Choroba guzowatej skóry bydła Dermatosis nodulare bovis

Prezentacja na temat: "Choroba guzowatej skóry bydła Dermatosis nodulare bovis"— Zapis prezentacji:

1 Choroba guzowatej skóry bydła Dermatosis nodulare bovis
Lumpy Skin Disease Krzysztof Jażdżewski

2 4. Źródła i drogi zakażenia
Struktura Łańcuch epizootyczny 2.Czynnik etiologiczny 3.Występowanie 4. Źródła i drogi zakażenia 5. Patogeneza 6. Objawy 7. Diagnostyka 8. Zwalczanie 9. Zapobieganie dfgsdfh

3 Łańcuch epizootyczny Źródło zakażenia;
Zwierzę podatne na zakażenie (dyspozycja); Zespół czynników środowiskowych umożliwiających połączenie ww. składowych (ekspozycja). Ważny czynnik zagęszczenie populacji. Źródła zakażenia - pierwotne i wtórne (poza organizmem). Pierwotne – homologiczne (ten sam gatunek) i heterologiczne (inny gatunek). Pierwszorzędowe (najczęstsze źródło), drugorzędowe (mniej popularne źródło)

4 Właściwości zarazków Zakaźność (inwazyjność)-zdolność do wnikania do organizmu. Zaraźliwość (rozsiewalność)- zdolność do wydostawania się z zakażonego organizmu i łatwość przenoszenia na inne. Toksyczność –zdolność do produkcji toksyn endo i egzotoksyny. Zakaźność + toksyczność = zjadliwość zarazka. Tropizm – powinowactwo do tkanek i narządów. Przeżywalność – znaczenie przy heterologicznych źródłach zakażenia. Nosicielstwo – Streptococcus equi - konie, Pasterella multocida – bydło, ND - gęsi.

5 Transmisja horyzontalna
Szerzenie się chorób Transmisja horyzontalna Bezpośrednia Pośrednia Powietrzna Kontakt bezpośredni Kropelkowa Krycie Poród Wydzieliny, wydaliny Wektory, Środowisko Kropelkowa, Pyłowa Transmisja wertykalna Zakażenie płodu, mleko, siara

6 LSD - Etiologia Uogóniona choroba skóry bydła.
DNA wirus, rodzina Poxviridae, rodzaj capropox wirus. Neethling virus Spokrewniony z wirusem wywołującym ospę owiec i kóz Występuje w postaci jednego serotypu 1 wywołującego LSD. Choroba bydła (Bos taurus). Zakażenie owiec – wyłącznie eksperymentalne dfgsdfh

7 Oporność na czynniki fizyczne i chemiczne
Tak jak inne wirusy ospy jest oporny na inaktywację w środowisku. Stabilny – miano zakaźne w 37 0C przy ph 6.6 – 8.6 – 5 dni, w 55 0 C/2h, 65 0 C/30 min., w C/po 10 latach izolowany z guzków. Tkanki w temperaturze 4 0 C – zakaźność do 6 miesięcy. Liofilizowane kolonie tkankowe wirusa – 20 lat. Wirus replikuje w cytoplazmie komórek – tworzy kwasochłonne, cytoplazmatyczne ciałka wtrętowe.

8 Oporność na czynniki fizyczne i chemiczne
Przeżywalność wirusa (OIE): wirus niezwykle stabilny, przeżywa długi czas w temperaturze otoczenia, oporny na inaktywację, przeżywa w guzkach uległych martwicy – do 33 dni lub dłużej, w wysuszonych zmianach skórnych - do 35 dni i co najmniej 18 dni w suszonych skórach; wrażliwy na promieniowanie słoneczne, natomiast w środowisku bez dostępu światła (np. zanieczyszczonych wirusem budynkach inwentarskich) – może przetrwać wiele miesięcy. Wrażliwy na następujące substancje czynne (środki dezynfekcyjne) – zgodnie z OIE: chloroform (20%), formalina (1%), niektóre detergenty (zawierające rozpuszczalniki lipidowe); fenol (2%/15 min), podchloryn sodu (2-3%), związki jodu (roztwór 1:33), Virkon® (2%), czwartorzędowe związki amonowe (0,5%)

