Pobierz prezentację
Pobieranie prezentacji. Proszę czekać
OpublikowałAnatol Majewski Został zmieniony 8 lat temu
1
Biblia Izraela na tle pism sakralnych ludów ościennych
3
problemy badawcze pisma ludów ościennych – fragmentaryczne specyfika języka Biblii natura tekstu Biblii –historia w Biblii –historia biblijna –wiara twórców Biblii interpolacja współczesnego myślenia –pytanie o „prawdę” –pytanie o „zapożyczenia”
4
materiały pozabiblijne teksty mity i genealogie bóstw teksty kultowe (instrukcje, zaklęcia) inskrypcje okolicznościowe kodeksy prawne, kroniki królewskie modlitwy i pisma mądrościowe przedmioty materialne gliptyka i malowidła dekoracyjne pozostałości budowli i grobowce przedmioty użytkowe i kultowe
5
Starożytny Bliski Wschód charakterystyka ogólna
6
religia w życiu ludów starożytnych źródła doświadczenia religijnego podstawy porządku społecznego i politycznego źródła etosu i cechy moralności
7
Źródła koncepcji bóstwa życie-śmierć, jałowość-płodność, chaos- kosmos cykliczność czasu przyrody zjawiska przyrody i ciała niebieskie jedność i harmonia świata cierpienie i śmierć
8
Natura bóstwa cechy osobowe –zmysłowość, wrażliwość –zdolność do podążania za bodźcami cechy nieosobowe –statyczność, niezmienność –determinizm w działaniu skutki działania uzależnione od innych „odwieczne prawo” – element struktury kosmosu
9
Izrael i jego religia zaadoptowała wiele form i obyczajów, wyposażając je w nowe znaczenie podlegała ewolucji w historii, zmiany te można zauważyć a także wskazać na ich przyczyny,
10
Izrael jawi się jako ‘obcy’ w świecie swojego czasu; ‘obcy’, który ubiera się tak samo jak inni, zachowuje się tak samo jak inni – lecz pozostaje inny, w świecie w którym żyje. I to nie tylko dlatego, że każdy lud jest na swój sposób ‘inny’, ale dlatego, że w samym centrum jego historii stoją wydarzenia, dla których nie ma odpowiedników nigdzie indziej; dlatego, że nigdzie indziej nie wydarzyło się to, co było udziałem Izraela Martin Noth
11
1. cykliczność dziejów świata 2. bóstwo władcą ziemi 3. politeizm 4. immanencja 5. wizerunki bóstw 6. determinacja losu ludzkiego 1. historia w dziejach świata 2. Jahwe władcą ludu 3. monoteizm 4. transcendencja boga 5. anikonizm 6. człowiek jako osoba
12
święte pisma ludów ościennych gatunki pochodzenie i przeznaczenie adresat funkcja w religii
13
pisma sakralne treść –doktrynalne –kultowe –etyczne gatunki –mity i genealogie bóstw –instrukcje dotyczące kultu –inkantacje i zaklęcia rytualne –prawa i pouczenia dotyczące etosu
14
teksty teo- i kosmogoniczne objaśniały genezę kosmicznego ładu –aspekt pozytywny (egzystencja), –aspekt negatywny (cierpienie i śmierć). źródła archetypów (osobowych i sytuacyjnych) stanowiły także „obiekt kultowy” –w Mezopotamii i Syro-Palestynie mity recytowano w rytuałach Nowego Roku –w Egipcie - zadaniem dopomóc zmarłemu w przejściu do królestwa Ozyrysa
15
instrukcje kultowe dotyczą zachowania w miejscu świętym adresowane do personelu kultowego –króla i kapłanów, jako celebransów rytuałów –ludzi przychodzących do świątyni w związku ze świętem czy ofiarami treść –zasady celebracji rytuałów –formuły pozyskiwania wyroczni duża ilość; starannie przepisywane
16
inkantacje i zaklęcia teksty recytowane –podczas rytuałów –celebrowanych w obecności bóstwa (posąg, macewa, itp.), –dla uzyskania jego interwencji w sprawach przekraczających ludzkie możliwości (np. choroby, wojny, kataklizmy przyrody) znaczenie zależało od: –prawidłowego wykonania rytuału –dokładnej recytacji tekstu adresat – celebransi rytuałów
17
teksty normatywne sakralny charakter: –boskie pochodzenie –kształtowanie postaw osób i wspólnot, ochraniające istnienie kosmicznego ładu prawa promulgowane przez królów, pojmowane jako objawione prawa zwyczajowe, czytelne w kontraktach pochodzą głównie z terenu Mezopotamii i Syro-Palestyny
18
