PRACA Z UCZNIEM NIEPEŁNOSPRAWNYM

Prezentacja na temat: "PRACA Z UCZNIEM NIEPEŁNOSPRAWNYM"— Zapis prezentacji:

1 PRACA Z UCZNIEM NIEPEŁNOSPRAWNYM
OPRACOWAŁA: mgr Edyta Przedwojewska

2 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ UMYSŁOWA
Niepełnosprawność umysłowa to termin złożony i trudny do zdefiniowania ze względu na różnorodne przyczyny, obraz kliniczny, dynamikę przebiegu, prognozę oraz stan wiedzy naukowej.

3 DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Definicje niepełnosprawności umysłowej można ująć w dwie grupy: medyczne - opierają się głównie na etiologii i patogenezie niepełnosprawności umysłowej, z tendencją do wyodrębniania jednostek chorobowych. behawioralne- określają niedorozwój umysłowy jako niższą niż przeciętną ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania.

4 DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Najogólniej mówiąc niepełnosprawność umysłowa to: stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej .

5 DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Obok terminu niepełnosprawność umysłowa zamiennie używa się terminu upośledzenie umysłowe. Do niedawna używano również takich terminów jak: niedorozwój umysłowy, oligofrenia, obniżenie sprawności umysłowej, zahamowanie rozwoju umysłowego, opóźnienie rozwoju umysłowego .

6 DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
     Z pedagogicznego punktu widzenia niepełnosprawność umysłowa polega na ograniczonym lub defektywnym uczeniu się cechującym daną jednostkę w sposób decydujący o jej biografii .

7 DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Mówiąc o kryteriach niepełnosprawności umysłowej należy zaznaczyć, iż istnieje wiele kryteriów, które wpływają na różnorodność klasyfikacji niepełnosprawności umysłowej. Między innymi rozróżniamy następujące kryteria niepełnosprawności umysłowej: psychologiczne, ewolucyjne, społeczne, pedagogiczne lekarskie.

8 KRYTERIUM PSYCHOLOGICZNE
Kryterium psychologiczne uwzględnia całą osobowość człowieka. Bada się przede wszystkim główne procesy regulacji, do których zalicza się procesy orientacyjno – poznawcze, intelektualne, emocjonalne, motywacyjne, mechanizmy kontroli oraz procesy wykonawcze. Zwraca się również uwagę na ważne społecznie cechy osobowości. Badania te pozwalają na odróżnienie upośledzenia ogólnego poziomu intelektualnego od parcjalnych deficytów.

9 KRYTERIUM EWOLUCYJNE Kryterium ewolucyjne polega na
porównywaniu poziomu rozwoju czynności orientacyjno – poznawczych intelektualnych, emocjonalnych, motywacyjnych, wykonawczych, w tym poziomu rozwoju mowy, rozwoju motorycznego badanej jednostki z poziomem wymienionych czynności prawidłowo rozwiniętego dziecka.

10 KRYTERIUM SPOŁECZNE Kryterium społeczne bierze pod uwagę zaradność ogólną jednostki, jej wzrastającą z wiekiem niezależność od innych, samodzielność, odpowiedzialność, uspołecznienie.      Kryterium pedagogiczne uwzględnia: zasób wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania przedszkolnego i szkolnego stosownie do wieku życia jednostki. rodzaj i stopień trudności w nauce szkolnej lub przedszkolnej. tempo uczenia się, tempo nabywania określonych wiadomości i umiejętności.

11 KRYTERIUM LEKARSKIE Kryterium lekarskie uwzględnia
całokształt badań lekarskich. W kryterium tym bierze się pod uwagę: wyniki badań somatycznych wyniki badań neurologicznych, psychiatrycznych, okulistycznych, audiologicznych itp. wyniki badań cytogenetycznych, ujawniających aberracje chromosomalne

12 KLASYFIKACJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
     Od 1 stycznia 1968 roku obowiązuje nowa czterostopniowa klasyfikacja niepełnosprawności umysłowej, opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo do Spraw Upośledzenia Umysłowego i wprowadzona przez Światową Organizację Zdrowia. Oto jej stopnie: Upośledzenie w stopniu lekkim 52 – 67 Upośledzenie w stopniu umiarkowanym 36 – 51 Upośledzenie w stopniu znacznym 20 – 35 Upośledzenie w stopniu głębokim 0 – 19      Podstawą powyższej klasyfikacji jest skala o średnicy 100 i odchyleniu standardowym 16

13 Osób niepełnosprawnych umysłowo nie można objąć jedną, wspólną
charakterystyką, z tego względu, że są one obarczone zaburzeniami funkcji psychicznych i fizycznych w różnych wymiarach i różnym nasileniu

14      Wśród osób niepełnosprawnych umysłowo występują istotne różnice w zakresie poszczególnych procesów orientacyjno – poznawczych, intelektualnych, emocjonalno – motywacyjnych i funkcjonowania społecznego.

