ŚWIADCZENIE – cz. 2. Świadczenia podzielne i niepodzielne „Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu.

Prezentacja na temat: "ŚWIADCZENIE – cz. 2. Świadczenia podzielne i niepodzielne „Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu."— Zapis prezentacji:

1 ŚWIADCZENIE – cz. 2

2 Świadczenia podzielne i niepodzielne „Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości” (art. 379 § 2 k.c.) o charakterze świadczenia decyduje jego cel i charakter przedmiotu świadczenia; ponadto kwalifikacja odnosi się do zachowania się dłużnika, np. zaniechanie ma charakter niepodzielny konsekwencje dotyczą dopuszczalności i skutków spełniania części świadczenia (art. 450, 491 § 2 k.c.), a także struktury zobowiązania w przypadku wielości dłużników albo wierzycieli (art. 379 § 1 k.c.)

3 Świadczenia oznaczone co do gatunku i co do tożsamości świadczenie oznaczone co do tożsamości ma za przedmiot rzecz indywidualnie oznaczoną, a świadczenie oznaczone co do gatunku – rzecz określoną według cech rodzajowych jest to podział zupełny i wyczerpujący tzw. ograniczone świadczenia rodzajowe – są to świadczenia określone według cech rodzajowych z jednoczesnym podaniem źródła lub masy, z którego pochodzi gatunek o tym, czy świadczenie jest określone co do gatunku, czy co do tożsamości decyduje treść konkretnego zobowiązania podział ten nie pokrywa się z podziałem na rzeczy zamienne i niezamienne, który opiera się na kryteriach obiektywnych uprawnienie do konkretyzacji świadczenia oznaczonego co do gatunku co do zasady przysługuje dłużnikowi, przy czym powinien on świadczyć rzeczy średniej jakości (art. 357 k.c.) konsekwencje tego podziału dotyczą niemożliwości świadczenia (art. 475 § 1 k.c.), wykonania zastępczego (art. 479 k.c.), rękojmi (art. 557 § 2 k.c.)

4 Świadczenia pieniężne i odsetki funkcje pieniądza: - służy do określania wartości ekonomicznej dóbr lub usług - pełni funkcję nośnika wartości - funkcja powszechnego środka wymiany dóbr i usług - funkcja akumulacji wartości ekonomicznych - funkcja płatnicza znak pieniężny – przedmiot materialny swoista rzecz ruchoma banknoty i monety NBP opiewające na złote i grosze pieniądz elektroniczny – wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych, czyli sumy pieniężnej (Z. Radwański, A. Olejniczak)

5 Zasada walutowości świadczenia pieniężne można wyrażać i wykonywać w walucie polskiej lub obcej Art. 358 § 1. „Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. facultas alternativa § 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia, w którym zapłata jest dokonana”. M. Lemkowski, Z. Radwański i A. Olejniczak: także w razie opóźnienia z przyczyn, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności wierzyciel powinien uzyskać świadczenie, które umożliwi mu nabycie określonej w umowie ilości waluty obcej art. 358 k.c. został znowelizowany ustawą z dnia 23.10.2008 r., która weszła w życie 24.01.2009 r.; wcześniej: z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze RP mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim (art. 358 k.c.); wyjątki były przewidziane w prawie dewizowym

6 Art. 358 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, wchodzącą w życie dnia 8 września 2016 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1311): § 1: „Jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. § 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. § 3. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana”.

7 Zapłata gotówką przeniesienie własności znaków pieniężnych Zapłata bezgotówkowa pieniądz bankowy i elektroniczny wymóg zgody stron zwyczaj przyjmowania zapłaty w postaci bezgotówkowej art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 584 z późn. zm.)

8 Zasada nominalizmu Art. 358¹ § 1 k.c.: „ Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej”. odnosi się jedynie do zobowiązań pieniężnych w ścisłym tego słowa znaczeniu, których przedmiotem od chwili powstania jest suma pieniężna; nie odnosi się do zobowiązań niepieniężnych, ale ze świadczeniem pieniężnym rozróżnienie tych dwóch rodzajów świadczeń wywodzi się od F. K. von Savigny; do doktryny polskiej przeniósł je A. Stelmachowski

9 Waloryzacja celem jest dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała wierzytelność w chwili jej powstania dotyczy wyłącznie zobowiązań pieniężnych sensu stricto Dwa rodzaje waloryzacji: 1) umowna (art. 358¹ § 2 k.c.) 2) sądowa (art. 358¹ § 3 i 4 k.c.) Art. 358¹ § 5 k.c.: „Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych”