pozostałe pisma odnosiły się do bogów i boskości nie objawione przez bogów niższy status sakralności gatunki –hymny i modlitwy –kroniki królewskie –wyrocznie i proroctwa – teksty mądrościowe
19
hymny i modlitwy pojawiają się w każdej ludzkiej kulturze wyrażają: –potrzebę relacji do Boga –uczucia wdzięczności i uwielbienia –prośby o pomoc odzwierciedlają dobrze politeizm –ograniczone możliwości bóstwa –hierarchiczna struktura panteonów obrazują hierarchię społeczności –modlitwy królów – bóstwa kosmiczne –modlitwy prywatne – bóstwa opiekuńcze
20
Kroniki królewskie działalność króla – boskiego syna –wojny (obronne i podboje) toczone przez króla w imieniu bóstwa –przymierza z otaczającymi ludami –budowy i remonty świątyń –troska o prawidłowość rytuału i zabezpieczenie materiałów na ofiary zwykle podają podstawy do objęcia tronu niekiedy okoliczności narodzin króla okoliczności podjęcia ważnych decyzji
21
wyrocznie i proroctwa podstawowa forma kontaktów z bóstwem założenie: bóstwo ma powody, żeby objawiać swą wolę i coś zalecać celem było wspomaganie bóstw w podtrzymywaniu świata w istnieniu naprawianie tego co zniszczone samodzielne interwencje bóstw - zrzeszenia proroków i wieszczy
22
teksty mądrościowe cieszyły się zwykle wielkim prestiżem mędrców traktowano jako szczególnych wybrańców bogów oparte o prawdy przekazywane przez pokolenia podejmowały fundamentalne kwestie kosmicznego ładu zwykle związane z problemami teodycei tematyka i sugerowane rozstrzygnięcia odzwierciedlają etos społeczności
23
podsumowanie teksty doktrynalne, kultowe i etyczne – objawione przez bóstwa kroniki królewskie, proroctwa i wyrocznie - obraz działania bóstwa przez króla modlitwy, hymny i pisma mądrościowe – świadectwa wiary i etosu społeczności każdy gatunek ma innego adresata
24
odzwierciedlają cechy religii kosmicznych –hierarchiczną strukturę społeczności, w której każdy ma swoje miejsce i obowiązki –istnienie więzi pomiędzy bogami a ludźmi –wiarę, że wszystko ma związek z działalnością bóstw
25
Biblia tekst struktura przesłanie
26
święte pisma Izraela podejmują motywy znane z pism sakralnych ludów ościennych –problematykę tajemnicy egzystencji świata, cierpienia i zła –powinności ludzi wobec Boga i siebie nawzajem –kwestie natury, obecności i działania Boga odmienna myśl teologiczna – koncepcja Boga, człowieka i świata
27
połączenie różnych gatunków –różnorodność literacka –różni adresaci wielokrotna redakcja tekstu zmiany i aktualizacja opowieść i prawo zamiast rytuału
28
gatunki pism narracja przykazania i pouczenia –dotyczące kultu –dotyczące życia społeczności modlitwy proroctwa teksty mądrościowe
29
natura Biblii zakres materiału nie ma odpowiednika w literaturze ludów ościennych wbrew wszelkim tendencjom w religiach Regionu tekst podlegał rozwojowi i reinterpretacji
30
struktura tekstu narracja jako kanwa literacka sposób włączenia innych gatunków –pojedyncze zdania, charakteryzujące postać (Rdz 12,1-4; 17,18.23; Wj 5,22; Lb 12,13) – obszerniejsze zbiory (Wj 15; 20-23; Neh 9; Rdz 49; Lb 22-24; Pwt 32; 33) – samodzielne Księgi (Kpł; Mdr; Prz; Pss; proroków)
31
cechy formalne fragmentaryczność powtórzenia tło historyczne z różnych okresów istota akcji – sens wydarzenia istota praw –postawa wobec Boga –relacje we wspólnocie znaczenie pamięci
32
niewiele postaci rozwój prowadzi do: –zrozumienia otaczającej rzeczywistości –zawsze w odniesieniu do Boga rzeczywistość opisana poprzez: –słowa związane treściowo z wydarzeniem –słowa kluczowe, liczby, powtórzenia,... –metafory, figury retoryczne i symboliczne
33
znaczenie dydaktyczne –pouczenia i przykazania –postawy bohaterów znaczenie kultowe –czas –przestrzeń sprawy boskie są tajemnicą
34
rodzaje pism w Biblii –mity mówiące o genezie kosmosu i ładu społecznego –instrukcje kultowe –prawo obyczajowe, gospodarcze i kryminalne –proroctwa –kroniki królewskie –modlitwy i teksty mądrościowe
35