15 Z definicji upośledzenia umysłowego wynika, że rozwój procesów poznawczych (funkcje percepcyjno – motywacyjne, pamięć, uwaga) oraz procesów poznawczych bardziej złożonych (myślenie, mowa) jest u osób niepełnosprawnych umysłowo znacząco niższy niż u osób pełnosprawnych.

16 Obecne badania dowodzą, że dziecko
niepełnosprawne intelektualnie tak samo jak dziecko pełnosprawne przechodzi przez poszczególne stadia rozwojowe, wyróżnione przez Jeana Piageta. Tempo rozwoju jest jednak zwolnione i występują trudności przy przechodzeniu z jednego stadium do drugiego .

17 Jednostki dorosłe postrzegają przedmioty, osoby, sytuacje, koncentrują uwagę mimowolną na interesujących je przedmiotach, chociaż uwaga jest nietrwała. Porozumiewają się prostymi 2- lub 3 – wyrazowymi zdaniami, najczęściej jednak prostymi wyrazami.

18 UPOŚLEDZENIE GŁĘBOKIE
U osób z głęboką niepełnosprawnością umysłową obserwuje się dość dużą rozpiętość poszczególnych sprawności i funkcji w zależności od głębokości upośledzenia: od braku percepcji, do zdolności spostrzegania przedmiotów, czynności, sytuacji od braku koncentracji, do zdolności skoncentrowania uwagi mimowolnej przez dość długi czas

19 UPOŚLEDZENIE GŁĘBOKIE
od braku zdolności opanowania kilku słów i rozumienia nawet melodii słów, do porozumiewania się prostymi zdaniami oraz rozumienia prostych poleceń, zdań od braku zdolności zatrzymania w pamięci jakiejkolwiek treści, do utrzymania jej w pamięci przez dłuższy czas od niezdolności opanowania jakiejkolwiek umiejętności, do sprawnego wykonywania prostych zadań porządkowych i innych

20 UPOŚLEDZENIE GŁĘBOKIE
od braku zdolności wyrażania podstawowych potrzeb biologicznych, do wyraźnie ujawnianych potrzeb psychicznych, w tym przynależności, miłości i uznania od całkowitego upośledzenia sprawności motorycznych, do sprawnego wykonywania różnych czynności.

21 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE       Dorosłe jednostki o znacznym upośledzeniu umysłowym nie przekraczają ogólnego poziomu rozwoju intelektualnego dziecka w wieku 5 – 6 lat, a ich dojrzałość społeczna dziecka w wieku 7 – 8 lat, różnią się jednak od dziecka w tym wieku większym doświadczeniem życiowym.

22 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE Osoby ze znaczną niepełnosprawnością umysłową w porównaniu z głęboko niepełnosprawnymi osobami lepiej spostrzegają otaczającą rzeczywistość, jednak w porównaniu z jednostkami o prawidłowym rozwoju umysłowym spostrzeżenia ich są niedokładne, nie odzwierciedlają w sposób adekwatny otaczającej rzeczywistości..

23 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE Proces spostrzegania przebiega wolno. Spostrzegają one mniejszą liczbę przedmiotów w porównaniu z jednostkami z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym. Koncentrują uwagę mimowolną na przedmiotach i czynnościach, które budzą żywe zainteresowanie.

24 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE Osoby dorosłe ze znacznym upośledzeniem umysłowym potrafią po jednorazowym usłyszeniu powtórzyć zdanie złożone z 12 sylab, jak też cztery cyfry. Potrafią oni porównać ze sobą dwa przedmioty i powiedzieć, który z nich jest większy, mniejszy, krótszy, dłuższy itp. Potrafią porównać pod względem estetycznym przedmioty i wskazać, który jest ładniejszy. Postrzegają podobieństwa i różnice między przedmiotami, ale nie potrafią ująć podobieństw i różnic między pojęciami (okres operacji konkretnych).

