Sekty – zagrożenie współczesnego świata Opracowanie: Violetta Nowak Styczeń 2015r.

Psychomanipulacja Wychowanie Resocjalizacja Psychoterapia psychoedukacja Psychomanipulacja różni się od pozostałych celem – nie jest nim dobro jednostki, a realizacja własnych zamierzeń, faktyczne ukierunkowanie na dobro realizatora (w postaci np. zysków finansowych, zaspokojenia wybujałej potrzeby władzy) - bez względu na dobro adresata. Wprowadźmy jeszcze jedno rozróżnienie: psychomanipulacja "powierzchowna" i "głęboka". Z pierwszym typem często mamy do czynienia w reklamie, akwizycji. Spodziewaną konsekwencją psychomanipulacji "powierzchownej" jest decyzja klienta o zakupie określonego produktu. Psychomanipulacja głęboka natomiast dotyka o wiele głębszych sfer życia człowieka oraz o wiele ważniejszych wyborów: np. wyboru współmałżonka, szkoły, studiów, pracy zawodowej, form zaangażowania społecznego, codziennego stylu życia, tożsamości, rezygnacji ze zdrowia a niekiedy nawet i życia. W dalszej części opracowania, termin "psychomanipulacja" będziemy odnosić do jej głębokiej odmiany.

Etapy działania: Dezinformacja Bezwarunkowa akceptacja System akceptacja/odrzucenie Totalitarne oddziaływanie- zmiana norm i przekonań Izolacja zniewolenie Człowiek, który wchodzi w obręb działania grupy psychomanipulacyjnej (tzw. sekty) spotyka się z dezinformacją co do faktycznych norm grupowych, co do historii grupy, z pochlebstwami, ofertą "bezwarunkowej przyjaźni", presją grupy, niekiedy z perswazją. Praktycznie trudno jest mówić na tym etapie o totalitarnych normach grupy bądź o przemocy psychicznej wobec jej członków. Z czasem, gdy więź między osobą werbowaną a werbującymi zacieśnia się, totalitarne normy stają się coraz bardziej wyraźne. Dopiero wtedy okazuje się, że pewne zachowania, postawy poglądy są wskazane i zalecane, inne natomiast - niewskazane i nie zalecane. Jeśli nowicjusz nie stosuje się do wymagań grupy, początkowa akceptacja, zrozumienie - są wycofywane. Nieświadomy zakamuflowanego systemu kar (cofnięcie "bezwarunkowej" akceptacji) i nagród (utrzymanie akceptacji), nowy uczestnik grupy dostosowuje się do jej wymagań, aby znów nie doświadczać "chłodu", "poczucia odrzucenia". Powoli wchodzi w system totalitarny (silnej kontroli życia prywatnego, rodzinnego, zaangażowania społecznego), ale pod wpływem zalecanych lektur, kaset video, kolejnych spotkań, interpretuje go w inny sposób, niż zrobiłby to podczas pierwszych kontaktów z grupą. Innymi słowy, dostrzega już takie fakty, które wcześniej interpretowałby, jako nadużycia, oszustwa, ograniczenia praw i wolności człowieka - a teraz "rozumie" ich głębszy sens, którym jest np. uratowanie od zguby siebie, własnej rodziny oraz pozostałej części ludzkości. Z perspektywy psychologii społecznej można by tu rozpoznać konsekwencje "techniki niskiej piłki", czyli nakłonienia człowieka do trzymania się oferty, która w końcu okazała się mniej korzystna, niż początkowo wyglądała. Nadchodzi czas, kiedy interpretacja rzeczywistości jest już mocno zniekształcona. Coraz częściej można usłyszeć, że osoby, które odeszły z grupy "skończyły tragicznie": ktoś popełnił samobójstwo, ktoś zginął w wypadku samochodowym, a jeszcze komuś innemu umarła cała rodzina. Osoba, która utraciła już na dobre kontakt (choćby psychiczny) z rodziną, znajomymi i przyjaciółmi i jeszcze silniej związała się z grupą, staje w sytuacji bez wyjścia: nie istnieje żaden racjonalny powód, dla którego należałoby opuścić grupę. Jakakolwiek krytyka i wątpliwości wobec grupy, przełożonych nie mogą być niczym innym, jak świadectwem niewiary, opętania demonicznego lub w najlepszym wypadku - absolutnej głupoty, próżniactwa i słabości. Młody człowiek coraz więcej pracuje na rzecz grupy, boi się ją opuścić, w kontaktach z "osobami z zewnątrz" prezentuje silnie rozwinięty system racjonalizacji i zaprzeczeń, bądź zwyczajnie kłamie. Ten etap związania się z grupą psychomanipulacyjną w swej warstwie interpretacyjnej najbliższy jest przemocy psychicznej. Adekwatne pojęcia, charakteryzujące ten okres, to: szantaż emocjonalny, zawstydzanie, poniżanie, budzenie poczucia winy, itp.

