Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do.

Seminarium dotyczące zmian w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do propozycji pierwotnej zgodnie z opinią KE. Następnie w celu doprecyzowania m.in. rozstrzygnięć dotyczących zmian w osi II (modulacja płatności rolnośrodowiskowych, korekta przesunięć finansowych dla działań dotyczących leśnictwa) Komitet Monitorujący w trybie obiegowym podjął kolejne uchwały nr 15/2008, 16/2008 oraz 17/2008. W dniu 22 czerwca 2009 r. strona polska otrzymała pozytywną decyzję w sprawie zmian merytorycznych PROW

Wprowadzenie Na podstawie analizy budżetu Programu i szacowanej zaktualizowanej wielkości zobowiązań, podjętych w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW ) oraz PROW , stwierdzono poważny niedobór środków zaplanowanych na realizację działań „Renty strukturalne” oraz „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych”. Uchwałami nr 13/2008 i nr 15/2008 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata wprowadzono realokację środków Programu.

PROGRAMY UE wspierające polskich rolników
NOWE PERSPEKTYWY SPO PROW WNIOSKI PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH SAPARD 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 REALIZACJA

Rozwój obszarów wiejskich Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich SPO Restrukturyzacja…

oraz Wspólnej Polityki Rybackiej (w mld euro)
Środki UE dla Polski w ramach Polityki Spójności, WPR (rozwój obszarów wiejskich) oraz Wspólnej Polityki Rybackiej (w mld euro) w tym ok. 5 mld euro na obszary wiejskie 6

Jakie środki finansowe (EFRROW) przeznaczono na wsparcie polskiego rolnictwa w latach 2007 – 2013
Razem = Euro EFRROW = E PL E Łącznie w latach 2007 – 2013 Średnio na 1 rok ok Euro

Podział środków finansowych UE na poszczególne państwa członkowskie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na lata 1 2 3 4 5 8

BUDŻET PROW OGÓŁEM EFRROW KRAJOWE

BUDŻET PROW 2007 - 2013 LEADER Oś IV SPOŁECZEŃSTWO Oś III GOSPODARKA
ŚRODOWISKO Oś II

oś priorytetowa 1 (gospodarcza) - wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
11

oś priorytetowa 2 (środowiskowa) - zrównoważone gospodarowanie zasobami gruntów rolnych i leśnych

oś priorytetowa 3 (społeczna) - dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich 13

Jakie zmiany w PROW - kierunki
14

Jakie zmiany w PROW – budżet (mln Euro)

dodatkowe środki (mln Euro)
Jakie zmiany w PROW – dodatkowe środki (mln Euro)

! Polityka spójności w ramach
Narodowej Strategii Spójności realizowana będzie przy pomocy: 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Program Operacyjny „Rozwój Polski Wschodniej” Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko” Program Operacyjny „Kapitał Ludzki” Program Operacyjny „Innowacyjna gospodarka” Programy operacyjne europejskiej współpracy terytorialnej PROGRAM „Zrównoważony rozwój rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (Departament RYBOŁÓWSTWA - MRiRW) Program Operacyjny „Pomoc techniczna” ! 17

Wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
Działania Osi 1 Wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

oś priorytetowa 1 (gospodarcza) - wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie Ułatwienie startu młodym rolnikom Renty strukturalne Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Modernizacja gospodarstw rolnych Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Działania informacyjne i promocyjne Grupy producentów rolnych

Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie
1 20 20

Szkolenia zawodowe Cel działania: Kto może korzystać ze wsparcia:
Doskonalenie zawodowe rolników i posiadaczy lasów Osoby fizyczne Osoby prawne Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej Kto może korzystać ze wsparcia: 21 21

Szkolenia zawodowe Kryteria - beneficjent:
Dysponuje kadrą dydaktyczną i bazą do prowadzenia szkoleń, posiada doświadczenie w organizacji szkoleń oraz której przedmiotem lub celem jest prowadzenie działalności szkoleniowej Nie podlega wykluczeniu (na podstawie Rozp. Rady WE 1698/2005) Nie prowadzi działalności w zakresie produkcji i obrotu środkami produkcji dla rolnictwa – nie dotyczy ODR Nie jest „PODMIOTEM WDRAŻAJĄCYM” Ma nadany numer identyfikacyjny w krajowym systemie ewidencji producentów - NOWOŚĆ O POMOC MOGĄ UBIEGAĆ SIĘ RÓWNIEŻ PODMIOTY zamierzające na podstawie innej umowy niż s.c. wspólnie realizować operację, którzy spełniają w/w kryteria z wyłączeniem: kadra dydaktyczna – musi dysponować przynajmniej jeden z podmiotów baza dydaktyczno-lokalowa – jw. O POMOC MOGĄ UBIEGAĆ SIĘ RÓWNIEŻ WSPÓLNICY SPÓŁKI CYWLINEJ, którzy spełniają w/w kryteria z wyłączeniem: kadra dydaktyczna – musi dysponować przynajmniej jeden ze wspólników, baza dydaktyczno-lokalowa – jw.

Szkolenia zawodowe KONKURSY_2009 rok: (wnioski składamy – ) Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności, ze szczególnym uwzględnieniem programów zwalczania chorób zakaźnych – wojewódzkie 2 dni (łącznie 12 godzin, w tym 6 godz. wykłady + 6 godz. warsztaty w gospodarstwie); Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej – krajowy; 2 dni (łącznie 12 godzin), Rolnictwo ekologiczne i zasady sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwach ekologicznych - krajowy; 3 dni (łącznie 18 godzin, w tym 2 dni wykłady + 1 dzień warsztaty w gospodarstwie ekologicznym); Produkcja mięsa wysokiej jakości szansą opłacalności produkcji – wojewódzkie 1 dzień (łącznie 6 godzin, z podziałem na grupy: mięso wieprzowe, wołowe, drób, baranina), Produkcja biogazu rolniczego – korzyści i zagrożenia - krajowy; 2 dni (łącznie 12 godzin, w tym 1 dzień wykłady + wyjazd do biogazowni rolniczej; Wykorzystanie komputera, programów komputerowych i internetu gwarancją sprawnego zarządzania gospodarstwem rolnym– wojewódzkie Możliwości ubezpieczenia przez rolników upraw i zwierząt gospodarskich – krajowy 1 dzień (6 godzin),

Pomoc jest przyznawana na operacje wybraną w drodze konkursu
Szkolenia zawodowe Formy prowadzonych szkoleń: Kursy, warsztaty i wyjazdy studialne, Pomoc jest przyznawana na operacje wybraną w drodze konkursu Jeżeli operacja jest realizowana w kilku etapach, każdy z etapów nie może trwać krócej niż 2 miesiące 24 24

Szkolenia zawodowe Wysokość i zakres wsparcia:
Refundacja 100% kosztów kwalifikowanych projektu refundacja udokumentowanych kosztów bezpośrednich poniesionych w związku z przeprowadzeniem szkolenia 1 koszty ogólne - w wysokości nie więcej niż 15% udokumentowanych bezpośrednich kosztów szkoleń 2 25 25

Liczba beneficjentów (2007 – 2013)
Jakie środki finansowe : 40 mln Euro Beneficjenci 500 projektów 26 26

Ułatwianie startu młodym rolnikom
2 27 27

ROZPORZĄDZENIE MRiRW z 12 lutego 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Dz.U. Nr 24, poz. 147 ROZPORZĄDZENIE MRiRW z 20 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Dz. U. Nr 48, poz 391 PROJEKT ROZPORZĄDZENIE MRiRW …………… zmieniające rozporządzenie w sprawie 28 28

NOWELIZACJA ROZPORZĄDZENIA – 2008 r OSOBY, które nabyły nieruchomość rolną o powierzchni co najmniej 1 ha UR: - spadek, darowizna przed ukończeniem 18 lat, darowizna po ukończeniu 18 lat w trakcie nauki w szkole lub uczelni, służba wojskowa. OSOBY, KTÓRYCH MAŁŻONKOWIE rozpoczęli prowadzenie działalności rolniczej PROWADZĄ DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZĄ nie dłużej niż 12 mies. 2007 2008 2009 2013 OSOBY, które posiadają gospodarstwo i prowadzą działalność rolniczą nie dłużej niż 14 mies. przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy KANDYDACI NA MŁODYCH ROLNIKÓW 30 czerwca 2008 r. PRZYJMOWANIE WNIOSKÓW: 1.07 – r. r. 29 – ………………. 29

Pierwszy nabór – do 31.12.2008 roku
Ułatwianie startu młodym rolnikom Pierwszy nabór – do roku ok. 58 % limitu 2008 r.

DRUGI nabór – ilość wniosków wg stanu na dzień 31.07.2009 roku
Ułatwianie startu młodym rolnikom DRUGI nabór – ilość wniosków wg stanu na dzień roku

DRUGI nabór – ilość wniosków wg stanu na dzień 28.09.2009
Ułatwianie startu młodym rolnikom DRUGI nabór – ilość wniosków wg stanu na dzień

Cel działania: Stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym przez ułatwianie przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych Kto może korzystać ze wsparcia : Jest pełnoletni w dniu złożenia wniosku i nie ukończył 40 roku życia w dniu składania wniosku, Jest obywatelem państwa członkowskiego UE, Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z posiadanego wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie lub uzupełni wykształcenie w ciągu 36 miesięcy (3 lata) od dnia wydania decyzji o przyznaniu pomocy, Co najmniej 70% kwoty premii wykorzysta na cele związane z rozwojem gospodarstwa, zgodnie z założeniami biznesplanu, Przez okres co najmniej 3 lat od wypłaty pomocy będzie ubezpieczony w KRUS na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników jako rolnik z mocy ustawy i w pełnym zakresie, Będzie prowadził gospodarstwo objęte pomocą samodzielnie przez okres co najmniej 5 lat od dnia wypłaty pomocy, Gospodarstwo (budynki i budowle oraz UR wykorzystywane do produkcji rolnej) nie będzie stanowiło przedmiotu współwłasności lub współposiadania, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej, 33 33

Kto może korzystać ze wsparcia : Nie ma ustalonego prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, Której małżonek do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy prowadził działalność rolniczą – pod warunkiem, że: zarówno w trakcie małżeństwa, jak i przed zawarciem związku małżeńskiego, MAŁŻONKOWI nie przyznano pomocy MR w ramach SPO i PROW, wcześniej niż w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku nie zaistniał żaden z przypadków w/w. gospodarstwo małżonka wejdzie w skład małżeńskiej współwłasności majątkowej (w terminie 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy), Gospodarstwo zapewni osiągnięcie nadwyżki bezpośredniej z działalności rolniczej prowadzonej w gospodarstwie równiej co najmniej 4 ESU, (i nie mniejszej niż w dniu złożenia wniosku - w okresie jego prowadzenia) Będzie prowadził działalność rolniczą zgodnie z opracowanym „PLANEM ROZWOJU GOSPODARSTWA” w oparciu o znajdujące się w gospodarstwie budynki i budowle oraz maszyny, urządzenia i wyposażenie do produkcji rolnej 34

Wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe, Tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, Wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i co najmniej 3 letni staż pracy w rolnictwie albo ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem Wykształcenie średnie inne niż w rolnicze i co najmniej 3 letni staż pracy w rolnictwie Wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i co najmniej 5 letni staż pracy w rolnictwie Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe: NOWY UAKTUALNIONY ZAŁĄCZNIK - Wykaz kierunków, zawodów i specjalności, tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa oraz rodzaje dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji zawodowych STAŻ PRACY W ROLNICTWIE – okres do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, w którym rolnik: - podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik, lub - był zatrudniony w gospodarstwie rolnym, na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, na stanowidku związanym z prowadzeniem produkcji rolnej, - odbył staż (o którym mowa w art. 53 ust 1 ustawy z r – o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), - dla osób, które prowadziły działalność rolniczą – również okres od rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej. 35 35

Pomoc może być przyznana osobie, która do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie prowadziła działalności rolniczej i po raz pierwszy rozpoczyna samodzielnie prowadzenie gospodarstwa rolnego DOPUSZCZA się przyznanie pomocy osobie, która przed dniem złożenia wniosku rozpoczęła prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym nabytym: w drodze spadku, lub w drodze darowizny przed ukończeniem 18 roku życia, lub w drodze darowizny po ukończeniu 18 roku życia w tracie nauki: w systemie dziennym w szkole ponadgimnazjalnej, z wyłączeniem zasadniczej szkoły zawodowej i trzyletniej szkoły specjalnej, lub w systemie dziennym w dotychczasowej szkole ponadpodstawowej, z wyłączeniem szkoły zasadniczej, lub na uczelni – wyłącznie w trakcie stacjonarnych studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich ! Pod warunkiem, że nie miała przerw w nauce, a w przypadku kontynuowania nauki na uczelni – podjęcie nauki nastąpiło w roku uzyskania świadectwa dojrzałości lub świadectwa maturalnego, przy czym nauka trwała nie dłużej niż do 26 roku życia 36 36

Co uznaje się za datę rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej
Wejście po raz pierwszy w posiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR, W przypadku osób, które po raz pierwszy weszły w posiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR przed ukończeniem 18 roku życia – data ukończenia 18 lat, W przypadku osób, które po raz pierwszy weszły w posiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR przed zakończeniem nauki szkolnej lub studiów wyższych – data zakończenia lub zaprzestania nauki lub studiów wyższych – przy czym nauka nie trwała dłużej niż do 26 roku życia, W przypadku osób, które po raz pierwszy weszły w posiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha UR przed rozpoczęciem służby wojakowej lub w trakcie jej odbywania – data zakończenia tej służby, pod warunkiem że rozpoczęcie tej służby nastąpiło nie później niż 12 miesięcy od daty określonej zgodnie z punktem 1, 2 lub 3 Pod warunkiem, że nie wystąpiło: 37 37

Podjęcie produkcji w niektórych działach specjalnych produkcji rolnej:
produkcja roślin w szklarniach lub tunelach, produkcja grzybów, produkcja drobiarska, w tym wylęgarnie, produkcja drobiu rzeźnego lub nieśnego, produkcja zwierząt futerkowych, produkcja pszczelarska, hodowla i chów zwierząt gospodarskich poza gospodarstwem rolnym, z wyłączeniem koni hodowlanych w liczbie mniejszej niż 3 sztuki Wystapienie o płatności bezpośrednich dla gruntów rolnych oddzielnej płatności cukrowej Zgłoszenie zwierząt gospodarskich do rejestru, Podjęcie ubezpieczenia w KRUS w charakterze innym niż domownik, Przyznanie pomocy pochodzącej ze źródeł krajowych lub wspólnotowych, przeznaczonych na cele związane z rozwojem lub dostosowaniem działalności rolniczej ( SAPARD, PROW , SPO , PROW ) lub o kredyt preferencyjny udzielony przez ARiMR Wtedy za datę rozpoczęcia uznaje się datę wystąpienia najwcześniejszego z tych zdarzeń 38 38

! Ułatwianie startu młodym rolnikom Pomoc może być przyznana
jeśli od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej do dnia złożenia wniosku nie upłynęło więcej niż - 12 miesięcy, oraz 18 miesięcy do wydania DECYZJI ! 39

Zakup (przed złożeniem WNIOSKU_do wymaganego limitu)
Ułatwianie startu młodym rolnikom KOŃCZY NAUKĘ – rozpoczyna prowadzenie działalności rolniczej ( - 12 miesięcy do złożenia wniosku) Spadek -darowizna 5,5 ha Kontynuuje naukę Wniosek z załącznikami Zakup (przed złożeniem WNIOSKU_do wymaganego limitu) np.5 ha UWAGA: W chwili złożenia wniosku gospodarstwo posiada powierzchnię co najmniej równą średniej wojewódzkiej. Uzupełnienie powierzchni do średniej krajowej – tylko w województwach, w których średnia powierzchnia jest mniejsza od średniej krajowej NOWOŚĆ: Projekt zmiany – uzupełni powierzchnię do średniej krajowej w okresie 3 lat od momentu doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy

Wysokość pomocy : zł PROJEKT zmian Gospodarstwo rolne beneficjenta: Ma powierzchnię użytków rolnych nie mniejszą niż średnia w danym województwie i nie większą niż 300 ha. Jeżeli średnia wojewódzka jest niższa od średniej krajowej, wówczas obowiązuje średnia krajowa, Stanowi lub będzie stanowiło własność beneficjenta lub dzierżawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub użytkowanie wieczyste, Spełnia standardy w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt w gospodarstwie lub dostosuje się do tych standardów w ciągu 3 lat od rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej i utrzyma je do 5 lat od wypłaty pomocy. PROJEKT zmian PROJEKT zmian 41 41

Przy ustalaniu powierzchni gospodarstwa uwzględniamy średnią powierzchnię gruntów rolnych w kraju, w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy 42 42

JAKIE ZMIANY PLANUJE wprowadzić MRiRW ? PROPONOWANA ZMIANA PROGRAMU (ZAAKCEPTOWANE PRZEZ KOMISJĘ EUROPEJSKĄ dnia 22 czerwca 2009 ROKU) Jeśli przejmowane gospodarstwo położone jest w województwie, w którym średnia wojewódzka jest niższa niż średnia krajowa, a gospodarstwo ma powierzchnię nie mniejszą niż średnia w danym województwie ale niższą niż średnia krajowa, pomoc może zostać przyznana pod warunkiem, że wnioskujący zobowiąże się do zwiększenia powierzchni gospodarstwa do poziomu średniej krajowej w terminie 3 lat od momentu doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy.

JAKIE ZMIANY – cd. PROPONOWANA ZMIANA PROGRAMU (wynikająca z doświadczeń we wdrażaniu PROW): Podniesienie premii do wysokości PLN, Przyznanie premii gdy MR dzierżawi gospodarstwo od osób fizycznych, WIELKOŚĆ GOSPODARSTWA – w województwach gdzie średnia jest wyższa od średniej krajowej propozycja obniżenia wymogu do ŚREDNIEJ KRAJOWEJ, Rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej – dzień rozwiązania/wygaśnięcia umowy dzierżawy, jeśli MR przejął gospodarstwo w drodze spadku i wciągu 12 miesięcy przekazał je w dzierżawę- w formie aktu notarialnego lub z datą pewną.

