Pojęcie podatku obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego

Prezentacja na temat: "Pojęcie podatku obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego"— Zapis prezentacji:

1 Pojęcie podatku obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego
Pojęcie podatku obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego. Powstawanie/wymiar zobowiązań podatkowych.

2 Definicja podatku Legalna: art. 6 o.p. Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Doktrynalna: podatek to świadczenie pieniężne, na rzecz związku publicznoprawnego, któremu towarzyszy przewłaszczenie, jest ono generalne, obowiązkowe (przymusowe), ustalane jednostronnie, nieodpłatne i nieekwiwalentne, bezzwrotne.

3 Cechy podatku Pieniężny charakter – jest nakładany i realizowany w jednostkach pieniężnych. Beneficjentem jest związek publicznoprawny. Przewłaszczenie - zapłata powoduje zmianę właściciela środ­ków pieniężnych. Generalny charakter – jest ustanawiany za pomocą norm prawnych o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym. Jest świadczeniem obowiązkowym (przymusowym) - obowiązek jego zapłacenia wynika z normy prawnej zawartej w ustawie podatkowej.

4 Cechy podatku Jednostronność nakładania i ustalania świadczenia podatkowego - jest nakładany i ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publicznoprawny w zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji. Nieodpłatność podatku - oznacza, że świadczeniu podatkowemu nie towarzyszy prawny obowiązek świadczenia wzajemnego wierzyciela podatkowego (podmiotu publicznoprawnego) na rzecz dłużnika (podatnika). Bezzwrotny charakter – uiszczony nie podlega zwrotowi, co oznacza, iż z chwilą jego zapłaty następuje definitywne przekazanie środków pieniężnych na rzecz budżetu pań­stwa lub JST.

5 Definicja zakresowa podatku
Art. 3 pkt 5 o.p. Ilekroć w ustawie jest mowa o podatkach - rozumie się przez to również: zaliczki na podatki, b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach, opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe którymi są niebędące podatkami i opłatami należności stanowiące dochód budżetu państwa lub budżetu JST, wynikające ze stosunków publicznoprawnych (pkt 8).

6 Podmiot podatku Jest nim ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz, jak i ten, kto podlega obowiązkowi podatkowemu. Podmiotem podatku jest związek publicznoprawny i podatnik. Podmiotem podatku nie jest płatnik czy inkasent. Art. 7. § 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. § 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.

7 Obowiązek podatkowy Art. 4. o.p. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. WSA w wyroku z 2006 r.: „Oznacza to, że obowiązek podatkowy uzależniony jest od zaistnienia prawnopodatkowego stanu faktycznego, na który składają się - element podmiotowy (kto musi zapłacić) oraz element przedmiotowy (od czego musi zapłacić).” WSA w wyroku z 2008 r: „Zasady przyzwoitej legislacji wymagają od ustawodawcy należytego formułowania przepisów. Milczenie ustawodawcy co do objęcia obowiązkiem podatkowym danego stanu faktycznego, nawet gdyby wynikało z błędu legislacyjnego, powoduje konieczność uznania danego obszaru za wolny od opodatkowania. Stan faktyczny kształtuje bowiem ustawodawca, a nie organy podatkowe czy sądy.”

8 Powstawanie obowiązków podatkowych
Obowiązek podatkowy powstaje u indywidualnego podatnika zawsze z mocy prawa. Powstaje w warunkach określonych przez prawo. Obowiązek podatkowy jest kategorią prawną zobiektywizowaną. Moment powstania obowiązku podatkowego określony być powinien w ustawie podatkowej. Obowiązek podatkowy jest obowiązkiem publicznoprawnym, co oznacza iż, nie podlega przeniesieniu na mocy czynności cywilnoprawnej.

9 Zobowiązanie podatkowe
Art. 5. o.p. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe jest konkretyzacją abstrakcyjnego obowiązku podatkowego. Pojęciem pierwotnym jest obowiązek podatkowy, natomiast zobowiązanie jest jego następstwem. Żeby powstało zobowiązanie musi istnieć najpierw obowiązek. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku z powstałego obowiązku będzie wynikać zobowiązanie podatkowe.