Czym jest sekta? Za sektę można uznać każdą grupę, która posiadając silnie rozwiniętą strukturę władzy, jednocześnie charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm w sposób istotny regulujących życie członków; która narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jej wpływ na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.

Manipulacja Manipulacja – kiedy jest szkodliwa? Reklama Sprzedaż bezpośrednia Manipulacja głęboka Manipulacją jest np.. Reklama, sklaniająca do zakupu czy wyboru określonego towaru. Jeśli pod wpływem manipulacji psychiką traci się nie tylko dobre samopoczucie czy pewną sumę pieniędzy, ale takie wartości, jak zdrowie fizyczne, psychiczne (zdarza się, że nawet życie), własną tożsamość, możliwość normalnego rozwoju w kierunku osobistej dojrzałości, możliwość kształcenia się, rozwijania własnych zainteresowań, planowania i realizowania kariery zawodowej czy wreszcie traci się współmałżonka, rodziców, dzieci razem z wnukami bądź najbliższych przyjaciół - możemy mówić o psychomanipulacji głębokiej, sięgającej podstawowych sfer życia człowieka: stricte osobistej, sfery życia rodzinnego oraz kontaktów społecznych.

Totalność 1) Całościowość Indoktrynacja obejmuje wszystkie dziedziny życia człowieka Czas jest całkowicie wypełniony i ściśle zaplanowany Zasady życia totalnego odnoszą się do wszystkich uczestników grupy oraz do wszystkich członków społeczeństwa

Totalność 2) Wyłączność Wszystkie dziedziny życia podporządkowane są jednemu nadrzędnemu celowi Wszystkie sfery życia podlegają władzy jednego, niepodzielnego autorytetu

Totalność 3) Izolacja Następuje nie tylko przecięcie więzi z przeszłością, ale również zniszczenie jej (w sensie anulowania jej znaczenia i oddziaływania) w umyśle uczestników Przecięcie więzi ze starym światem dotyczy zarówno tradycji, środowiska, historii osobistej, jak i osobowości Izolacji "w czasie" towarzyszy izolacja „ w przestrzeni"

Totalność 4) Idea Nowego Człowieka Nowy Człowiek myśli w kategoriach narzuconego systemu Nowy Człowiek mówi określonym, przygotowanym do tego celu językiem

Sfery życia człowieka Osobista Rodzinna społeczna 1) Sfera osobista: życie i zdrowie procesy fizjologiczne (sen, odżywianie się, itd.) wygląd zewnętrzny (higiena osobista, ubiór, sposób uczesania, itd.) wykształcenie praca i finanse zainteresowania, rozrywka światopogląd, religijność 2) Sfera rodzinna: relacje partnerskie relacje małżeńskie wychowanie dzieci relacje z rodziną generacyjną 3) Sfera społeczna: relacje pozarodzinne (z przyjaciółmi, znajomymi) realizacja celów społecznie użytecznych członkowie tzw. sekt mają tendencje do rozciągania zasad życia totalnego na całe społeczeństwo (całościowość), wypierają ze swojej pamięci wspomnienia z przeszłości, uczucia do swoich bliskich - generalnie starają się odseparować od własnej tożsamości, ukształtowanej w środowisku innym niż grupa (izolacja).

Mity o sektach Prześladowane mniejszości religijne Przewrażliwieni rodzice Wolny wybór a nie „pranie mózgu” Tylko głupi i słabi wstępują do sekt „ofiary” prześladowań budzą współczucie i zaufanie Nieumiejętne działania rodziców ofiar sekt są okazją do ukazywania „nieszkodliwości” sekty Początkowo, rzeczywiście można mówić o wolnym wyborze grupy - ale w oparciu o niepełne informacje, brak wiedzy na temat faktycznych celów i norm grupowych. Z czasem, gdy młody człowiek wie coraz więcej, interpretuje to co wie, zgodnie z życzeniem przywódcy oraz jest zbyt związany emocjonalnie z członkami grupy i zbyt przreażony, aby opuścić organizację. Najpierw znacznie ograniczona jest świadomość wyboru grupy, potem - trudno jest już mówić o rzeczywiście wolnym wyborze dalszej doń przynależności. Werbunek jest łatwiejszy gdy ktoś przeżywa kryzys, ma problemy. Ale silne jednostki mamione są wizją władzy, przywództwa, sprawczości.