Czy osoba, której nie przyznano pomocy w ramach PROW może wystąpić z ponownym wnioskiem o „przyznanie pomocy” MR? MOŻE - jeśli nie dokonała czynności związanych z rozpoczęciem działalnosci rolniczej - przejęcie gospodarstwa - przyznanie płatności bezpośrednich, - prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, - posiadanie zwierząt, które podlegały zgłoszeniu do rejestru ...., - wystąpienie o pomoc w ramach SAPARD, PROW, SPO, otrzymanie kredytu preferencyjnego, - ubezpieczenie jako rolnik lub małżonek rolnika, lub w zakresie działów specjalnych. 45

Kiedy należy spełnić podstawowe wymagania !!!!!! „KANDYDAT NA MŁODEGO ROLNIKA” WYKSZTAŁCENIE 3 lata od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy 180 dni od doręczenia decyzji, 3 lata od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy _ projekt Powierzchnia gospodarstwa Samodzielne prowadzenie gosp. 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy Zachowane do 5 lat od dnia wypłaty pomocy Własność – bez współwłasności/ współposiadania (z wyjątkiem małżeńskiej) 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy Ochrona środowiska, higiena, utrzymanie zwierząt Do upływu 3 lat od wejście w posiadanie nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych co najmniej 1 ha 46

Kiedy muszą spełnić podstawowe wymagania – osoby, które przejęły gospodarstwo w drodze spadku lub darowizny WYKSZTAŁCENIE 3 lata od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy Powierzchnia gospodarstwa od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy 3 lata _ projekt rozporządzenia Samodzielne prowadzenie gosp. 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy Zachowane do 5 lat od dnia wypłaty pomocy Własność – bez współwłasności/ współposiadania (z wyjątkiem małżeńskiej) UWAGA_OSOBY, które nabyły gruntu w drodze spadku – 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy Ochrona środowiska, higiena, utrzymanie zwierząt Do upływu 3 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej 47

Wniosek nie spełnia wymogów formalnych – uzupełnienie 21 dni
Ułatwianie startu młodym rolnikom PROCEDURY Wniosek nie spełnia wymogów formalnych – uzupełnienie 21 dni Decyzja ARiMR Z zastrzeżeniem dopełnienia w terminie 180 dni – nabycie gospodarstwa i rozpoczęcie działalności (NIE – jeśli spełnia w chwili złożenia wniosku) O/R ARiMR 90 dni (2008 r – 120 dni) Decyduje kolejność złożenia wniosków Spełniono warunki Wypłata premii 60 dni Wniosek z załącznikami Wniosek o płatność Dodatkowe zobowiązania W ciągu 3 lat (od wypłaty) zrealizuje w gospodarstwie inwestycje odpowiadające wartości 70% kwoty otrzymanej pomocy !!!!!!!!! KŁANIA SIĘ MODERNIZACJA GOSPODARSTW ROLNYCH 180 dni nabycie gospodarstwa, podjęcie samodzielnego prowadzenia ubezpieczenie w KRUS wpis do ewidencji producentów 48 48

Co obejmują wydatki na inwestycje : Koszty określone jako kwalifikowalne w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” Zakup gruntów rolnych, które przez okres 5 lat od dnia wypłaty pomocy beneficjent będzie wykorzystywał do działalności rolniczej w gospodarstwie, Zakup zwierząt hodowlanych stanowiących stado podstawowe – związany z rozpoczęciem produkcji zwierzęcej w gospodarstwie lub postępem genetycznym w zakresie prowadzonej produkcji Za wydatki na inwestycje nie uznaje się wydatków poniesionych przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy 49

NIE WYWIĄZALIŚMY SIĘ z obowiązków W TERMINIE – zwrot pomocy
Ułatwianie startu młodym rolnikom UDOKUMENTOWANIE poniesionych wydatków na inwestycje w gospodarstwie (70% premii_zgodnie z założeniami biznes planu) Faktury, dokumenty księgowe o równoważnej wartości lub inne dokumenty potwierdzające poniesione wydatki (potwierdzone za zgodność przez notariusza lub pracownika ARiMR); Oświadczenie, że zakupy nie zostały dokonane na podstawie umowy zawartej z małżonkiem, wstępnym lub zstępnym beneficjenta ani wstępnym lub zstępnym małżonka beneficjenta NIE WYWIĄZALIŚMY SIĘ z obowiązków W TERMINIE – zwrot pomocy 25% TERMIN: po zrealizowaniu każdej inwestycji i nie później niż w terminie do dnia 31 stycznia roku następującego po roku, w którym ta inwestycja została zrealizowana. PAMIĘTAJMY – nie później niż do upływu 3 lat od dnia wypłaty pomocy wniosek WYPŁATA 2 rok 1 rok _N 31 styczeń N + 1 3 rok 31 styczeń N + 3

NIE WYWIĄZALIŚMY SIĘ z obowiązków W TERMINIE – zwrot pomocy
Ułatwianie startu młodym rolnikom INNE ZOBOWIĄZANIA: (wobec ARiMR) Zaświadczenie z właściwego oddziału KRUS o okresach podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy i w pełnym zakresie jako rolnik - w terminie 60 dni od dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pomocy; Dokumenty potwierdzające uzupełnienie wykształcenia (jeśli dotyczy) - w terminie 60 dni od dnia upływu 3 lat od dnia wydania decyzji o przyznaniu pomocy; Sprawozdanie z realizacji biznes planu zgodnie ze wzorem udostępnionym przez ARiMR - w terminie 60 dni od dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pomocy; Ankieta monitorująca sporządzona zgodnie ze wzorem udostępnionym przez ARiMR - na żądanie ARiMR NIE WYWIĄZALIŚMY SIĘ z obowiązków W TERMINIE – zwrot pomocy 25% 10% 5%

100% 25% Ułatwianie startu młodym rolnikom PAMIĘTAJMY !!!!!!!!!!!
NIE SPEŁNIŁEM WARUNKÓW OKREŚLONYCH W UMOWIE – zwrot pomocy: 100% Samodzielne prowadzenie gospodarstwa – do 5 lat od wypłaty pomocy; Realizacja założeń biznes planu – do 5 lat od wypłaty pomocy: określona struktura produkcji, wydatkować w ciągu 3 lat – 70% pomocy, osiągnąć nadwyżkę co najmniej 4 ESU Podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników (KRUS) – 3 lata od wypłaty pomocy; Uzupełnić wykształcenie (jeśli dotyczy) – 3 lata od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy; Umożliwić przeprowadzenie kontroli na miejscu lub dokumentów; Przechowywać dokumenty – 5 lat od dnia wypłaty pomocy UZUPEŁNIENIE POWIERZCHNI GOSPOD. 25% Powierzchnia gospodarstwa nie mniejsza niż średnia w województwie i nie większa niż 300 ha; Gospodarstwo nie będzie stanowiło przedmiotu współwłasności lub współposiadania (z wyjątkiem małżeńskiej); Spełnienie określonych w odrębnych przepisach wymagań w zakresie ochrony środowiska higieny i warunków utrzymania zwierząt – 3 lata od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa do dnia upływu 5 lat od wypłaty pomocy; MOŻĘMY wystąpić do ARiMR o wyrażenie zgody (jeśli spełniamy pkt. b i c) na zmianę założeń biznes planu (struktura produkcji) lub wydłużenie okresu jego realizacji - jeśli zmiany przekraczają powyżej 30% (składamy wniosek i musimy uzyskać stosowną DECYZJĘ)

Jakie środki finansowe : 420 mln Euro Młody rolnik projektów Średnio w roku ok wniosków 53 53

Oś 1 Renty strukturalne 3

Rozporządzenie MRiRW z dnia 19 czerwca 2007 r.
Renty strukturalne Podstawa prawna : Rozporządzenie MRiRW z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Renty strukturalne” objętego PROW na lata Dz. U. Nr 109, poz. 750 1 Rozporządzenie MRiRW z dnia 27 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ... Dz. U. Nr 140, poz. 990 2 Rozporządzenie MRiRW z dnia 31 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie…… Dz. U. Nr 168, poz. 1182 3 Rozporządzenie MRiRW z dnia 13 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie … Dz. U. Nr 108, poz. 693 4 Rozporządzenia MRiRW z dnia 18 listopada 2008 r. zmieniające ..Dz.U. Nr 210, poz. 1325 5 Rozporządzenia MRiRW z dnia 25 marca 2009 r. zmieniające ..Dz.U. Nr 51, poz. 416 6 7 Projekt Rozporządzenia MRiRW z dnia ……………………….. zmieniające …………………………………...

Renty strukturalne PROCEDURY – z dnia 25.03.2009 roku
OGŁOSZENIE NABORU WNIOSKÓW – na stronie internetowej ARiMR oraz jednym dzienniku o zasięgu krajowym i w jednym dzienniku o zasięgu regionalnym. OKREŚLA TERMIN ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA WNIOSKÓW – nie może być dłuższy niż 10 dni DZIEŃ ROZPOCZĘCIA SKŁADANIA WNIOSKÓW – nie wcześniej niż 30 dni po OGŁOSZENIU

Renty strukturalne PAMIĘTAJMY !!!!!! Informacje ogólne
CO NALEŻY ROZUMIEĆ POD POJĘCIEM DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZA: „Produkcja roślinna lub zwierzęca, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego i reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin ozdobnych i grzybów uprawnych, sadownictwo, hodowlę i produkcję materiału zarodowego ssaków, ptaków i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb”.

! Renty strukturalne Kto może korzystać ze wsparcia:
Jest w wieku przedemerytalnym (ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego) Podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników Prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym będącą jego własnością (lub jego współmałżonka) na własny rachunek przez okres co najmniej 10 lat, bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc i w okresie ostatnich 10 lat podlegał przez okres co najmniej 5 lat ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu Zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3 ha użytków rolnych albo 1 ha użytków rolnych w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie: małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim ! Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 6 ha użytków rolnych albo 3 ha użytków rolnych w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie: małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim

! ! Przekazanie gospodarstwa
NASTĘPCA – jeżeli do dnia wydania DECYZJI o przyznanie RS została wypłacona premia w ramach „Ułatwianie startu młodym rolnikom” Nie ukończył 40 lat Po raz pierwszy podejmuje się prowadzenia gospodarstwa rolnego Posiada odpowiednie kwalifikacje rolnicze do prowadzenia działalności rolniczej Przedłoży plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa rolnego (KOPIA PRG- z działania „MR”). NA POWIĘKSZENIE jednego gosp. Jest producentem rolnym, który nie ukończył 50 roku życia Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej Powierzchnia gospodarstwa po powiększeniu nie może być mniejsza niż średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w kraju. W przypadku przekazania gospodarstwa rolnego o powierzchni większej niż 10 ha, wielkość gospodarstwa POWIĘKSZANEGO musi być większa od gospodarstwa przekazywanego o co najmniej 10% ! UWAGA, NOWOŚĆ: Jeśli następca stara się o uzyskanie wsparcia dla MR – może je uzupełnić w ciągu 3 lat Gospodarstwo musi być przekazane w całości w sposób trwały (nie licząc działki, którą producent rolny może pozostawić sobie na potrzeby własne). Powierzchnia przekazanego gospodarstwa na rzecz następcy nie może być mniejsza niż średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w kraju !

Renty strukturalne Wniosek RS Mam 55 lat
„UZUPEŁNI” jeśli potrzebne – w ciągu 3 lat Wykształcenie Następca Uczestniczy w działaniu „Ułatwianie startu młodym rolnikom” Wniosek RS Mam 55 lat Na powiększenie innego gospodarstwa Gospodarstwo po przekazaniu osiągnie wielkość nie mniejszą niż średnia wielkość gospodarstwa w kraju, przy czym po przekazaniu musi być większe od gospodarstwa przejmowanego o co najmniej 10% - w przypadku, gdy przekazywane jest gospodarstwo powyżej 10 ha

Renty strukturalne NASTĘPCA: (jak to będzie funkcjonowało) 61 Wniosek
RS 10,5 ha Postanowienie Kierownika BP ARiMR PRZEKAZANIE 9 miesięcy DECYZJA Kierownika BP ARiMR 180 dni 10,5 ha PRZEJĘCIE 60 dni Decyzja Dyrektora O/R ARiMR warunkowa Wniosek MR Darowizna 10,5 ha Wniosek o płatn. 61

Jakie środki finansowe : 2.187,6 mln Euro 2.549,6 mln EURO w tym ok. 67% na zobowiązania PROW tj. ( beneficjentów) wniosków 2007 i 2008 – przyjęto wnioski WYDANE DECYZJE ok Renty strukturalne wniosków/ 7 lat , rocznie około beneficjentów

Renty strukturalne DODATKOWE KRYTERIA WYBORU WNIOSKÓW:
(Uchwała Komitetu Monitorującego PROW) Wielkość przekazywanego gospodarstwa – maksymalnie 50 pkt. Wielkość tworzonego gospodarstwa – maksymalnie 40 pkt. Przekazanie gospodarstwa na rzecz osoby poniżej 40 roku życia – 5 pkt., Przekazanie następcy gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej średniej krajowej – 5 pkt., KOLEJNOŚĆ – według uzyskanej ilości pkt.: Począwszy od najwiekszej ilości punktów; W przypadku takiej samej ilości pkt decyduje wielkość przekazywanego gospodarstwa; W przypadku takiej samej ilości pkt w dalszej kolejności decyduje wielkość tworzonego gospodarstwa jw. – decyduje termin złożenia wniosku

! Poziom wsparcia: Okres wypłaty pomocy – do osiągnięcia wieku 65 lat
Dla osoby składającej wniosek = zł Dodatek na małżonka = zł Jeżeli przekazujemy gospodarstwo powyżej 10 ha użytków rolnych osobie, która nie przekroczyła 40 roku życia RS zwiększa się o 102 zł ! Okres wypłaty pomocy – do osiągnięcia wieku 65 lat Jakie to pieniądze: podstawa – najniższa emerytura w 2009 r. – 675,10 zł 2008 ROK 150% x 636,29 zł = 954,44 zł 250% x 636,29 zł = 1.590,73 zł maksimum (+15%) = 1.686,17 zł 1.013 zł 676 zł 102 zł MAKSYMALNIE = zł

Nie spełnia kryteriów DECYZJA KIEROWNIKA o odmowie przyznania RS
Renty strukturalne ROZPATRYWANIE, WYDAWANIE POSTANOWIEŃ I DECYCJI ORAZ WYPŁATA RS Nie spełnia kryteriów DECYZJA KIEROWNIKA o odmowie przyznania RS 40 dni Weryfikacja 7 dni LISTY (wojewódzkie) z kolejnością wniosków, które mieszczą się w limicie Kompletny wniosek z załącznikami 14 dni ustalenie pkt., które mieszczą się w limicie, informacja do Prezesa jw.. przesłanie wniosków do BP ARiMR Po 60 dniach Kierownik BP ARiMR przekazuje wnioski do OR 20 dni od ogłoszenia listy POSTANOWIENIE KIEROWNIKA 9 miesięcy Przekazanie gospodarstwa i zaprzestanie działalności rolniczej Wniosek z załącznikami o przekazaniu .... 30 dni DECYZJA KIEROWNIKA WYPŁATA RS – od miesiąca, w którym zostały spełnione wszystkie warunki do jej przyznania – co miesiąc, termin podany jest w decyzji

Jak to jest z okresem otrzymywania RS ?
Wiek emerytalny: K – 60 lat M – 65 lat Mężczyzna Renta strukturalna 55 lat Emerytura 65 lat Kobieta Renta strukturalna do 60 lat Emerytura Emerytura RS powyżej 60 lat

WPISU DO EWIDENCJI PRODUCENTÓW
Renty strukturalne Komu przyznaje się RS Jeżeli rolnik pozostaje w związku małżeńskim, a warunki do ubiegania się o przyznanie RS spełniają oboje małżonkowie, RS przyznaje się tylko jednemu z nich. Jeżeli rolnik nie spełnia warunków do uzyskania RS lub nie ubiega się o nią, RS przyznaje się jego małżonkowi, jeżeli małżonek spełnia wszystkie warunki przewidziane dla rolnika określone w rozporządzeniu z wyjątkiem: WPISU DO EWIDENCJI PRODUCENTÓW

Składa wniosek o przejęcie RS
Renty strukturalne Uprawnienia małżonka do RS, w razie śmierci współmałżonka Małżonkowi uprawnionemu do RS, w razie śmierci tego uprawnionego, przyznaje się RS na okres nie dłuższy jednak niż do dnia, do którego RS pobierałby uprawniony, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki: Przekazane gospodarstwo rolne stanowiło źródło utrzymania dla obojga małżonków, Małżonek uprawnionego do RS: ukończył 55 lat lecz nie osiągnął wieku emerytalnego i nie ma ustalonego prawa do emerytury i renty, nie prowadzi działalności rolniczej Składa wniosek o przejęcie RS

Renty strukturalne Kiedy nie przysługuje RS ? 2007-2013
Renta strukturalna nie przysługuje, jeżeli w skład przekazywanego gospodarstwa rolnego wchodzą użytki rolne przejęte w trybie (RS – PROW ) albo w trybie niniejszego rozporządzenia, chyba że rolnik prowadził działalność rolniczą na tych gruntach co najmniej 5 lat. RS co najmniej 5 lat

Renty strukturalne Uprawniony do RS nabywa prawo do RENTY
Zawieszenie lub zmniejszenie RS Uprawniony do RS nabywa prawo do RENTY – wypłaca się RS jeśli wycofa wniosek o przyznanie renty w terminie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Małżonek uprawnionego do RS pobierający (+676 zł) nabywa prawo do EMERYTURY lub RENTY, lub podejmie pracę zarobkową podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia ubezpieczeń społecznych, z wyłączeniem prowadzenia POZAROLNICZEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ – RS zmniejsza się o kwotę tego zwiększenia

Renty strukturalne Uprawniony do RS jest zatrudniony lub wykonuje inną pracę zarobkową polegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem prowadzenia POZAROLNICZEJ DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ – wypłata RS ulega zwieszeniu od miesiąca zaistnienie tej okoliczności Zawieszenie lub zmniejszenie RS - cd Uprawniony do RS lub jego małżonek podejmie prowadzenie działalności rolniczej jako właściciel (współwłaściciel) lub posiadacz (współposiadacz) gospodarstwa rolnego, z zastrzeżeniem – wypłata RS ulega zwieszeniu od miesiąca zaistnienie tej okoliczności

Renty strukturalne Zawieszenie lub zmniejszenie RS - cd WAŻNE !
KONSEKWENCJE !

Renty strukturalne Kiedy składamy wniosek o RS ?
WNIOSEK O PRZYZNANIE RS: po ukończeniu 55 lat i nie później niż 12 miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego WNIOSEK O PRZEJĘCIE RS (śmierć uprawnionego) miesiąc przed osiągnięciem wieku emerytalnego PRZEJĘCIE RS –śmierć uprawnionego M 64 lata 59 lat K UBIEGAMY SIĘ O RS - ROLNIK lub jego MAŁŻONEK 65 lat 60 lat 55 lat Pamiętajmy o tym, jeżeli umiera wnioskodawca – mąż, to żona może złożyć wniosek jeżeli nie przekroczyła wieku 59 lat i 11 miesięcy

Renty strukturalne Co należy zrobić w chwili składania wniosku ? Sekcję V wniosku wypełnia się zawsze w przypadku zaznaczenia na stronie 1 w polu nr 07 kwadratu nr 2 – czyli wówczas gdy wnioskodawca jest żonaty/zamężna. Czy z renty strukturalnej może skorzystać małżonek, który w chwili składania wniosku nie ukończył 55 lat ? Tak, jeśli spełni wszystkie warunki określone w rozporządzeniu Zwiększenie o dodatek dla małżonka przyznaje się na wniosek uprawnionego do RS

Renty strukturalne Dotychczasowa ilości złożonych wniosków : 2007 rok:
od: 25 czerw. do: 20 sierpnia 8.882 wnioski 2008 rok: Od: – 7.200 WNIOSKÓW

Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów
4 76 76

KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW
BENEFICJENCI Rolnicy i posiadacze lasów, którzy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej posiadają: • gospodarstwo rolne (w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku otrzymali ostateczną decyzję o przyznaniu płatności bezpośredniej lub wypłatę płatności bezpośredniej albo, na postawie przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu cukru – ostateczną decyzję o przyznaniu jednolitej płatności obszarowej lub wypłatę jednolitej płatności obszarowej) lub • las (w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku byli podatnikiem podatku leśnego, na podstawie przepisów o podatku leśnym) 77 77

Kryteria dostępu: 1. W roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy: - otrzymała na podstawie przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego albo przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i płatności cukrowej, ostateczną decyzję o przyznaniu płatności bezpośredniej lub wypłatę płatności bezpośredniej albo, na postawie przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu cukru – ostateczną decyzję o przyznaniu jednolitej płatności obszarowej lub wypłatę jednolitej płatności obszarowej, - była podatnikiem podatku leśnego, na podstawie przepisów o podatku leśnym 2. Posiada numer identyfikacyjny – nadany w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. 3. Prowadzi działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej albo w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej 4. Nie podlega wykluczeniu z ubiegania się o przyznanie pomocy na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 78 78

Kryteria dostępu: (cd) 5. Zawarła umowę w formie pisemnej z uprawnionym podmiotem doradczym (UPD) albo złożyła wobec ARiMR zobowiązanie do zawarcia umowy o świadczenie przynajmniej: • usługi kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz usługi polegającej na ocenie gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia zasad bhp wymienionych w załączniku nr 1 i w wysokości określonej według stawek wskazanych w tym załączniku lub • jednej z usług doradczych, wymienionych w załączniku nr 2 i w wysokości określonej według stawek wskazanych w tym załączniku 6. Skorzysta z usług doradczych przed upływem 12 miesięcy od dnia, w którym decyzja w sprawie przyznania pomocy stała się ostateczna. ?

