RIS MAZOVIA Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego 20 lutego 2007 r. Warsztaty grupy roboczej.

Prezentacja na temat: "RIS MAZOVIA Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego 20 lutego 2007 r. Warsztaty grupy roboczej."— Zapis prezentacji:

1 RIS MAZOVIA Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego 20 lutego 2007 r. Warsztaty grupy roboczej „Benchmarking i prognozowanie rozwoju regionalnego”

2 Główny Urząd Statystyczny
Dr Grażyna Niedbalska Konsultant Wydział Nauki i Techniki

3 Statystyka nauki i techniki (N+T)
zarys międzynarodowej metodologii standardowej

4 Dr Grażyna Niedbalska konsultant ds
Dr Grażyna Niedbalska konsultant ds. statystyki N+T w Głównym Urzędzie Statystycznym, w latach naczelnik Wydziału Nauki i Techniki w Departamencie Statystyki Gospodarczej GUS, tzw. principal delegate ze strony polskiej w Grupie Ekspertów OECD ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych (NESTI) oraz przedstawicielka GUS w grupie roboczej Eurostatu: Working Party on Science, Technology and Innovation Statistics, członek Komitetu Naukoznawstwa przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na okres kadencji w latach , uczestniczka międzynarodowych konferencji dotyczących problematyki nauki i techniki organizowanych przez OECD, Komisję Europejską, Eurostat i NATO, autorka koncepcji nowego systemu badań statystycznych z zakresu nauki i techniki wdrażanego od 1994 r. przez GUS oraz autorka i współautorka wielu publikacji z tej dziedziny, w tym m. in. publikacji: „Definicje pojęć z zakresu statystyki nauki i techniki”, GUS, Warszawa 1999 oraz opracowań z serii „Nauka i technika” wydawanych corocznie przez GUS.

5 Statystyka nauki i techniki (w skrócie N+T) to dziedzina statystyki zajmująca się ilościowym opisem zjawisk związanych z funkcjonowaniem tzw. systemów nauki i techniki (Science and Technology Systems - STS).

6 Kompleksowa metodologia statystyki nauki i techniki, stanowiąca ogólnie przyjęty, międzynarodowy standard, opracowana została w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat pod egidą OECD, a konkretnie jednej z grup roboczych Komitetu ds. Polityki Naukowo-Technicznej (CSTP), zwanej National Experts on Science and Technology Indicators (w skrócie NESTI), przy współudziale ekspertów z Eurostatu (Urząd Statystyczny Unii Europejskiej, Grupa Robocza EEA WP STI).

7 Podstawa prawna badań statystycznych z zakresu N+T: Rozporządzenie Rady Ministrów z dn r. (Dz. U. nr 170) Program badań statystycznych statystyki publicznej (PBSSP) *** Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów (wzory obowiązujących formularzy)

8 Podstawa prawna badań statystycznych z zakresu N+T w krajach UE i EFTA: Decyzja PE i RU nr 1608/2003/WE z dnia 22 lipca 2003 r. *** Decision No 1608/2003/EC of the European Parliament and of the Council of 22 July 2003 concerning the production and development of Community statistics on science and technology

9 Rozporządzenia KE z zakresu N+T:
Commission Regulation (EC) No 753/2004 of 22 April 2004 as regards statistics on science and technology, Commission Regulation (EC) No 1450/2004 of 13 August 2004 implementing Decision No 1608/2003/EC of the European Parliament and of the Council concerning the production and development of Community statistics on innovation.

10 Na statystykę nauki i techniki składają się następujące działy:
statystyka działalności badawczej i rozwojowej (B+R) (nakłady - GERD, GBAORD, personel), statystyka innowacji (działalności innowacyjnej), statystyka patentów (ochrona własności przemysłowej), bilans płatniczy w dziedzinie techniki (TBP),

11 tzw. wysoka technika (produkcja, zatrudnienie i handel zagraniczny) i usługi oparte na wiedzy (HT&KIS), wskaźniki dotyczące tzw. zasobów ludzkich dla nauki i techniki (HRST) oraz bibliometria (naukometria).

12 Frascati Family Manuals:
Proposed Standard Practice for Surveys of Research and Experimental Development – Frascati Manual, sixth edition (OECD, 2002). Proposed Standard Method of Compiling and Interpreting Technology Balance of Payments Data – TBP Manual (OECD, 1990).

