Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki

Prezentacja na temat: "Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki"— Zapis prezentacji:

1 Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki
Zbiorniki wodne Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki

2 Dziedziny ekologiczne w morzu Podział środowiska morskiego

3 Środowisko morskie Rozmieszczenie życia
Na ponad milion gatunków zwierząt w faunie światowej jedynie 16% żyje w oceanach, z tego przytłaczająca większość, bo około 98% zasiedla dno oceaniczne, a pozostałe 2% występuje w otwartych wodach oceanów. Oceany zasiedlone są nierównomiernie (zależy zasadniczo od szerokości geograficznej oraz głębokości).

4 Fitoplankton Fitoplankton oceaniczny budują okrzemki (Bacillariophyeae), bruzdnice (Pyrrophyta), wiciowce wapienne (Coccolithineae) i krzemionkowce (Silicolagallatae). Zaznacza się zróżnicowanie przestrzenne w rozmieszczeniu fitoplanktonu. Okrzemki są typowe dla wód zimnych, zaś bruzdnice i wiciowce dla ciepłych.

5 Zooplankton Zooplankton obejmuje gatunki pierowtniaków (Protozoa), jamochłonów (Coelenterata), żebropławów (Ctenophora), pierścienic (Annelida), strzałek (Chaetognatha), mięczaków (Mollusca), stawonogów (Arthropoda) i szkarłupni (Echinodermata - formy larwalne). W planktonie też występują pierwotniejsze formy strunowców - osłonice (Tunicata) oraz ikra i stadia młodociane ryb.

6 Nekton ryby, kalmary, morskie gady, ssaki.
Do nektonu morskiego zalicza się: ryby, kalmary, morskie gady, ssaki.

7 Fitobentos Fitobentos morski obejmuje glony z trzech gromad - zielenic (Chlorophyta), brunatnic (Phaeophyta) i krasnorostów (Rhodophyta) oraz nieliczne gatunki roślin naczyniowych. Występują one we wszystkich morzach, jednak ich rozmieszczenie uzależnione jest od strefy klimatycznej, głębokości wody i innych czynników ekologicznych.

8 Zoobentos W skład zoobentosu wchodzą gatunki pierwotniaków (Protozoa), gąbek (Poriferia), koralowców (Anthozoa), ukwiałów (Actinaria) wstężniaków (Nemertini), pierścienic (Annelida), mięczaków (Molusca), stawonogów (Arthropoda), jeżowców (Echinoidea), liliowców (Crinoidea), rozgwiazd (Asteroidea) i wężowideł (Ophiuroidea).

9 Jezioro - definicja Jezioro jest to zbiornik wody wykazujący pionową strefowość czynników ekologicznych, wykształcony w naturalnym zagłębieniu na powierzchni Ziemi, nie mający bezpośredniego, szerokiego połączenia z morzem.

10 Podział jezior kryterium: stopień otwarcia
Jeziora zamknięte - bezodpływowe: szczególnie liczne w strefie klimatu ciepłego o podwyższonym zasoleniu. Jeziora otwarte, czyli odpływowe (z jeziora wypływa rzeka), lub przepływowe (do jeziora wpływa i wypływa rzeka) są typowe dla klimatu umiarkowanego i wilgotnego (np. jeziora bałtyckie).

11 Podział jezior kryterium: pochodzenie
Tektoniczne Polodowcowe Wulkaniczne Krasowe Rzeczne Przybrzeżne

12 Dziedziny ekologiczne w jeziorze Podział środowiska jeziornego

13 Toń wodna w jeziorze charakterystyka
Stratyfikacja procesów hydrobiologicznych Większa stabilność procesów i zjawisk ekologicznych niż przy brzegu (strefa nerytyczna) W strefie nerytycznej wpływ brzegu i dna (np. obecność w planktonie form z bentosu - spowodowane jest to zachodzącym tu intensywnym mieszaniem wody). .

14 Litoral jeziorny charakterystyka
najbardziej zróżnicowana strefa w jeziorze; wszystkich grup roślin i zwierząt wodnych; ważnym składnikiem fauny litoralu są zwierzęta ziemnowodne, a w tym przede wszystkim, reprezentowane przez wiele grup, owady. Jedne z nich są typowym składnikiem bentosu, np. larwy chruścików lub ochotek, inne zaś swobodnie poruszają się w wodzie.

15 Sublitoral jeziorny charakterystyka
Strefa przejściowa między płyciznami litoralu a głębią profundalu. Wraz z wzrastającą głębokością zwiększa się stabilność czynników ekologicznych i maleje liczba gatunków; Granica między warstwą trofogeniczną a trofolityczną - w głębszych rejonach odbywają się intensywne procesy rozpadu - destrukcji materii organicznej.