9 Występowanie →Szerzy się bardzo szybko.
Pierwszy raz stwierdzono w 1929 roku w płn. Zambii, (poprzednio Rodezja) . Kierunek południowy: do 1944 na południe i 1947 RPA eksplozja choroby – 8 mln sztuk bydła zachorowało. Kierunek północny: Do 1957r. Mozambik, Tanzania, Kenia Do 1971r. Sudan, Egipt, Somalia. Kierunek zachodni: Do 1977 całe terytorium Afryki Zachodniej w tym Mauretania. Od 1989r. Izrael, kraje Bliskiego Wschodu

10 Występowanie → I połowa 2016r.

11 Występowanie → II połowa 2016r.

12 Występowanie 2017r.

13 Występowanie →ogniska 2016r.

14 Występowanie →ogniska 2017r.

15 Źródła i drogi zakażenia
Źródła wirusa: skóra (zmiany skórne), ślina, wydzieliny z oka i nosa, mleko i nasienie. Wszystkie wydzieliny, w przypadku występowania guzków zawierają wirus LSD (z oczu, nosa, jamy gębowej, odbytu, wymienia i narządów rodnych). Po zakażeniu eksperymentalnym wirus był stwierdzany przez 11 dni w ślinie, 22 dni w nasieniu, a w guzkach skórnych – przez 33 dni. Brak wydalania wirusa w moczu i kale.

16 Źródła i drogi zakażenia
Transmisja – muchy gryzące, komary, moskity też kleszcze. Rzadziej kontakt bezpośredni. Ogniska notuje się w czasie mokrego, ciepłego lata. Tereny o dużej wilgotności gdzie duże populacje owadów. Odnotowuje się 2 typy rozprzestrzeniania się: I – wielkie, szybko przebiegające epidemię; II – powolne, „spazmatyczne szerzenie się choroby”.

17 Źródła i drogi zakażenia
W przypadku endemicznego występowania epizootie występują nieregularnie co kilka lat. Niewielka liczba ognisk pomiędzy epizootiami. Zachorowalność 3-80% Śmiertelność Obszary endemiczne – 1-3% Obszary wolne – do 100% (najczęściej do 10%) W RPA – LSD powoduje największe straty ekonomiczne u bydła.

18 Źródła i drogi zakażenia
Ryzyka w zależności od produktów – wg EFSA. Wysokie - żywe bydło, skóry, materiał biologiczny. Średnie – mleko i jego produkty używane do karmienia zwierząt Małe – mięso, surowe wyroby mięsne i produkty mięsne.

19 Patogeneza Okres inkubacji choroby (OIE) – w warunkach terenowych nieustalony. Po zakażeniu gorączka występuje po 6-9 dniach, a zmiany skórne pojawiają się po 4-20 dniach. Wiremia trwa ok. 1-2 tygodni. Patogeneza choroby – do końca nie poznana (brak szczegółowych badań). Guzki prawdopodobnie powstają w miejscach ukłucia owadów i wniknięcia wirusa.

20 Objawy kliniczne W postaci ostrej : - dochodzi do zapalenia płuc;
- występują problemy z pobieraniem pokarmu. - obrzęki nóg. Zakażenia podkliniczne – pojedyncze trudno zauważalne guzki. - silne długotrwale osłabienie, spadek mleczności, płodności, ronienia, uszkodzenia skóry. - długotrwała duszność na skutek zwłóknienia (fibrosis) tchawicy, - bezpłodność okresowa lub trwała.

21 Objawy kliniczne Spowolnienie poruszania się.
Początkowo zmienna gorączka do 41 0 C. Łzawienie; ślinienie się; wycieki z nozdrzy, brak apetytu ok 2 tygodni, Potem dość nagłe pojawienie się odgraniczonych guzków na skórze – prawie cała powierzchnia ciała – szyja, powieki, klatka piersiowa, mostek, tylne wewnętrzna powierzchnia ud, krocze, wymię, moszna; oraz błonach śluzowych śluzawicy, dróg oddechowych, spojówkach – wokół strefa zapalenia. Wielkość od 0,5 do 7 cm średnicy. U buhajów zapalenie jąder.

