem..? , Co chciałbym wiedzieć lub odkryć..?, Ciekaw jestem, czy rzeczywiście...? W jaki sposób można by...? , Co by było, gdyby..? Co zrobić ,żeby...?  Dlaczego..? ,Dlaczego nie..?, Dlaczego tak..? , Jak doszło do..? , Co dalej..?, Co, jeśli..?

40 Technika SKAMPER zaprojektowana przez twórcę burzy mózgów Alexa Osborna
Substytut, – Kto zamiast? Co zamiast? W innym miejscu? W innym czasie? Inne materiały? Inna metoda? Kombinuj, - Użyj do innych celów- inny sposób wykorzystania, do czego użyć, jeśli wprowadzić zmiany? Adaptuj - Co jest do tego podobne? Jakie podsuwa pomysły? Czy dałoby się dostosować do danych potrzeb? Modyfikuj, - Jeśli powiększyć? Zmniejszyć? Zwiększyć liczbę? Co przerobić? Co dodać? Zmienić? – Kolor, formę, kształt, ruch. Inne zmiany? Połącz, - Jeśli połączyć wszystkie? Jeśli połączyć jedno z drugim? Połączone cele? Połączone koncepcje? Eliminuj, – co usunąć lub ominąć, czego się pozbyć? Kawałka? Całości? Jeśli wypróbować inne wzorce, plany schematy? Jeśli obrócić? Środek na zewnątrz lub coś przeciwnego Rozważże wszystkie czynniki - Inne punkty widzenia