Kto ulega psychomanipulacji? etap w psychofizycznym rozwoju, czynniki sytuacyjne, komunikacja w rodzinne, predyspozycje osobowościowe Najczęściej z sektami związują się ludzie młodzi: uczęszczający do szkoły ponadpodstawowej, studiujący lub podejmujący pierwsze starania o pracę. Z reguły są oni jeszcze wolni od poważniejszych zobowiązań i odpowiedzialności, wynikającej z faktu posiadania rodziny czy pracy na pełnym etacie. Chętnie podróżują i przebywają poza domem. Sam wyjazd poza miasto, z perspektywą nowych doznań i poznania ciekawych ludzi może stanowić wystarczający powód do uczestnictwa w weekendowym seminarium, organizowanym przez np. studiujących moonistów. Jednakże obiektem werbunku pewnych grup psychomanipulacyjnych stają się również ludzie w średnim wieku, w trakcie przeżywania największego okresu swojej twórczości lub kryzysu połowy wieku. Próbują podnieść swoje kwalifikacje, zwiększyć możliwości zawodowe poprzez uczestnictwo w różnych kursach doskonalenia osobowości, rozwoju potencjału ludzkiego, które czasem okazują się terenem werbunkowym dla psychomanipulacjnych grup z kręgu New Age lub o charakterze terapeutycznym. Ludzie starsi, żyjący samotnie, są z kolei otwarci na przejawy zainteresowania i emocjonalnego wsparcia. Ci, którzy przeszli na emeryturę, mogą szukać nowych zajęć, próbować na nowo odnaleźć sens swojego życia. Nawet osoby niepełnosprawne mogą się przydać z perspektywy celów grupy. Posiadają np. mieszkania, gdzie mogą być organizowane spotkania wyznawców; dysponują innymi dobrami materialnymi: stałą emeryturą, rentą, oszczędnościami, które mogliby podarować grupie. Osoby, które przeżywają okresowo silny stres w swoim życiu, stają się bardziej podatne na oddziaływania werbowników. Człowiekowi, znajdującemu się w stanie kryzysu, trudno jest dostrzec manipulacyjne nastawienie grupy. Bardziej wtedy potrzebuje wsparcia emocjonalnego, zrozumienia i akceptacji, niż kiedy indziej. Jeśli nie otrzymuje go w swoim środowisku, tylko ze strony werbowników, bardzo szybko może się z nimi związać. Do wydarzeń życiowych, które mogą wywołać silny stres lub kryzys psychiczny, a przez to, zwiększyć podatność osobistą na wpływ grupy psychomanipulacyjnej, należą sytuacje, związane z utratą, min.: śmierć bliskiej osoby, zawód miłosny, ale także: służba wojskowa, uwięzienie, rozwód, brak pracy, porażka zawodowa, trudności w szkole lub na studiach, przeprowadzka do nowego miasta, nieszczęśliwy wypadek lub choroba. Osoby cierpiące z powodu nieszczęśliwych wypadków życiowych, nieraz załamują się. Chętniej i niestety z mniejszym krytycyzmem otwierają się na nowe perspektywy rozwiązań, oferowane przez członków grupy. Podatność na zwerbowanie związana jest z zaspokojeniem podstawowych potrzeb dziecka (np., potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości) oraz struktury rodziny. Struktura autokratyczna, charakteryzująca się surową kontrolą lub liberalna, której główna cechą jest brak większego zainteresowania członkami rodziny, sprzyjają ukształtowaniu się określonych postaw i przyzwyczajeń dziecka. Autokratyczne środowisko rodzinne może wpływać na ukształtowanie się osobowości biernej, zależnej bądź silnie rozbudzić dążenie do indywidualizmu (werbownicy sekty wykorzystują te dążenia, szybko angażując do samodzielnych i odpowiedzialnych działań na rzecz grupy). Środowisko liberalne z kolei, może przyczynić się do nasilenia potrzeby bliskości i przynależności, a taki ciepły, wspólnotowy klimat werbownicy oferują już od pierwszego spotkania. Na pewno rodziny o strukturze demokratycznej, gdzie rodzice często rozmawiają ze sobą i z dziećmi oraz żywo interesują się problemami każdego domownika, tworzą naturalną ochronę wobec oddziaływań werbowników. Poza tym, podatność na zwerbowanie zwiększa: obniżony krytycyzm, nasilona potrzeba zależności, mała asertywność, niska samoocena, niskie poczucie własnej wartościowości, naiwny idealizm i generalnie - niedojrzałość emocjonalna.