22 Objawy kliniczne Guzki – wyraźnie oddzielone, twarde, wyniosłe, początkowo bolesne. Wielkość guzków: od 0,5 do 7 cm średnicy. Sierść wokół zmian nastroszona. Początkowo mogą wydzielać surowiczy płyn, później w ciągu ok. 2 tygodni – ulegają martwicy penetrującej wszystkie warstwy skóry, tkanki podskórnej, a nawet okolicznych mięśni. Guzki są w różnym stopniu rozwoju: typowa martwica – oddzielanie się od skóry nawet już po 12h od powstania; w środku żółtoszara zawartość – złogi obumarłej tkanki skórnej. część guzków zmienia się przez kilka miesięcy lub lat w twarde, martwicze zmiany, które odpadają od skóry tworząc głębokie, twarde, ziarninujące blizny, zapalenia wtórne - ropnie, owrzodzenia penetracja do pobliskich tkanek i narządów, część guzków ulega samowyleczeniu po 3-4 tygodniach. Mogą być powiększone węzły chłonne - węzeł chłonny przedłopatkowy

23 Zmiany anatomopatologiczne
Guzowate zmiany skórne we wszystkich warstwach. Żółto- szare, Różowo – szare masy z martwiczego rdzenia, otoczone obrzękiem różnego stopnia. W tkance podskórnej czerwonawy płyn surowiczy. Czasem zakrzepy żylne. Obserwuje się guzki w gardle, tchawicy, oskrzelach, płucach, żwaczu, korze nerek, jądrach, macicy,

24 Zmiany anatomopatologiczne

25 Diagnostyka Optymalnym materiałem do badań molekularnych w kierunku obecności materiału genetycznego wirusa choroby guzowatej skóry (LSD) (technika PCR) przyżyciowo są: 1. Bioptaty (biopsja) z guzków skórnych i zeskrobina z tworzących się strupów lub wrzodów oraz płyn gromadzący się w guzkach (1-2 próbki z miejsc chorobowo zmienionych od jednego zwierzęcia z wyraźnie wykształconymi guzkami; we wczesnej fazie rozwoju guzków zaleca się pobranie od jednego osobnika 2-3 wycinków). Obecność materiału genetycznego wirusa LSD można stwierdzić do 3 miesięcy po zakażeniu. Do 48h badanie wystarczy schłodzić, 10% buforowana formalina o neutralnym ph.  2. Krew należy pobierać na antykoagulant (EDTA), najlepiej w początkowej fazie objawów klinicznych i nie mrozić. Wiremia trwa zazwyczaj 1-2 tygodnie. 3. Wymazy z nosa, wymazy z oka, ślina, mleko, nasienie. Wszystkie wydzieliny zawierają wirus LSD, gdy guzki występują już na skórze i błonach śluzowych jamy nosowej, jamy ustnej, odbytnicy, krocza, wymion i narządów płciowych. Wirus pojawia się w wymazach z nosa później niż we krwi, ale utrzymuje się dłużej. Dlatego też, badając zarówno próbki krwi jak i wymazów z nosa zwiększa się szanse wykrycia obecności wirusa LSD w badanych próbkach w dłuższym przedziale czasu. Ponadto, opisano przypadki LSD u 39 zwierząt, gdzie pomimo braku zmian skórnych w postaci guzków udało się wykryć obecność wirusa w próbkach wymazów z nosa.

26 Diagnostyka Pośmiertnie można pobierać: 4. Wycinki płuc, śledzionę oraz węzły chłonne śródpiersiowe i przedłopatkowe w przypadku stwierdzenia w nich zmian patologicznych.

27 TRANSPORT Próbki należy dostarczyć do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie od pobrania, najlepiej w warunkach schłodzenia do temp. 4-8oC. Próbki można przechowywać w temp. 4oC maksymalnie do dwóch dni przed dostarczeniem ich do laboratorium. Przy konieczności dłuższego przechowywania, wszystkie próbki poza krwią można zamrozić w temp. -20oC. Należy bezwzględnie przestrzegać zasad bioasekuracji w trakcie przechowywania oraz dostarczania próbek do laboratorium. Pobrane próbki należy szczelnie zapakować i zabezpieczyć przed wydostaniem się materiału biologicznego do środowiska i możliwej kontaminacji otoczenia (zabezpieczenie przed wyciekiem lub wypadnięciem pobranej próbki).

28 Diagnostyka + ++ +++ N/D Metoda Cel Populacja wolna
Badanie pojedynczego zwierzęcia przed przemieszczeniem Potwierdzenie objawów klinicznych Monitoring Badanie po szczepieniu Izol Vir + ++ +++ N/D Wykryw antygenu PCR Virus neutral IFAT

29 Diagnostyka różnicowa:
Pseudochoroba guzowatej skóry bydła (zapalenie herpeswirusem 2 – Allerton) Actinobacilloza, Giez bydlęcy, Pokąsanie przez owady, Pokrzywka, Limfatyczna białaczka skóry, Wrzodziejące zapalenie węzłów chłonnych (pseudoparatuberkuloza).

30 Diagnostyka Pseudochoroba guzowatej skóry bydła – przemijające, średnionasilony przebieg. Gorączka., niewielkie powiększenie węzłów chłonnych. Po kilku dniach plackowate, wysiękowe zmiany na skórze 1-2 cm: zbite, twarde, uszypułowane. Czasem osiągają 3 – 5 cm. Część środkowa zapada się i wydzielają się brązowe złogi. Po ok 2 tygodniach pojawia się w miejscach zmian nowa skóra z owłosieniem. Zmiany: głowa, szyja, grzbiet, krocze. Giez bydlęcy – Hypoderma bovis i Hypoderma lineatum - najczęściej tylna i grzbietowa część ciała. Pseudotuberkuloza (gruźlica rzekoma) – Corynebacterium pseudotuberculosis. Głównie owca i kozy ale też bydło. Duże serowate guzy wzdłuż naczyń chłonnych przedniej kończyny.

31 Zwalczanie Ustawa z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 czerwca 2004r. w sprawie sposobu i trybu zwalczania niektórych chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania. Dyrektywa Rady 92/119/EWG z dnia 17 grudnia 1992r. wprowadzająca ogólne wspólnotowe środki zwalczania niektórych chorób zwierząt i szczególne środki odnoszące się do choroby pęcherzykowej świń. Decyzja Wykonawcza Komisji 2016/2008 z dnia 15 listopada 2016r. dotycząca środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do choroby guzowatej skóry bydła w niektórych państwach członkowskich.

32 Zwalczanie Przyjęty przez OIE i rozporządzenie Ministra Rolnictwa z 24 czerwca 2004r. okres inkubacji (okres pomiędzy zakażeniem a wystąpieniem objawów klinicznych choroby) to 28 dni. Pierwsze stwierdzenie choroby musi być potwierdzone badaniami laboratoryjnymi.

33 Zwalczanie -Podejrzenie
Czynności PLW: Objęcie ścisłym nadzorem gospodarstwa. Dochodzenie epizootyczne – miejsca wektorów, drogi ludzi, pojazdów, sprzętu, zwłok itd. Pobieranie próbek do badań, Spis zwierząt (w tym padłe, zakażone lub podejrzane o chorobę), Nakaz utrzymania zwierząt w budynkach lub innych miejscach zabezpieczonych przed wektorami, Zakaz przemieszczania bydła lub innych zwierząt, UPPZ, produktów, pasz, sprzętu, pojazdów i ludzi jeśli mogą przenosić chorobę, Nakaz dezynfekcji przy wejściach do budynków inwentarskich i gospodarstwa. Można objąć ww. postępowaniem gospodarstwa sąsiednie lub potencjalnie kontaktowe.

34 Zwalczanie - ognisko Czynności PLW: wyznaczenie ogniska choroby; środki stosowane przy podejrzeniu choroby (nakazy i zakazy); zabicie zwierząt wrażliwych zgodnie z rozporządzeniem Rady Nr 1099/2009 i usunięcie zwłok zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1069/2009; zniszczenie pasz, sprzętu lub przedmiotów lub poddanie ich odpowiednim zabiegom; Po wykonaniu ww. czynności - czyszczenie i odkażanie pomieszczeń, środków transportu, miejsc, w których przebywały zwierzęta z gatunków wrażliwych, sprzętu. Można objąć ww. postępowaniem gospodarstwa sąsiednie lub potencjalnie kontaktowe. Nie ma specyficznego leczenia. Silne antybiotyki mogą zapobiegać wtórnym infekcjom.

35 Zwalczanie - ognisko Czynności PLW: Odstąpienie od zabicia zwierząt –
żadne z tych zwierząt w ognisku nie jest zakażone oraz są utrzymywane w całkowitej izolacji w odrębnych budynkach lub miejscach w tym obsługiwanie i karmienie. Spełnienie innych wymagań UE. Ponowne zasiedlenie gospodarstwa min. 21 dni od czyszczenia i dezynfekcji.

36 Zwalczanie - obszary Czynności PLW:
określa obszar zapowietrzony – min. 3 km spis gospodarstw, okresowe kontrole obejmują badanie kliniczne, pobieranie próbek jeśli to konieczne, dokumentowanie - opis wyników kontroli. zakazy przemieszczania zwierząt po drogach, tranzyt – za zgodą PLW bez postojów i rozładunku; przemieszczanie do rzeźni w obszarze zapowietrzonym (jeśli nie ma rzeźni - ew. w zagrożonym) po badaniu klinicznym (wszystkie zwierzęta w gospodarstwie) + ustalenie terminu wysłania zwierząt z PLW właściwym dla położenia rzeźni. Środki w obszarze (kontrole) stosuje się przez 28 dni od ukończenia czyszczenia i dezynfekcji. Okres ten może być przedłużony (PLW) w zakresie wydanych zakazów; odstępstwa i warunki są określane przez PLW.

37 Zwalczanie - obszary Czynności PLW
określa obszar zagrożony – min. 7 km poza obszar zapowietrzony; spis gospodarstw, zakazy przemieszczania zwierząt po drogach, za wyjątkiem prowadzenia ich na pastwiska lub do budynków gospodarczych; tranzyt – głównymi drogami lub koleją, bez postoju i wyładowywania, za zgodą PLW; przemieszczanie zwierząt poza obszar zagrożony - zakazane. Po 28 dniach od likwidacji ostatniego ogniska, PLW może wyrazić zgodę na wywóz zwierząt bezpośrednio do wyznaczonej na terytorium RP rzeźni, po badaniach klinicznych wszystkich zwierząt w gospodarstwie i ustaleniu terminu z PLW właściwym dla rzeźni. Środki - przez 28 dni od czyszczenia i dezynfekcji. Okres może być przedłużony dla zakazów i wprowadzone mogą być odstępstwa (PLW).

38 Zwalczanie - obszary PLW, na uzasadniony wniosek posiadacza, może wyrazić zgodę na wywóz zwierząt z gospodarstw w obszarze zapowietrzonym lub zagrożonym do innego gospodarstwa, jeżeli zakazy są stosowane powyżej 30 dni pod następującymi warunkami: kontrola w gospodarstwie – stan faktyczny = stan opisany we wniosku; badanie kliniczne wszystkich zwierząt w gospodarstwie; brak uchybień w identyfikacji zwierząt; gospodarstwo przeznaczenia znajduje się w obszarze zapowietrzonym lub zagrożonym; PLW nakazuje i nadzoruje czyszczenie i odkażanie środków transportu – przed i po transporcie.

39 Zwalczanie - obszary Możliwe zarządzenie przez PLW lub GLW szczepień w obszarze zapowietrzonym, przy uwzględnieniu: - stopnia zagęszczenia bydła na obszarze zapowietrzonym, charakterystyki i składu szczepionki, procedury nadzoru, dystrybucji, składowania i stosowania szczepionki, wieku zwierząt poddawanych szczepieniu, czasu akcji szczepień wielkości obszaru. zakaz szczepień w gospodarstwie – ognisku, zakaz stosowania surowic na obszarze szczepień, oznakowanie zwierząt zaszczepionych, przemieszczanie zwierząt – wyłącznie do uboju, po wykluczeniu podejrzenia choroby w gospodarstwie pochodzenia. GLW w celu uzupełnienia ww. środków może wprowadzić obowiązek przeprowadzania szczepień na znacznie większym obszarze, uwzględniając zagęszczenie bydła na obszarze, na którym mają być przeprowadzone szczepienia – program szczepień (z powiadomieniem KE).

40 Zwalczanie - obszary Tworzy się na poziomie województwa, kraju tzw.
Obszar wolny od choroby, na których zastosowano szczepienia – część obszaru państwa członkowskiego obejmujące terytorium poza obszarem zakażonym, na którym prowadzi się szczepienia. Obszar zakażony – część obszaru państwa na którym potwierdzono wystąpienie LSD obejmujące obszary zakażone i zapowietrzone.

