UNIWERSYTET RZESZOWSKI

Prezentacja na temat: "UNIWERSYTET RZESZOWSKI"— Zapis prezentacji:

1 UNIWERSYTET RZESZOWSKI
Jerzy Kitowski UWARUNKOWANIA I BARIERY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW DZIAŁAJĄCYCH W SPECJALNYCH STREFACH EKONOMICZNYCH DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

2 Plan prezentacji: 1. Wprowadzenie
2. Pomoc publiczna w specjalnych strefach ekonomicznych 3. Kontrowersyjne aspekty kształtowania struktury przestrzennej specjalnych stref ekonomicznych 4. Ocena wyników kontroli funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce w latach , przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli 5. Wpływ uwarunkowań kryzysowych na efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych 6. Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych 7. Zakończenie DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

3 Wprowadzenie W referacie podjęto próbę zidentyfikowania barier prawnych i ekonomicznych rozwoju specjalnych stref ekonomicznych w Polsce, w kontekście kryzysowych uwarunkowań gospodarki narodowej. Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce, według ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych, miały zapewnić: złagodzenie społecznych kosztów bezrobocia strukturalnego, rozwój określonych dziedzin działalności gospodarczej, nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce narodowej, rozwój eksportu, zwiększenie konkurencyjności wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług, zagospodarowanie istniejącego majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej, tworzenie nowych miejsc pracy, zagospodarowanie nie wykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem zasad równowagi ekologicznej. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

4 Wprowadzenie Przy powołaniu w Polsce sse nie ustrzeżono się licznych błędów: w akcie powołania pierwszej specjalnej strefy ekonomicznej w Mielcu, radykalnie naruszono unijną regułę nie promowania eksportu, bowiem w okresie 10 lat od dnia rozpoczęcia przez podmiot działalności gospodarczej na terenie strefy, lecz nie dłużej niż do końca 15 roku od dnia jej ustanowienia, dochód podmiotu uzyskany z działalności gospodarczej był wolny od podatku dochodowego w wysokości odpowiadającej połowie kwoty przychodów z eksportu towarów i usług wytworzonych na obszarze strefy, pod warunkiem, że wydatki inwestycyjne przekraczały kwotę stanowiącą równowartość 2 mln ECU. do 30 maja 2004 r. łączny obszar specjalnych stref ekonomicznych nie mógł przekroczyć powierzchni określonej na dzień 31 grudnia 2000 r. tj ha, od 31 maja 2004 r. istniała możliwość zwiększenia łącznego obszaru stref do 8 tysięcy ha, z tym, że zwiększenie mogło być przeznaczone wyłącznie na realizację dużych inwestycji, o nakładach nie mniejszych niż 40 mln euro albo tworzących co najmniej 500 nowych miejsc pracy, od 30 września 2006 r. obszar sse można było zwiększyć do 12 tysięcy ha, ustawa z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych zwiększyła maksymalną powierzchnię stref w Polsce do 20 tysięcy ha. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

5 Wprowadzenie Barierą napływu inwestycji do specjalnych stref ekonomicznych było nietrafne określenie horyzontu ich funkcjonowania. początkowo strefy ustanowiono na 20 lat, a zatem najstarsza strefa mielecka miała funkcjonować do 7 października 2015 r., w 2007 r. wydłużono ten horyzont do 31 grudnia 2017 r. (podobnie postąpiono w przypadku pozostałych 13 stref), natomiast w 2008 r. przedłużono okres funkcjonowania stref do 31 grudnia 2020 r. strefę krakowską, jako park technologiczny, powołano na 12 lat (do 2009 r.). W 2004 r. wydłużono ten termin do 1 stycznia 2018 r. Obecnie strefa krakowska ma funkcjonować do 31 grudnia 2020 roku. Według stanu na koniec czerwca 2011 r. w specjalnych strefach ekonomicznych zainwestowano 75,4 mld zł oraz utworzono (bądź zachowano) 236,6 tys. miejsc pracy. Zajmują one powierzchnię ,82 ha i były zagospodarowane w 62,3%. Na działalność w strefach wydano łącznie 1398 ważnych zezwoleń. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