Koszty kwalifikowalne: Koszty poniesione za wykonanie usług doradczych wyszczególnionych w UMOWIE (z UPD) co najmniej jednej z usług doradczych wymienionych w załączniku nr 1 lub 2 – koszty tych usług liczone według zryczałtowanych stawek w wysokości określonej w tych załącznikach. Do kosztów kwalifikowalnych nie zalicza się podatku VAT. Wysokość pomocy wynosi 80% udokumentowanych kosztów kwalifikowalnych. Wnioskodawca może się ubiegać o przyznanie pomocy na wybrane rodzaje usług doradczych OKREŚLONYCH W ZAŁĄCZNIKU 1 LUB 2, wyłącznie jeden raz na dany rodzaj usług doradczych w okresie objętym PROW 80 80

W wysokości nieprzekraczalnej stawek wskazanych w załącznikach nr 1 lub 2 - NOWOŚĆ Katalog usług doradczych wraz ze zryczałtowanymi stawkami za ich świadczenie określa Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Proponowane usługi: Ocena stanu dostosowania gospodarstwa rolnego do wymogów wzajemnej zgodności oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy Opracowanie kompleksowego „Planu dostosowania gospodarstwa rolnego do wymogów wzajemnej zgodności” 81 81

Katalog usług: PRODUKCJA ROŚLINNA: Załącznik 1 OPŁATY:
OCENA = PLN BRUTTO (+22%) = PLN OPŁATY: DOTACJA (80%) = PLN WNIOSKODAWCA = PLN - 20% KK + VAT Katalog usług: Załącznik 1 PRODUKCJA Z, RiZ: OCENA = PLN BRUTTO (+22%) = PLN OPŁATY: DOTACJA (80%) = PLN WNIOSKODAWCA = PLN - 20% KK + VAT 82 82

Katalog usług: Załącznik 2 83 83

Jeżeli usługi doradcze objęte umową nie zostały zrealizowane przez uprawniony podmiot doradczy do dnia upływu terminu złożenia wniosku o płatność (12 miesięcy od dnia, w którym decyzja o przyznaniu pomocy stała się ostateczną) wnioskodawca składa wniosek o płatność w kolejnym roku kalendarzowym, ale nie później niż w terminie 24 miesięcy od dnia, w którym decyzja o przyznaniu pomocy stała się ostateczną

Maksymalna kwota pomocy: 1.500 EURO – w okresie 2007 – 2013 (PROW) Wyłącznie „jeden raz” w okresie objętym PROW na dany rodzaj usług doradczych wymienionych w załączniku 1 lub 2 ! ? Wnioskodawca składa wniosek o przyznanie pomocy raz w danym roku kalendarzowym

Ogłoszenie Prezesa ARiMR o możliwości składania wniosków
Jak to będzie funkcjonowało-procedury Ogłoszenie Prezesa ARiMR o możliwości składania wniosków Wykonanie usługi DORADCZEJ i złożenie wniosku Realizacja umowy z UPD 12 mies. Wniosek „o przyznanie pomocy” z załącznikami Kierownik biura powiatowgo ARiMR 60 dni Decyzja o „przyznaniu pomocy” Wniosek „o PŁATNOŚĆ” z załącznikami 60 dni Decyzja o „wypłacie pomocy” 60 dni WYPŁATA BENEFICJENT Jeżeli „dokonał zapłaty” za wykonaną usługę PRZEJĘCIE płatności przez ARiMR „pokryłem 20% kosztów usługi” DOŁĄCZAMY umowę z „Uprawnionym Podmiotem Doradczym o przejęcie należności przez ARiMR WPŁATA należności na konto „UPD” 86 86

Modernizacja gospodarstw rolnych
5 87

Jak to było w 2007 roku ? Modernizacja gospodarstw rolnych
Rozpoczęcie przyjmowania wniosków: 9 listopada 2007 r. Zakończenie przyjmowania wniosków: 12 listopada 2007 r.-w 14 województwach, w 4 województwach zakończono: - 21 listopada 2007 – podkarpackie - 22 listopada 2007 – łódzkie - 28 listopada 2007 – małopolskie - 13 grudnia lubelskie Do r. – przyjęto wnioski 88

Liczba złożonych wniosków
Modernizacja gospodarstw rolnych Jak to było w 2009 roku ? Przyjmowanie wniosków: 21 – 28 kwietnia 2009 r. Lp. Województwo Liczba złożonych wniosków 1 Dolnośląskie 801 2 Kujawsko-pomorskie 2 328 3 Lubelskie 1 573 4 Lubuskie 556 5 Łódzkie 1 511 6 Małopolskie 738 7 Mazowieckie 3 899 8 Opolskie 797 9 Podkarpackie 468 10 Podlaskie 2 154 11 Pomorskie 1 107 12 Śląskie 436 13 Świętokrzyskie 1 091 14 Warmińsko-mazurskie 1 294 15 Wielkopolskie 5 095 16 Zachodniopomorskie 1 015 Razem 24 863 Losowanie kolejności rozpatrywania wniosków: 26 maja 2009 r. 89

90

Jak to będzie do 2013 r. ? Modernizacja gospodarstw rolnych NOWOŚĆ:
Dodatkowe środki finansowe (ok EURO z tzw. „nowych wyzwań” przeznaczone na restrukturyzację sektora mleczarskiego- czeka na akceptację KE) 91

ZAKRES DZIAŁANIA: Pomoc jest udzielana na inwestycje dotyczące modernizacji lub rozwoju produkcji roślinnej lub zwierzęcej. Operacje mogą dotyczyć produkcji produktów żywnościowych jak i nieżywnościowym (w tym wykorzystywanych do produkcji energii odnawialnej), a także przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych Potencjalni odbiorcy pomocy Osoby fizyczne, osoby prawne, spółka osobowa, wspólnicy spółki cywilnej cywilnych prowadzący działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej OSOBA PRAWNA: stowarzyszenie rejestrowe, spółdzielnia, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe (w tym ODR, CDR) SPÓŁKA OSOBOWA: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna 92

Zakres pomocy : 1. Budowa lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli służących prowadzeniu działalności rolniczej 2. Zakup lub instalacja maszyn, urządzeń, w tym sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu prowadzonej działalności rolniczej 3. Zakładanie i modernizacja sadów lub plantacji wieloletnich (z wyłączeniem plantacji choinek, wiśni, malin, truskawek, porzeczek oraz roślin na cele energetyczne) 4. Zakup, instalacja lub budowa elementów infrastruktury technicznej wpływającej bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej, przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej 5. Zakup patentów, licencji, w tym licencji na oprogramowanie 6. Usługi związane z przygotowaniem dokumentacji technicznej lub ekonomicznej dotyczącej projektu oraz nadzoru technicznego, związanego z realizacją projektu: poniesione po 1 stycznia 2007 roku w wysokości nie przekraczającej 10% pozostałych kosztów kwalifikowanych 93

Wysokość pomocy: Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW , nie może przekroczyć zł Do realizacji mogą być przyjęte projekty, których wysokość kosztów kwalifikowanych będzie wynosiła powyżej zł Ograniczenie nie dotyczy projektów obejmujących wyłącznie wyposażenie gospodarstwa rolnego w urządzenia do składowania nawozów naturalnych lub projektów związanych z dostosowaniem do norm wspólnotowych 94

Poziom wsparcia młodzi rolnicy – 50% maksymalny poziom pomocy – 40%
dla gospodarstw położonych na obszarach górskich, innych terenach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, obszary objęte siecią NATURA 2000 oraz obszarach, na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej – 50% młodzi rolnicy na terenach jw. – 60% 95

Przedsięwzięcie można realizować w 2 etapach
1 Etap w planie 2 Podpisanie umowy w O/R ARiMR Wniosek o płatność Realizacja - 1 etap Wniosek o płatność W 1 etapie – 24 mies. od podpisania umowy Nie mniej niż 25% wartości projektu 2 etap – 36 mies. od podpisania umowy (nie później niż 30 czerwca 2015) Realizacja - 2 etap Zakończenie projektu Pierwszy wniosek o płatność – 12 mies od zawarcia umowy Ostateczny termin złożenia wniosku o płatność – 30 czerwca 2015 roku 96

N O W O Ś C I - planowane Dodatkowe środki finansowe: UE – Euro Krajowe – Euro RAZEM = Euro Projekty dotyczące restrukturyzacji gospodarstw mleczarskich (rozwój produkcji mleka lub reorientacja w związku z zaprzestaniem produkcji mleka). Projekty dla gospodarstw posiadających kwoty mleczne na inwestycje poprawiające wyniki ekonomiczne w drodze rozwoju/modernizacji produkcji lub zmianę kierunku produkcji Podniesienie o +10% dofinansowania inwestycji dla projektów dotyczących WSPÓLNEGO UŻYTKOWANIA MASZYN w ramach sektora mleczarskiego Dodatkowe środki w MGR: (Uchwała Komitetu Monitorującego z r.)

Wspólne użytkowanie maszyn
Obecnie trwa proces zmiany przepisów krajowych w celu umożliwienia co najmniej 2 osobom fizycznym wspólnego ubiegania się o pomoc na zakup nowych maszyn lub urządzeń. CEL: wsparcie przede wszystkim mniejszych gospodarstw, w których z ekonomicznego punktu widzenia, ze względu na zbyt mały areał, czy określoną strukturę produkcji, nie jest uzasadnione kupowanie nowoczesnej, wydajnej maszyny wyłącznie na potrzeby jednego gospodarstwa. O pomoc będą mogły wystąpić wspólnie osoby fizyczne, które zostały wskazane w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich jako beneficjenci przedmiotowego działania, oraz które spełniają wszystkie warunki przyznania pomocy, określone w tym działaniu dla osób fizycznych.

Wspólne użytkowanie maszyn Poziom wsparcia
+ 10% jeśli operacja będzie dotyczyła restrukturyzacji sektora mleczarskiego (propozycja czeka na akceptację KE)

PROJEKT NOWYCH ZASAD USTALANIA KOLEJNOŚCI ROZPATRYWANIA WNIOSKÓW
Nowy nabór- sposób określania kolejności przysługiwania pomocy PROJEKT NOWYCH ZASAD USTALANIA KOLEJNOŚCI ROZPATRYWANIA WNIOSKÓW Obecnie trwa proces zmiany przepisów krajowych w celu wprowadzenia nowego sposobu określania kolejności przysługiwania pomocy. (Uchwała Komitetu Monitorującego z r.) Kolejność ustalana będzie przy zastosowaniu kryteriów wyboru operacji. Każdej operacji będzie przyznana określona liczba punktów. Jeśli co najmniej dwie operacje otrzymają tyle samo punktów- zastosowane zostaną dodatkowe preferencje. UWAGA! Zachowana zostanie możliwość złożenia wniosku o przyznanie pomocy: przesyłką rejestrowaną nadaną w placówce pocztowej operatora publicznego za pośrednictwem biur powiatowych ARiMR.

CO BĘDZIE DECYDOWAĆ o liczbie punktów:
Wpływ operacji na wzrost wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) Wielkość ekonomiczna gospodarstwa – ESU Dodatkowe punkty dla osób fizycznych wspólnie składających wniosek na zakup nowych maszyn lub urządzeń Dla gospodarstw WUM – średnia arytmetyczna z wielkości ekonomicznej gospodarstw będących w posiadaniu członków WUM. W których województwach wykorzystano limit środków: LUBUSKIE, PODLASKIE, POMORSKIE, WARMIŃSKO-MAZURSKIE, ZACHODNIO-POMORSKIE, KUJAWSKO-POMORSKIE, OPOLSKIE, WIELKOPOLSKIE.

Punkty przyznawane będą w następujący sposób:
Modernizacja gospodarstw rolnych Punkty przyznawane będą w następujący sposób: dla operacji – wpływających na wzrost wartości dodanej (GVA) 102

dla operacji, które nie wpływają na wzrost wartości dodanej (GVA) Lp. Wyszczególnienie Liczba punktów 1 ESU od pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 16 ESU, pozostałe proporcjonalnie do 0 pkt dla 4 ESU 2 ESU od pkt. Przy czym 5 pkt przyznaje się dla 28 ESU (środek tego przedziału), pozostałe proporcjonalnie - 4 pkt dla wartości ESU skrajnych 3 ESU od pkt. Przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 40 ESU, dla pozostałych wartości proporcjonalnie mniej, 70 ESU - 0 pkt. powyżej 70 ESU 0 pkt.

Dodatkowe punkty dla WUM Dodatkowo, jeżeli o pomoc na zakup maszyn albo urządzeń do wspólnego użytkowania występuje grupa osób fizycznych (WUM), punkty przyznaje się w zależności od wielkości ekonomicznej gospodarstwa, w następujący sposób: Lp. DODATKOWO - jeżeli występuje grupa (WUM): 1 co najmniej 4 ESU i mniej niż 16 ESU 5 pkt. 2 co najmniej 16 ESU i mniej niż 40 ESU 3 pkt. 3 co najmniej 40 ESU i mniej niż 70 ESU 1 pkt. 4 co najmniej 70 ESU 0 pkt.

Proporcjonalnie mniej Proporcjonalnie mniej
Modernizacja gospodarstw rolnych 28 ESU 5 pkt. Proporcjon. mniej 4 pkt. 4 pkt. 0 pkt. Proporcjonalnie mniej 4 pkt. 0 pkt. Proporcjonalnie mniej 0 pkt 16 ESU 4 ESU 40 ESU 70 ESU DODATKOWO (WUM) + 16 ESU 4 ESU 40 ESU 70 ESU 5 pkt. 3 pkt. 1 pkt. 0 pkt

KOLEJNOŚĆ PRZYSŁUGIWANIA POMOCY
Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ PRZYSŁUGIWANIA POMOCY Decyduje liczba uzyskanych punktów – pierwsze z najwyższą liczbą punktów Jeżeli operacje uzyskały taką samą liczbę punktów: pierwsza w kolejności – podmiot, który nie zawarł żadnej umowy przyznającej pomoc w ramach działania MGR – PROW 2007 – 2013; jeśli nadal nie ustalono kolejności (np. wszystkie podmioty z tą samą liczbą punktów nie zawarły ww. umowy)– o kolejności decyduje wartość ESU, przy czym preferuje się niższą wartość ESU. 106

Wielkość kwoty mlecznej
Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ – gospodarstwa mleczarskie nabór wniosków w ramach tzw. nowych wyzwań (Dodatkowe środki) DECYDUJE – wielkość kwoty mlecznej Dla gospodarstw WUM – średnia arytmetyczna z wielkości indywidualnych kwot mlecznych będących w posiadaniu członków WUM. Lp. Wielkość kwoty mlecznej Liczba punktów OPERACJE: 1. Rozwijanie produkcji przez podmioty posiadające kwotę mleczną co najmniej kg 2. Rezygnują z produkcji mleczarskiej (posiadają kwotę mleczną od kg) 1 kg od pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla wartości kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 5 pkt dla wielkości równej kg 2 kg od pkt. przy czym 10 pkt przyznaje się dla wartości kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 9 pkt dla wielkości z krańca tego przedziału 3 kg od pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla kwoty mlecznej równej kg, dla pozostałych wielkości kwoty mlecznej - proporcjonalnie mniej do 5 pkt przy kg 4 powyżej kg 5 pkt. Uwaga! Punktacja jest niezależna od wcześniejszej, dotyczy wniosków realizujących tzw. nowe wyzwania w zakresie restrukturyzacji mleczarstwa. 107

KOLEJNOŚĆ – gospodarstwa mleczarskie (cd) OPERACJE: 1. Rozwijanie produkcji przez podmioty posiadające kwotę mleczną od kg 2. Rezygnują z produkcji mleczarskiej (posiadają kwotę mleczną co najmniej kg) 1 kg od pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 0 pkt dla wielkości równej kg 2 kg od pkt. przy czym 5 pkt przyznaje się dla wartości kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 4 pkt dla wielkości równej kg 3 kg od pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 0 pkt dla wielkości równej kg 4 powyżej kg 0 pkt. 108

DODATKOWO - jeżeli występuje grupa (WUM):
Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ – gospodarstwa mleczarskie (cd). Lp. DODATKOWO - jeżeli występuje grupa (WUM): 1 co najmniej kg i mniej niż kg 5 pkt. 2 co najmniej i mniej niż kg 3 pkt. 3 co najmniej i mniej niż kg 1 pkt. 4 co najmniej kg 0 pkt.