25 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE Realizują sami swoje potrzeby fizjologiczne,
samodzielnie rozbierają się i ubierają. Sami potrafią się umyć i wykąpać, gdy ktoś jest przy nich, zadbać o uczesanie. Potrafią samodzielnie chodzić po okolicy i wrócić do domu, ukroić i posmarować chleb. Osoby te przejawiają bogactwo potrzeb psychicznych. Obserwuje się u nich objawy przywiązania, sympatii i antypatii. Mają one intuicyjne uczucia moralne, wywodzące się ze stosunków panujących w domu między rodzicami i dziećmi.

26 UPOŚLEDZENIE ZNACZNE Wśród osób ze znacznym upośledzeniem umysłowym można spotkać jednostki pobudliwe i apatyczne, niemniej jednak są również typy mieszane. Występują u nich różne cechy osobowości; jedni są przyjaźni, serdeczni, dobroduszni, uczynni, inni pełni rezerwy, sztywni, uparci.

27 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
     Osoby z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym jako jednostki dorosłe nie przekraczają poziomu ogólnego rozwoju intelektualnego 8 – letniego dziecka. Pod względem dojrzałości społecznej osiągają poziom dziecka 10 – letniego.

28 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
Osoby z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym dokładniej spostrzegają otaczającą rzeczywistość niż osoby ze znacznym upośledzeniem umysłowym, jednak mniej dokładnie niż osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym. Warunkiem właściwej percepcji otaczającego świata jest sprawne funkcjonowanie analizatorów.

29 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
Osoby z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym mają trudności w dłuższym skoncentrowaniu się na określonym przedmiocie, czy czynności, dominuje u nich uwaga mimowolna, choć w wyniku systematycznego oddziaływania pedagogicznego można rozwinąć uwagę dowolną. Jednostki te mają trudności w zapamiętywaniu, przechowywaniu, rozpatrywaniu i odtwarzaniu zapamiętanych informacji.

30 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
W umiarkowanym stopniu upośledzona jest u nich zarówno pamięć świeża, jak i trwała, w tym pamięć mechaniczna, oraz szczególniej pamięć logiczna. Mają one trudności w trwałym zapamiętaniu treści powiązanych logicznie. Częściej niż u osób z lekkim upośledzeniem umysłowym pojawiają się zmyślenia i konfabulacyjne uzupełnianie luk pamięciowych.

31 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
Jednostki dorosłe potrafią zapamiętać po jednorazowym usłyszeniu pięć cyfr, zdanie złożone z sylab oraz krótkie opowiadanie. Osoby te mają trudności w tworzeniu pojęć, w rozwiązywaniu problemów, w ujęciu tego, co jest istotne. Potrafią one ująć i wyjaśnić, na czym polega podobieństwo i różnica między dwoma pojęciami (np. mucha i motyl); uwzględniają najczęściej zewnętrzne, oparte na obserwacji podobieństwa (latają, mają skrzydła) i różnice (mucha mała, motyl duży).

32 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
Myślenie osób z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym ma charakter konkretno - obrazowy, jest to myślenie przedoperacyjne. Jednostki te osiągają trzecie stadium podokresu przedoperacyjnego, wyróżnione przez J. Piageta. Stadium to występuje u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym w wieku od 5,6 do 7,8 lat. Stanowi ono przejście między podokresem przedoperacyjnym, a podokresem operacji konkretnych.

33 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
     Jednostki z umiarkowaną niepełnosprawnością umysłową ujawniają – oprócz potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości – również potrzebę szacunku i inne, które w rozwoju osobniczym człowieka pojawiają się później. Żywo ujawniają przywiązanie, sympatię, odczuwają potrzebę kontaktów społecznych. Ujawniają uczucia moralne w większym stopniu niż osoby ze znacznym upośledzeniem umysłowym.

34 UPOŚLEDZENIE UMIARKOWANE
Wśród osób z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym nieco rzadziej w porównaniu z osobami ze znacznym upośledzeniem umysłowym, spotykamy jednostki nadpobudliwe i apatyczne, nieco częściej osoby przeciętnie pobudliwe. Osoby te potrafią radzić sobie w różnych sytuacjach życiowych, takich jak: ubieranie się, rozbieranie, ścielenie łóżka, samodzielne mycie się i dbanie o czystość osobistą, samodzielne jedzenie przy stole, przygotowywanie prostych posiłków, sprzątanie, mycie naczyń, robienie drobnych zakupów.