6 Pomoc publiczna w specjalnych strefach ekonomicznych
Na obszarze specjalnych stref ekonomicznych funkcjonuje pięć grup przedsiębiorców, wobec których stosowane są różne zasady udzielania pomocy publicznej: grupa MSP, posiadająca zezwolenia wydane do 31 grudnia 2000 r., grupa dużych przedsiębiorców, posiadająca zezwolenia wydane do 31 grudnia 1999 r., grupa dużych przedsiębiorców, posiadająca zezwolenia wydane 2000 r., grupa dużych przedsiębiorców z sektora motoryzacji, posiadająca zezwolenia wydane do 31 grudnia 2000 r., przedsiębiorcy, którzy otrzymali zezwolenia po 1 stycznia 2001 r., to jest po harmonizacji przepisów o pomocy publicznej z prawem Unii Europejskiej. Dochody firm uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy na podstawie zezwolenia, uzyskanego do końca 2000 r., były całkowicie zwolnione z podatku dochodowego w ciągu połowy okresu, na jaki strefa została ustanowiona. Dochody uzyskane po wygaśnięciu całkowitego zwolnienia, mogły być nadal zwolnione z podatku dochodowego w pozostałym okresie, na jaki została ustanowiona strefa, w części nie przekraczającej 50%. Warunkiem korzystania ze zwolnień podatkowych w strefie było zainwestowanie co najmniej 100 tysięcy euro oraz prowadzenie działalności przez okres przynajmniej 5 lat. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

7 Pomoc publiczna w specjalnych strefach ekonomicznych
Zasady udzielania pomocy publicznej w strefach, po wejściu Polski do Unii Europejskiej, należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach: dla przedsiębiorców, którzy otrzymali zezwolenie przed 1 stycznia 2001 r. dla przedsiębiorców, którzy otrzymali zezwolenie po 1 stycznia 2001 r. Dla przedsiębiorców, którzy uzyskali zezwolenie przed 1 stycznia 2001 r.: wprowadzono okres przejściowy, czyli zachowanie praw nabytych – dla małych przedsiębiorców obowiązuje do końca 2011 r., a dla średnich – do końca 2010 r., dla dużych przedsiębiorców, którzy uzyskali zezwolenie do końca 1999 r. maksymalna pomoc publiczna wynosi 75% nakładów inwestycyjnych, a dla zezwoleń wydanych w 2000 r. – 50%, dla przedsiębiorców z sektora motoryzacji maksymalna pomoc publiczna wynosi 30% kosztów inwestycji, termin od którego naliczana jest pomoc dla dużych przedsiębiorców, w tym także z sektora motoryzacyjnego, określono na 1 stycznia 2001 r., okres zaliczania kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną dla dużych przedsiębiorców, w tym sektora motoryzacyjnego, ograniczono do wydatków poniesionych od dnia uzyskania zezwolenia do końca 2006 r. . DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

8 Pomoc publiczna w specjalnych strefach ekonomicznych
Przedsiębiorcy posiadający zezwolenia wydane po 1 stycznia 2001 r. mogą korzystać z pomocy publicznej w formie zwolnień podatkowych z tytułu: kosztów nowej inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy. W pierwszym przypadku wielkość pomocy publicznej oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy, określonej dla danego regionu i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą. Przedsiębiorca korzystający z pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji jest zobowiązany do prowadzenia działalności gospodarczej przez okres nie krótszy niż 5 lat oraz utrzymania własności składników majątku nowej inwestycji przez okres 5 lat. Wielkość pomocy publicznej z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i dwuletnich kosztów płacy brutto nowo zatrudnionych pracowników, powiększonych o obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem. Przedsiębiorca korzystający z omawianej pomocy musi utrzymać utworzone miejsca pracy przez okres co najmniej 5 lat. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