WYBÓR OPERACJI – wnioski MLEKO Decyduje liczba uzyskanych punktów – pierwsze z najwyższą liczbą punktów Jeżeli operacje uzyskały taką samą liczbę punktów: pierwsza w kolejności – decyduje powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie, preferuje się gospodarstwa z większą powierzchnią UR (dla WUM – średnia powierzchnia UR w gospodarstwach); jeśli nadal nie ustalono kolejności – decyduje wielkość kwoty mlecznej – począwszy od najmniejszej. 110

Możliwość wypłaty zaliczek –
Modernizacja gospodarstw rolnych DODATKOWA NOWOŚĆ: Możliwość wypłaty zaliczek – zmiana czeka na akceptację KE 111

INNE ZOBOWIĄZANIA - nowość
Modernizacja gospodarstw rolnych INNE ZOBOWIĄZANIA - nowość WAŻNE DLA BENEFICJENTÓW, którzy realizują operacje FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UE o wartości całkowitej powyżej EURO ( ,00 PLN): Musimy umieścić w miejscu realizacji operacji lub siedzibie tablicę informacyjną (zgodnie z wzorem określonym w „KSIĘDZE WIZUALIZACJI ZNAKU PROW NA LATA ”, po dniu zawarcia umowy, jednak nie później niż: do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną, albo w dniu złożenia wniosku o płatność, w ramach którego po raz pierwszy zostaną ujęte raty zapłacone tytułem wykonania umowy leasingu I EKSPONOWANE PRZEZ OKRES 5 LAT OD DNIA WYPŁTY POMOCY 112

WZÓR TABLICY INFORMACYJNEJ
Operacja mająca na celu: Operacja mająca na celu: ”Zakup maszyn i urządzeń rolniczych” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 113

Jakie środki finansowe : 1 779,932 mln Euro Dodatkowo – ,3 mln Euro Dla gospodarstw mleczarskich – rozwój, modernizacja, zmiana kierunku oraz podwyższone wsparcie (+10%) dla projektów dotyczących wspólnego użytkowania maszyn w ramach sektora mleczarskiego Przewidywana liczba projektów: 59.378 114

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej
6 115

Pierwszy nabór wniosków: od 23 kwietnia – 9 maja 2008 roku złożono – 818 wniosków ( w tym GPR – 13 wniosków) Drugi nabór wniosków: od 15 – 21 kwietnia 2009 roku złożono – 451 wniosków PODSUMOWANIE: wartość dotacji – 2.645,7 mln PLN ilość wniosków – 1.269

Cel działania: Poprawa konkurencyjności w sektorze przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, uwarunkowana: wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżaniem kosztów, rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, poprawa warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących i nowowprowadzanych norm wspólnotowych. 117

Zakres pomocy: Inwestycje służące modernizacji lub budowy zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi których celem jest: poprawa ogólnych warunków przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, dostosowanie do nowowprowadzanych norm wspólnotowych (tylko mikroprzedsiębiorstwa) 118

Poziom pomocy: MSP – maksymalnie 40 % większe przedsięb, - maksymalnie 25 % MSP - maksymalnie 50 %: 119

Sektory wspierane w ramach działania: Mleko (z wyjątkiem produkcji masła) Mięso Owoce i warzywa (z wyjątkiem produkcji napojów winopodobnych i winopochodnych) Zbóż (z wyjątkiem produkcji słodu) Ziemniaków Jaj Miodu Lnu i konopi Roślin oleistych i wysokobiałkowych Przetwórstwo produktów rolnych na cele energetyczne Usługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych Sprzedaż hurtowa produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roslin, mleka i wyrobów mleczrskich, zboża oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych 120

Preferencje dla grup producentów rolnych, wstępnie uznanych grup oraz organizacji producentów owoców i warzyw – przyjmowanie wniosków Mogą składać wnioski po upływie 14 dni od dnia podania do publicznej wiadomości o naborze wniosków Pozostałe podmioty mogą składać wnioski po upływie 42 dni od dnia podania do publicznej wiadomości o naborze wniosków Pomocą finansową objęte są projekty dotyczące sprzedaży hurtowej produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roślin, mleka i wyrobów mleczarskich, zboża, rzepaku oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych.

Potencjalni odbiorcy pomocy:
Osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, wykonujące działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych MSP (małe i średnie przedsięb.) Zatrudnienie do 250 prac. Sprzedaż do 50 mln Euro Aktywa do 43 mln Euro Przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 750 prac., lub obrót do 200 mln Euro Wysokość pomocy: Maksymalna wysokość przyznanej pomocy w okresie realizacji PROW jednemu beneficjentowi wynosi 20 mln PLN. Przedsiębiorstwa wielozakładowe na oddzielnych rozrachunkach – do 30 mln PLN. wielkość pomocy finansowej na realizację jednego projektu, nie może być niższa niż zł Proponowana zmiana: PREFERENCJE dla podmiotów, które realizują proces konsolidacji – maksymalnie 50 mln PLN Pozostałe podmioty – maksymalnie 10 mln PLN 122

Oś 1 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Scalanie gruntów Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi 7

POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY….. – SCALANIE GRUNTÓW

SCALANIE GRUNTÓW Starosta powiatu Beneficjent Zakres pomocy:
opracowanie dokumentacji geodezyjno – prawnej; zagospodarowanie poscaleniowe związane z organizacją przestrzeni produkcyjnej; koszty prac projektowych i przygotowawczych. Wysokość pomocy: będzie wynosiła do 100% kosztów kwalifikowalnych (bez VAT).

SCALANIE GRUNTÓW Pomoc może być przyznana na projekty:
Zgodne z ustawą z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów w szczególności poparte wystąpieniem do starosty ponad 50% właścicieli gospodarstw rolnych z projektowanego obszaru scalenia, lub których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia; Zgodne z wieloletnim programem inwestycyjnym; Dla których opracowano założenia do projektu scalenia gruntów; Dla których opracowano ocenę oddziaływania na środowisko.

SCALANIE GRUNTÓW Koszty kwalifikowalne (bez VAT)
1. OPRACOWANIE PROJEKTU SCALENIA, w tym: opracowanie projektu scalenia - dokumentacja geodezyjno-prawna (pomiary, oszacowanie wartości gruntów, projekt rozmieszczenia nowych działek, wyznaczenie nowych granic, sporządzenie ostatecznej dokumentacji geodezyjno-prawnej) 2. ZAGOSPODAROWANIE POSCALENIOWE, w tym: budowa lub przebudowa nowych dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań; korekty przebiegu oraz poprawy parametrów technicznych urządzeń melioracyjnych; likwidacja miedz, dróg, rekultywacja umożliwiająca ich uprawę mechaniczną; sporządzenie dokumentacji projektowo-kosztorysowej, obsługi geodezyjnej, nadzór budowlany 3. KOSZTY OGÓLNE, w tym: przygotowanie dokumentacji technicznej, analizy, nadzór urbanistyczny, budowlany, zarządzanie operacją

SCALANIE GRUNTÓW WARUNKI:
Koszty poniesione po złożeniu wniosku, OGÓLNE i opracowanie projektu scalenia – od r. PŁATNOŚĆ – bezgotówkowa; ROBOTY, DOSTAWY, USŁUGI: dotyczące zagospodarowania poscaleniowego – nabyte w trybie przepisów o zamówieniach publicznych (wszczętych po dniu złożenia wniosku); Nie obejmują operacji przeprowadzonych na obszarach NATURA 2000 oraz innych obszarach chronionych; Nie obejmuje zakupu maszyn i urządzeń służących do ich realizacji;

SCALANIE GRUNTÓW KOSZTY (na opracowanie projektu scalenia) NIE PRZEKRACZAJĄ: 500 Euro/1 ha – w województwie lubelskim, podkarpackim, małopolskim, śląskim, 350 Euro /1 ha – w pozostałych województwach. KOSZTY (wykonania prac poscaleniowych) NIE PRZEKRACZAJĄ: - 900 EURO/1 ha KURS EURO – według Europejskiego Banku Centralnego z dnia roku – PLN

GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI
Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zakres pomocy: koszty prac projektowych i przygotowawczych; koszty robót budowlano-montażowych; koszty wykupu gruntu pod inwestycje; koszt ten nie może stanowić więcej niż 10% całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Wysokość pomocy: będzie wynosiła do 100% kosztów kwalifikowalnych (bez VAT)

Pomoc może być przyznana na projekty: Zgodne z ustawą z PRAWO WODNE z dnia 18 lipca 2001r.: poparte wystąpieniem właścicieli gruntów o przeprowadzenie inwestycji w zakresie melioracji szczegółowych; dla których po zrealizowaniu projektu właściciele gruntów dokonają zwrotu 20% kosztów wykonania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych (określonych w końcowym raporcie z realizacji inwestycji); Dla których opracowano kosztorys inwestorski; Zgodne z ustawą PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA (ocena oddziaływania na środowisko); Zgodne z ustawą O OCHRONIE PRZYRODY (nie powodują pogorszenia siedlisk, uzyskały decyzję wojewody w zakresie prowadzenia robót na ternach o walorach krajobrazowych i ekologicznych …..).

Koszty kwalifikowalne (bez VAT-u) BUDOWA LUB REMONT urządzeń melioracji wodnych szczegółowych: rowów, rurociągów o średnicy powyżej 0,6 m, drenowania, grobli na obszarach nawadnianych, systemów nawodnień grawitacyjnych, fitomelioracji i agromelioracji, systemów przeciwerozyjnych, pierwszego zagospodarowania łąk i pastwisk; BUDOWA LUB REMONT urządzeń melioracji wodnych podstawowych: budowli piętrzących, upustowych, do ujmowania wód, stopni wodnych oraz zbiorników wodnych, kanałów, rurociągów,………………………… ZAKUP USŁUG BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH; ZAKUP UŻYTKÓW GRUNTOWYCH POD INWESTYCJE (w wysokości nieprzekraczającej 10% całkowitych kosztów kwalifikowalnych); KOSZTY OGÓLNE ZWIĄZANE Z PRZYGOTOWANIEM I REALIZACJĄ OPERACJI (w wysokości nieprzekraczającej 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych);

DODATKOWE ŚRODKI FINANSOWE mln Euro, na: Retencja glebowa Renaturyzacja torfowisk i cieków

Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności
8 134

UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI
135

BENEFICJENT UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Producent rolny – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która została wpisana do ewidencji producentów oraz wytwarza produkty uczestniczące w systemach jakości żywności – ZAREJESTROWANE 136

Cel działania UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI 1. Poprawa jakości produkcji produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi, 2. Zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości, 3. Wsparcie rolników wytwarzających żywność wysokiej jakości. Wspierane systemy jakości żywności WSPÓLNOTOWE: System Chronionych Nazw Pochodzenia Zaakceptowane: brynza podhalańska, oscypek, podkarpacki miód spadziowy, wiśnia nadwiślanka, karp zatorski, miód drahimski, „miód z Sejneńszczyzny”, lub „miód z Łóździej”, śliwka szydłowska, fasola wrzawska, redykołka 137

2. System Chronionych Oznaczeń Geograficznych
Zaakceptowane lub rozpatrywane: wielkopolski ser smażony, andruty kaliskie, rogal świętomarciński, miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, kiełbasa lisiecka, „truskawka kaszubska”, suska sechleńska, miód kurpiowski, fasola korczyńska, jabłka łąckie, obwarzanek krakowski 3. System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności Zaakceptowane lub rozpatrywane: staropolski miód pitny czwórniak, staropolski miód pitny trójniak, staropolski miód pitny dwójniak, staropolski miód pitny półtorak, olej rydzowy, pierekaczewnik, kiełbasa myśliwska, kabanosy, kiełbasa jałowcowa 4. Produkcja ekologiczna 138

KRAJOWE: Integrowana produkcja (IP) 24 gatunki
w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (tekst jednolity Dz.U. Nr 133, poz. 849 z 2008 r.) oraz rozporządzenie MRiRW z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie integrowanej produkcji (Dz. U. Nr 178, poz z 2004 r. z późniejszymi zmianami). 24 gatunki Produkty integrowanej produkcji (IP) obejmują wyłącznie nieprzetworzone produkty pochodzenia roślinnego dla których zostały opracowane i zaakceptowane metodyki produkcji integrowanej. Przygotowane metodyki obejmują następujące produkty: agrest, borówka wysoka, brzoskwinia i morela, buraki ćwikłowe, cebula, gruszki, jabłka, kalafior, kapusta głowiasta, malina, marchew, ogórek gruntowy, ogórek spod osłon, papryka, pomidory pod osłonami, porzeczka czarna i czerwona, sałata pod osłonami, śliwki, truskawki, wiśnie, ziemniaki oraz kukurydza, pomidor gruntowy oraz rzepak 139

JAKOŚĆ TRADYCJA System obejmuje produkty:
wyprodukowane przy użyciu naturalnych surowców, pochodzące z gospodarstw ekologicznych lub stosujących Dobrą Praktykę Rolniczą i Dobrą Praktykę Hodowlaną z wyłączeniem GMO, Surowce użyte do produkcji muszą być w pełni identyfikowalne

JAKOŚĆ TRADYCJA Cel działania:
wyróżnienie produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych, zachowanie wyższych standardów jakościowych i cech wyjątkowych produktu.

JAKOŚĆ TRADYCJA Produkty charakteryzujące się:
tradycyjnym składem lub tradycyjnym sposobem wytwarzania, szczególną jakością wynikającą z ich tradycyjnego charakteru lub wyrażającą ich tradycyjny charakter, szczególną jakością lub reputacją odróżniającą je od produktów należących do tej samej kategorii, w przypadku produktów produkcji podstawowej dodatkowym wymogiem jest tradycyjna rasa lub tradycyjna odmiana, za tradycyjne rasy i odmiany uważa się te, które użytkowano przed 1956 r. Ponadto, za tradycyjny uważa się produkt, który posiada co najmniej 50-letnią historię wytwarzania.

JAKOŚĆ TRADYCJA Kontrola jakości
Producent używający znaku jakościowego obowiązany jest poddawać swoje produkty kontroli, która gwarantuje zgodność metody wytwarzania produktu z deklaracją złożoną we wniosku, - Producenci zobowiązani są do określenia częstotliwości kontroli, jej zakresu oraz prowadzenia dokumentacji, która zapewnia identyfikowalność surowca i produktu, Producent jest zobowiązany do posiadania certyfikatu zgodności, który potwierdza wytwarzanie produktu zgodnie ze specyfikacją, - Nadzór nad procesem produkcji sprawują jednostki certyfikujące akredytowane zgodnie z normą PN-EN i upoważnione przez MRiRW.

JAKOŚĆ TRADYCJA Otwartość systemu
do systemu mogą przystąpić wszyscy rolnicy, producenci rolni, przetwórcy w kraju i za granicą, - Kryterium przyjęcia do systemu danego produktu jest jego jakość, Uczestnictwo w systemie jest dobrowolne

JAKOŚĆ TRADYCJA Zasady funkcjonowania systemu
Wniosek o udzielenie prawa do używania znaku składa rolnik, producent rolny, przetwórca do Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, O prawie do używania Znaku decyduje Kapituła Znaku Jakościowego „Jakość Tradycja”, Prawo do używania Znaku jest odpłatne, - Kapituła pozbawia producenta prawa do używania Znaku w przypadku braku spełnienia warunków użytkowania znaku.

2. Inne krajowe systemy jakości – wprowadzane w kolejnych latach ......
System Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności zł/rok/gosp. Rolnictwo ekologiczne zł/rok/gosp. Integrowana produkcja zł/rok/gosp. Jakość Tradycja zł/rok/gosp. Płatność udzielana będzie na gospodarstwo przez max 5 lat Poziom wsparcia Powyższe kwoty obejmują maksymalne stawki wsparcia dla producenta uczestniczącego w danym systemie wsparcia. PRODUCENT ROLNY OTRZYMUJE WSPARCIE NA PODSTAWIE KOSZTÓW RZECZYWIŚCIE PONIESIONYCH – udokumentowanych fakturami, !!!!!!! NIE WLICZAMY PODATKU VAT 146

Jak to będzie funkcjonowało w IP Maksymalna kwota wsparcia – PLN/rok/gosp. W tym koszty związane z: składkami na rzecz grup producentów (stowarzyszenia, KR, spółdzielnie, grupy producentów rolnych, wstępnie uznane grupy producentów, organizacje producentów), które w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku realizują IP – jeżeli dołączy stosowane oświadczenie zakup publikacji, pułapek feromonowych i lepowych nie może przekroczyć kwoty 750 PLN Kwota PLN obejmuje wszystkie produkty łącznie

Co obejmują koszty kwalifikowalne Koszty kontroli, po których wydaje się certyfikaty poświadczające stosowanie IP, Wydatki na uzyskanie zaświadczeń o nieprzekroczeniu w roślinach i produktach roślinnych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych, Koszty zakupu publikacji, poświęconych prowadzeniu upraw zgodnie z zasadami IP, pułapek feromonowych i lepowych do monitorowania poziomu występowania szkodników.

ILE MOŻE WYNOSIĆ MAKSYMALNA KWOTA WSPARCIA NA 1 ROK/gospodarstwo System Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności Rolnictwo ekologiczne Integrowana produkcja (wszystkie produkty) Jakość Tradycja Nie może przekroczyć kwoty EURO

Ogłoszenie Prezesa ARiMR o możliwości składania wniosków
ZASADY FUKCJONOWANIA - zmiana Ogłoszenie Prezesa ARiMR o możliwości składania wniosków 14 dni 80 mln Euro. Wniosek „o przyznanie pomocy” z załącznikami O/R ARiMR Wnioski przyjmowane do wykorzystania 110% limitu środków – 100 mln Euro (koniec następnego dnia roboczego po ogłoszeniu Prezesa ARiMR) Wnioski będą przyjmowane w sposób ciągły do wyczerpania środków (nie przewidziano kopert rocznych)

Wnioski złożone do 5.161 wniosków NABÓR WNIOSKÓW od 15 kwietnia 2009 r. Wnioski złożone do 7.230 wniosków 151

Decyzja o przyznaniu pomocy
ZASADY FUKCJONOWANIA Forma wypłaty – roczne płatności obejmujące okres kolejnych 12 mies, liczone od dnia: - wydania certyfikatu, świadectwa... - zgłoszenia do WIORIN zamiaru prowadzenia IP 60 dni Decyzja o przyznaniu pomocy Wniosek o przyznanie pomocy O/R ARiMR 2 3 4 5 ZAŁĄCZNIKI: 1. Kopia zgłoszenia do WIORIN zamiaru prowadzenia IP złożonego nie wcześniej niż 9 mies. przed dniem złożenia wniosku Składamy wniosek o płatność 60 dni Decyzja o WYPŁACIE pomocy 90 dni od zakończenia okresu pomocy WNIOSEK o płatność ZAŁĄCZNIKI: 1. Oświadczenie, że należy do GRUPY PROD. (zał 1) 2. Kopia Certyfikatu IP (w okresie za który jest składany wniosek o płatność), 3. Kopie dowodów księgowych potwierdzających poniesienie kosztów 152

Liczba wspieranych gospodarstw w latach 2007 – 2013 = Średnio w roku ok gospodarstw Będzie mniejsza ilość 153

Oś 1 Działania informacyjne i promocyjne 9 154

DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE

CEL DZIAŁANIA Zwiększenie popytu na produkty rolne i środki spożywcze objęte mechanizmami jakości żywności; Pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów objętych mechanizmami jakości żywności; Pogłębienie wiedzy konsumentów o mechanizmach jakości żywności; Wsparcie grup producentów skupiających podmioty aktywnie uczestniczące w systemach jakości żywności. 156

BENEFICJENT GRUPA PRODUCENTÓW: ORGANIZACJA - mająca dowolną formę prawną, która łączy podmioty gospodarcze aktywnie biorące udział w systemie jakości żywności w odniesieniu do określonych produktów lub sposobu produkcji co musi być potwierdzone przedstawieniem dokumentów potwierdzających, że grupa producentów, osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej skupione w tej GRUPIE PRODUCENTÓW wytwarzają lub produkują na terytorium RP produkty objęte działaniem. POCHODZI Z TERYTORIUM RP i działa na podstawie stosownej umowy lub innego właściwego dokumentu określającego jej strukturę, cele i sposób działania. ZA GRUPĘ PRODUCENTÓW nie uznaje się organizacji branżowych i międzybranżowych reprezentujących jeden lub więcej sektorów UWAGA: co oznacza „GRUPA PRODUCENTÓW” określona dla tego działania. KTO TO MOŻE BYĆ: GPR - uczestnicząca w działaniu PROW, GWU, OP – uczestniczące ze wsparcia na rynku owoców i warzyw INNE FORMY - ……………………………………. Posiada osobowość prawną – stowarzyszenie, zrzeszenie, spółdzielnia, Sp. z o.o., S.A. 157

BENEFICJENT Organizacje zawodowe i międzybranżowe reprezentujące jeden lub więcej sektorów nie mogą być zaliczane do grup producentów.