13 Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data – Oslo Manual, third edition (OECD/EC/Eurostat, 2005).

14 The Measurement of Human Resources Devoted to S&T – Canberra Manual [OECD/EC/Eurostat, OECD/GD(95)77].

15 The Measurment of Scientific and Technological Activities: Using Patent Data as Science and Technology Indicators – Patent Manual [OECD/GD(94)114].

16 Zagadnienia pokrewne:
technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) – ich tworzenie (generation) i zastosowanie (adoption ) (vide: „A Guide for Information Society Measurements and Analysis”, OECD 2005), biotechnologia (vide: „A Framework for Biotechnology Statistics", OECD 2005) ,

17 zarządzanie wiedzą (knowledge management, w skrócie KM, vide: Measuring Knowledge Management in the Business Sector – first steps, OECD/Statistics Canada 2003) oraz problematyka globalizacji (globalizacja, w której kluczową rolę odgrywają przedsiębiorstwa wielonarodowe, MNEs, wpływa w sposób niekwestionowany na charakter procesów innowacyjnych w poszczególnych krajach, regionach i przedsiębiorstwach; vide: „Handbook on Economic Globalisation Indicators”, OECD 2005).

18 Według współczesnych teorii, choć działalność B+R jest bardzo ważnym i niekwestionowanym źródłem innowacji i wynalazków, innowacje i innowacyjność to jednak zjawiska i pojęcia znacznie szersze i bardziej skomplikowane niż tylko zakończone sukcesem wdrożenie wyników prac badawczych jak to zakładał obowiązujący do niedawna tzw. linearny model innowacji.

19 Podręcznik Oslo Manual to międzynarodowy podręcznik metodologiczny z zakresu badań statystycznych innowacji. Pierwsze wydanie z 1992 r. opracowane zostało wspólnie przez OECD i Nordycki Fundusz Przemysłu (Nordisk Industrifond, Oslo), drugie i trzecie wydanie (odpowiednio z 1997 r. i 2005 r.) powstało w wyniku współpracy OECD i Eurostatu.

20 Zawarta w nim metodologia, zwana popularnie ”metodologią Oslo”, stanowi aktualnie powszechnie przyjęty międzynarodowy standard w zakresie badań statystycznych innowacji w przemyśle i w tzw. sektorze usług rynkowych. Zaleca ona przede wszystkim tzw. podejście podmiotowe (subject approach), w którym tematem badań jest działalność innowacyjna i zachowania innowacyjne przedsiębiorstwa jako całości. Inne podejście to badanie (zliczanie) poszczególnych innowacji wprowadzonych na rynek (object approach, np. tzw. metoda LBIO).

21 Działalność innowacyjna – szereg działań o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów. Niektóre z tych działań są innowacyjne same w sobie, inne zaś mogą nie zawierać elementu nowości, lecz są niezbędne do opracowania i wdrożenia innowacji. Działalność innowacyjna może być prowadzona przez samo przedsiębiorstwo na jego własnym terenie (wewnątrz firmy) lub może polegać na nabyciu dóbr, usług, w tym wiedzy bądź usług konsultingowych, ze źródeł zewnętrznych (bywa to określane jako nabycie technologii zewnętrznej w postaci materialnej bądź niematerialnej).

22 Oslo Manual 2005 wprowadza nową typologię (taksonomię) innowacji obejmującą cztery rodzaje innowacji, a mianowicie: • innowacje–produkty (product innovation), • innowacje-procesy (process innovation), • innowacje organizacyjne (organisational innovation) oraz • innowacje marketingowe (marketing innovation).

23 Zalecenia zawarte w podręczniku Oslo Manual stanowią podstawę metodyczną badań prowadzonych od początku lat 90. pod egidą Eurostatu w krajach UE i EFTA w ramach międzynarodowego projektu badawczego zwanego Community Innovation Survey (w skrócie: program CIS), stanowiącego aktualnie główne źródło informacji nt. działalności innowacyjnej przedsiębiorstw europejskich.

24 Do chwili obecnej odbyły się trzy rundy tego programu (CIS-1, CIS-2, CIS-3, CIS-4; CIS 2006 jest w trakcie realizacji; rozpoczęły się przygotowania do realizacji badania CIS 2008). Dane uzyskane w wyniku realizacji programu CIS stanowią jedno z głównych źródeł zasilania European Innovation Scoreboard (EIS).