9 Pomoc publiczna w specjalnych strefach ekonomicznych
Maksymalna intensywność pomocy regionalnej wynosi: 50% na obszarach należących do województw: lubelskiego, podkarpackiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, opolskiego, małopolskiego, lubuskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego, 40% na obszarach województw: pomorskiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, śląskiego, a do 31 grudnia 2010 r. na obszarze woj. mazowieckiego, z wyłączeniem miasta stołecznego Warszawy, 30% - na obszarze należącym do miasta stołecznego Warszawy oraz w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. na obszarze woj. mazowieckiego. Intensywność regionalnej pomocy inwestycyjnej udzielanej małym lub średnim przedsiębiorcom, z wyłączeniem prowadzących działalność gospodarczą w sektorze transportu, podwyższono o 20 punktów procentowych brutto w przypadku małych przedsiębiorców oraz o 10 punktów procentowych brutto w przypadku średnich przedsiębiorców, w stosunku do maksymalnej intensywności pomocy określonej dla poszczególnych obszarów. Z kolei maksymalna intensywność pomocy dla inwestycji z sektora motoryzacyjnego, gdy kwota pomocy przekracza równowartość 5 mln euro, wynosi 30% dopuszczalnej intensywności na danym obszarze. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

10 Kontrowersyjne aspekty kształtowania struktury przestrzennej specjalnych stref ekonomicznych
Żywiołowy proces kształtowania sse doprowadził do wysokiego stopnia ich rozproszenia, bowiem leżą na terenach 327 jednostek administracyjnych, w tym 135 miast i 192 gmin. Działalność sse w Polsce reguluje ponad 450 aktów prawnych (ustawy i rozporządzenia, zawierające w swym tytule słowo „specjalna strefa ekonomiczna”) (w tym 53 w 2004 i 52 w 2005 r.). O niestabilności regulacji prawnych świadczy liczba uchwalonych w ciągu roku 5 rozporządzeń zmieniających zasady funkcjonowania strefy wałbrzyskiej (w 2004 i 2005 r.) oraz warmińsko-mazurskiej (w 2004 r.). Większość rozporządzeń w sprawie ustalenia planu rozwoju danej strefy była już nieaktualna w chwili wejścia ich w życie (z reguły po upływie 14 dni od daty ich opublikowania). Na przykład plan rozwoju strefy kostrzyńsko-słubickiej z 23.sierpnia 2005 r. był już nieaktualny równo tydzień później. Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej dokonano blisko 120 korekt granic i powierzchni specjalnych stref. W strefie kostrzyńsko-słubickiej w ciągu jednego roku (2005) dokonano aż 4 zmian powierzchni, w tym w październiku po upływie zaledwie dwóch tygodni. Przykładami nietrafionych lokalizacji (niezależnie od likwidacji w 2001 r. strefy częstochowskiej i mazowieckiej) podstref sse mogą być nieatrakcyjne dla inwestorów tereny należące do Chełma (32 ha), z których zrezygnowała w 2004 r. strefa mielecka oraz tereny gminy Brody, z których wycofała się w 2005 r. strefa starachowicka. Podobny los spotkał w 2006 r. tereny oferowane przez gminy: Stąporków (9,89 ha w strefie starachowickiej, by po rocznej przerwie przywrócić funkcjonowanie tej podstrefy, już o zwiększonej powierzchni do 34 ha) oraz Baranów Sandomierski, Grębów i Majdan Królewski (strefa tarnobrzeska). Ta sama strefa zrezygnowała w 2008 r. z podstrefy w Wojniczu (11,9 ha). Przykładem konkurencji pomiędzy poszczególnymi strefami ekonomicznymi jest przytoczony przypadek SSE w Częstochowie (144 ha), którą zlikwidowano w 2001 r., podczas gdy pewne tereny tego miasta włączono do Katowickiej SSE w połowie 2000 r.