„GRUPA PRODUCENTÓW” Została wpisana do „CENTRALNEGO REJESTRU PRZEDSIĘBIORCÓW” ARR USTAWA o ARR (Art. 22) Dz.U. Nr 231, poz. 1702 Działania INFORMACYJNE I PROMOCYJNE zachęcające konsumentów „na rynku wewnętrznym” do zakupu produktów rolnych i środków spożywczych objętych systemami jakości żywności PROMUJEMY PRODUKT, NIE MARKĘ Zwracane/Refundowane koszty: OKRES REALIZACJI: POZIOM WSPARCIA: Posiada NUMER IDENTYFIKACYJNY w „Krajowym systemie ewidencji producentów” ARiMR Reklama w TV, radiu, prasie, i innych mediach , Promocja w punktach sprzedaży, Przygotowanie stoisk i materiałów reklamowych, Udział w pokazach, wystawach i targach, Organizacja szkoleń i konferencji, Prowadzenie serwisu internetowego, Najem powierzchni reklamowej, Publikacji broszur, ulotek, plakatów, zaproszeń i innych materiałów reklamowych, Wynagrodzenia dostawców towarów lub usług, niezbędne do realizacji operacji, ORAZ DODATKOWO 2 lata od dnia podpisania umowy - nie później niż do r. 70% KK (określonych w załączniku) - nie obejmują VAT

Realizacja - etapy Możemy realizować działania w jednym lub kilku etapach: w jednym etapie – jeśli operacja będzie realizowana przez nie więcej niż 6 miesięcy, w kilku etapach – każdy etap trwa, co najmniej 3 miesiące

KK – ciąg dalszy Zakup rzeczowych aktywów obrotowych Najem środków trwałych albo amortyzacji zakupionych środków trwałych, w przypadku gdy zakup jest bardziej opłacalny lub najem jest niemożliwy. W przypadku operacji realizowanej poza siedzibą grupy lub podmiotu, któremu powierzono realizację części operacji (na podstawie umowy): Koszty podróży samolotem w klasie ekonomicznej, koleją lub innym środkiem transportu w klasie I lub II Podróży samochodem – stawka za 1 km (jak do celów służbowych – obecnie 0,8358 zł/km), Zakwaterowanie – do wysokości 480 PLN/dzień, Koszty pobytu do wysokości: Diet (poza granicami kraju) – określone w rozporządzeniu (obecnie np. NIEMCY – 42 E, …… Diet (na terytorium RP) – 160 PLN/dzień 161

WYSOKOŚĆ POMOCY: WYSOKOŚĆ POMOCY: Refundacja 70% kosztów kwalifikowalnych Określonych w załączniku do rozporządzenia, Poniesionych od dnia, w którym została zawarta umowa – do dnia zakończenia realizacji operacji określonego w umowie. Kiedy składamy wnioski: Od 28 września 2009 roku (ARR): do wyczerpania 110 % limitu (30 mln Euro) decyduje termin złożenia wniosku.

Lista systemów kwalifikujących się do pomocy WSPÓLNOTOWE: System Chronionych Nazw Pochodzenia System Chronionych Oznaczeń Geograficznych System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności Rolnictwo ekologiczne KRAJOWE: Integrowana produkcja Jakość Tradycja 163

Planowane procedury: Realizacja do 2 lat GRUPA Wniosek o płatność ARR – 60 dni UMOWA 60 dni Polecenie zapłaty do ARiMR Prezes ARR Wniosek o przyznanie pomocy Załączniki potwierdzające: - wytwarzanie produktów objętych operacją - wpis do KRS, statut lub umowę, oświadczenia ..... Opis planowanej operacji zawierający w szczególności informacje dotyczące: produktów, których ma dotyczyć operacja rodzaju i harmonogramu działań planu finansowego, planowanego miejsca realizacji operacji Wpisanie do centralnego rejestru ARR 30 dni WYPŁATA 164

Oś 1 Grupy producentów rolnych 10 165 165

GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH

NOWELIZACJA

LICZBA złożonych wniosków na dzień r.

BENEFICJENCI DZIAŁANIA
Grupy producentów rolnych, które na mocy : Ustawa z dnia 15 września 2000r. o grupach producentów rolnych i ich związkach, oraz o zmianie innych ustaw z późn. zmianami – tekst ujednolicony (Dz. U. nr 88 poz. 983) będą prowadziły działalność jako przedsiębiorcy mający osobowość prawną: - spółdzielnia - spółka z o.o. - spółka akcyjna - zrzeszenie - stowarzyszenie Członkami grupy mogą być osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej i osoby prawne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym oraz osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. 169 169

Jaka wysokość pomocy ? Pokrycie kosztów związanych z utworzeniem grupy producentów i prowadzeniem działalności administracyjnej - RYCZAŁT Jak to liczymy - na podstawie wartości udokumentowanych rocznych przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grupy produktów, ze względu na które grupa została utworzona, i wytworzonych w gospodarstwach jej członków. Przykład : grupa wpisana do rejestru GPR – rośliny ozdobne Sprzedaż netto zł w 1 roku Produkty z gospodarstw członków grupy zł Produkty od innych producentów zł Wysokość pomocy finansowej zł x 5% = zł 170 170

Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich
Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich
2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) 2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) 2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

Podstawy prawne: Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.U. Nr 64, poz. 427 z późn. zm.)

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 sierpnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007—2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007—2013. (Dz.U. z 2009 r. nr 161, poz. 1286) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007—2013 (Dz. U. Nr 33, poz. 262) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (Dz. U. Nr 34, poz. 200) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie szkoleń dla podmiotów, których dotyczą działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , oraz doradzania odnośnie do sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania pomocy finansowej

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz.U. Nr 99, poz. 832) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz.U. Nr 103, poz. 658)

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych położonych na obszarach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych, położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, kompensują istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza granicami ONW. Główne cele: Zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotności obszarów wiejskich; Zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich; Utrzymanie zrównoważonego sposobu gospodarowania uwzględniającego aspekty ochrony środowiska.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) W ramach delimitacji obszarów górskich i innych obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyróżniono: obszary górskie - gdzie produkcja rolna jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu; do obszarów górskich zalicza się gminy i obręby ewidencyjne, w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m.; obszary nizinne - gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz wskaźnikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem; obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami - obejmują gminy i obręby ewidencyjne rejonów podgórskich, które zostały wyznaczone na potrzeby ustawy z dnia 15 listopada 1984 o podatku rolnym (Dz.U. z 1984 r. Nr 52, poz. 268, z późn. zm.); co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Gminy te charakteryzują się co najmniej dwiema z czterech niżej wymienionych cech: średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi poniżej 7,5 ha; gleby są zagrożone występowaniem erozji wodnej; udział gospodarstw rolnych, które zaprzestały produkcji rolnej, wynosi powyżej 25% wszystkich gospodarstw rolnych; udział trwałych użytków zielonych wynosi powyżej 40% w strukturze użytkowania gruntów.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Pomoc w ramach niniejszego działania może być przyznana, jeżeli: beneficjent jest rolnikiem, posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, na obszarach ONW; działki rolne, których dotyczyć będzie pomoc, są użytkowane jako grunty orne, sady, trwałe użytki zielone; powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa rolnego, położonych w granicach ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej, wynosi co najmniej 1 ha; beneficjent przestrzega podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego; beneficjent zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na gruntach rolnych, na które uzyskał pomoc z tytułu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, przez okres co najmniej 5 lat od dnia otrzymania pierwszej płatności.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Beneficjenci, którzy zobowiązali się do prowadzenia działalności rolniczej przez 5 lat od otrzymania pierwszej płatności w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , będą mogli ubiegać się o płatność na zasadach określonych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Pomoc jest udzielana w postaci rocznych zryczałtowanych płatności (dopłat wyrównawczych) do hektara użytków rolnych położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w użytkowaniu rolniczym.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Jest: Podstawowe wymagania Podstawowe wymagania oznaczają normy obowiązkowe, które muszą być przestrzegane przy prowadzeniu działalności rolniczej, związane w szczególności z ochroną środowiska. Zgodnie z art. 51 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, do czasu przejścia Polski z systemu jednolitej płatności obszarowej (ang. SAPS - Single Area Payment Scheme) na system płatności jednolitej (ang. SPS - Single Payment Scheme) obowiązują podstawowe wymagania określone w art. 5 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1782/2003 ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego niektóre rozporządzenia (Dz. Urz. UE L 270 z , str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 40, str. 269). Będzie: Podstawowe wymagania Podstawowe wymagania oznaczają normy obowiązkowe zgodnie z art. 4 i 5 oraz załącznikiem III i IV rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003. Harmonogram wdrażania tych wymogów określają właściwe przepisy prawa wspólnotowego.

PODSUMOWANIE ZMIAN W PROW 2007-2013:
2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) PODSUMOWANIE ZMIAN W PROW : uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności) w działaniach „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” i „Program rolnośrodowiskowy”; na podstawie zmiany art. 51 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe)
Głównym zadaniem programów rolnośrodowiskowych jest redukcja negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko i maksymalizacja jego pozytywnego oddziaływania na różnorodność biologiczną i krajobraz obszarów wiejskich Płatności udziela się corocznie i obejmują one dodatkowe koszty i utracone dochody wynikające z podjętego zobowiązania. Tam gdzie to niezbędne, mogą one również obejmować koszty transakcji. Wsparcie ogranicza się do wysokości maksymalnej kwoty określonej w załączniku.

Cele działania Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: 1) przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich; 2) promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania; 3) odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód; 4) ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Opis działania Działanie obejmuje 9 pakietów rolnośrodowiskowych. W ramach każdego pakietu znajdują się warianty rolnośrodowiskowe, które zawierają zestawy zadań, wykraczających poza obowiązujące podstawowe wymagania, i które nie pokrywają się z innymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

Pakiety i stawki płatności - 1 Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone zł/ha (płatność nie przysługuje do łąk i sadów) Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne zł/ha Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone zł/ha Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura zł/ha Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura zł/ha

Pakiety i stawki płatności - 2 Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie zł/ha Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie zł/szt Pakiet 8. Ochrona gleb i wód zł/ha Pakiet 9. Strefy buforowe (tylko wnioski z roku 2008) zł /100 mb

Forma i wysokość pomocy Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę utraconego dochodu, dodatkowych poniesionych kosztów oraz ponoszonych kosztów transakcyjnych. Płatności rolnośrodowiskowe są przyznawane rolnikom, którzy dobrowolnie przyjmują na siebie zobowiązania rolnośrodowiskowe. Podstawowe wymagania nie będą objęte płatnością rolnośrodowiskową. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do: działek rolnych użytkowanych jako: grunty orne, trwałe użytki zielone, sady; krów, klaczy, loch i matek owiec objętych programem ochrony zasobów genetycznych; stref buforowych (tylko zobowiązania rozpoczęte w roku). w zależności od wybranego do realizacji pakietu

Beneficjent może ubiegać się o płatność rolnośrodowiskową w ramach tego działania, jeżeli: jest rolnikiem, posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa rolnego położonego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, o powierzchni użytków rolnych nie mniejszej niż 1 ha; zobowiąże się do realizacji programu rolnośrodowiskowego przez okres 5 lat, zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej; zobowiąże się do przestrzegania podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego; zobowiąże się do przestrzegania wymagań wynikających z poszczególnych pakietów rolnośrodowiskowych.

Pakiety rolnośrodowiskowe realizowane będą przez beneficjenta zgodnie z postanowieniami zawartymi w planie działalności rolnośrodowiskowej. W gospodarstwie rolnym można realizować dowolną liczbę pakietów, a płatności rolnośrodowiskowe wynikające z realizacji różnych pakietów będą sumowane na danej powierzchni. W danym gospodarstwie rolnym nie można realizować jednocześnie pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne i pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone. Beneficjent pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne nie może łączyć tego pakietu z pakietem 8. Ochrona gleb i wód. Ponadto, beneficjent pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne nie może łączyć tego pakietu w zakresie wariantów 2.3 i 2.4 na tej samej powierzchni z: - pakietem 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000, - pakietem 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000.

Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone, pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 oraz pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 nie mogą być realizowane na tej samej powierzchni. W Polsce jest ok doradców rolnośrodowiskowych (dane z września 2008 r.).

Beneficjenci Działania 4: „Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt” w ramach PROW na lata 2004 – 2006 mogą przekształcić swoje zobowiązanie na nowe 5-letnie zobowiązanie w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” w ramach PROW na lata 2007 – 2013, nie wcześniej niż od 2008 r., Jest: pod warunkiem, że: 1)dotychczasowe zobowiązanie było realizowane przez minimum 3 lata; 2)przekształcenie jest związane z niekwestionowaną korzyścią dla środowiska lub dobrostanu zwierząt; 3)istniejące zobowiązanie jest znacząco wzmocnione. Będzie: pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w przepisach krajowych.

Sieć Natura 2000 Obszary te obejmują ha lądowej powierzchni kraju, co stanowi 16,77 % powierzchni administracyjnej Polski. Lasy na obszarach Natura 2000 zajmują ha (55 % obszarów Natura 2000), w tym lasy Skarbu Państwa – 43 246 ha, lasy komunalne ha, lasy własności prywatnej – ha, lasy w Parkach Narodowych – 195 267 ha, a lasy mieszanej własności – 51 018 ha. Użytki zielone wraz z nieużytkami zajmują powierzchnię ha, a grunty orne – ha. Grunty rolne stanowią zatem 31% obszarów Natura 2000.

Sieć Natura 2000 Prace nad wyznaczaniem obszarów Natura 2000 w Polsce zakończą się na przełomie roku 2008/2009. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska zmieniającego rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (OSO); 141 ostoi ptaków spełnia kryteria kwalifikujące je do objęcia ochroną w postaci obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Łączna powierzchnia 141 OSO wynosi ,20 ha, z czego ,90 ha stanowią obszary lądowe. Obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 stanowić będą około 16,71% powierzchni całkowitej kraju, natomiast lądowe OSO – 15,40% powierzchni lądu. Do sierpnia 2008 r. wyznaczono 364 specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 (SOO) o powierzchni ,30 ha.

Sieć Natura 2000 Obecnie trwają prace 16 Wojewódzkich Zespołów Specjalistycznych (WZS) nad wytypowaniem propozycji uzupełnienia tych obszarów, która zostanie przekazana w pierwszym kwartale 2009 roku do Komisji Europejskiej w celu jej zatwierdzenia na seminarium biogeograficznym dla regionu alpejskiego i kontynentalnego. Zmiany wprowadzono zgodnie ze stanem aktualnym i danymi przesłanymi przez Ministerstwo Środowiska. Zmianie ulega załącznik nr 2 do PROW

Sieć Natura 2000 Zgodnie ze zmianami w prawodawstwie krajowym regulującym kwestie ochrony przyrody, dla obszarów Natura 2000 sporządzane będą dziesięcioletnie plany zadań ochronnych i ewentualnie plany ochrony dla całości lub części danego obszaru. Nadzór nad obszarami lądowymi sprawować będzie regionalny dyrektor ochrony środowiska, a morskimi – dyrektor właściwego urzędu morskiego. W przypadku obszarów, które w całości lub częściowo znajdują się w granicach Parku Narodowego sprawującym nadzór nad obszarem będzie dyrektor Parku Narodowego. Pomimo braku obecnie planów zadań ochronnych i planów ochrony dla obszarów Natura 2000 narzędziem ochronnym dla tych obszarów jest procedura oceny oddziaływania na środowisko.

Dyrektywa azotanowa Dyrektywa azotanowa (91/676/EWG) i wyznaczenie obszarów narażonych na zanieczyszczenie azotanami (OSN), gdzie nakładane są specjalne wymagania w zakresie produkcji rolniczej, które stanowią ograniczenie środowiskowe dla rolników. W Polsce wyznaczono 1,5% powierzchni kraju jako OSN (załącznik 3 do Programu). Obszary, które zostały powołane rozporządzeniami Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w 2004 r, zostały zweryfikowane w 2008 r. W roku 2008 nastąpiła weryfikacja OSN, w wyniku której m.in. powstały nowe OSN. Dla niektórych obszarów nadal obowiązują rozporządzenia Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej z 2004 r., a dla niektórych obszarów obowiązują nowe rozporządzenia z 2008 r.

PODSUMOWANIE ZMIAN W PROW : uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności) w działaniach „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” i „Program rolnośrodowiskowy”; uaktualnienie opisu obszarów NATURA 2000 i Obszarów Szczególnie Wrażliwych (OSN), modyfikacja warunków przejścia z zobowiązań z lat na nowe zobowiązania w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” PROW ; zmiana zasad łączenia kilku pakietów rolnośrodowiskowych na tej samej powierzchni w działaniu „Program rolnośrodowiskowy”;

Powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie.
2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Cele działania: Powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie. Utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. Zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla oraz ograniczeniu zmian klimatu.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne
Działanie obejmuje następujące formy pomocy: wsparcie na zalesienie, która pokrywa koszty założenia uprawy zgodnie z zasadami obowiązującymi w krajowych przepisach o lasach (Zasady Hodowli Lasu) oraz jeśli jest to uzasadnione - ochrony przed zwierzyną poprzez grodzenie uprawy; premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej oraz za ochronę indywidualną sadzonek drzew przed zwierzyną; premię zalesieniową, stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych.

Działanie wdrażane będzie w ramach dwóch schematów: Schemat I dotyczy leśnego zagospodarowania gruntów uprawianych rolniczo, zakładanych sztucznie (poprzez sadzenie). Pomoc udzielana w ramach Schematu I dotyczy: 1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie); 2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna); 3) utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (premia zalesieniowa). Schemat II dotyczy wyłącznie leśnego zagospodarowania opuszczonych gruntów rolniczych lub innych gruntów odłogowanych, dla których zalesienie stanowi racjonalny sposób zagospodarowania (np. ochrona przed erozją). Zakłada się tu możliwość wykorzystania sukcesji naturalnej w obrębie ww. gruntów. Wsparcie udzielane w ramach Schematu II dotyczy: 1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie); 2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna).

Wysokość kwoty wsparcia jest zróżnicowana w zależności od: proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze drzewostanu; b) wykonania grodzenia całości lub części uprawy w celu zabezpieczenia sadzonek drzew przed zwierzyną; c) ukształtowania terenu, przy czym przyjęto, że na stokach o spadku większym niż 120 koszty zalesień zwiększają się o 40% w stosunku do kosztów zalesień gruntów o korzystnej konfiguracji. Pomoc nie będzie przyznawana: 1) rolnikom korzystającym ze wsparcia w postaci renty strukturalnej; 2) na zalesianie gruntów położonych w granicach obszarów Natura 2000; 3) na plantacje choinek świątecznych; 4) na plantacje drzew szybkorosnących.