10 Waloryzacja umowna strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości niż pieniądz (art. 358¹ § 2 k.c.) miernik ten może stanowić może również waluta obca typowe klauzule waloryzacyjne występujące w obrocie stanowią klauzula złota, klauzula towarowa, klauzula indeksowa, czy też klauzula uposażenia sporne jest, czy posłużenie się przez strony w umowie klauzulą waloryzacyjną wyłącza możliwość wystąpienia do sądu o dokonanie waloryzacji sądowej przez stronę niezadowoloną z wyniku przeprowadzonej waloryzacji umownej: 1) dopuszczalne jest dokonanie waloryzacji sądowej w takim przypadku (T. Dybowski, A. Pyrzyńska) 2) niedopuszczalne jest dokonanie waloryzacji sądowej w takim przypadku (Z. Gawlik, P. Machnikowski, A. Brzozowski)

11 Waloryzacja sądowa „W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie” (art. 358¹ § 3 k.c.) „Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa” (art. 358¹ § 4 k.c.) „Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych” (art. 358¹ § 5 k.c.)

12 Odsetki odsetki są świadczeniem ubocznym (akcesoryjnym) – art. 317 k.c. świadczenie z tytułu odsetek cechuje się pewną samodzielnością w stosunku do świadczenia głównego odsetki są zwykle realizowane w takich samych przedmiotach, jak świadczenie główne, w wysokości obliczonej według stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym odsetki są świadczeniami okresowymi

13 Funkcje odsetek: 1) wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub innych wartości w pewnym czasie 2) funkcja odszkodowawcza 3) funkcja waloryzacyjna Źródła obowiązku zapłaty odsetek odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z (art. 359 § 1 k.c.): 1) czynności prawnej 2) ustawy 3) orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu

14 Wysokość odsetek określa ją treść czynności prawnej, orzeczenia sądowego lub decyzji strony mogą w drodze umowy ustalić wysokość odsetek, także tych, które przewidziane zostały w ustawie w razie opóźnienia świadczenia pieniężnego (art. 481 § 2 k.c.) „Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych” (art. 359 § 2 k.c) „Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne)” (art. 359 § 2¹ k.c.) „Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne” (art. 359 § 2² k.c.) „Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy” (art. 359 § 2³ k.c.) „ Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych” (art. 359 § 4 k.c.)

15 Art. 481 k.c.: „§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. § 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. § 2 1. Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). § 2 2. Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. § 2 3. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy. § 2 4. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. § 3. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych”.

16 Zakaz anatocyzmu zakaz pobierania odsetek od zaległych odsetek (procent składany) – art. 482 k.c. zakaz ten nie odnosi się on do następujących przypadków: 1) gdy po powstaniu zaległości w płaceniu odsetek strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do sumy dłużnej 2) gdy wierzyciel wytoczył powództwo o zapłatę sumy zaległych odsetek 3) gdy chodzi o zaległe raty pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe przepis szczególny, nie podlega wykładni rozszerzającej

17 Terminy płatności „W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok – jednocześnie z zapłatą tej sumy” (art. 360 k.c.) przepis ten nie dotyczy zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.), które stają się wymagalne za każdy dzień z osobna, bez konieczności uprzedniego wzywania dłużnika do ich zapłaty Przedawnienie roszczenia odsetkowego art. 118 k.c. – trzyletni termin przedawnienia problem terminu przedawnienia roszczenia odsetkowego np. art. 554 k.c.

18 W doktrynie i orzecznictwie zarysowały się trzy poglądy: 1) roszczenie o odsetki wykazuje się pewną samodzielnością, w związku z tym raz powstałe roszczenie o odsetki uzyskuje byt niezależny od długu głównego i podlega przedawnieniu według własnych reguł - z upływem trzech lat (art. 118 k.c.), niezależnie od upływu terminu przedawnienia roszczenia głównego (T. Dybowski, A. Pyrzyńska, T. Szczurowski, W. Popiołek, K. Zagrobelny) pogląd ten oznacza odejście od stanowiska opartego na zasadzie accessorium sequitur principale, zgodnie z którą roszczenia o świadczenia uboczne ulegają przedawnieniu najpóźniej w upływem terminu przedawnienia roszczenia głównego 2) trzyletni termin przedawnienia roszczenia odsetkowego ma charakter terminu ogólnego; znajduje zastosowanie, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej dwuletni termin przedawnienia wynikający z art. 554 k.c. odnosi się nie tylko do roszczenia głównego, ale także do akcesoryjnego roszczenia odsetkowego, w myśl zasady lex specialis derogat legi generali (Z. Radwański, A. Olejniczak) 3) trzyletni termin przedawnienia z art. 118 k.c. znajduje zastosowanie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 k.c., ale roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego; zasada accessorium sequitur principale uchwała SN (7) z dnia 26 stycznia 2005 r. III CZP 42/04