Techniki psychomanipulacji Strategie werbowania Strategie przekształcania Strategie podtrzymywania lojalności /pryzjaźń/ perswazja (1 wśród grupy), Zaangażowanie autorytetów Reinterpretacja pojęć i wspomnień szantaż emocjonalny Autocenzura myślenia Techniki relaksacji i hipnozy 1) Strategie werbowania. Ukierunkowane są na wywołanie u osoby werbowanej poczucia więzi emocjonalnej z osobą (lub osobami) z grupy kultowej. Zadanie to ułatwia zatajanie, podczas pierwszych kontaktów, istotnych informacji o funkcjonowaniu grupy oraz posługiwanie się oszustwem. Werbujący z wyrachowaniem wciągają do rozmowy kogoś, kto sprawia wrażenie spragnionego serdeczności i przyjaźni, czy kogoś poszukującego. Starają się przyciągnąć uwagę potencjalnego kandydata poprzez okazanie mu troski i zainteresowanie się ważnymi dla niego sprawami. Ponadto, werbujący mogą rozmyślnie podtrzymywać kontakt wzrokowy, zmniejszać dystans fizyczny oraz dokonywać prób wydobycia osobistych informacji i wykorzystania ich na dalszym etapie oddziaływań. ) Strategie przekształcania. Ich celem jest spowodowanie trwałej zmiany postaw już zwerbowanej osoby, a w dalszej konsekwencji - zmiany jej tożsamości (Hassan, 1991). Na tym etapie, nie jest już konieczne budzenie motywacji do uczestnictwa w spotkaniach kultowych. Nacisk grupy, ukierunkowany na zmiany w zachowaniu, myśleniu i emocjach u nowego członka staje się coraz silniejszy, ale kontrolowany - aby nie burzył przeświadczenia o samodzielnie dokonywanych wyborach. Wywoływaniu złudnego poczucia podejmowania autonomicznego wyboru służy technika "podwójnego wiązania", czyli jednoczesnego podawania sprzecznych komunikatów: zwykle jeden z nich akcentuje wolność wyboru jednostki lub jej odporność na perswazję a drugi - jest typowym komunikatem perswazyjnym. Zmianie zachowań w kierunku wyznaczonym przez kult służy min. zakamuflowany system kar i nagród. Pewne zachowania okazują się być szczególnie aprobowane przez grupę (np. czytanie wyłącznie literatury guru, poświęcanie nieograniczonej ilości czasu dla grupy, posłuszeństwo) a pewne - niewskazane (np. "niezdrowa spekulacja" czyli wdawanie się w dyskusję, indywidualizm w postępowaniu, kontaktowanie się z byłymi członkami grupy). W dość krótkim czasie początkujący członek grupy kultowej angażuje się w wiele nowych zajęć i praktyk (zmniejsza się w związku z tym ilość godzin snu), w niektórych grupach orientalnych przechodzi na wegetariańską dietę, która choćby ze względu na brak wystarczających funduszy na zakup odpowiednich produktów, zawiera zbyt mało białka, jak na potrzeby organizmu młodego, rozwijającego się jeszcze człowieka. Wszystko to powoduje, że ulega on osłabieniu i przeciążeniu psychofizycznemu, co w połączeniu z wielogodzinnymi medytacjami lub ćwiczeniami wywołującymi odmienne stany świadomości, znacznie obniża jego zdolności do krytycznego myślenia i zwiększa podatność na sugestię. W takim kontekście, wielokrotne powtarzanie tych samych tekstów i formułek, świadome naśladowanie obecnie znaczących postaci oraz nieświadoma identyfikacja z panującymi w grupie wzorcami - tworzą zręby nowej tożsamości (lub pseudo-tożsamości). Przyswojenie żargonu kultowego oraz nowych znaczeń powszechnie używanych pojęć, takich jak np. "małżeństwo" - forma zniewolenia społecznego, zalegalizowana prostytucja; kształtuje, wyznaczony przez zmieniony język, nowy sposób myślenia i radykalną reinterpretację rzeczywistości. Radykalnej reinterpretacji ulega również przeszłość członka kultu: staje się ona niemal całkowicie pozbawiona pozytywów ale za to przeładowana przykrymi zdarzeniami, porażkami, krzywdami i grzechami, które wykorzystywane są do pogłębienia kryzysu dawnej tożsamości, wzbudzania poczucia winy i zwiększania motywacji do poprawy, według wzorca kultowego. Kolejną techniką jest wzbudzanie strachu przed wyimaginowanymi wrogiem i karą przed opuszczeniem grupy. W wielu wypadkach, lęk przed opuszczeniem grupy przekształca się w fobię, której towarzyszą reakcje wegetatywne: np. przyspieszone bicie serca, drżenie kończyn, pocenie się. Dzieje się tak na skutek powtarzania licznych opowieści i plotek o nieszczęściach, jakie spotkały byłych członków. Do standardowego worka "straszaków" wchodzi zazwyczaj: choroba psychiczna, uzależnienie od narkotyków lub alkoholu i samobójstwo.