16 Profundal jeziorny charakterystyka
Strefa denna, wyścielona osadami o pochodzeniu głównie organicznym i autochtonicznym. Stabilności czynników środowiskowych. Zachodzą głównie procesy rozkładu. Fauna w profundalu występuje w skupiskach, między którymi rozciągają się znaczne obszary "pustynne".

17 Czynniki ekologiczne regulujące produkcję biologiczną (wg Naumanna)
zawartość biogenów, wysycenie gazami, ilość materii organicznej, temperatura, natężenie światła.

18 Zróżnicowanie natężenia czynników środowiskowych
Gdy któryś z czynników występuje w dużej ilości to mówi się, że jest w politypie, gdy w małej - w oligotypie, a pośrednio - w mezotypie. Określenie liczbowe poszczególnych typów jest trudne i jest swoiste dla danego rejonu geograficznego.

19 Klasyfikacja jezior wg Thienemanna
Kryterium podziału: stopień wykształcenia danego czynnika środowiskowego: JEZIORA HARMINIJNIE WYKSZTAŁCONE JEZIORA JEDNOSTRONNIE WYKSZTAŁCONE

20 Jeziora harmonijnie wykształcone
charakteryzują się równomierną obecnością wszystkich czynników ekologicznych. Czynniki te mogą występować w dużych ilościach, wówczas będą to jeziora eutroficzne, lub w małych ilościach - jeziora oligotroficzne. Stany pośrednie obejmują jeziora mezotroficzne.

21 Jeziora jednostronnie wykształcone
Gdy jeden z czynników ekologicznych jest w nadmiarze.. Między innymi duże ilości: humusu - jeziora dystroficzne, wapnia - jeziora alkalitroficzne, żelaza - jeziora siderotroficzne, glinu - jeziora argillotroficzne, niskie pH wody - jeziora acidotroficzne.

22 Charakterystyka głównych typów jezior I

23 Charakterystyka typów jezior II oligotrof, eutrof, dystrof.

24 Charakterystyka typów jezior III oligotrof, eutrof, dystrof.

25 Charakterystyka typów jezior IV oligotrof, eutrof, dystrof.

26 Sukcesja harmoniczna jezior wzrost żyzności
jeziora oligotroficzne -> jeziora -mezotroficzne -> jeziora -mezotroficzne -> jeziora eutroficzne -> jeziora stawowe ->

27 Sukcesja nieharmoniczna
Istnieje jednak wiele czynników środowiskowych, które prosty ciąg w rozwoju jezior modyfikują, np. torfowiska niskie. dopływ humusu może spowodować dystrofię każdego z wymienimych typów i w efekcie zarośnięcie jeziora dystroficznego, co prowadzi do powstania torfowiska wysokiego.

28 Zbiorniki zaporowe definicja
Zbiorniki zaporowe to najczęściej sztuczne zbiorniki wodne powstałe przez zagrodzenie doliny rzeki tamą, w wyniku czego następuje spiętrzenie wody

29 Zbiorniki zaporowe charakterystyka
swoiste cechy, które różnią je od jezior i rzek. Cechami tymi są: - asymetria dna - najgłębsze jest przy tamie; - zmienny poziom wody; - górna warstwa wody płynie, głębsze warstwy stagnują (zależne od stopnia otwarcia tamy).

30 Zbiorniki zaporowe zmiany środowiskowe
Darń roślinna ulega rozkładowi i mineralizacji. Zanik tlenu w strefie przydennej i pojawienie się siarkowodoru, zwiększenie się ilości bakterii, podniesienie zawartości żelaza, a nawet manganu. Napłpływ allochtonicznej materii organicznej.

31 Zbiorniki zaporowe biocenozy
Długotrwałe zakwity okrzemek, sinic i zielenic, w zooplanktonie - wrotki. Glony nitkowate ( zielenice) oraz roślinność naczyniowa liczne po zalaniu zbiornika. Niestabilność biocenoz wskutek zmiennego poziomu wody w zbiornikach zaporowych. Dla małych zbiorników zaporowych typowe są okoń i płoć, w większych - leszcz.

32 Stawy - definicja Brak strefy głębinowej to cecha odróżniająca stawy od jezior. Dostęp światła do dna pozwalający na rozwój roślinności zakorzenionej na całej jego powierzchni. Warunki środowiskowe w stawach są podobne do tych, jakie panują w strefie przybrzeżnej jezior.

33 Stawy - specyfika środowiskowa
Wahania temperatury są znaczne, a amplituda między dniem i nocą sięga kilku stopni Celsjusza. W stawach nie wykształcają się długotrwałe uwarstwienia termiczne. W lecie przy dnie woda jest chłodniejsza niż na powierzchni, jednak temperatura jest zawsze wyższa od 4oC. W zimie wody przydenne oziębiają się poniżej 4oC.