11 Kontrowersyjne aspekty kształtowania struktury przestrzennej specjalnych stref ekonomicznych
W rozporządzeniach Rady Ministrów (i ich projektach) spotykamy błędy dotyczące powierzchni poszczególnych stref ekonomicznych. projekt Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie krakowskiej specjalnej strefy ekonomicznej (wersja 2.1), koryguje rażący błąd popełniony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie krakowskiej specjalnej strefy ekonomicznej, w tekście którego wymieniono w ust. 2 § 1 podstrefę w Trzebini, podczas gdy w rzeczywistości tereny te nie zostały objęte strefą; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 września 1997 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej w Kamiennej Górze podaje powierzchnię strefy 234 ha oraz 274,67 ha (różnica ta wynosi blisko 41 ha); w projekcie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 marca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie krakowskiej specjalnej strefy ekonomicznej obszar strefy nie wynosi 528,83 ha, lecz 534,90 ha, a zatem jest wyższy o 6,06 ha. w latach 2006 – 2010, w wyniku nowych pomiarów geodezyjnych, skorygowano powierzchnię dziewięciu sse (w tym krakowskiej trzykrotnie, natomiast katowickiej, starachowickiej i warmińsko-mazurskiej dwukrotnie). W 2010 r. w związku z nowymi pomiarami geodezyjnymi w czterech strefach dokonano korekty zwiększającej powierzchnię o 1,22 ha. przypadki nierzetelności informacji statystycznych nie dotyczą tylko powierzchni stref. W sprawozdaniach Ministerstwa Gospodarki o efektach funkcjonowania sse za 2009 r., znajdujemy rażące błędy merytoryczne. Na przykład nakłady inwestycyjne poniesione w strefie starachowickiej, według stanu na 30 września 2009 r. nie wynosiły 3,0 mld zł, lecz 1,2 mld zł, realnie były zatem niższe o 1,8 mld zł.

12 Kontrowersyjne aspekty kształtowania struktury przestrzennej specjalnych stref ekonomicznych
Według raportu Ministerstwa Gospodarki z czerwcu 2009 r., dotyczącego inwentaryzacji gruntów objętych specjalnymi strefami ekonomicznymi wynika, że do obszaru stref włączano tereny o: nieuregulowanych stosunkach własnościowych, nie nadających się lub trudnych do inwestycyjnego zagospodarowania, kompletnym braku infrastruktury technicznej, a nawet dróg dojazdowych, z nieaktualną i niekompletną dokumentacją geodezyjną podstref. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

13 Ocena wyników kontroli funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce w latach , przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie: „brak w Ministerstwie Gospodarki pogłębionych analiz efektywności funkcjonowania sse, mimo upływu ponad 10 lat od czasu ich utworzenia, jak też brak długofalowej szczegółowej koncepcji działania tych stref. Nie zbilansowano osiągniętych przez państwo korzyści z poniesionymi kosztami, które w całości nie są znane. Podjęcie przez Radę Ministrów decyzji o wydłużeniu okresu funkcjonowania stref do 31 grudnia 2020 r. nie było poprzedzone oceną zasadności utrzymywania tej formy stymulowania rozwoju gospodarki”, brak jednolitych zasad i procedur kwalifikowania obszarów do włączenia ich w granice stref. Poszerzanie granic stref najczęściej odbywało się z inicjatywy inwestorów, a nie spółek zarządzających i dotyczyło także terenów, nie związanych z regionem, dla którego strefa została ustanowiona. W ocenie NIK wspierane przez państwo nowe inwestycje na tych terenach nie sprzyjały realizacji polityki zrównoważonego rozwoju w stosunku do regionów o wysokiej stopie bezrobocia, procedury wprowadzania zmian w planach rozwoju poszczególnych specjalnych stref ekonomicznych. Np. nie został zaktualizowany plan rozwoju strefy tarnobrzeskiej po utworzeniu nowej podstrefy w Kobierzycach. Tym samym modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej, na którą zarządzający strefą wydał 109 mln zł, były według NIK nielegalne. zmiany planów rozwoju trzech stref: łódzkiej, pomorskiej i wałbrzyskiej zostały przeprowadzone niezgodnie z art. 9 omawianej ustawy, bowiem nie uwzględniono w nich postanowień planów zagospodarowania przestrzennego, DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