Pomoc może być przyznana rolnikowi, jeżeli: otrzymał pozytywną decyzję o warunkach zagospodarowania terenu wydaną przez właściwy miejscowo organ gminy (wójta, burmistrza, prezydenta); 2) otrzymał pozytywną opinię dla zalesienia planowanego: a) w parkach krajobrazowych oraz rezerwatach przyrody – wydaną przez właściwego miejscowo wojewodę (wojewódzkiego konserwatora przyrody), b) w parku narodowym – wydaną przez dyrektora tego parku, 3) uzyskał pozytywną decyzję (postanowienie) o przystąpieniu do programu zalesieniowego; 4) zobowiąże się do przestrzegania warunków i terminów określonych w szczegółowym planie zalesieniowym; 5) przedłoży oświadczenie o wykonaniu zalesienia.

Koszt całkowity – 653 501 520 EUR zmiana na 513 501 520 EUR
2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Finansowanie Koszt całkowity – 653 EUR zmiana na 513 EUR Wydatki publiczne – 653 EUR zmiana na 513 EUR Przyczyny obniżenia finansowania Stwierdzono, że wniosków o pomoc na zalesianie jest prawie o połowę mniej niż w ostatnich latach realizowania zalesień w ramach PROW Pomimo uruchomienia w 2008 r. nowego Schematu działania (przyznawanie pomocy do gruntów niewykorzystywanych do produkcji rolniczej, na których występuje odnowienie naturalne lasu lub gruntów pełniących funkcje wodochronne lub glebochronne), liczba złożonych wniosków jest mniejsza niż oczekiwano. Powodem niewielkiego zainteresowania tym działaniem może być wzrost cen gruntów rolnych oraz wyłączenie ze wsparcia na zalesianie gruntów położonych na obszarach Natura 2000. Ograniczenie zalesień na trwałych użytkach zielonych stanowi kolejny powód, dla którego rolnicy rezygnują z tego działania, wybierając inne instrumenty wsparcia, które oferuje im PROW Mniejsze zainteresowanie zalesieniami może mieć związek z coraz wyższymi kosztami założenia i utrzymania młodego lasu, jak również potencjalnie dużym ryzykiem strat powstałych w wyniku nieprzewidywalnych zjawisk pogodowych.

Wskaźnik Wartość docelowa PO ZMIANIE Liczba beneficjentów 52 000 (schemat I – 28 000, schemat II – 24 000) 40 000 (schemat I – 24 000, schemat II – ) Liczba beneficjentów otrzymujących płatności w ramach zobowiązań podjętych w okresie programowania schemat I – 7 500 Powierzchnia gruntów wspieranych w ramach działania 150 000 ha 117 865 ha Powierzchnia zalesiona w ramach zobowiązań podjętych w okresie programowania ha Wzrost udziału powierzchni obszarów wspieranych w ramach działania (co przyczyni się do rocznej redukcji emitowanego CO2)

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Celem działania jest odnowienie i pielęgnacja drzewostanów zniszczonych przez czynniki biotyczne i abiotyczne oraz wprowadzanie mechanizmów zapobiegających katastrofom naturalnym, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń przeciwpożarowych. Pomoc będzie realizowana w oparciu o kompleksowe projekty obejmujące lasy. Beneficjentem działania są Nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Pomoc udzielana w ramach powyższego działania dostępna będzie, w przypadku wystąpienia naturalnej katastrofy (wiatr, okiść, powódź, lawina, obsunięcia gruntów, szkodliwe czynniki biotyczne) lub pożaru, na obszarach leśnych całej Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na formę własności. W ramach działania mogą być wspierane projekty związane z: przygotowaniem leśnego materiału rozmnożeniowego na potrzeby odbudowy uszkodzonych lasów; 2) uporządkowaniem uszkodzonej powierzchni leśnej; 3) odnowieniem lasu wraz z pielęgnacją i ochroną założonych upraw; 4) pielęgnacją i ochroną uszkodzonych drzewostanów oraz cennych obiektów przyrodniczych; 5) udostępnianiem terenów leśnych dla wypełniania funkcji społecznych lasu; 6) wzmocnieniem systemu ochrony przeciwpożarowej.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Działanie realizowane będzie w ramach dwóch schematów: Schemat I – Wsparcie dla obszarów, na których nastąpiła katastrofa naturalna lub klęska żywiołowa. Obszary takie zostały wyznaczone na podstawie zgłoszeń ministra właściwego ds. środowiska. Schemat II – Wprowadzenie elementów zapobiegawczych na terenach zaliczonych do dwóch najwyższych kategorii zagrożenia pożarowego. Obszar objęty tą formą wsparcia został wyznaczony na podstawie opracowania IBL „Kategoryzacja zagrożenia pożarowego lasów Polski” na poziomie III NTS (grup powiatów) (załącznik 4 do Programu).

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Nadleśnictwo, w toku przygotowywania projektu, jest obowiązane do poinformowania właścicieli lasów o planowanym projekcie i uwzględnienia w jego zakresie lasów prywatnych i komunalnych, zgłoszonych przez ich Właścicieli. Projekt współfinansowany w ramach działania nie może być realizowany z udziałem innych środków publicznych przyznanych w związku z jego Realizacją. Realizowany projekt powinien uwzględniać zasady zabezpieczeń przeciwpożarowych wynikających z kategorii zagrożenia pożarowego obszaru leśnego, którego dotyczy.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Finansowanie Koszt całkowity – 140 EUR zmiana na 100 000 000 EUR Wydatki publiczne – 140 EUR zmiana na 100 000 000 EUR Przyczyny obniżenia finansowania: działanie to nie zostało dotychczas uruchomione. z kwoty przewidzianej na 7 lat realizacji Programu dotychczas żadne środki nie zostały wykorzystane.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Wskaźnik Wartość docelowa PO ZMIANIE Liczba projektów na rzecz odtworzenia potencjału produkcji leśnej i projektów inwestycji o charakterze zapobiegawczym 1 000 714 Powierzchnia zniszczonych lasów objętych pomocą 160 000 ha 114 286 ha Powierzchnia lasów objętych działaniami zapobiegawczymi 7 533 418 ha z powierzchni wszystkich lasów - w tym 6 300 000 ha w PGL LP 5 381 013 ha z powierzchni wszystkich lasów - w tym 4 500 000 ha w PGL LP Całkowita wartość inwestycji o charakterze zapobiegawczym i mających na celu odtworzenie potencjału produkcji leśnej (EUR) max 140 max 100 Powierzchnia gruntów leśnych potencjalnie zagrożonych przez czynniki biotyczne związane z występowaniem chorób i szkodników 650 000 ha - choroby grzybowe, 300 000 ha - szkodniki owadzie 464 286 ha - choroby grzybowe, 214 286 ha - szkodniki owadzie Liczba nadleśnictw w podziale na stopień zagrożenia pożarowego (I, II), zgodnie z przepisami obowiązującymi w tej kwestii I -163, II - 195

Działania Osi 3 Dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich

oś priorytetowa 3 (społeczna) - dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Odnowa i rozwój wsi

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej
1

Zakres pomocy Inwestycje przeprowadzone w związku z uruchomieniem lub rozwojem działalności dodatkowej w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaż hurtowa i detaliczna, rzemiosło lub rękodzielnictwo, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzanie materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.), rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

WNIOSKI – 2009 rok Rozpoczęcie przyjmowania wniosków przez ARiMR – 15 kwiecień 2009 r. ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków: na

WNIOSKI – 2009 rok ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków: na

WNIOSKI – rok

Co oznacza „działalność rozwijana” Prowadzę działalność ujętą w wykazie działalności Wniosek Umowa z ARiMR 4 mies 2008 – 7 mies INWESTYCJA Wniosek o płatność pośrednią lub ostateczną Co oznacza „podejmuje działalność” Planuję podjąć działalność ujętą w wykazie działalności Wniosek Umowa z ARiMR 4 mies 2008 – 7 mies INWESTYCJA Rozpoczęcie działalności gospodarczej: wpis do ewidencji działalności gospodarczej, spełnienie pozostałych wymogów związanych z uruchamianą działalnością: US, sanepid,

Potencjalni odbiorcy pomocy: Osoby fizyczne: rolnik, małżonek rolnika lub domownik w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. 12 miesięcy (poprzedzających miesiąc złożenia wniosku) jest ubezpieczony w pełnym zakresie w KRUS Później – może być ZUS ! Rolnik : Prowadzi gospodarstwo o pow. minimum 1 ha Opłaca podatek rolny Nie pobiera renty lub emerytury Domownik : Ukończył 18 lat Pozostaje we wspólnym gospodarstwie lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa Stale pracuje w tym gospodarstwie i nie jest związany umową o pracę Jest objęty w pełnym zakresie ubezpieczeniem (wypadkowe, chorobowego, macierzyńskiego, emerytalno-rentowego)

KRYTERIA DOSTEPU Jest pełnoletni i nie ukończył 60 roku życie, Jest obywatelem państwa członkowskiego UE, Ma miejsce zamieszkania w miejscowości należącej do: gminy wiejskiej albo gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców, albo gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys mieszkańców 4. Nie wystąpił o przyznanie lub nie przyznano mu renty strukturalnej (PROW , ) 5. Do gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa przyznano w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku płatność do gruntów rolnych 6. Nie będzie realizował operacji jako wspólnik spółki cywilnej

KRYTERIA DOSTEPU_cd 7. Działalność, której dotyczy operacja, zarejestrowana jest w miejscowości należacej do: gminy wiejskiej albo gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców, albo gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys mieszkańców NOWE: Której realizacja nie została rozpoczęta przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy.

Wysokość pomocy Max.do 100 000 PLN
Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej NOWOŚĆ: możliwość zaliczkowania operacji Wysokość pomocy Maksymalnie 50% kosztów kwalifikowalnych projektu Max.do PLN jeden beneficjent rolnik, małżonek rolnika, domownik W jednym roku można złożyć 1 wniosek o przyznanie pomocy na każde przedsiębiorstwo albo jego wyodrębnioną organizacyjną część, w których jest prowadzona działalność objęta pomocą

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH – zaliczamy koszty
Budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Zagospodarowanie terenu; Zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności nierolniczej; Zakup maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH – zaliczmy koszty
Zakup środków transportu, z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych przeznaczonych do przewozu mniej niż 8 osób wraz z kierowcą: w wysokości nieprzekraczalnej 75% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji – w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia wyłącznie usług transportowych; w wysokości nieprzekraczalnej 50% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji – w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia innych usług niż usługi transportowe; 50% 75% 25%

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH – zaliczmy koszty
KOSZTY OGÓLNE – w wysokości do 10% KK 1. Przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, w szczególności kosztorysy, projekty architektoniczne lub budowlane, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacja geodezyjna lub hydrologiczna, wypisy lub wyrysy z katastru nieruchomości, projektów technologicznych 2. Opłaty za patenty i licencje 3. Sprawowanie nadzoru inwestorskiego lub autorskiego oraz koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH ZALICZA SIĘ: 1. Koszty transportu do miejsca realizacji operacji (materiałów, maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu 2. Koszty montażu maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu

Co jeszcze NOWEGO ? Do KK zalicza się również KK poniesione przez wnioskodawcę przed dniem zawarcia umowy, lecz nie wcześniej niż w dniu, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, a w przypadku kosztów stanowiących koszty ogólne – nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2007 roku

Jak realizujemy operację w drodze leasingu Rat zapłaconych tytułem wykonania umowy leasingu, nieprzekraczające ceny netto nabycia rzeczy (maszyn,...., sprzetu komputerowego, środków transportu), jeżeli przeniesienie własności tych rzeczy na beneficjenta nastąpi w okresie realizacji operacji, lecz nie póżniej niż do złożenia wniosku o płatność ostateczną. Operacja będzie realizowana w nie więcej niż 10 etapach Złożenie pierwszego wniosku o płatność nastąpi w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy Wniosek o płatność będzie składany nie częściej niż dwa razy w roku Zakończenie realizacji operacji i złożenie wniosku o płatność ostateczną nastąpi w terminie 60 miesięcy (5 lat) od dnia zawarcia umowy, lecz nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 roku Przed planowanym dniem złożenia pierwszego wniosku o płatność pośrednią w O/R ARiMR: umowę leasingu wraz z harmonogramem spłat, W terminie określonym w umowie - oryginał albo kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem faktury sprzedaży rzeczy będących przedmiotem leasingu wystawionej przez zbywcę na rzecz finansującego

Co jeszcze ciekawego ? Można realizować przedsięwzięcie w 1 etapie
Wniosek o płatność składamy w okresie 24 mies od podpisania umowy Można realizować przedsięwzięcie w 2 etapach 1 Etap w planie 2 Podpisanie umowy w O/R ARiMR Realizacja 2 etapu Zakończenie projektu 36 mies od umowy Wniosek o 2 płatność Nie mniej niż 25% wartości projektu Realizacja 1 etapu Wniosek o płatność 24 mies od podpisania umowy

Możliwość zaliczkowania operacji !

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH – zaliczamy koszty
Budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Zagospodarowanie terenu; Zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności nierolniczej; Zakup maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH – zaliczmy koszty

mikroprzedsiębiorstw
Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 2

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw
Potencjalni odbiorcy pomocy: Osoby fizyczne, osoba prawna, wspólnicy spółki cywilnej, spółka prawa handlowego nieposiadająca osobowości prawnej OSOBA PRAWNA: zrzeszenie, stowarzyszenie, spółdzielnia, Sp. z o.o., Spółka Akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe SPÓŁKA PRAWA HANDLOWEGO (nieposiadająca osobowości prawnej): spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna MIKROPRZEDSIĘBIORCA: zatrudnia mniej niż 10 pracowników, obrót nie przekracza równowartości 2 mln Euro, lub suma aktywów jego bilansu na koniec roku nie przekraczają 2 mln Euro

Prezesa ARiMR o naborze wniosków
PROCEDURY – stare Ogłoszenie Prezesa ARiMR o naborze wniosków PODAJE DZIEŃ ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA (maksymalnie10 dni), najpóźniej 31 grudnia 14 dni Wniosek + ZAŁĄCZNIKI Składamy wnioski osobiście lub przesyłamy pocztą W 1 roku możemy złożyć tylko 1 WNIOSEK KOLEJNOŚĆ złożenia wniosków: LOSOWANIE – przeprowadzone nie później niż 21 dni (max. 30 dni) od dnia upływu terminu składania wniosków 09 czerwiec 2009 r. DZIEŃ ZŁOŻENIA: osobiście – OR (dzień złożenia) pocztą – dzień nadania przesyłki ZAKOŃCZENIE składania wniosków – „TERMIN PODANY W OGŁOSZENIU” LISTĘ Z KOLEJNOŚCIĄ złożonych wniosków (po losowaniu) podaje się na stronie internetowej ARiMR

WNIOSKI – 2009 ROK OGŁOSZENIE Prezesa ARiMR roku NABÓR WNIOSKÓW 05 – 18 maj 2009 roku LOSOWANIE kolejności roku

Co oznacza „działalność rozwijana” Prowadzę działalność ujętą w wykazie działalności Wniosek Umowa z ARiMR 5 mies INWESTYCJA Wniosek o płatność pośrednią lub ostateczną Rozpoczynam prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem zrealizowanej inwestycji, która przynosi określone korzyści ekonomiczne wykazane w biznes planie Co oznacza „podejmuje działalność” Planuję podjąć działalność ujętą w wykazie działalności Wniosek Umowa z ARiMR 5 mies INWESTYCJA Rozpoczęcie działalności gospodarczej: wpis do ewidencji działalności gospodarczej, spełnienie pozostałych wymogów związanych z uruchamianą działalnością: US, ZUS, sanepid,

WNIOSKI – 2009 ROK

Zakres pomocy Inwestycje przeprowadzone w związku z uruchomieniem lub rozwojem działalności dodatkowej w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaż hurtowa i detaliczna, rzemiosło lub rękodzielnictwo, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzanie materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.), rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

Kryteria dostępu: O pomoc może się ubiegać osoba fizyczna, która: podejmuje albo wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorca OKREŚLONE W ZAŁĄCZNIKU ALBO WYTWARZANIE PRODUKTÓW ENERGETYCZNYCH Z BIOMASY jest obywatelem państwa członkowskiego UE, jest pełnoletni i nie ukończył 60 roku życia, nie podlega przepisom o ubezpieczeniu społecznym rolników w pełnym zakresie, biznes plan przewiduje utworze co najmniej 1 miejsca pracy, co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji, w okresie ostatnich 2 lat beneficjent nie uzyskał pomocy w ramach PO KAPITAŁ LUDZKI – działanie „Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienie” ma miejsce zamieszkania w terenie: gminy wiejskiej lub gminy miejsko- wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących pow 5 tys mieszk. (Jeżeli świadczy usługi dla gospodarstw lub leśnictwa _ gm m-w do 20 tys mieszk)

Kryteria dostępu: Pomoc może być przyznana, jeżeli: został jej nadany numer identyfikacyjny (krajowy system ewidencji producentów), projekt spełnia wymagania wynikające z obowiązujących przepisów prawa, które mają zastosowanie do tego projektu, inwestycja nie jest finansowana z udziałem innych środków publicznych, operacja jest uzasadniona ekonomicznie, oraz zapewnia osiągnięcie i zachowanie celów działania

Osoba prawna: podejmuje albo wykonuje działalność jako mikroprzedsiębiorca, jest wpisana w KRS, nie podlega wykluczeniu .... w okresie 2 lat poprzedzających nie przyznano pomocy w ramach „Kapitał ludzki, ), jej siedziba lub oddział znajduje się w miejscowości do 5 tys. mieszkańców, dla GPR, GWU, OP – do 20 tys. Mieszkańców Spółka cywilna: wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorstwo spółka i każdy ze wspólników spełnia kryteria mikroprzedsiębiorsta, wspólnicy (osoby fizyczne) spełniają kryteria jak osoba fizyczna, (osoby prawne) jak osoby prawne, siedziba S.C. lub oddział każdego ze wspólników położony jest w miejscowości do 5 tys. mieszkańców, Jeśli usługi dla rolnictwa – do 20 tys. mieszkańców. Spółka prawa handlowego (nieposiadająca osobowości prawnej): wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorstwo spełnia kryteria jak osoba prawna

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH – zaliczamy koszty
Budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zkupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Zagospodarowanie terenu; Zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności nierolniczej; Zakup maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;

KOSZTY OGÓLNE – w wysokości do 10% KK 1. Przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, w szczególności kosztorysy, projekty architektoniczne lub budowlane, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacja geodezyjna lub hydrologiczna, wypisy lub wyrysy z katastru nieruchomości, projektów technologicznych 2. Opłaty za patenty i licencje 3. Sprawowanie nadzoru inwestorskiego lub autorskiego oraz koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi DO KOSZTÓW KALIFIKOWANYCH ZALICZA SIĘ: 1. Koszty transportu do miejsca realizacji operacji (materiałów, maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu 2. Koszty montażu maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu

Jakie ZOBOWIĄZANIA po realizacji operacji: W okresie 2 lat od dokonania płatności ostatecznej przez ARiMR zachowanie miejsc pracy 2. W okresie 5 lat od dokonania płatności ostatecznej przez ARiMR ograniczeń w zakresie przenoszenia własności lub posiadania rzeczy nabytych w ramach realizacji operacji lub sposobu ich wykorzystania, rodzaju wykonywanej działalności związanej z przyznaną pomocą, miejsca zarejestrowania oraz lokalizacji siedziby lub oddziału, umożliwienia przeprowadzenia kontroli, przechowywanie dokumentów, informowania ARiMR o okolicznościach mogących mieć wpływ na wykonanie umowy

Wysokość pomocy Maksymalnie 50% kosztów kwalifikowanych projektu Max. do PLN jeden beneficjent W przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych maksymalna wysokość pomocy – PLN

Prezesa ARiMR o naborze wniosków
PROCEDURY – NOWY_PROJEKT Ogłoszenie Prezesa ARiMR o naborze wniosków PODAJE DZIEŃ ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA (maksymalnie 10 dni), najpóźniej 31 grudnia zakończenie przyjmowania NOWOŚĆ 14 dni Wniosek + ZAŁĄCZNIKI Składamy wnioski osobiście lub przesyłamy pocztą W 1 roku możemy złożyć tylko 1 WNIOSEK DZIEŃ ZŁOŻENIA: osobiście – OR (dzień złożenia) pocztą – dzień nadania przesyłki KOLEJNOŚĆ przyznawania pomocy: KRYTERIA – SUMA UZYSKANYCH PUNKTÓW Wszystkie wnioski, które wpłynęły w terminie 30 dni od dnia upływu terminu składania wniosków ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków – „najpóźniej 31 grudnia” LISTĘ Z KOLEJNOŚCIĄ przyznawania pomocy (po ocenie) : podaje się na stronie internetowej ARiMR – 40 dni od terminu zakończenia przyjmowania wniosków

PROCEDURY – NOWY_PROJEKT
NOWE KRYTERIA_punkty BEZROBOCIE_w POWIECIE na obszarze którego położona jest gmina wg danych GUS w miesiącu poprzedzającym ogłoszenie naboru wniosków: POWIAT 1 POWIAT 4 POWIAT 2 - jest najwyższe w województwie 5 pkt Bezrobocie najwyższe – 15% 1 2 3 POWIAT 3 4 jest niższe jw. Liczba punktów proporcjonalnie mniejsza od liczby punktów jw. Bezrobocie – 8% x 5 x 8 15 = 2,67

NOWE KRYTERIA_punkty cd. NOWE KRYTERIA_punkty cd.
PROCEDURY – NOWY_PROJEKT PROCEDURY – NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. NOWE KRYTERIA_punkty cd. PODSTAWOWY DOCHÓD GMINY na 1 mieszk. wg danych GUS w w roku ogłoszenia naboru wniosków: POWIAT 1 POWIAT 4 POWIAT 2 - jest najniższy w województwie 5 pkt PDPG / mieszk = 800 zł/mieszk - NAJNIŻSZY 1 2 3 POWIAT 3 4 jest wyższy jw. Liczba punktów proporcjonalnie mniejsza od liczby punktów jw. PDPG / mieszk – zł/m x 5 x 800 1.000 = 4,00

NOWE KRYTERIA_punkty cd. ILOŚĆ UTWORZONYCH MIEJSC PRACY:
PROCEDURY – NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. ILOŚĆ UTWORZONYCH MIEJSC PRACY: - co najmniej 5 etatów 2 pkt mniej niż 5 etatów Liczba punktów proporcjonalnie mniejsza od liczby punktów jw. 2 x 3 5 = 1,20

NOWE KRYTERIA_punkty cd. USTALENIE KOLEJNOŚCI:
PROCEDURY – NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. USTALENIE KOLEJNOŚCI: 1 W pierwszej kolejności – wnioski, które uzyskały najwyższą ilość punktów 2 WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW – o kolejności decyduje: niższa wartość wnioskowanej kwoty pomocy 3 WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW ORAZ WNIOSKUJĄ O TAKĄ SAMĄ KWOTĘ POMOCY – w pierwszej kolejności przysługuje: wnioskodawcy prowadzącemu działalność gospodarczą przed wnioskodawcą podejmującym działalność 4 WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW ORAZ WNIOSKUJĄ O TAKĄ SAMĄ KWOTĘ POMOCY ORAZ PROWADZĄ DZIAŁALNOŚĆ– w pierwszej kolejności przysługuje: wnioskodawcy, który wcześniej zarejestrowali działalność gospodarczą

Wysokość pomocy - szczegóły
jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie od miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji zł jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie więcej niż 2 i mniej niż 5 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji zł jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie co najmniej 5 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji Osoba fizyczna, która podejmuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorca – uwzględnia się w liczbie tworzonych miejsc pracy

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Zmiany zgłoszone do KE:
NOWOŚĆ: możliwość zaliczkowania operacji Wysokość pomocy: PLN – utworzenie 1 miejsca pracy PLN – utworzenie 2 miejsc pracy PLN – utworzenie 3 miejsc pracy Liczba tworzonych miejsc pracy: Nie musi być związana bezpośrednio z zakresem rzeczowym realizowanej operacji

OSOBA FIZYCZNA I PRAWNA „podejmuje działalność” – DODATKOWE KRYTERIA Jeżeli w okresie ostatnich 12 MIESIĘCY poprzedzających dzień złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie był PRZEDSIĘBIORCĄ

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej
3

Podstawowe usługi dla gospodarki
i ludności wiejskiej Cele działania poprawa podstawowych usług na obszarach wiejskich, obejmujących elementy infrastruktury technicznej rozwój społeczno-gospodarczy poprawa warunków życia oraz prowadzenia działalności gospodarczej

i ludności wiejskiej Beneficjent: gmina; jednoosobowa spółka gminy gminny zakład budżetowy Pomoc może być przyznana na operacje realizowane w miejscowości należącej do: gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, lub gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców

i ludności wiejskiej Pomocy udziela się na realizację projektów w zakresie: gospodarki wodno-ściekowej w szczególności: - zaopatrzenia w wodę, - odprowadzania i oczyszczania ścieków, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych; wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. DODATKOWE ŚRODKI FINANSOWE: (planowane cele) Energia odnawialna Szerokopasmowy internet

i ludności wiejskiej Pomoc polega na refundacji części poniesionych kosztów realizacji inwestycji – maksymalnie 75% kosztów kwalifikowalnych. Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej gminie, w okresie realizacji PROGRAMU, nie może przekroczyć: zł - na projekty w zakresie gospodarki wodno-ściekowej; zł – na projekty w zakresie tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych; zł - na projekty w zakresie wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych.

i ludności wiejskiej Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się koszty: budowy, przebudowy, remontu obiektów budowlanych związanych z realizacją operacji; koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki, pod warunkiem że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji; zakupu i montażu maszyn, urządzeń i instalacji, które są niezbędne do osiągnięcia celów operacji; zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu procesów technologicznych; zakupu pojemników służących do segregacji odpadów komunalnych; zakupu środków transportu na potrzeby systemu zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych; budowy i wyposażenia punktów segregacji odpadów komunalnych

i ludności wiejskiej KRYTERAIA OCENY WNIOSKÓW Dochód podatkowy gminy, na terenie, w której będzie realizowany projekt, w przeliczeniu na 1 mieszkańca 1 Nie więcej niż 50% średniej krajowej punkty Powyżej 50% i nie więcej niż 75% średniej krajowej punkty Powyżej 75% i nie więcej niż 100% średniej krajowej punkty Powyżej 100% średniej krajowej punktów 2 Bezrobocie w powiecie, na obszarze którego jest położona gmina – w okresie ostatnich 6 miesięcy Wyższa od średniej wojewódzkiej punkty Równa ze średnią wojewódzką punkt Niższa od średniej wojewódzkiej punktów 3 Kryterium regionalne punkty

i ludności wiejskiej 4 Jeżeli wnioskowana kwota dofinansowania operacji na każdym etapie jej realizacji wynosi nie więcej niż 50% KK punkty 5 Jeżeli planowana operacja dotyczy łącznie gospodarki wodnej i ściekowej punkty Wskaźnik zwodociągowania gminy, kształtuje się na poziomie (dla operacji z zakresu gospodarki wodnej): 6 Nie więcej niż 25% punkty Powyżej 25% i nie więcej niż 50% punkty Powyżej 50% i nie więcej niż 75% punkt Wskaźnik zwodociągowania gminy, kształtuje się na poziomie (dla operacji z zakresu gospodarki ściekowej): 7 Powyżej 80% punkty Powyżej 50% i nie więcej niż 80% punkty Nie więcej niż 50% punkt

i ludności wiejskiej WARUNEK OTRZYMANIA POMOCY: Dla operacji dotyczących gospodarki wodno-ściekowej - uzyskanie co najmniej 4 punktów Dla operacji dotyczących tworzenia systemów zbiórki, segregacji lub wywozu odpadów komunalnych oraz wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych - uzyskanie co najmniej 3 punktów

Euro Jakie środki finansowe : 801,7 mln Euro 601,25 mln Euro – UE 200,45 mln Euro - Polska

Oś 3 Odnowa i rozwój wsi 4

Odnowa i rozwój wsi NABÓR WNIOSKÓW_2009 rok

Odnowa i rozwój wsi Beneficjenci: gmina;
instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego; kościół lub inny związek wyznaniowy; organizacja pozarządowa posiadająca status organizacji pożytku publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie) i działająca w obszarze zbieżnym z celami działania „Odnowa i rozwój wsi” w szczególności na rzecz aktywizacji ludności, rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego.

Odnowa i rozwój wsi Pomoc finansowa może być przyznana, jeżeli:
projekt realizowany jest w miejscowości należącej do: - gminy wiejskiej lub - gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszk. , lub - gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, projekt wpisuje się w zakres Planu Odnowy Miejscowości; projekt nie ma charakteru komercyjnego; w przypadku, gdy projekt realizowany będzie na nieruchomości nie należącej do beneficjenta, beneficjent posiada prawo do dysponowania tą nieruchomością na cele określone w projekcie przez okres 7 lat po realizacji projektu; organizacja pozarządowa działa w obszarze zbieżnym z celami działania „Odnowa i rozwój wsi” w szczególności na rzecz aktywizacji ludności, rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego; projekt składany przez instytucję kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego został zaakceptowany przez tę jednostkę

Odnowa i rozwój wsi Zakres pomocy
Budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów pełniących funkcje rekreacyjne i społeczno-kulturalne w tym świetlic, domów kultury, (z wyłączeniem szkół, przedszkoli, żłobków); obiektów małej architektury; przeznaczonych na cele promocji lokalnych produktów lub usług, w tym pawilonów, punktów wystawienniczych, sal ekspozycyjnych, witryn; Budowy, przebudowy lub remontu przeznaczonych do użytku publicznego ścieżek rowerowych, szlaków pieszych, placów zabaw, miejsc rekreacji, obiektów sportowych - z wyłączeniem sal sportowych przeznaczonych dla szkół lub przedszkoli; Związanych z kształtowaniem obszarów dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców (odnawiane lub budowa parkingów, chodników lub oświetlenia ulicznego); Urządzanie i porządkowanie terenów zielonych, parków …………; Budowa, przebudowa lub remont infrastruktury turystycznej; Zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych w celu wykorzystania ich do rekreacji lub w celu poprawy estetyki miejscowości; Rewitalizacja budynków wpisanych do rejestru zabytków; Zakup i odnowienie obiektów charakterystycznych dla danego regionu lub tradycji budownictwa wiejskiego i ich adaptacja na cele publiczne;

Odnowa i rozwój wsi Odnawiane elewacji zewnętrznej i dachów architektury sakralnej wpisanych do rejestru zbytków lub objętach wojewódzką ewidencją zabytków i odnawiane cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków; Wyburzanie i rozbiórka zdewastowanych obiektów budowlanych w celu uporządkowania terenu………..; Zakup materiału nasadzeniowego, ………; Zakup sprzętu, materiałów i usług …..; Zakup towarów służących przedsięwzięciom związanym z kultywowaniem tradycji społeczności lokalnych lub tradycyjnych zawodów; OGÓLNYCH – związanych z przygotowaniem i realizacją operacji

Poziom i wysokość pomocy:
Odnowa i rozwój wsi Poziom i wysokość pomocy: Poziom pomocy wynosi maksymalnie 75% kosztów kwalifikowalnych projektu (z VAT). Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej miejscowości wynosi zł w okresie realizacji Programu.

Podpisując umowę wnioskodawca:
Odnowa i rozwój wsi Podpisując umowę wnioskodawca: zobowiązuje się do osiągnięcia celu operacji i jego zachowania przez okres 7 lat od otrzymania płatności.

Jakie środki finansowe : 591 mln Euro 443,25 mln Euro – UE 147,75 mln Euro - Polska Liczba projektów:

Charakterystyka działań
Oś 4 LEADER Charakterystyka działań i ich zmiany 281

Cele Osi 4 – LEADER w POLSCE
budowa kapitału społecznego poprzez aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich, przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, polepszenie zarządzania zasobami i ich waloryzacja.

Podejście Leader LEADER - oddolne partnerskie podejście do rozwoju obszarów wiejskich realizowane przez LGD. Przedstawiciele trzech sektorów tworzą partnerstwo – tzw. Lokalną Grupę Działania, która opracowuje Lokalną Strategie Rozwoju a następnie dokonuje wyboru operacji dla realizacji LSR. LSR – ma za zadanie umożliwienie realizacji innowacyjnych projektów łączących zasoby regionu, wiedzę i umiejętności trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego.

Beneficjenci Osi 4 Leader
Dla podejścia LEADER określono dwa rodzaje beneficjentów, wynikające ze specyfiki wdrażanego podejścia: Lokalna Grupa Działania w ramach działań: - Wdrażanie projektów współpracy - Funkcjonowanie Lokalnej grupy działania Beneficjenci działania Wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju.

Działania osi 4 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju,
Wdrażanie projektów współpracy, Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja. Oś 4 służy wsparciu LGD W ramach tej osi finansowane będą Lokalne Strategie Rozwoju opracowane przez LGD Współpraca międzyregionalna i międzynarodowa a także nabywanie umiejętności przez członków LGD i koszty bieżącej działalności. 285

Działanie 4.1 Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju
Podstawy prawne: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażania lokalnych strategii rozwoju” objętego PROW na lata , oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Wdrażania lokalnych strategii rozwoju” objętego PROW na lata ,

Rozporządzenie… Dotyczy „małych projektów” oraz zawiera szczególne uregulowania związane z pozostałymi działaniami tj. „Różnicowanie działalności w kierunku działalności nie rolniczej”, „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, „Odnowa i rozwój wsi” służącymi realizacji lokalnej strategii działania.

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju - Cel działania
Umożliwienie mieszkańcom obszaru objętego LSR realizacji projektów w ramach tej strategii. Realizacja LSR – poprawa jakości życia na obszarach wiejskich m.in. poprzez wzrost aktywności lokalnych społeczności oraz stymulowanie powstawania nowych miejsc pracy. Realizacja LSR - wybór projektów do wysokości środków przyznanych na realizację tej strategii. LGD - pomoc wnioskodawcom w przygotowaniu wniosków.

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju – wspierane operacje
Wnioski mogą dotyczyć operacji (projektów): które spełniają warunki przyznawania pomocy w ramach działań osi 3, tj.: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Odnowa i rozwój wsi, tzw. „małych projektów”, tj. operacji które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach działań osi 3, ale przyczyniają się do osiągnięcia celów tej osi.

Różnice we wdrażaniu działań osi 3 przez oś Leader 1/4
Operacje kwalifikujące się do wsparcia w ramach osi 3: muszą być zgodne z LSR, muszą być zgodne z zakresem pomocy określonym dla poszczególnych działań osi 3, LGD bierze pod uwagę zgodność projektu z LSR oraz określonymi w niej lokalnymi kryteriami. W przypadku małych projektów, LGD ocenia projekt pod względem zgodności z kryteriami dostępu, określonymi dla małych projektów, zgodności z LSR oraz określonymi w niej lokalnymi kryteriami wyboru. Wnioski o przyznanie pomocy składa się za pośrednictwem LGD do odpowiedniego podmiotu wdrażającego;

Różnice we wdrażaniu działań osi 3. przez oś Leader
Wnioskodawca ma miejsce zamieszkania albo siedzibę, prowadzi działalność na obszarze objętym LSR lub realizuje operację na obszarze objętym LSR; Beneficjentami działania „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” mogą być również osoby mieszkające w miastach gmin miejsko-wiejskich liczących od 5 tys. do 20 tys. mieszkańców; pomoc przysługuje według kolejności na liście operacji wybranych przez LGD a nie wg kolejności wpływu wniosku;

Odnowa i rozwój wsi: Pomoc może być przyznana na więcej niż 3 operacje w każdej gminie, SW nie przyznaje dodatkowych punktów planowanej operacji (za bezrobocie, dochód gminy, kryterium regionalne), Pomoc przysługuje według kolejności na liście operacji wybranych przez LGD – nie ma drugiego rankingu po ocenie SW.

Limity wysokości udzielanej pomocy na jednego beneficjenta nie sumują się, co oznacza, że na poszczególne działania można uzyskać: „Różnicowanie” – 2 x 100 tys. zł „Mikroprzedsiębiorstwa” – 2 x 300 tys. zł „Odnowa i rozwój wsi”- 2 x 500 tys. zł

Wyprzedzające finansowanie
Wszyscy beneficjenci działania 4.1. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju będą mogli skorzystać z wyprzedzającego finansowania, do wysokości wkładu krajowego (20% przyznanej pomocy): Beneficjenci – jednostki samorządu terytorialnego będą mogły skorzystać z finansowania pozostałej części kosztów (do 80% przyznanej pomocy) z pożyczki w Banku Gospodarstwa Krajowego. 294

Wyprzedzające finansowanie
LGD natomiast uzyskała możliwość wyprzedzającego finansowania, do wysokości wkładu krajowego (20% przyznanej pomocy), na przedsięwzięcia w ramach działań: Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiejętności i aktywizacja; Wdrażanie projektów współpracy; Uzyskała także możliwość finansowania pozostałej części kosztów (do 80% przyznanej pomocy) z pożyczki w Banku Gospodarstwa Krajowego. 295

Małe projekty Beneficjenci, warunki uzyskania pomocy, zakres pomocy,
zmiany.

Beneficjent – małych projektów
W przypadku małych projektów: (zmiana definicji beneficjenta) Osoby fizyczne będące obywatelami państw członkowskich UE, pełnoletnie, zamieszkałe na obszarze objętym LSR lub wykonujące działalność na tym obszarze, Osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawy przyznają zdolność do czynności prawnych, działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, (tj. jednostki organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów), które posiadają siedzibę na obszarze objętym LSR lub prowadzą działalność na tym obszarze,

Beneficjent Osoby prawne utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje albo stowarzyszenia, (tj. organizacje pozarządowe – fundacje i stowarzyszenia) które posiadają siedzibę na obszarze objętym LSR lub prowadzą działalność na tym obszarze.