34 Stawy - specyfika ekologiczna
Wahania roczne zawartości biogenów; Wiosną mało - spływ wód roztopowych; Latem i jesienią dużo - parowanie i dopływ wód żyznych z pól - zakwity glonów, sinic; Okresy beztlenowe, szybko ustępujące - częste i pełne wymieszanie wód. Warunki w stawach są bardzo zmienne.

35 Stawy - charakterystyka biocenoz
Charakterystyczne są rośliny naczyniowe (np.: turzyce, skrzypy, sitowie, trzcina, pałka wodna, wełnianka, jeżogłówka); Obecne licznie: zielenice nitkowate (sprzężnice), w planktonie: sinice, okrzemki, zielenice, wrotki, skorupiaki; Liczna fauna poroślowa - różnego typu robaki, a szczególnie wrotki i skąposzczety, skorupiaki oraz larwy owadów.

36 Podział stawów wg Wurtza kryterium: cechy ekologiczne
Oligotroficzne Mezotroficzne Eutroficzne Politroficzne

37 Stawy oligotroficzne - wykształcone na podłożu piaszczystym lub żwirowym, o wodzie obojętnej, dobrze natlenionej, ubogie produkcyjnie z różnorodną florą glonów, bez wyraźnej dominacji jakiejś grupy; - wykształcone na podłożu piaszczystym lub gliniastym, o wodzie kwaśnej, słabo zamulonej, położone śródleśnie, z różnorodną florą glonów, bez wyraźnej dominacji; - wykształcone na torfowiskach, z zalegającą na dnie słabo zmineralizowaną materią organiczną, dominują desmidie i okrzemki z Pennales.

38 Stawy mezotroficzne o słabo zamulonym dnie i dobrze natlenionej wodzie, nawet przy dnie; dominują chryzofity, obecne są bruzdnice i okrzemki, notowany często Botryocoocus.

39 Stawy eutroficzne - słabo eutroficzne, z obfitą roślinnością naczyniową, na łodygach której licznie występuje peryfiton, dominują bruzdnice i okrzemki; - średnio zeutrofizowane z obfitą roślinnością podwodną, w wodzie zasadowej dominują zielenice chlorokokkowe, zaś w kwaśnej bruzdnice, częste zakwity: wiosną - Volvox, latem - Dinobryon, jesienią - Microcystis; - silnie zeutrofizowane z dominacją sinic (Anabaena) oraz liczną obecnością okrzemek, toczkowych i euglenin.

40 Stawy politroficzne z dużymi pokładami mułu na dnie i częstymi zanikami tlenu, dominuje sinica Aphanizomenon flos-aquae oraz toczkowe, chlorokokkowe i eugleniny.

41 Rzeki - definicja Rzeki różnią się od zbiorników wód stojących ciągłym ruchem postępowym wody oraz kolejno ustawionymi za sobą biotopami. Oddziaływania między biotopami są jednokierunkowe, a nie wielokierunkowe tak jak w jeziorze. Powoduje to wykształcenie odmiennych niż w zbiornikach wody stojącej, układów biocenotycznych.

42 Elementy biocenotwórcze w rzekach
Duża zmienność linii brzegowej, niestabilność dna oraz wahania poziomu wody. Jest to szczególnie ważne w okresach wezbrań i powodzi, kiedy brzegi i dno są rozmywane, a osiadłe zbiorowiska roślin i zwierząt przestają istnieć. Natomiast w okresach suszy, przy znacznym obniżeniu lustra wody przybrzeżne biocenozy giną z przesuszenia.

43 Podział biotopowy rzeki wg Illiesa
krenon - odcinek źródłowy, rhitron - potokowy, potamon - rzeczny Odcinek ujścia rzeki to estuarium

44 Źródła - definicja miejsca wypływu wody podziemnej na powierzchnię skorupy ziemskiej, mogą być z punktu widzenia geomorfologii, różnie wykształcone. Zależy to od układu warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych, a przede wszystkim od miejsca, w którym warstwa przepuszczalna wychodzi na powierzchnię.

45 Źródła - specyfika ekologiczna
Wody źródlane charakteryzują się małymi wahaniami temperatury w ciągu całego roku - latem są one zimne, zimą ciepłe i nie zamarzają. Zasiedlają je więc organizmy stenotermiczne; Są zasobne w elektrolity.

46 Trzy typy źródeł wg Thienemanna
Zasobność w biogeny jest różna: helokrenowe są zwykle ubogie - słabo rozwinięta roślinność; reokrenowe - ubogie; Najzasobniejsze w biogeny są źródła limnokrenowe.

47 Flora i fauna źródeł (nie jest dokładnie zbadana)
Spośród glonów występują w nich okrzemki (Meridion circulare, Diatoma hiemale var. mesodon i inne), zielenice (Draparnaldia) i krasnorosty (Batrachospermum). Obecne są mchy (Cratoneuron, Bryum, Philonotis) oraz - z roślin kwiatowych - rukiew wodna (Cardamine amara). Fauna to drobne skąposzczety, skorupiaki, larwy różnych gatunków owadów.