10 Powstawanie zobowiązań podatkowych
1. z mocy prawa 2. w drodze decyzji podatkowej Art. 21. § 1 o.p. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem: 1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania; 2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

11 Powstawanie zobowiązań podatkowych w drodze decyzji
decyzja ma charakter konstytutywny, tj. tworzy zobowiązanie podatkowe. skutki prawne doręczenia decyzji ustalającej: 1. rozpoczyna się 14-dniowy bieg terminu płatności podatku 2. decyzja ta – co do zasady - stanowi podstawę prowadzenia egzekucji administracyjnej w zakresie kwoty w niej ustalonej 3. decyzja ta może jeszcze przed upływem terminu płatności stanowić podstawę zabezpieczenia wykonania zobowiązania 4. decyzja ta stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej na zabezpieczenie zobowiązania w niej ustalonego 5. decyzja ta stanowi podstawę wpisu zastawu skarbowego do rejestru zastawów skarbowych 6. w przypadku nieuiszczenia kwoty w niej ustalonej, decyzja stanowi warunek wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej

12 Rodzaje deklaracji podatkowych
Art. 3 pkt 5 o.p: deklaracje to również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci; 3 rodzaje deklaracji podatkowych: 1. deklaracje mające charakter informacyjno-dowodowy - art. 21 § 5 o.p.: Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, wysokość zobowiązania podatkowego, o którym mowa w § 1 pkt 2, ustala się zgodnie z danymi zawartymi w deklaracji, chyba że przepisy szczególne przewidują inny sposób ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego albo w toku postępowania podatkowego stwierdzono, że dane zawarte w deklaracji, mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, są niezgodne ze stanem faktycznym. 2. deklaracje mające charakter samoobliczenia - art. 21 § 5 o.p. 3. deklaracje samowymiarowe - art. 21 § 2 i 3 o.p.

13 Powstawanie zobowiązań „z mocy prawa”
Gdy ZP „powstaje z mocy prawa”, jego wymiar należy do: - podatnika - samowymiar (samoobliczenie) - płatnika – wymiar płatniczy Art. 21 § 2 o.p. Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, a zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób określony w § 1 pkt 1, podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty, z zastrzeżeniem § 3.

14 Skutki prawne złożenia deklaracji samowymiarowej
1. Z art. 21 § 2 o.p. wynika: a. podatnik uznaje powinność zapłaty podatku zadeklarowanego przez siebie w deklaracji, która jest nakazem zapłaty dla niego b. domniemanie prawidłowości deklaracji, 2. Deklaracja stanowi podstawę wystawienia tytułu wykonawczego (art. 27 ust. 1 pkt 3 u.p.e.a.). Warunkiem wszczęcia egzekucji administracyjnej jest w tym przypadku doręczenie upomnienia (art. 3a ust. 2 pkt 2 u.p.e.a.) 3. Tak jak decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego: a. Deklaracja – w zakresie kwoty w niej wykazanej przez podatnika i jednocześnie niewpłaconej - stanowi podstawę wpisu zastawu skarbowego do rejestru zastawów skarbowych, b. tytuł wykonawczy wystawiony na podstawie deklaracji - w zakresie kwoty w niej wykazanej i niewpłaconej - stanowi: a. podstawę wpisu hipoteki przymusowej b. warunek wszczęcia postępowania podatkowego w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej.

15 Weryfikacja prawidłowości samowymiaru przez podatnika
Autokorekta (deklaracja korygująca) art. 81 o.p.  Jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Korzyści z autokorekty: Wyłączenie odpowiedzialności kks Obniżona stawka odsetek za zwłokę

16 Weryfikacja prawidłowości samowymiaru przez podatnika
Korekta pod nadzorem art. 274 o.p. W razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy w zależności od charakteru i zakresu uchybień zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje się w wątpliwość.

17 Weryfikacja prawidłowości samowymiaru przez organ podatkowy
Korekta deklaracji z „urzędu” w ramach czynności sprawdzających art. 274 o.p. W razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy w zależności od charakteru i zakresu uchybień: - koryguje deklarację, dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza kwoty zł.

18 Weryfikacja prawidłowości samowymiaru przez organ podatkowy
Decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego art. 21 o.p.: § 3 Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego.

19 Weryfikacja prawidłowości samowymiaru
§ 3a. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że kwota zwrotu podatku lub kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa prawidłową wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. § 4. Przepisy § 3 i art. 53a stosuje się odpowiednio, gdy podatnik obowiązany jest do zapłaty podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku bez złożenia deklaracji, a obowiązku tego nie wykonał w całości lub w części.