14 Ocena wyników kontroli funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce w latach , przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w 31 przypadkach (8,1% badanej próby) stwierdzono, że inwestorzy dokonali zmian warunków na mniej korzystne od deklarowanych w ofertach. Ministerstwo Gospodarki nie posiada pełnej wiedzy o wielkości pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom, niewystarczający był nadzór Ministerstwa Gospodarki nad zarządzającymi w zakresie wydawania zezwoleń oraz przestrzegania warunków zezwoleń (w ciągu trzech lat badanego okresu ministerstwo nie skontrolowało 6 z 14 zarządzających), stwierdzono nieprawidłowości finansowe w kwocie 122,2 mln zł (raport NIK nie odniósł się do afery Laboratorium Frakcjonowania Osocza w strefie mieleckiej). utworzenie podstref w Warszawie, Poznaniu, Gdańsku oraz Wrocławiu, mimo że sprzyjało rozwojowi społeczno-gospodarczemu tych regionów, było jednak sprzeczne z ideą tworzenia specjalnych stref ekonomicznych oraz niezgodne z celem ustanowienia stref określonym w ich planach rozwoju. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

15 Wpływ uwarunkowań kryzysowych na efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Zmiana liczby ważnych zezwoleń w specjalnych strefach ekonomicznych w okresie od 1 października r. do 31 grudnia 2009 r. a) Narastająco. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

16 Wpływ uwarunkowań kryzysowych na efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Zmiana wielkości nakładów inwestycyjnych w specjalnych strefach ekonomicznych w trzech kwartałach 2009 r. ( w mln zł). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

17 Wpływ uwarunkowań kryzysowych na efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Zmiana liczby nowych miejsc pracy w specjalnych strefach ekonomicznych w okresie od 1 października r. do 31 grudnia 2009 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

18 Wpływ uwarunkowań kryzysowych na efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Zmiana liczby utrzymanych miejsc pracy w specjalnych strefach ekonomicznych w okresie od 1 października r. do 31 grudnia 2009 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

19 Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Według wyników badań ankietowych nad barierami działalności przedsiębiorców w sse przeprowadzonych przez Zespół Delloitte ds. SSE w okresie od 15 marca do 31 maja 2010 r.: ryzyko niewypełnienia warunków określonych w zezwoleniu dostrzega 45% badanych inwestorów, którzy uzyskali to zezwolenie po 31 sierpnia 2008 r. (dla porównania – zaledwie 6,5% inwestorów którzy uzyskali zezwolenie do końca 2000 r.). jako najtrudniejszy warunek do spełnienia 36,8% respondentów wymieniło rygor utrzymania minimalnego stanu zatrudnienia, podczas gdy warunek nakładów inwestycyjnych wymieniło tylko 7,2% badanych, 32,9% inwestorów planuje nowy projekt inwestycyjny zapewniający zwiększenie liczby zatrudnionych, tylko 2,6% badanych deklaruje, że jest w stanie zainwestować ponad 100 mln zł, 27,7% badanych nie uzyskało jeszcze żadnych korzyści podatkowych. Przeciętnie co 9 inwestor zadeklarował wykorzystanie przysługującego limitu pomocy publicznej do końca obowiązywania posiadanego zezwolenia, aż 75% inwestorów nie ma szans na wykorzystanie ulgi strefowej przysługującej w wyniku poniesionych nakładów inwestycyjnych, możliwość rozliczenia tej straty ma znaczenie dla 55,3% badanych (umożliwia bowiem dłuższe korzystanie z ulgi), dla 28,9% nie ma, ponieważ i tak nie wykorzystają przysługującego zwolnienia, natomiast 15,8% inwestorów może rozliczyć stratę podatkową, gdyż uzyskało pozwolenie na działalność przed końcem 2000 r. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