Beneficjenci „małych projektów”
Osoby fizyczne Fundacje Stowarzyszenia Kościoły

Beneficjenci „małych projektów”
związki wyznaniowe inne organizacje pozarządowe np. OSP KGW

Małe projekty – kryteria dostępu
Ubiegać się o pomoc mogą: osoby fizyczne, będące obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, pełnoletnie, zamieszkujące na obszarze objętym lokalną strategią rozwoju, (LSR), lub wykonujące działalność gospodarczą na tym obszarze także, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale którym ustawy przyznają zdolność do czynności prawnych:

działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, (tj. jednostki organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów) które posiadają siedzibę na obszarze objętym LSR lub prowadzą działalność na tym obszarze, także utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje albo stowarzyszenia, (tj. organizacje pozarządowe – fundacje i stowarzyszenia) które posiadają siedzibę na obszarze objętym LSR lub prowadzą działalność na tym obszarze.

Pomoc na małe projekty jest przyznawana, jeżeli operacja, oprócz tego, że będzie realizowana na obszarze objętym LSR, a jej realizacja będzie zgodna z LSR: będzie realizowana w zakresie wsparcia dla małych projektów jest uzasadniona ekonomicznie, w tym pod względem jej kosztów, przy czym całkowity planowany koszt operacji wynosi co najmniej 4,5 tys. złotych, lecz nie więcej niż 100 tys. złotych.

operacja może uzyskać pomoc, jeżeli nie będzie finansowana z udziałem innych środków publicznych z wyłączeniem przypadku współfinansowania: z Funduszu Kościelnego ze środków własnych jednostek samorządu terytorialnego, zgodnie z ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych

Operacja może uzyskać pomoc także wtedy , jeżeli będzie realizowana w nie więcej niż dwóch etapach, a jej zakończenie i złożenie wniosku o płatność ostateczną nastąpi w terminie 2 lat od zawarcia umowy, lecz nie później niż do dnia 31 grudnia 2014 r., a płatność ostateczna będzie obejmować nie mniej niż 25% łącznej planowanej kwoty pomocy.

Małe projekty – pomoc Pomoc na małe projekty jest przyznawana, jeżeli:
 wnioskodawcy został nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności;  jeżeli wniosek zawiera: imię nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, opis planowanego małego projektu, plan finansowy, zestawienie rzeczowo – finansowe oraz jeżeli zostały spełnione warunki określone w rozporządzeniu oraz innych przepisach prawa związanych z realizacją operacji.

Małe projekty – pomoc Pomoc na małe projekty jest przyznawana
do wysokości limitu dostępnych środków, który jest ogłoszony w informacji o możliwości składania wniosków o przyznanie pomocy na małe projekty za pośrednictwem LGD wybranej do realizacji LSR, przy czym pomoc na realizację jednego małego projektu nie może być wyższa niż 25 tys.zł. Pomoc na małe projekty jest przyznawana w formie refundacji części kosztów (nie więcej niż 70% kosztów kwalifikowalnych) niezbędnych do jego realizacji operacji, poniesionych od dnia, w którym została zawarta umowa, o przyznaniu pomocy, a w przypadku kosztów ogólnych nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2007 r.

Małe projekty - zakres pomocy
Podnoszenie świadomości społeczności lokalnej, w tym przez organizację szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla podmiotów z obszaru objętego LSR, innych niż realizowane w ramach działania: szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie; np. kursy dla przedsiębiorców, szkolenia specjalistyczne, projekty edukacyjne warsztaty z zakresu ginących zawodów np.: dla przyszłych kowali, snycerzy, tkaczek, koronkarek, zdunów, bednarzy, kołodziei, ludwisarzy, rymarzy, garncarzy, plecionkarzy…

2. podnoszenie jakości życia społeczności lokalnej na obszarze objętym LSR, w tym przez: udostępnianie urządzeń i sprzętu komputerowego, w tym urządzeń i sprzętu umożliwiającego dostęp do Internetu, np.: kafejka internetowa organizację imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych; np. festyny, koncerty folklorystyczne, dożynki…

3. rozwijanie aktywności społeczności lokalnej, w tym przez: a) promocję lokalnej twórczości kulturalnej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa, w tym kulturowego, historycznego lub przyrodniczego, np. przeglądy zespołów folklorystycznych, zespołów kultywujących sztukę dawną, publikacje promujące lokalna kulturę, pokazy sztuki rzemieślniczej…

b) kultywowanie języka regionalnego i gwary, kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła; np. zakładanie warsztatów rzemieślniczych, tworzenie miejsc, gdzie można przekazać wiedzę następnym pokoleniom… c) kultywowanie miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów, np. spotkania muzyczne, dożynki…

Małe projekty – zakres wsparcia c.d.
4. Małe projekty mogą dotyczyć rozwoju turystyki i rekreacji na obszarze realizacji LSR; w tym: utworzenia lub zmodernizowania bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych, przygotowanie i wydanie folderów oraz innych publikacji informacyjnych dotyczących obszaru objętego LSR budowy lub odbudowy małej infrastruktury turystycznej, w szczególności punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego i zjazdowego, tras rowerowych, szlaków konnych, ścieżek spacerowych i dydaktycznych

5. zachowanie, odtworzenie, zabezpieczenie lub oznakowanie cennego, lokalnego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego, w szczególności obszarów objętych poszczególnymi formami ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000; np. przywrócenie rodzimych lokalnych gatunków roślin, odtworzenie zabytkowych parków, zabezpieczenie pomników przyrody, oznakowanie i rozpowszechnianie wiedzy o wartości i znaczeniu tych obiektów…

6. zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym przez : odbudowę albo odnowienie lub oznakowanie budowli lub obiektów małej architektury wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków, odnawiania dachów lub elewacji zewnętrznych budynków wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków, remontu lub wyposażenia muzeów, remontu świetlic wiejskich i ich wyposażenie, np. odnowienie kapliczek, pomników, zabytkowych ogrodzeń, bram, dzwonnic, mostków, altan…

7. inicjowanie powstawania, przetwarzania lub wprowadzania na rynek produktów i usług opartych na lokalnych zasobach, tradycyjnych sektorach gospodarki lub lokalnym dziedzictwie, w tym kulturowym, historycznym lub przyrodniczym, albo podnoszenie jakości takich produktów; np. produkcja, w tym zakup urządzeń niezbędnych do produkcji, promocja, uzyskiwanie certyfikatów jakości, opłaty za uczestnictwo w targach produktów tradycyjnych lub specyficznych dla danego obszaru…

8. wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalności kulturalnej lub gospodarczej, z wyłączeniem rolniczej. np. zakładanie kolektorów słonecznych, instalacji pozwalających na wykorzystanie energii geotermalnej, wiatrowej lub wodnej w celu obniżenia kosztów prowadzenia działalności na obszarze wiejskim.

Limity pomocy w małych projektach
Maksymalnie 70% kosztów kwalifikowalnych operacji, nie więcej niż 25 tys. zł na jedną operację, Nie więcej niż 100 tys. zł na beneficjenta w okresie wdrażania PROW

Małe projekty – wkład własny
Wkład własny 30% W formie pracy własnej lub wolontariatu % całkowitych kosztów kwalifikowalnych. Możliwość współfinansowania ze środków: JST (gmina, starostwo…), Funduszu Kościelnego

Wdrażanie projektów współpracy
319

Wdrażanie projektów współpracy – rodzaj beneficjenta i zakres działania
Lokalne grupy działania Zakres działania W ramach działania pomoc jest przyznawana LGD na realizację projektów współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej: zawartych w LSR; nieuwzględnionych w LSR, ale zgodnych z LSR, opracowanej i realizowanej przez LGD. LGD może otrzymać pomoc na przygotowanie lub realizację projektu współpracy.

Pomoc na przygotowanie projektu współpracy
Pomoc na przygotowanie projektu współpracy może być przyznana jeżeli: jest zgodny z LSR spełnia warunki, o których mowa w art. 65 rozporządzenia nr 1698/2005, oraz w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1974/2006 nie przewidywać finansowania z udziałem innych środków publicznych z wyłączeniem współfinansowania z Funduszu Kościelnego lub środków własnych JST.

Przygotowanie projektów współpracy c.d.
Pomoc na operację polegającą na przygotowaniu projektu współpracy jest przyznawana, jeżeli operacja ta będzie realizowana w nie więcej niż dwóch etapach, a jej zakończenie i złożenie wniosku o płatność ostateczną nastąpi w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy, na podstawie której została przyznana ta pomoc, lecz nie później niż do dnia 31 grudnia 2013 r. i będzie obejmować co najmniej 25% łącznej planowanej kwoty pomocy.

Realizacja projektów współpracy
Projekt współpracy dotyczący jego realizacji, musi: być zgodny z LSR spełniać warunki, o których mowa w art. 65 rozporządzenia nr 1698/2005 oraz w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1974/2006 być związany z: lokalną historią lub kulturą, lub lokalnymi warunkami przyrodniczymi, lub społeczno-gospodarczymi; nie przewidywać finansowania z udziałem innych środków publicznych być skierowany do mieszkańców obszaru objętego realizacją tego projektu lub do innych podmiotów, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. b i c rozporządzenia nr 1698/2005, posiadających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym realizacją tego projektu, lub zakłada ich udział w realizacji tego projektu,

Projekt współpracy dotyczący jego realizacji, musi: uzyskać co najmniej 60% maksymalnej liczby punktów, jaką można przyznać w ramach oceny zgodności projektu współpracy z kryteriami wyboru, określonymi w załączniku do rozporządzenia; mieć wskazaną osobę koordynującą oraz nadzorującą wdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie projektu współpracy, zwaną „koordynatorem”, a w przypadku gdy LGD ubiegająca się o przyznanie pomocy nie jest koordynującą LGD, również osobę współpracującą ze strony LGD ubiegającej się o przyznanie pomocy z koordynatorem.

Pomoc może być przyznana na realizację projektu współpracy, jeżeli operacja będzie realizowana w nie więcej niż ośmiu etapach, przy czym w jednym roku nie więcej niż czterech etapach, W okresie nie dłuższym niż 48 miesięcy a jej zakończenie i złożenie wniosku o płatność ostateczną nastąpi nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r. Pomoc przyznaje się w formie refundacji kosztów poniesionych od dnia zawarcia umowy.

Wdrażanie projektów współpracy – wysokość pomocy
Pomoc przyznaje się i wypłaca do wysokości limitu, który w okresie realizacji PROW , dla jednej LGD stanowi iloczyn kwoty 3 zł i liczby mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR, w tym na : przygotowanie projektu współpracy – iloczyn kwoty ustalonej przez LGD (w ramach limitu 3 zł) i liczby mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR; realizację projektu współpracy – iloczyn kwoty np 2 zł i liczby mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR.

Wdrażanie projektów współpracy – zakres pomocy
Projekty współpracy jeżeli dotyczą obszarów spoza Unii Europejskiej, wówczas wydatki poniesione w ramach realizacji tej części projektu, nie kwalifikują się do wsparcia z EFRROW jeżeli występują koszty związane z planowaniem i przygotowaniem projektu współpracy, tj. koszty organizacji spotkania partnerów w celu poszukiwania partnerów, zapoznania się i ustalenia warunków projektu współpracy, koszty takie są uznawane za koszt kwalifikowalny i powinny stanowić integralną część projektu współpracy.

Procedura i harmonogram wybór projektów współpracy
Wniosek o przyznanie pomocy LGD składa do SW. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku, SW zawiera z LGD umowę na podstawie której jest przyznawana pomoc. W przypadku operacji polegającej na realizacji projektu współpracy, SW dokonuje oceny projektu współpracy w oparciu o kryteria wyboru określone dla projektów współpracy. Wnioski o przyznanie pomocy można składać do SW najwcześniej w dniu, w którym został dokonany wybór LGD do realizacji LSR, a najpóźniej odpowiednio: - w przypadku operacji polegającej na przygotowaniu projektu współpracy - do dnia 30 czerwca 2013 r. - w przypadku operacji polegającej na realizacji projektu współpracy - do dnia 31 grudnia 2013 r.

Uzasadnienie proponowanej zmiany
Zmiana ma charakter doprecyzowania zapisów dotychczasowych. Procedura wyboru projektów współpracy jest taka sama dla projektów zawartych w LSR oraz w nim nieuwzględnionych. W obu przypadkach konieczne jest złożenie wniosku o przyznanie pomocy. Może on zostać złożony najwcześniej w dniu, w którym został dokonany wybór LGD do realizacji LSR. Tak więc na etapie weryfikacji LSR projekt współpracy nawet jeśli jest zawarty w LSR nie jest poddawany ocenie merytorycznej. Ponadto kryteria wyboru projektów współpracy stosuje się wyłącznie do operacji polegających na realizacji projektów współpracy.

Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja

Podstawa prawna Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich; Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013; Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 31 lipca 2009 r. zmnieniąjące rozporządzenie wyżej cytowane.

Cel działania 4.3 Funkcjonowanie… (PROW 2007-2013)
• Zapewnienie sprawnej i efektywnej pracy LGD; Doskonalenie zawodowe osób uczestniczących w realizacji LSR Działanie przyczyni się także do: Budowania kapitału społecznego na wsi, a poprzez to do pobudzenia zaangażowania społeczności lokalnej w rozwój obszaru oraz lepszego wykorzystania potencjału obszaru. Cel określony w PROW s. 314. Działanie to ma zapewnić sprawne funkcjonowanie LGD, które będą prowadziły te działania aktywizujące na wsiach. 332

Warunki przyznania pomocy
Pomoc jest przyznawana, jeżeli operacja: jest zgodna z LSR; nie jest finansowana z udziałem innych środków publicznych; (z wyłączeniem jst - nie aktualne) będzie realizowana w nie więcej niż 4 etapach w każdym roku, przy czym jej zakończenie nastąpi do dnia 31 grudnia roku na który pomoc jest przyznana, złożenie wniosku o płatność ostateczna, będzie refundacją kosztów kwalifikowalnych wypłaconą po zrealizowaniu całej operacji, nastąpi do dnia 31 stycznia roku następnego po roku, na który pomoc jest przyznawana, lecz nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r.

Warunki przyznania pomocy
Pomoc przyznaje się w formie refundacji kosztów związanych z funkcjonowaniem LGD, o którym mowa w art..63 lit.c rozporządzenia 1698/2005 lub nabywaniem umiejętności i aktywizacją, o którym mowa w art..63 lit.c rozporządzenia 1698/2005

Zakres przyznania pomocy
art..63 lit.c rozporządzenia 1698/2005 a) koszty: badania nad danymi obszarami; b) zapewnienia informacji na temat obszaru i lokalnej strategii rozwoju; c) szkolenie kadr biorących udział w przygotowywaniu i wdrażaniu lokalnej strategii rozwoju; d) wydarzenia o charakterze promocyjnym oraz szkolenie liderów; e) aktywizowania społeczności lokalnej

Wysokość pomocy Wysokość pomocy:
do wysokości limitu, który w okresie realizacji PROW wynosi: Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR w dniu 31.XII.2006 r. zgodnie z wynikowymi informacjami statystycznymi ogłoszonymi w wydawnictwach GUS x kwota 29 zł Pomoc przyznaje się i wypłaca do wysokości limitu, który w okresie realizacji PROW wynosi: Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały na obszarze objętym LSR w dniu 31.XII.2006 r. zgodnie z wynikowymi informacjami statystycznymi ogłoszonymi w wydawnictwach GUS x kwota 33 zł 336

Funkcjonowanie LGD … - koszty bieżące
Udział kosztów bieżących w budżecie Lokalnej Grupy Działania Koszty bieżące lokalnej grupy działania mogą stanowić maksymalnie do 15% wartości wszystkich działań przeprowadzonych przez LGD w okresie realizacji LSR.

Zmiana rozporządzenia i nazwy działania
rozporządzenie z dnia 31 lipca 2009 r. zmieniające rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. Nr 129, poz. 1063)

Zmiana terminów Termin składania wniosku o przyznanie pomocy
Było: „do dnia 30 września roku poprzedzającego rok, na który ma być przyznana pomoc” Jest „od dnia 15 września do dnia 15 października roku poprzedzającego rok, na który ma być przyznana pomoc” Termin składania wniosku o płatność Było: „do dnia 31 grudnia roku, na który pomoc jest przyznana, lecz nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r.” Jest „do dnia 31 stycznia roku, następującego po roku, na który pomoc jest przyznana, lecz nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r.”

Ponoszenie kosztów (…) w formie rozliczenia pieniężnego, a w przypadku transakcji, której wartość, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 500 złotych – w formie rozliczenia bezgotówkowego z rachunku bankowego lub rachunku prowadzonego w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, wykorzystywanych wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych związanych z realizacją operacji

Okres kwalifikowalności kosztów
Było od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy do dnia 31 grudnia roku na który pomoc jest przyznana Jest od 1 stycznia do 31 grudnia roku na który pomoc jest przyznana

Ograniczenie kwalifikowalności kosztów wynagrodzeń
Koszty, o których mowa w ust. 1 pkt 3 (wynagrodzenia pracowników oraz członków zarządu), przekraczające dwukrotnie na któregokolwiek pracownika LGD lub członka zarządu LGD kwotę przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłaszanego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w drugim roku poprzedzającym rok, na który przyznano pomoc, nie są kosztami kwalifikowalnymi.

Zmiany w kosztach kwalifikowalnych
Zniesienie podziału w obrębie „nabywania umiejętności i aktywizacji” Zmiana w pozycji „koszty zakupu upominków i nagród” Było „o łącznej wartości nie przekraczającej 5% pozostałych kosztów” Jest „o łącznej wartości nieprzekraczającej w ramach operacji 15 000 zł” Dodanie pozycji „koszty adaptacji lub remontu pomieszczeń biurowych LGD” Dodanie pozycji „koszty zakupu powierzchni wystawienniczej i innych usług związanych z organizacją lub uczestnictwem LGD w wydarzeniach promocyjnych”

Przepis przejściowy Koszty poniesione na realizację operacji do dnia 31 grudnia 2009 r. podlegają refundacji zgodnie z przepisami dotychczasowymi, z tym że koszty poniesione po dniu złożenia wniosku o płatność ostateczną podlegają refundacji zgodnie z przepisami rozporządzenia, w ramach pomocy przyznanej na 2010 r.

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju Kryteria dostępu i wyboru LGD
Było (…) dopuszcza się możliwość działania wyłącznie jednej LGD na danym obszarze Jest Dopuszcza się możliwość działania na danym obszarze wyłącznie jednej LGD wybranej do realizacji LSR w ramach PROW Było - Zasady wyboru projektów przez LGD (…) w tym przypadku projekty muszą spełniać kryteria wyboru określone dla poszczególnych działań osi 3. (…) w tym przypadku projekty muszą spełniać warunki przyznania pomocy określone dla poszczególnych działań osi 3. (działania osi 3 nie przewidują kryteriów wyboru.)

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju Kryteria dostępu i wyboru LGD
W miarę dostępnych środków przewiduje się drugi nabór wniosków LGD na realizację LSR. Najpóźniej 3 lata po podpisaniu umów z LGD na realizację LSR przewiduje się weryfikację działalności LGD pod względem realizacji LSR oraz potencjału organizacyjno-administracyjnego. Jeżeli działania realizowane przez LGD nie byłyby zgodne z LSR lub byłoby zagrożenie braku możliwości zrealizowania zaplanowanych celów, wówczas LGD zostanie wyłączona z możliwości dalszego realizowania LSR.

Dziękuję za uwagę

Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do.

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do."— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do.

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do."— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres