Pobierz prezentację
Pobieranie prezentacji. Proszę czekać
OpublikowałEwa Duda Został zmieniony 8 lat temu
1
Pojęcie, zasady konstytucyjnego systemu źródeł i ich katalog
2
każdy akt prawotwórczy (normatywny) tj., akt zawierający chociaż jedną normę generalną lub abstrakcyjną, mogącą być podstawą rozstrzygnięć indywidualnych.
3
Akt normatywny zawierający normy zaliczane do tej gałęzi prawa. Wszystkie normy prawne dotyczące ustroju państwa - nie tylko normy konstytucyjne, ale też normy zawarte w innych aktach normatywnych, o różnej mocy prawnej, które łączy przedmiot regulacji, a więc instytucje i zasady ustroju politycznego oraz społeczno- gospodarczego państwa.
4
społeczno- polityczne wyznaczniki treści norm tego prawa
5
Akt normatywny - akt ustanawiający normy prawa obowiązującego Akty stosowania prawa (akty indywidualno-konkretne) czyli akty wydane na podstawie aktu normatywnego, zawierające normy indywidualne i konkretne.
6
Konstytucja z 1997 roku po raz pierwszy uregulowała kwestię źródeł prawa w odrębnym Rozdziale III.
7
Rozdział IV (Sejm i Senat – tryb ustawodawczy), Rozdział X (ustawa budżetowa i ustawy finansowe), Rozdział XI (rozporządzenie z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP)
8
Konstytucja RP przyjęła pozytywistyczną koncepcję źródeł prawa. Źródłem prawa są tylko te akty prawotwórcze, które mają postać aktów normatywnych stanowionych jednostronną decyzją organu administracji publicznej lub w drodze konsensualnej.
9
W trakcie prac nad Konstytucją odrzucono oparcie koncepcji źródeł prawa na koncepcjach prawnonaturalnych, propozycja brzmienia art. 8 Konstytucji: „Konstytucja jest najwyższym prawem stanowionym RP”.
10
Konstytucja nie przyjęła jednak radykalnego pozytywizmu, ale pozytywizm zorientowany aksjologicznie. Treść prawa wyznaczają zasady naczelne Konstytucji, takie jak: zasada dobra wspólnego, godności człowieka, demokratycznego państwa prawnego, czy sprawiedliwości społecznej.
11
Zasada konstytucjonalizmu: (art. 8 Konstytucji,) Zasada dychotomicznej budowy systemu źródeł prawa, czyli podziału na akty powszechnie obowiązujące i wewnętrznie obowiązujące, Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa, Zasada zamkniętego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego i zasada otwartego systemu aktów wewnętrznie obowiązujących
12
W świetle Konstytucji akt normatywny może być, co do zasady, albo aktem powszechnie obowiązującym albo aktem wewnętrznie obowiązującym. Akty powszechnie obowiązujące: hierarchię określa art. 87 Konstytucji, ale nie definiuje ich pojęcia.
13
akty adresowane potencjalnie do wszystkich adresatów prawa, a więc obywateli, instytucji, funkcjonariuszy; tylko w drodze aktów powszechnie obowiązujących można wkraczać w sferę praw, obowiązków i wolność jednostek; obowiązują na obszarze całego kraju, z wyjątkiem aktów prawa miejscowego, obowiązujących na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
14
obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu akt, a więc w stosunkach nadrzędności- podporządkowania, wydawane są na podstawie ustaw, nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów, podlegają kontroli co do ich zgodności z aktami powszechnie obowiązującymi, sprawowanej przez TK, NSA i inne sądy.
15
Regulaminy Sejmu i Senatu - formalnie mają charakter aktów wew. obowiązujących (uchwał Sejmu i Senatu), ale zawierają także przepisy powszechnie obowiązujące, a więc takie, które ustanawiają obowiązki w stosunku do podmiotów zewnętrznych.
16
Akty wydawane przez organy NBP, czyli Prezesa NBP i RPP. TK uznał, że są to akty wewnętrznie obowiązujące, ale oparte na podległości funkcjonalnej banków komercyjnych wobec NBP. Wraz z wejściem w życie Konstytucji z 1997 r. organy NBP utraciły prawo do wydawania aktów powszechnie obowiązujących (rozporządzeń)
17
Zamknięcie pod względem podmiotowym, czyli wyczerpujące wskazanie w Konstytucji podmiotów mających kompetencje prawotwórcze, a więc: Sejm i Senat – ustawy
18
Rozporządzenia: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes RM, ministrowie resortowi, przewodniczący komitetów określonych w ustawach, KRRiTV
19
Zamknięcie podmiotowe na szczeblu rozporządzeń: jedynie podmioty ponoszące odpowiedzialność polityczną, stąd wykluczenie np. organów NBP
20
Akty prawa miejscowego: organy jednostek samorządu terytorialnego organy administracji rządowej w terenie (wojewoda i organy administracji niezespolonej)
21
Zamkniecie pod względem przedmiotowym, wyczerpujące wyliczenie w Konstytucji aktów normatywnych mających charakter powszechnie obowiązujący oraz zakaz uzupełniania tego katalogu aktami w Konstytucji nie wymienionymi, Zamknięcie pod względem przedmiotowym dotyczy aktów prawa krajowego
22
Art. 93 wymienia jedynie przykładowo akty wewnętrzne: uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów, Konstytucja dopuszcza więc szereg innych aktów wewnętrznie obowiązujących, jeśli odpowiadają ich charakterystyce z art. 93, np. regulaminy, okólniki, pisma okólne, instrukcje.
23
Akty wewnętrznie obowiązujące może wydawać każdy organ władzy publicznej pod warunkiem, że: Istnieją „jednostki organizacyjne mu podległe” Kompetencja do ich wydawania wynika z ustawy Wyjątek – uchwały samoistne RM wydawane w ramach jej konstytucyjnych kompetencji
24
Art. 87, 92, 93 188 Konstytucji Istota hierarchiczności – każdy akt ma swoje miejsce w systemie prawa i przysługuje mu w tym systemie określona ranga prawna, przy czym akty niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu.
25
Gwarancją funkcjonowania zasady hierarchiczności jest odpowiednie ukształtowanie kontroli konstytucyjności aktów normatywnych, kontrola sprawowana przez TK jest kontrolą hierarchiczną.
26
wymóg zgodności aktów niższego rzędu z aktami wyższego rzędu - sprzeczność skutkuje utratą mocy obowiązującej wskutek wyroku TK lub pominięciem przez sądy przy rozstrzyganiu sprawy indywidualnej
27
wymóg, by uchylenie, zmiana lub zawieszenie obowiązywania aktu prawnego następowało jedynie poprzez wydanie aktu tego samego szczebla lub wyjątkowo aktu wyższego rzędu
28
wymóg normowania pewnych materii wyłącznie przez akty danej rangi – przede wszystkim wyłączność ustawy w pewnych materiach
29
zakaz wydawania aktów wykonawczych bez uprzedniego upoważnienia udzielonego w akcie wyższego rzędu akty samoistne i akty wykonawcze
30
Hierarchia aktów powszechnie obowiązujących wynikająca z art. 87 Konstytucji nie jest kompletna; jej ustalenie następuje przez odwołanie się do art. 89 i 91 oraz art. 234 Konstytucji.
31
Art. 87 ust. 1 „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. ust. 2 Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego”.
32
Art. 91. Ust. 2 „Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”. Ust. 3 „Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami”.
33
Art. 234. Ust. 1 „Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu”. Ust. 2 „Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa”.
34
1. Konstytucja, 2. umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie kwalifikowanym oraz akty prawa wtórnego UE –mają pierwszeństwo przez ustawą w razie kolizji z nią, pierwszeństwo stosowania, a nie obowiązywania - ustawa nie traci mocy obowiązującej, a jedynie nie jest stosowana
35
ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta w stanie wojennym gdy Sejm nie może się zebrać (art. 234), umowy międzynarodowe ratyfikowane w trybie prostym, czyli samodzielnie przez prezydenta, rozporządzenia wykonawcze do ustawy, akty prawa miejscowego wydawane przez organy jednostek samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej w województwie (tzw. administracji niezespolonej).
36
Art. 87 nie wspomina wprost o zwyczaju międzynarodowym, podstawą obowiązywania w RP jest art. 9 Konstytucji (rozdział I): „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”.
37
Układy zbiorowe pracy oraz inne porozumienia, o których mowa w art. 59 Konstytucji. Takiego charakteru nie mają natomiast umowy RM z innymi niż Kościół katolicki związkami wyznaniowymi, ponieważ stanowią one element poprzedzający wydanie ustawy regulującej stosunki miedzy nimi (art. 25 ust. 5 Konstytucji).
38
Wątpliwości co do ich charakteru w doktrynie prawa pracy i prawa konstytucyjnego. Nie można przyjąć swego rodzaju stanowiska pośredniego zakładającego, że układy zbiorowe mają postać aktów należących do „trzeciej kategorii”, nie mających charakteru źródeł prawa w znaczeniu art. 87, ale wywołujących podobny skutek. Od wyraźnej odpowiedzi w kwestii powszechnie obowiązującego charakteru układów zbiorowych pracy uchylił się Trybunał Konstytucyjny.
39
Przed wejściem w życie Konstytucji z 1997 r. Trybunał, oceniając swoją właściwość w kwestii orzekania o zgodności uchwały z układami zbiorowymi pracy stanął na stanowisku, że nie są one „aktami normatywnymi wydawanymi przez organy państwa w myśl ówczesnego art. 1 ustawy o TK z 1985 r., „lecz specyficznymi źródłami prawa pracy - branżowymi porozumieniami dwóch uczestników (stron), z których jeden reprezentuje podmiot zatrudniające (pracowników), drugi pracowników (związki zawodowe)”. Postanowienie TK z 20 I 1988 r., U 1/87.
40
Z kolei w wyroku z 28 czerwca 2000 r., (K. 25/99) Trybunał odnotował jedynie, w ślad za doktryną, fakt, że „nie wszystkie przepisy konstytucji dotyczące źródeł prawa zostały ujęte w tym rozdziale. Poza rozdziałem III konstytucji, przepisy dotyczące prawa obowiązującego w Polsce znajdujemy w art. 9 (prawo międzynarodowe, w tym zwyczaje i zasady prawa międzynarodowego), art. 59 ust. 2 (układy zbiorowe pracy), art. 188 pkt 3 (przepisy prawa wydawane przez centralne organy państwowe), art. 234 (rozporządzenia z mocą ustawy Prezydenta RP wydawane w stanie wojennym)”.
41
Wskazując zatem wśród innych przepisów konstytucyjnych wyraźnie na art. 59 ust. 2, TK zdaje się przyznawać tym samym (choć nie wprost), że układy zbiorowe pracy są źródłem prawa mimo uregulowania w systematyce konstytucji poza rozdziałem III.
42
Z kolei w wyroku z 24 lutego 2004 r. (K 54/02), oceniając konstytucyjność niektórych przepisów ustawy nowelizującej Kodeks Pracy, TK poprzestał jedynie na stwierdzeniu, że: „[U]kłady zbiorowe pracy wymienione zostały w Konstytucji nie w Rozdziale III poświęconym źródłom prawa, ale w art. 59 ust. 2, odnoszącym się do wolności rokowań zbiorowych prowadzonych przez związki zawodowe. W doktrynie prawa pracy wyrażany jest pogląd, że układy zbiorowe pracy nie posiadają charakteru powszechnie obowiązujących źródeł prawa, mają jednak moc nakładania praw i obowiązków ograniczoną do adresatów występujących w społecznych rolach pracownika i pracodawcy (….) Powszechnie uznaje się, że zarówno układy zbiorowe pracy, jak i regulaminy pracy, należą do kategorii swoistych źródeł prawa pracy podporządkowanych nie tylko ustawie, ale i aktom wykonawczym. Owo podporządkowanie wyraża się m.in. w zakazie zawierania w układzie zbiorowym pracy i regulaminie pracy postanowień mniej korzystnych dla pracownika od warunków stosunku pracy określonych w powszechnie obowiązujących przepisach prawa pracy”.
43
Jak wynika z przytoczonych tez z orzecznictwa TK uznaje układy zbiorowe za źródła prawa (prawa pracy), natomiast nie wypowiada się wprost o ich powszechnie obowiązującym charakterze.
44
Należy się opowiedzieć za podustawowym charakterem układów zbiorowych pracy, które – nie mogąc zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracowników niż gwarantowane w ustawach, muszą być z tymi ostatnimi zgodne, a w razie zmiany regulacji ustawowej w określonym zakresie treść układy musi zostać do niej dostosowana.
45
Zwyczaj konstytucyjny Precedensy konstytucyjne Orzecznictwo sądowe, w tym TK Doktryna prawa
Podobne prezentacje
© 2024 SlidePlayer.pl Inc.
All rights reserved.