35 UPOŚLEDZENIE LEKKIE Jednostki z lekkim upośledzeniem
umysłowym nie przekraczają poziomu intelektualnego 12 – letniego dziecka o prawidłowym rozwoju umysłowym. Ich dojrzałość społeczna nie przekracza poziomu 17 – letniej młodzieży nie odbiegającej od normy.

36 UPOŚLEDZENIE LEKKIE Spostrzeżenia ich są niedokładne, choć nieco bardziej dokładne niż osób z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym. Mniejsze mają trudności w wyodrębnianiu istotnych cech przedmiotów i zjawisk. U osób z lekkim upośledzeniem umysłowym występuje już uwaga dowolna. Powoli w wyniku postępującego wieku życia oraz nauczania wzrasta trwałość uwagi dowolnej, a także podzielność uwagi.

37 UPOŚLEDZENIE LEKKIE U dzieci z lekkim upośledzeniem
umysłowym stwierdza się uboższy zasób słów, przy czym słownictwo bierne jest bogatsze od czynnego. Osoby te nie są w stanie przekroczyć w swoim rozwoju podokresu operacji konkretnych ( od 7-8 do lat).

38 UPOŚLEDZENIE LEKKIE W podokresie operacji konkretnych jednostka potrafi dokonać klasyfikacji, szeregowania, przyporządkowywania, dodawania, mnożenia, odwołując się do przedmiotów. Jednostki z lekkim stopniem upośledzenia ujmują podobieństwa między dwoma lub trzema pojęciami. Potrafią podać poprawne definicje takich pojęć jak: książka, samochód, krowa, człowiek itp.

39 UPOŚLEDZENIE LEKKIE Nie potrafią podać poprawnych definicji pojęć abstrakcyjnych jak np.: koleżeństwo, odwaga, wierność. Dzieci i młodzież z lekkim upośledzeniem umysłowym słabo uświadamiają sobie podczas wnioskowania związek jaki zachodzi między wnioskiem, a przesłankami

40 UPOŚLEDZENIE LEKKIE Zmniejszony krytycyzm w porównaniu
z dziećmi o normalnej sprawności umysłowej jest zasadniczą cechą ich wnioskowania. U osób tych stwierdza się niedorozwój uczuć wyższych. Dość często występuje u nich niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność, niepokój.

41 UPOŚLEDZENIE LEKKIE Jednostki z lekkim upośledzeniem umysłowym potrafią troszczyć się o siebie i innych. Same dbają o swój ubiór i wygląd, opanowują umiejętność czytania, pisania, operowania pieniędzmi. Kończą szkołę specjalną, zdobywają zawód.

42 METODY PRACY Dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim może uczyć się w klasie w szkole ogólnodostępnej, jeżeli wymagania programowe zostaną dostosowane do jego możliwości rozwojowych, nauczyciele będą realizować te wymagania pracując z dzieckiem indywidualnie, a w społeczności klasy i szkoły będzie traktowane na równi z dziećmi pełnosprawnymi.

43 i wolniejsze tempo pracy uczniów upośledzonych.
METODY PRACY Nauczanie zindywidualizowane realizujemy tylko w zakresie przedmiotów teoretycznych. Pozostałe przedmioty realizujemy wg programu szkoły normalnej, uwzględniając ograniczenia sprawności psychomotoryczne i wolniejsze tempo pracy uczniów upośledzonych.

44 METODY PRACY W nauczaniu tych przedmiotów stosujemy szeroko rozumianą indywidualizację, dobierając odpowiednie do możliwości uczniów zadania, stosując obrazowo przedstawione instrukcje, dodatkową asekurację np. na zajęciach kultury fizycznej, kontrolę, zachętę i pochwałę. W ocenie wytworów ucznia stosujemy łagodniejsze kryteria niż w stosunku do uczniów pełnosprawnych. W realizacji treści programowych rezygnujemy z tych zadań, które przekraczają ich możliwości percepcyjne i sprawnościowe.

45 METODY PRACY Należy dodać, że niektóre dzieci upośledzone mają bardzo dobrze rozwinięte pojedyncze sprawności czy funkcje. Większość tych dzieci charakteryzuje się obniżeniem funkcji percepcyjno-motorycznej i gorzej radzi sobie w różnego typu zajęciach plastycznych, technicznych i sportowych niż dzieci pełnosprawne.