25 Tzw. „metodologia Oslo” stanowi niewątpliwie udaną próbę opracowania zaleceń metodycznych, o charakterze standardu międzynarodowego, służących do bezpośredniego „pomiaru” różnorodnych aspektów działalności innowacyjnej przedsiębiorstw z różnych działów gospodarki (w przemyśle i w sektorze usług rynkowych) – działalności innowacyjnej rozumianej jako opracowywanie i wdrażanie przez przedsiębiorstwa zmian będących znaczącą nowością przynajmniej z ich punktu widzenia (diffusion up to new to the firm).

26 Oprócz tego w szeroko rozumianej statystyce nauki i techniki, nazywanej także przez Eurostat statystyką nauki, techniki i innowacji (STI), funkcjonuje wiele innych wskaźników, które bywają stosowane do „pomiaru” tzw. zmiany technologicznej, czyli innowacji w szerokim znaczeniu tego terminu. Wskaźniki odnoszące się do takich dziedzin, jak działalność badawcza i rozwojowa (B+R) czy ochrona własności przemysłowej (statystyka patentów), stosowane jeszcze do niedawna jako główne miary innowacyjności, aktualnie określane często bywają jako miary (wskaźniki) zastępcze (proxy indicators).

27 Głównymi użytkownikami danych z zakresu statystyki N+T są:
krajowe instytucje rządowe i samorządowe – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, NPR, RIS-y, NSS i PO, UE (Komisja Europejska), OECD (Main Science and Technology Indicators), „świat nauki” z kraju i zagranicy.

28 Podstawowy zakres danych statystycznych dotyczących działalności N+T publikowany jest w następujących rocznikach wydawanych przez GUS: Rocznik Statystyczny (tzw. duży) RS RP – dział „Nauka i technika”, Mały Rocznik Statystyczny – dział „Nauka i technika”, Rocznik Statystyczny Przemysłu – dział „Technika”, Rocznik Statystyczny Województw, Rocznik Statystyczny Województwa…….. Bank Danych Regionalnych (BDR).

29 Publikacje specjalistyczne GUS prezentujące dane z zakresu statystyki N+T:
Nauka i technika, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w sektorze usług, Definicje pojęć z zakresu statystyki nauki i techniki, Main science and technology indicators in Poland.

30 W skali międzynarodowej głównym źródłem danych z zakresu statystyki nauki i techniki są:
dla krajów rozwiniętych – bazy danych i publikacje OECD i Eurostatu (NewCronos), dla pozostałych krajów – bazy danych i publikacje UNESCO.

31 „Main Science & Technology Indicators in Poland in 2000 – 2003”
„Nauka i technika w 2005 r.”, „Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach ” „Main Science & Technology Indicators in Poland in 2000 – 2003”

32 Plany na przyszłość dotyczące rozwoju statystyki nauki i techniki OECD Blue Sky Research  biotechnologia,  nanotechnologia,  open source software (oprogramowanie ze źródeł „otwartych”),  GRID,  gospodarka wodorowa (hydrogen economy),  energia nuklearna (nuclear energy),  praktyki biznesowe i powiązania organizacyjne (business practices and organisational linkages),  zasoby ludzkie dla nauki i techniki - „internacjonalizacja” (mobilność), kształcenie ustawiczne (lifelong learning), kariery zawodowe osób ze stopniami naukowymi doktora (OECD/ESTAT/UIS CDH project).

33 Celem prowadzonych od jakiegoś czasu prac w nowym dziale statystyki HRST, określanym w skrócie mianem statystyki CDH, jest opracowanie tzw. międzynarodowego standardu metodologicznego badań mobilności i ścieżek kariery zawodowej najwyżej wykwalifikowanych osób będących potencjalnie głównym motorem rozwoju gospodarki i społeczeństwa opartych na wiedzy (tzw. cogitariat według niektórych definicji GOW).

34 Projekt CDH realizowany jest wspólnie przez OECD, ESTAT (Eurostat) i UIS. Brało w nim dotychczas udział 13 krajów europejskich, w tym również kraje spoza UE i EFTA, takie jak np. Rosja i Ukraina, a także kraje pozaeuropejskie, takie jak Argentyna, Chiny i Indie. Polska na razie jeszcze nie włączyła się do tych prac. Do chwili obecnej specjalny międzynarodowy zespół roboczy Expert Group on CDH statistics opracował już tzw. kwestionariusz modelowy (model core questionnaire) i zalecenia metodyczne (methodological guidelines).