48 Zmienność warunków środowiskowych w rzece
Prąd i temperatura wody zmieniają się w sposób ciągły wzdłuż biegu rzeki (zmienność ta jest taka sama we wszystkich rzekach, niezależnie od ich położenia geograficznego). Odcinek potokowy i rzeczny - odmienne. Odcinek potokowy - kraina mikrofitów, względnie kraina ryb łososiowatych. Odcinek rzeczny - kraina makrofitów albo ryb karpiowatych

49 Zmienność czynników środowiskowych wraz z biegiem rzeki

50 Charakterystyka biocenotyczna odcinka potokowego I
Glony o płaskich, skorupiastych plechach, przylegających do twardego, skalistego dna: sinice (rząd Chamaesiphonales) lub krasnorost Hildenbrandtia rivularis. Liczne są także brunatne naloty okrzemek oraz bardzo charakterystyczny dla górnego biegu rzeki darnisto-nitkowaty złotowiciowiec Hydrurus foetidus.

51 Charakterystyka biocenotyczna odcinka potokowego II
Kilka rodzajów zielenic (Gongrosira, Prasiola, Cladophora, Ulothrix, Draparnaldia, Oedogonium, Chaetophora), którym towarzyszą krasnorosty (Chantransia chalybaea, Lemanea torulosa, L.fluviatilis). Porosty (Verrucaria) i mchy wodne (Fontinalis, Cinclidotus) oraz rośliny kwiatowe (Potamogeton).

52 Charakterystyka biocenotyczna odcinka potokowego III
Pierwotniaki, robaki, skorupiaki i larwy owadów - jętek (Ephemeroptera), widelnic (Plecoptera), muchówek (Diptera), chruścików (Trichoptera). Wypławki, kiełże, ośliczki, przytwierdzone do kamieni gąbki i mszywioły. Też mikroskopijnych rozmiarów zwierzęta - wiciowce, wymoczki, wrotki, nicienie i drobne skorupiaki.

53 Charakterystyka biocenotyczna odcinka rzecznego I
Odcinek rzeczny charakteryzuje się liczną obecnością dobrze rozwiniętych zbiorowisk roślin kwiatowych, ukorzenionych w dnie. Porastają one zwartymi łanami brzegi, opanowują płycizny oraz zajmują starorzecza. Towarzyszące im zespoły zwierząt są podobne do tych, jakie spotyka się w stawach i w strefie przybrzeżnej jezior.

54 Charakterystyka biocenotyczna odcinka rzecznego II
Ślimaki z rodzajów Limnea i Planorbis, oraz larwy ważek i jętek, chruściki, larwy muchówek, szczególnie ochotkowatych. Na dnie licznie występują skąposzczety. Liczebność fauny dennej w rzekach uzależniona jest od charakteru dna. Na podłożu piaszczystym może być do 100 osobników na 1 m2, natomiast w rejonach o grubej warstwie mułu zliczyć można do 2000 i więcej egzemplarzy w 1 m2 powierzchni dna.

55 Plankton rzeczny czyli potamoplankton.
Przewaga zawiesiny nad planktonem; Więcej fitoplanktonu niż zooplanktonu; W fitoplanktonie najwięcej jest okrzemek, zaś w zooplanktonie wrotków; Obecna jest niewielka ilość form typowo planktonowych, rozmnażających się w nurcie rzeki.

56 Nekton rzeczny Skład nektonu wykazuje wyraźne zróżnicowanie w zależności od mierzonego w promilach spadku koryta rzeki. W rzekach o spadku poniżej 1o/oo panuje leszcz, gdy spadek wynosi 1-2o/oo - brzana, zaś powyżej 2o/oo - ryby łososiowate (lipień i pstrąg).

57 Estuarium specyfika środowiskowa
Ekoton (czyli środowisko stykowe), gdzie bytują obok siebie gatunki typowe dla dwóch różnych ekosystemów - w warstwie powierzchniowej rozpościerają się wody rzeczne, lżejsze od słonych wód morskich. Wciskane wskutek działania falowania wiatrowego (tzw. cofka) wody morskie zajmują warstwę przydenną. Wykształcają się więc dwa obszary wód zróżnicowanych pod względem zasolenia,

58 Esuarium specyfika ekologiczna
Zróżnicowanie składu gatunkowego w przekroju pionowym. W górnych warstwach przeważają formy potamoplanktonu, zaś w dolnych morskie. W rejonie estuarium obecnych jest wiele gatunków euryhalinowych. Różnorodność gatunkowa w obszarach ujść rzecznych jest więc duża - są to na ogół bogate rejony rybackie.