Zdobywanie kontroli nad umysłem Uwiedzenie Rozmrażanie Przekształcanie zamrażanie Pierwszym krokiem jest uwiedzenie, czyli doprowadzenie do tego, aby potencjalny adept zachwycił się grupą, a przynajmniej wykazał zainteresowanie. Jeśli to już nastąpiło, sekta rozpoczyna proces zdobywania kontroli nad jego umysłem. Na drodze kontroli umysłu sekta zniewala jednostkę, niszcząc po drodze jej autonomię i indywidualność Jednostka poddawana temu procesowi nie przyjmuje na ogół postawy obronnej, bo jest przekonana, że ma do czynienia z osobami przyjaźnie do niej nastawionymi. Mimowolnie zaczyna współpracować z ludźmi, którzy chcą uzyskać nad nią kontrolę, wprowadza ich w swoje sprawy i dostarcza tym samym informacji, nie mając świadomości, że mogą być one wykorzystane przeciw niej. Celem rozmrażania jest doprowadzenie do tego, by człowiek zwątpił w prawdziwość własnej wizji świata. Ten etap ma wywołać całkowitą dezorientację światopoglądową. Zostają zakwestionowane kryteria, w oparciu o które człowiek stara się zrozumieć siebie i swe otoczenie. Istnieją różne metody rozmrażania. Jedną z podstawowych jest wywołanie załamania psychicznego. Osiąga się ten cel pozbawiając ludzi przez dłuższy czas snu albo dostatecznej ilości pokarmu, zmieniając pory posiłków lub wprowadzając określoną dietę (o niskiej zawartości białka bądź bogatą w węglowodany). Skuteczne jest też bombardowanie intelektualne. Informacje o określonym ładunku emocjonalnym przekazywane są jednostce w takim tempie, że nie jest ich w stanie krytycznie przetrawić. W efekcie czuje się przytłoczona. Umysł obojętnieje wobec napływających informacji i rezygnuje z ich oceniania. Do minimum ograniczana jest sfera prywatności - nie pozwalając jednostce na chwile samotności, pozbawia się ją czasu na samodzielne przemyślenia i refleksje. Inne pomocne praktyki to: wspólna medytacja, niektóre ćwiczenia fizyczne, grupowe śpiewy czy hipnoza, która w procesach kształtowania świadomości odgrywa dziś znaczącą rolę. Gdy ludzie zaczynają mięknąć, w większości sekt wmawia się im, że mają straszne wady - są niekompetentni, chorzy umysłowo lub nie dość silni duchem. Każdy istotny dla jednostki problem jest wyolbrzymiany, aby pokazać jej jak niewiele jest warta. W niektórych grupach ataki na jednostkę przybierają skrajną formę, jak np. poniżanie przed innymi. Najlepsze efekty daje rozmrażanie w warunkach izolacji, może to być zarówno sala konferencyjna w hotelu, jak i posiadłość położona z dala od ludzkich siedzib. Ten etap polega na formowaniu nowej tożsamości - modelu zachowań, sposobu myślenia i odczuwania. Ma ona zastąpić dotychczasową. Może to się odbywać formalnie (np. podczas seminariów czy odprawiania rytuałów), jak i nieoficjalnie (służy temu wspólne spędzanie czasu, lektury, słuchanie kaset czy oglądanie filmów). W tej fazie nadal są pomocne techniki stosowane w procesie rozmrażania. Indoktrynacja następuje stopniowo, w takim tempie, aby jednostka mogła asymilować poszczególne fragmenty. Obowiązuje zasada: "Mów komuś tylko to, co potrafi zaakceptować". Ten etap obejmuje działania służące utrwaleniu narzuconej tożsamości. Oczekiwanym wynikiem ma być całkowita internalizacja przez jednostkę nowego systemu wartości i przekonań. Jedną z podstawowych metod stosowanych w fazie ponownego zamrażania jest łączenie nowicjuszy w pary z doświadczonym członkiem sekty. Dzięki temu zabiegowi sekta realizuje dwa cele za jednym zamachem. Po pierwsze, zmusza starszych członków sekty do nienagannych zachowań, zaspokajając jednocześnie ich ambicje. Po drugie, nowicjusz jest pod kontrolą, a w osobie partnera posiada konkretny wzór do naśladowania.