35 KEI Research Project (The Knowledge Economy Indicators: Development of Innovative and Reliable Indicator System – Wskaźniki dla Gospodarki opartej na Wiedzy) - projekt badawczy mający na celu zaprojektowanie nowej generacji wskaźników służących do oceny stopnia rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Projekt ten realizowany jest przez specjalnie w tym celu powołane międzynarodowe konsorcjum w ramach VI Projektu Ramowego Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji Unii Europejskiej (2002 – 2006); celem tego projektu koordynowanego przez Eberhard-Karls Universität w Tybindze (Tűbingen, Niemcy) jest opracowanie m. in. tzw. composite indicators w oparciu o dane statystyczne dla kilkudziesięciu krajów europejskich i pozaeuropejskich.

36 Uwagi ogólne P o d s u m o w a n i e
************* Badania pierwotne i wtórne. Źródła statystyczne i pozastatystyczne (administracyjne). Wskaźniki wkładu (input) i efektów (output and impact). Wskaźniki „bezpośrednie” i „pośrednie” (zastępcze, proxy indicators).

37 Polityka naukowo-techniczna służąca wspieraniu i promocji nauki, techniki i szeroko rozumianej innowacyjności jako głównych czynników wzrostu i rozwoju gospodarczego musi posługiwać się danymi statystycznymi służącymi do oceny realizowanych projektów i wprowadzanych rozwiązań. Wskaźniki z zakresu statystyki nauki i techniki wykorzystywane mogą być do: ► monitorowania (monitoringu), ► ewaluacji, ► benchmarkingu i ► tzw. foresightu.

38 Monitoring to „pomiary” jakiegoś rodzaju aktywności w jakimś wybranym okresie referencyjnym – na ogół możliwie najbliższym chwili bieżącej. Ewaluacja projektu, który się skończył lub jest w trakcie realizacji ma za zadanie ocenę czy cele prowadzonej polityki lub programu zostały osiągnięte oraz czy zasoby przeznaczone na realizację projektu zostały w sposób optymalny alokowane i w sposób maksymalnie efektywny wykorzystane (ewaluacja ex ante i ex post).

39 Benchmarking to „pomiary” aktualnego stanu rzeczy (systemu) w kontekście wytyczonych celów i identyfikacja tzw. najlepszych praktyk (best practices) mających służyć osiągnięciu tych celów. Benchmarking to działanie zwrócone ku przyszłości (forward-looking exercise). Foresight natomiast nie musi być skierowany na realizację jakichś konkretnych z góry założonych celów. Jest to proces „wyszukiwania” powstających nowych technologii, praktyk, wyłaniających się nowych rynków czy zmian o charakterze przełomowym (the discernment of emerging technologies, practices, and markets or of disruptive change).

40 Warunki stosowania danych statystycznych w pracach badawczych, naukoznawstwie i polityce naukowej (good practice): znajomość metodyki badań statystycznych przez użytkowników danych, metainformacja (metadane), umiejętne interpretowanie zagadnień, zgodnie z faktyczną „zawartością” stosowanych wskaźników, kompleksowe wykorzystywanie / stosowanie właściwych wskaźników, kultura statystyczna.

41 Z punktu widzenia użytkownika danych bardzo ważna jest znajomość słabych punktów i ograniczeń różnorodnych wskaźników stosowanych do oceny szeroko rozumianej innowacyjności. Niezwykle ważnym zagadnieniem wymagającym szczególnej uwagi użytkowników danych z zakresu statystyki nauki i techniki jest kwestia terminologii. Niestety w dostępnej aktualnie w języku polskim literaturze, włączając w to akty prawne i opracowania przygotowywane na szczeblu ministerstw, panuje niewątpliwy chaos terminologiczny. GUS, będący przedstawicielem Polski na forach grup NESTI i Eurostat WP STI, prowadzi w ramach swoich ustawowych obowiązków prace nad ustalaniem polskiej terminologii standardowej stanowiące integralną część prac nad wdrażaniem nowych badań projektowanych przez wyżej wymienione grupy eksperckie.

42 Główny Urząd Statystyczny
Dziękuję za uwagę!