41 Dostępna szczepionka Brak zarejestrowanej w UE.
Stosowana w Bułgarii, Grecji. Atenuowany wirus LSD Dla bydła powyżej 6 miesiąca życia. Odporność po 3 tygodniach od szczepienia. Konieczność corocznej reimmunizacji. Może być używana podczas każdego okresu ciąży. 7 dni karencji 12 miesięcy ważność liofilizatu. Od do C, unikać naświetlania -przechowywanie. Nie ma szczepionki DIVA (Differentiation of Infected from Vaccinated Animals)

42 Atenuowane szczepy LSD – szczepionka homologiczna
Szczepienia zwierząt Atenuowane szczepy LSD – szczepionka homologiczna Szczep szczepionkowy Neethling strain vaccine. Produkowany w RPA Szczepionka przeciwko ospie owiec i kóz Może powodować lokalnie poważne reakcje niepożądane. Stosowane w krajach Bliskiego Wschodu i PŁN. Afryce. Nie ma szczepionki DIVA (Differentiation of Infected from Vaccinated Animals)

43 Szczepienia zwierząt - zasady
Szczepienia coroczne. Szczepienia regionalne wykonywane w postaci działań pierścieniowych. Szczepieniem trzeba objąć całe 100% populacji, włączając krowy ciężarne i cielęta. Cielęta po szczepionych matkach immunizuje się pomiędzy 4 – 5 miesiącem życia. Odczyny poszczepienne muszą być brane pod uwagę. Niektóre zwierzęta wykazują ogólnoustrojową reakcję poszczepienną – tzw. „ Choroba Neethling „. Rozróżnienie pomiędzy wirusem ulicznym a szczepionkowym za pomocą specjalnej metody PCR. Foto Dr Shlomi Levi Izrael

44 Wystąpienie objawów klinicznych na terenach prowadzenia szczepień
Stado, zwierzę było w okresie inkubacji choroby podczas szczepień. Zwierzęta zainfekowały się pomiędzy szczepieniem, a wytworzeniem odporności. Nie zaszczepiono 100% populacji na terenie akcji szczepień. Luki szczepienne. Pominięcie szczepienia u niektórych zwierząt w stadzie np. w okresie pastwiskowym, czy u była mięsnego utrzymywanego stale na dużym areale. Niewłaściwe przechowywanie szczególnie – łańcuch chłodniczy. Niewłaściwie podana szczepionka lub zbyt mała dawka – przy masowych szczepieniach. Niewłaściwej jakości partia szczepionki np. niskie miano wirusa, przeatenuowany wirus. Zaburzenia lub defekt immunologiczny u szczepionych zwierząt. Zbyt wcześnie zaszczepione cielęta po immunizowanych matkach – poniżej 4 – 6 miesiąca życia.

45 Zapobieganie Kraje wolne od choroby: kontrola i stosowne wymagania dla importowanego żywego bydła, skór, materiału biologicznego, Ewentualne szczepienia zwierząt jeśli choroba występuje w sąsiedztwie. · Kraje gdzie wystąpiła choroba: Stosowanie kwarantanny, aby uniknąć wprowadzenia zakażonych zwierząt do wolnego od zakażenia stada, W przypadku wybuchu choroby izolacja i zakaz przemieszczania zwierząt oraz szybkiej jej zwalczanie. Prawidłowe usuwanie zwłok(np.: utylizacja jako materiał kategorii I, spopielenie) Dezynfekcja gospodarstwa i sprzętu, Kontrola wektorów w gospodarstwie i na zwierzętach, Masowe szczepienia zwierząt, Polecana kontrola wektorów na środkach transportu jadących z kierunków gdzie występuje LSD.

46 Ciekawostki – czy wiecie, że:
Na świecie rocznie ubija się: 60 mld kurczaków . 2 mld indyków i kaczek. 5 mln koni. 1,5 mld świń. 1 mld kóz i owiec. 300 mln bydła W USA 40% zbóż a na całym świecie 33 % wykorzystywane jest do karmienia zwierząt.

47 Dziękuję za uwagę