20 Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Jako główne trudności w prowadzeniu działalności w specjalnych strefach ekonomicznych badani inwestorzy wymienili: skomplikowane przepisy prawa podatkowego (63,2%), niespójne przepisy o pomocy publicznej (20,4%), ponad ¼ badanych (28,3%) spotkała się z niejednolitą praktyką działalności organów skarbowych. W Koncepcji rozwoju specjalnych stref ekonomicznych opracowanej w Ministerstwie Gospodarki założono, że na obszarach włączanych do sse po dniu 4 sierpnia 2008 r., stanowiących własność zarządzającego strefą, Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, wydawane zezwolenia na działalność w strefie mogą dotyczyć inwestycji, spełniających co najmniej jedno z sześciu kryteriów: innowacyjności, sektorów priorytetowych, wspierania rozwoju klastrów, parków przemysłowych i technologicznych, stopnia uprzemysłowienia, stopy bezrobocia. Kryterium stopnia bezrobocia sformułowane w omawianej Koncepcji niefortunnie zmodyfikowano (zaostrzono) w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2008 r. w sprawie kryteriów, których spełnienie umożliwia objęcie niektórych gruntów specjalną strefą ekonomiczną, a następnie, niemalże bezpośrednio po wejściu w życie tych przepisów, przygotowano nowy projekt, zmierzający do radykalnego złagodzenia rozpatrywanego kryterium.

21 Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Niekonsekwencje w podejściu do kryterium stopnia bezrobocia, na przykładzie powiatu, w którym stopa bezrobocia jest wyższa od średniej krajowej, lecz nie wyższa niż 130% a) Konsekwentnie (zarówno w Koncepcji, rozporządzeniu oraz jego nowym projekcie) obniża się o 30% szczegółowe warunki dotyczące wielkości zatrudnienia oraz kosztów kwalifikowanych inwestycji w województwie lubelskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Źródło: opracowanie własne.

22 Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
Rada Ministrów, po dokonaniu analizy skutków kryzysu finansowego, przygotowała projekt ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (wersja 3.1. z 8 czerwca 2009 r.). nowelizacja art. 1, która dopuszcza włączenie do obszaru strefy gruntów stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste spółki kapitałowej, w której nie więcej niż 15% głosów na walnym zgromadzeniu posiadają podmioty prywatne, bez dokonywania oceny spełnienia kryteriów określonych w rozporządzeniu RM z 10 grudnia 2008 r. Projekt nowelizacji ustawy o sse z 26 marca 2009 r. przewidywał wyższy – 25% próg głosów należących do prywatnych osób prawnych lub fizycznych. art. 12 przewidywał, że przy kalkulacji wielkości pomocy publicznej przedsiębiorca może odliczyć stratę poniesioną w działalności w strefie w latach ubiegłych, co zapewniałoby uzyskanie urealnionej wysokości tej pomocy. Jednakże ścierają się odmienne koncepcje nowelizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych sformułowane przez Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Finansów. Ta ostatnia została uwzględniona w aktualnej wersji projektu ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych z dnia 17 maja 2010 r. (wprowadzono uzupełniający przepis, że zwolnienia od podatku dochodowego w sse stanowią pomoc publiczną), DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

23 Planowane zmiany uwarunkowań prawnych i ekonomicznych funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych
zmiana art. 16 dopuszcza wydanie zezwolenia, gdy realizacja nowej inwestycji nie powoduje wzrostu zatrudnienia, ale pozwala na utrzymanie określonej liczby istniejących już miejsc pracy. Propozycja ta dotyczy wyłącznie tych przedsiębiorców, którzy w dniu udzielenia zezwolenia zatrudniali co najmniej 150 pracowników (wersja z 26 marca 2009 r. projektu nowelizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych nie przewidywała tego rygoru). zmiana art. 19, w związku z kryzysowymi uwarunkowaniami gospodarki, pozwala przejściowo w latach (wersja 3.5 projektu ustawy z 17 maja 2010 r.) obniżyć poziom zatrudnienia o nie więcej niż 25% wielkości bazowej we wszystkich zezwoleniach, niezależnie od daty ich wydania (dotychczas dopuszcza się obniżenie o 20%, ale tylko w stosunku do tych przedsiębiorców, którzy uzyskali zezwolenie po wejściu w życie ustawy z 30 maja 2008 r. o sse). Dla porównania, wersja 2.1. z 26 marca 2009 r. projektu ustawy dopuszczała obniżenie poziomu zatrudnienia o nie więcej niż 40%. W świetle obowiązującej ustawy o sse warunek zatrudnienia określony w zezwoleniach wydanych do końca lipca 2008 r. nie może być obniżony. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