Sekty w szkole Wyposażenie Szkół wzamian za umożliwienie spotkania z uczniami Bezpłatne książki – ideologia sekty Fundacje i sponsoring Prowadzeni świetlic i stołówek, obozy Wynajmowanie sal – kursy Rekrutacja nauczycieli Przedstawienia i telefon zaufania

Konsekwencje wstąpienia do sekty Problemy psychiczne natury: 1) poznawczej: trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu, tendencja do postrzegania rzeczywistości w biało-czarnych kolorach, magiczny sposób myślenia, tzw. "obciążony język", stany dysocjacyjne oraz tzw. "odpływanie", 2) emocjonalnej: stany depresyjne i lękowe, fobie, koszmary nocne, poczucie winy, izolacji, bezradności, zniechęcenia, braku sensu życia, poczucie straconego czasu, niska samoocena oraz 3) społecznej: problemy w podejmowaniu samodzielnych decyzji, trudności w nawiązywaniu bliskich znajomości. Do specyficznych pokultowych zespołów zaburzeń należą: nieokreślone zaburzenia dysocjacyjne i zespoły stresu pourazowego. Oczywiście mogą wystąpić też zespoły psychotyczne, których zaindukowanie (w przypadku psychoz reaktywnych), ujawnienie się lub pogłębienie (w przypadku endogennych) było związane z okresową przynależnością do grupy kultowej. Stany depresyjne. Szczególnie silne podczas pierwszych kilku miesięcy po odejściu. Związane z poczuciem braku nadziei na szczęśliwą przyszłość, zniechęcenia, kryzysem tożsamości, poczuciem zdrady ze strony tych, którym bezgranicznie się zaufało. Ex-członkini pewnej grupy kultowej, znanej z organizowania zbiorowych ślubów, zapytana o zmiany w życiu po czterech latach od jej opuszczenia, odpowiedziała: "Miałam (i chyba mam) poczucie pustki i ogromnego osamotnienia; czuję się zdradzona, oszukana, wykorzystana. Pozornie moje życie wygląda normalnie, ale zupełnie odsunęłam się od wszystkich znajomych, praktycznie nie utrzymuję kontaktów towarzyskich." U tych, którzy przystąpili do sekty w młodym wieku i spędzili tam duży okres czasu, obserwuje się zahamowanie procesu dojrzewania. Wiek psychologiczny może pozostawać w tyle o wiele lat za wiekiem metrykalnym (Wojnar i Marzański 1993). Trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu. Wynikają min. z przyzwyczajenia się do wielokrotnej lektury wyłącznie pism guru, wyuczonego ukierunkowania uwagi i myślenia jedynie na treści związane z kultem. Próba przeczytania czegokolwiek, co nie wiąże się z nim bezpośrednio, może budzić opór i wywoływać frustrację (Hassan 1997). Stany dysocjacyjne. Mogą również utrudniać koncentrację uwagi i zapamiętywanie z powodu krótkich okresów nagłej utraty świadomości. Są spuścizną, wyuczonego w kulcie, mechanizmu ucieczkowego, który polega na wchodzeniu w odmienne stany świadomości, ilekroć pojawi się jakaś niepewność, lęk, tzw. "złe myśli", zmęczenie intelektualne lub inne trudne sytuacje. W trakcie normalnej rozmowy ex-członek kultu może nagle urwać w pół zdania i zacząć intonować mantrę, wypowiadać dekrety, mówić "językami" lub wpaść w zwyczajne psychiczne odrętwienie. Na uwagę zasługuje fakt, iż stany odmiennej świadomości, wywołane np. za pomocą monotonnego powtarzania tych samych słów oraz dodatkowo pod wpływem: częstego pobudzenia emocjonalnego i zmęczenia psychofizycznego, powodują wydzielanie się do krwi endorfiny - endogennego opium. Endorfina jest substancją peptydową, produkowaną przez przysadkę mózgową i nadnercze, posiadającą właściwości farmakologiczne morfiny. Jej wydzielanie się powoduje tzw. efekt opiumowy, charakteryzujący się takimi stanami jak: analgezja (tj. zniesienie bólu polegające na przerwaniu bodźców bólowych do kory mózgowej), redukcja napięcia, euforia i amnezja (Wargacki 1996 za: Ludwig 1968 i Jilek 1982). Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że częste osiąganie odmiennych stanów świadomości (podobnie jak poważny uraz psychiczny) może wpłynąć na trwałe rozregulowanie procesów wydzielania się endorfiny w organizmie i fizjologiczne uzależnienie się od stanów, które prowadzą do jej wyzwalania się. W przypadku byłych członków sekt, chodziłoby tu o dodatkowe, fizjologiczne predysponowanie do, automatycznie wyzwalających się, stanów dysocjacyjnych. "Odpływanie" jest odmianą stanu dysocjacyjnego. Można opisać je jako nagły i automatyczny powrót, ukształtowanej w sekcie, pseudo-tożsamości, wyzwolony przez pewne bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, zapachowe lub smakowe, które wcześniej były częścią procesu uzależnienia od środowiska kultowego. Rolę bodźca wyzwalającego, magiczny, wyuczony w grupie kultowej, sposób myślenia i przeżywania, może spełniać widok książki, napisanej przez przywódcę, usłyszane dźwięki mantry, zapach kadzidełek, telefon od członka kultu, itp. Niekiedy ponowne przybranie pseudo-tożsamości, może spowodować powrót do grupy kultowej Analogicznym do "odpływania" jest jeden z objawów zespołu stresu pourazowego: "wtargnięcie", czyli gwałtowny powrót traumatycznych wspomnień, wywołany przez bodźce, przypominające o źródle urazu. Horowitz (1986) twierdzi, że niezasymilowane traumatyczne przeżycia są przechowywane w specjalnego typu "aktywnej pamięci", która ma "stałą tendencję do spontanicznego odtwarzania swojej zawartości". "Obciążony język". Może sprzyjać stanom "odpływania". Chodzi tu o trwałe konsekwencje częstego posługiwania się żargonem kultowym i zmiany znaczenia podstawowych pojęć, które mogą deformować percepcję rzeczywistości i utrudniać porozumiewanie się z innymi ludźmi. Przede wszystkim jednak, "obciążony język" powstrzymuje wyzwolenie się z magicznego i dualistycznego sposobu myślenia, charakterystycznego dla grup kultowych. Na przykład: byli członkowie niektórych orientalnych grup kultowych mogą mieć skłonności do ograniczania wyjaśnień relacji międzyludzkich w kategoriach wydzielania się "złej" i "dobrej" energii. Fobie. One często powstrzymują proces odejścia ale niekiedy utrzymują się przez długi okres czasu po opuszczeniu grupy. Ex-członek organizacji znanej z tzw. "chodzenia po domach", na pytanie, dlaczego nie zdecydował się wcześniej opuścić organizacji, odpowiedział: "Bałem się, że Bóg zgładzi mnie i moją rodzinę". Były członek rodzimej grupy oczekującej na przylot kosmitów, po czterech latach od odejścia, choć przestał już dawno wierzyć w przylot istot pozaziemskich na Ziemię i boskie cechy - przywódcy grupy, nie mógł pozbyć się silnego lęku przed tym, że guru odetnie od niego dopływ energii powodując natychmiastową śmierć. Szukał nawet z tego powodu hipnotyzera. Ex-członek grupy był świadomy irracjonalności swojego lęku. Stwierdził: "Bardzo chciałbym przestać w to wierzyć, ale nie mogę".