20 Okoliczności wyłączające przekształcenie się obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe
przypadki przewidziane przez przepisy ogólnego prawa podatkowego (o.p.): przedawnienie wymiaru (art. 68 i 69 o.p.) 2. przypadki przewidziane przez przepisy materialnego prawa podatkowego (ustawy podatkowe): skutek kwoty wolnej od opodatkowania, zwolnień podatkowych czy zaniechania ustalenia podatku rolnego (art. 13c ustawy o podatku rolnym). WSA w 2008 r: „Zwolnienie podatkowe powoduje, że istniejący obowiązek podatkowy nie przekształca się w zobowiązanie. Natomiast w przypadku gdy to zwolnienie się traci, to powstaje zobowiązanie podatkowe, którego główną treścią jest obowiązek zapłaty podatku”.

21 Przedawnienie wymiaru zobowiązania podatkowego
Art. 68. § 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Decyzja ustalająca wydana po upły­wie terminu przedawnienia kwalifikuje się do stwierdzenia jej nieważności z po­wodu rażącego naruszenia prawa (art. 247 o.p.). Decyzja ustalająca wydana przed upływem terminu przedawnienia, a doręczona po jego upływie, jest bezprzedmiotowa i powinna być wygaszona na podstawie art. 258 o.p.

22 Upływ terminu przedawnienia w postępowaniu podatkowym
W trakcie postępowania wymiarowego: postępowanie to, jako bezprzedmiotowe, powinno być zakończone wy­daniem decyzji umarzającej (art. 208 o.p.). w postępowaniu odwoławczym: WSA z 2010 r: Skorygowanie przez odwoławczy decyzji wymiarowej nie jest ustaleniem zobowiązania podatkowego — ono już istnieje po doręczeniu decyzji wymiarowej organu pierwszej instancji - ale jest przejawem kontroli poprawności tego ustalenia i w razie stwierdzenia uchybień, ich wyeliminowania.

23 5 letni termin przedawnienia wymiaru zobowiązań podatkowych
Jeżeli podatnik: 1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, 2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie podatkowe, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

24 Zawieszenie biegu terminu przedawnienia wymiaru zobowiązań podatkowych
Art. 68 § 5. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata. Art. 201. § 1 pkt. 2. Organ podatkowy zawiesza postępowanie gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

25 Zawieszenie biegu terminu przedawnienia wymiaru zobowiązań podatkowych
Art. 70a. § 1. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 68 § 1 i 3 oraz w art. 70 § 1, ulega zawieszeniu, jeżeli możliwość ustalenia lub określenia zobowiązania podatkowego wynika z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, a ustalenie lub określenie przez organ podatkowy wysokości tego zobowiązania uzależnione jest od uzyskania odpowiednich informacji od organów innego państwa. § 2. Zawieszenie terminu przedawnienia następuje od dnia wystąpienia przez organ podatkowy z wnioskiem do organu innego państwa do dnia uzyskania przez organ podatkowy żądanej informacji - jednak nie dłużej niż przez okres 3 lat. § 3. Zawieszenie terminu przedawnienia może następować wielokrotnie; w takich przypadkach okres łącznego zawieszenia terminu przedawnienia nie może przekraczać 3 lat.

26 Przedawnienie wymiaru zobowiązania podatkowego w syt
Przedawnienie wymiaru zobowiązania podatkowego w syt. utraty prawa do ulgi Art. 69. § 1. W razie niedopełnienia przez podatnika warunków uprawniających do skorzystania z uzyskanej ulgi podatkowej, prawo do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe powstaje w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi. § 2. Termin do wydania decyzji wynosi 3 lata od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi podatkowej, a jeżeli podatnik nie zgłosił organowi podatkowemu utraty prawa do ulgi co najmniej na 2 miesiące przed upływem tego terminu - termin do wydania decyzji wynosi 5 lat. § 3. Ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego następuje na podstawie stanu prawnego obowiązującego w dniu powstania obowiązku podatkowego oraz istniejącego w tym dniu stanu faktycznego.

27 Okoliczności wyłączające przekształcenie się obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe
Art. 13c. ustawy o podatku rolnym 1. W razie wystąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała istotne szkody w budynkach, ziemiopłodach, inwentarzu żywym lub martwym albo w drzewostanie, przyznaje się podatnikom ulgi w podatku rolnym przez zaniechanie jego ustalania albo poboru w całości lub w części, w wysokości zależnej od rozmiarów strat spowodowanych klęską w gospodarstwie rolnym. 2. Przy przyznawaniu ulg i ustalaniu ich wysokości uwzględnia się wysokość otrzymanego odszkodowania z tytułu ubezpieczenia ustawowego. 3. Ulgę przyznaje się za ten rok podatkowy, w którym klęska miała miejsce; jeżeli klęska miała miejsce po zapłaceniu podatku za dany rok, ulgę stosuje się w następnym roku podatkowym.