24 Zakończenie Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce nie są, jak dotychczas, skutecznym instrumentem przyciągania inwestorów zagranicznych do wybranych regionów kraju. Nasuwa się paradoksalny wniosek, że to nie specjalne strefy ekonomiczne przyciągają inwestycje zagraniczne, lecz odwrotnie – to inwestycje zagraniczne determinują lokalizację stref ekonomicznych. Świadczy o tym obserwowana od kilku lat tendencja do powstawania podstref na obszarach o najniższej maksymalnej intensywności pomocy publicznej w Polsce. Potwierdziła się także słuszność hipotezy, że specjalne strefy ekonomiczne w Polsce są bardziej instrumentem restrukturyzacji przemysłu w regionach dotkniętych bezrobociem, niż instrumentem polityki regionalnej. Szczególnie dolegliwą barierą dla inwestorów działających w specjalnych strefach ekonomicznych jest zbyt długi i niespójny okres prac legislacyjnych. Ostatnia nowelizacja ustawy o sse (z 30 maja 2008 r.), została dokonana w okresie dynamicznego rozwoju stref i obowiązuje od 4 sierpnia 2008 r., a rozporządzenia Rady Ministrów wydane dla poszczególnych stref – od 30 grudnia 2008 r., a zatem już w okresie, w którym skutki globalnego kryzysu finansowego dotknęły przedsiębiorstwa strefowe. Wprawdzie w latach przygotowano kilka wariantów nowelizacji omawianej ustawy, to jednak to tej pory (połowa października 2011 r.) nie zostały one uchwalone. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

25 Zakończenie Do katalogu błędów popełnionych na omawianej niwie należy zaliczyć: brak konsekwentnej strategii kształtowania specjalnych stref ekonomicznych, ich żywiołowy rozwój (w tym zwłaszcza częstotliwość dokonywanych korekt granic i powierzchni stref), zmienność (a w skrajnych przypadkach nieporadność) regulacji prawnych, w tym zwłaszcza systemu ulg i preferencji dla przedsiębiorców działających w strefach. W przypadku uzyskiwania przez przedsiębiorców, prowadzących działalność w strefie, straty netto - pomoc publiczna w specjalnych strefach staje się iluzoryczna, a koszty utrzymania środków trwałych oraz miejsc pracy mogą przewyższać kwotę niezapłaconych podatków (dochodowego i od nieruchomości). nietrafne ustanowienie limitu powierzchni stref (w ciągu niespełna 15 lat wzrósł on trzykrotnie) oraz horyzontu ich działalności, liczne przypadki nietrafionych lokalizacji podstref, wynikające z nadmiernej wiary w iluzoryczne walory atrakcyjności tych terenów. Jak wynika z Inwentaryzacji gruntów objętych specjalnymi strefami ekonomicznymi, do wyłączenia z obszaru stref (grunty nieatrakcyjne inwestycyjnie) w latach przygotowano kompleksy o łącznej powierzchni 260 ha, uporczywe preferowanie rozwoju przemysłu samochodowego, który okazał się najbardziej wrażliwy na uwarunkowania kryzysowe gospodarki światowej. Na tę branżę oraz branże z nią współpracujące (na przykład produkcja opon) przypada blisko 49% poniesionych nakładów inwestycyjnych. DYLEMATY WSPÓŁCZESNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI. DYWERSYFIKACJA – INTEGRACJA –ROZWÓJ - Krynica, października 2011 r.

26 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