46 METODY PRACY Przed nauczycielami uczącymi w klasie dzieci pełnosprawne i upośledzone umysłowo stają dodatkowe obowiązki. Pamiętajmy, że indywidualizowanym nauczaniem według programu szkoły specjalnej mogą być objęte dzieci, które posiadają orzeczenie o upośledzeniu umysłowym wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną.

47 METODY PRACY Powinni : jak najdokładniej zapoznać się z dokumentacją dziecka upośledzonego ze szczególnym zwróceniem uwagi na wskazania do pracy zawarte w orzeczeniu. W przypadku wątpliwości i pytań należy skonsultować się z poradnią, która orzeczenie wydała odwołać się do literatury z psychologii kliniczne i specjalnej w celu wzbogacenia wiedzy dotyczącej dzieci upośledzonych

48 METODY PRACY Następne czynności nauczyciela winny być
skoncentrowane na opracowaniu koncepcji realizacji programu nauczania specjalnego w warunkach klasy normalnej. Czynności te powinny być oparte na dokładnej analizie programu nauczania obowiązującego w danej klasie szkoły specjalnej.

49 METODY PRACY Koncepcja realizacji programu nauczania dziecka
upośledzonego w stopniu lekkim powinna zawierać dobór odpowiednich form i metod pracy z uczniem na lekcjach, a jeśli jest taka potrzeba na zajęciach pozalekcyjnych.

50 METODY PRACY Program nauczania szkoły specjalnej należy
skonfrontować z programem nauczania szkoły ogólnodostępnej, następnie w rozkładzie materiału określonej klasy, w poszczególnych jednostkach tematycznych wyodrębnić zakres treści przewidzianych do opanowania przez ucznia opóźnionego umysłowo.

51 Następne czynności nauczycieli
METODY PRACY Następne czynności nauczycieli uczących dzieci upośledzone podejmowane będą w procesie realizowanego nauczania. Za szczególnie ważne uznaje się : szczególnie przemyślany przebieg lekcji z uwzględnieniem zakresu wiedzy i umiejętności przewidzianych do opanowania przez uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych,

52 METODY PRACY staranny dobór pomocy dydaktycznych - dla uczniów upośledzonych musi mieć przygotowany bogatszy zestaw pomocy umożliwiający pogłębione stosowanie zasad poglądowości. pogłębione stosowanie zasady stopniowania trudności i przystępności wiedzy poprzez przemyślany dobór treści programowych realizowanych na kolejnych jednostkach lekcyjnych.

53 METODY PRACY Pytania kierowane do dziecka muszą być
w formie zdań o prostej konstrukcji z powołaniem się na konkretne sytuacje i zdarzenia, jako przykłady ilustrujące ich treść.

54 METODY PRACY Nauczanie dziecka upośledzonego w szkole
masowej można usprawnić przez zastosowanie tzw. kart pracy. Karta taka zawiera zestaw czynności, które ma uczeń wykonać. Zawiera dokładny plan samodzielnej pracy w postaci poleceń, pytań, zadań i ćwiczeń utrwalających wiadomości. Tak pomyślane karty umożliwiają uczniowi pracę w tempie właściwym dla jego indywidualnych możliwości.

55 METODY PRACY Nauczycielowi dają one orientację
w trudnościach dziecka, co należy dodatkowo powtórzyć czy utrwalić. Umożliwiają one systematyczne śledzenie postępów jakie czyni uczeń.

56 METODY PRACY Nauczanie zindywidualizowane dzieci
upośledzonych w szkole ogólnodostępnej tylko wówczas przebiegało będzie pomyślnie, gdy dzieci te zostaną otoczone specjalną troską opiekuńczo-wychowawczą i pomocą specjalną. Dzieci upośledzone umysłowo wymagają także indywidualnej opieki i pomocy w wielu sytuacjach zadaniowych w szkole.

57 METODY PRACY Nauczyciel winien być wrażliwy na to,
czy dziecko takie potrafi sprostać zadaniom stawianym w klasie. Należy dobierać zadania do możliwości dziecka, udzielać mu pomocy w momencie, gdy ma ono duże trudności lub zniechęca się, częściej niż wobec innych uczniów stosować pozytywną stymulację, pochwałę lub nagrodę.