zestawione w spójną całość: –treść: dzieje wspólnoty, ujęte w perspektywie relacji z Bogiem –adresat: wszystkie teksty adresowane są do całego Izraela symboliczna konstrukcja postaci, przestrzeni i czasu za pomocą bogatej retoryki
36
cechy treści umiejscowienie archetypów w mitach –postacie boskie –niebo –czas stworzenie świata umiejscowienie archetypów w Biblii –opowieści o dziejach wybranych ludzi –osadzonych w realiach geograficznych –i historycznych
37
konsekwencje w religii mity – niezmienność archetypów –podstawy stabilnych struktur kultowych –opartych o wzorce niebiańskie –pozwalających na naśladowanie bohaterów Biblia –nie mogą być naśladowane struktury historyczne czyny bohaterów opowieści –naśladowane fundamentalne wybory przeznaczone są do słuchania i refleksji a nie do recytacji w rytuałach
38
specyfika Biblii zakres materiału: nie ma odpowiednika w literaturze ludów ościennych tekst - wbrew wszelkim tendencjom w religiach Regionu - podlegał rozwojowi i reinterpretacji
39
powstawanie kanonu pierwotny kanon (zakres i układ materiału) –różne wersje –różne środowiskami powstawania zawierał –opowieści o przeszłości –modlitwy –normy (prawne i sapiencjalne) regulujące życie społeczności
40
motyw centralny – przymierze –stwierdzenie wybrania i zawarcia przymierza –motyw opisu dziejów i napomnień proroków –świadomość więzi z Jahwe w modlitwach –ze względu na przymierze Izrael otrzymuje prawo i zobowiązuje się przestrzegać je –w świetle więzi z Bogiem objaśnia się wydarzenia i ocenia poczynania królów biblijna refleksja nad przymierzem –wiara w niezłomną wierność Boga –świadomość niewierności Izraela odniesienie: ziemia, świątynia i król
41
kanonizacja świętych pism różne wersje zawierające: –opowieści o przeszłości –modlitwy –teksty normatywne i sapiencjalne ostateczna wersja –dzieło historyczne –pisma aktualizujące i objaśniające tę historię (mowy proroków przed- i powygnaniowych) –modlitwy i pisma mądrościowe
42
historia biblijna Rdz 1-11 – „dzieje ludzkości, prehistoria” Rdz 12-50 – dzieje patriarchów Izraela Wj-Pwt – Izrael pod wodzą Mojżesza Joz-Sdz (Rt) – Izrael w ziemi obiecanej Sam-Krl (Krn) – powstanie, historia i upadek monarchii Ez-Neh (Mch) – wspólnota powygnaniowa wokół II świątyni
43
ST BH Księgi Historyczne –pięcioksiąg –historia deuteronomisty –historia kronikarza Księgi Dydaktyczne –Psałterz –Księgi Mądrościowe –Księgi Prorockie Księgi Prorockie –prorocy więksi (Iz, Jr, Ez, Dn) –prorocy mniejsi Zawartość ST –Biblii Hebrajska –Księgi Deuterokanoniczne Tora (5 Ksiąg, Rdz-Pwt) Prorocy (8 Ksiąg) –Prorocy Pierwsi Jozuego Sędziów 1-2 Samuela 1-2 Królewska –Prorocy Ostatni Izajasz Jeremiasz Ezechiel 12-tu Proroków Mniejszych Pisma (11 Ksiąg) Psałterz, Przysłów, Hioba 5 Megilot Daniel, Ezd-Neh, 1-2 Krn
44
kanon BH Pięcioksiąg –wyróżniony status kanoniczny –stworzenie - obóz w Moabie początek świata i początek Izraela (Genesis) dzieje Mojżesza i Izraela w drodze (czteroksiąg) wyjście z Egiptu – przymierze i Prawo Prorocy –wejście do ziemi obiec. – wyjście w niewolę –Tora: pocz. (Joz 1,6-8) – zak. (Ml 3,22) –teologia króla – nowy motyw teologiczny Pisma –modlitwy, proroctwa, teksty hist i mądr –życie zgodne z Prawem Boga Ps 1 – postulat 2Krn 34 – konsekwencje i litość Boga zakończenia zbiorów
45
kanon ST Historyczne, Dydaktyczne, Prorockie – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość nowa koncepcja natchnienia restrukturyzacja kanonu –deuterokanoniczne –Rt, Est, 1-2 Krn, Ezd-Neh – historyczne –Lm, Dn – Prorocy historia – od stworzenia świata do czasów rzymskich zakończenie ST – proroctwo Malachiasza
46
kanon procesy kanonizacji Pism –wydarzenia historyczne –rola wspólnoty powstawanie kanonów BH i ST –List Arysteasza (apokryf, dot. LXX) –Flawiusz – 22 Księgi [Mojżesz, Prorocy, Dawid] kanon a interpretacja pism krytyka kanoniczna a dialog międzyreligijny i ekumeniczny
Podobne prezentacje
© 2024 SlidePlayer.pl Inc.
All rights reserved.