Rozpoznanie czlonka sekty Dieta Wygląd zewnętrzny – ubiór, tatuaże, ozdoby, amulety… Zmiana przyzwyczajeń Aspekt religijny nowy język i zwyczaje Bliski przestał spożywać produkty, które dotychczas lubił lub zwyczajowo jadł (mięso, jajka, ryby, ser żółty, cebulę, czosnek, potrawy świąteczne). Zaczął za to przygotowywać sobie lub prosić o przygotowywanie potraw wegetariańskich z dużą ilością orientalnych przypraw, pieczenie placków pszennych bez zakwasu i jajek. Przestał z dnia na dzień pić kawę, herbatę, alkohol, kakao, napoje gazowane, a zamiast tego zaczął pić duże ilości wody, parzyć herbaty ziołowe. Przestał dotykać pewnych produktów i naczyń rękoma, wydzielił własne nakrycie stołowe. Zaczął się zupełnie inaczej ubierać - przesadnie elegancko lub w określony zestaw (np. ciągle ta sama koszula i spodnie), preferować jakiś kolor (np. biały, czarny lub szafranowy), nosić dziwne szaty, plakietki. Zaczął przesadnie dbać o higienę osobistą o stałych porach lub odwrotnie - zaprzestał tych czynności zupełnie. Zmienił radykalnie dotychczasową fryzurę, np. ściął włosy pozostawiając z tyłu głowy warkoczyk, zaczął nakrywać włosy nawet w domu. Zaczął nosić na szyi z czcią różnego rodzaju amulety, koraliki, woreczki, chociaż wcześniej nie było to w jego stylu. Zrezygnował gwałtownie z oglądania telewizji, słuchania radia, muzyki rozrywkowej, pomimo że wcześniej lubił to robić lub odwrotnie - zaczął wręcz nałogowo słuchać muzyki (np. orientalnej, heavy metalowej), nagranych przemówień, lekcji o tematyce religijnej, oglądać regularnie podejrzane filmy video, np. nagrania ze zbiorowych modlitw, kazań lub zapisy scen gwałtu i przemocy wobec ludzi czy zwierząt. Zrezygnował z dotychczasowych form spędzania wolnego czasu, np. zabaw tanecznych, kina, basenu. Przestał spotykać się z dotychczasowymi znajomymi, z którymi wcześniej miał stały kontakt i lubił przebywać w ich towarzystwie. Zaczął zamykać się w swoim pokoju na wiele godzin, śpiewając lub pozostając jakby w stanie uśpienia (siedząc, leżąc). Zmienił całkowicie wystrój swojego pokoju, malując go na jakiś określony kolor, budując coś na kształt ołtarza, paląc świece i kadzidła, przystrajając go kwiatami. Zaczął zbierać dziwne rzeczy, np. zdjęcia i obrazy przedstawiające kolorowo ubrane postacie, diabły, czaszki, krzyże. Niespodziewanie dla członków rodziny zaczął interesować się sprawami wiary, czytać Pismo Św., dziwne publikacje o obco brzmiących tytułach, liczne ulotki, broszury, strony internetowe grup religijnych lub przestał uczestniczyć w nabożeństwach w kościele, do którego należał, obchodzić tradycyjne święta, np. Boże Narodzenie (dotyczy szczególnie dzielenia się opłatkiem i kupowania choinki). Zaczął namawiać pozostałych domowników do rozmów na tematy religijne, proponować lektury, filmy, krytykując zarazem ich poglądy religijne, żądając zdjęcia krzyży i świętych obrazów. Zaczął prowadzić ożywioną korespondencję listową i internetową, rozmowy telefoniczne o ciągle tych samych godzinach lub dziwnych porach. Niespodziewanie zaczęli pojawiać się nowi, dziwnie zachowujący się znajomi, nachodzący dom o każdej porze. Bliski coraz częściej znika z domu, mówiąc, że uczestniczy, np. w kursie językowym, kursie podnoszącym potencjał twórczy, kursie biblijnym. Nie wraca na noc do domu. Nie jest w stanie podać przekonywującej przyczyny, gubi się w wyjaśnieniach. Opuszcza coraz częściej zajęcia w szkole, pracy, pomimo że wcześniej bez problemu wywiązywał się z tych obowiązków. Wydaje coraz większe sumy na zakup książek, kadzideł, opłacanie kursów. Próbuje pożyczać pieniądze od bliskich i znajomych, bądź odwrotnie - może próbować rozdawać własne oszczędności czy rzeczy osobiste. Dokonuje kradzieży cennych przedmiotów i pieniędzy, chwaląc się swoim sprytem i bezwzględnością. W rozmowach od niedawna pojawiają się nowe zwroty, jak np.: "energia kosmiczna", "czakramy", "afirmacje", "leczenie energią".

Co robić? Nie próbować walki z przekonaniami sekty Nie odrzucać – o to chodzi sekcie Szukać informacji Obserwować Zwrócić się do specjalistów

W Wielkopolsce Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych ul.Kościuszki 99, 60-919 Poznań, tel. (61) 852-31-34 http://www.sekty.net

Opracowano z wykorzystaniem informacji zawartych na www Opracowano z wykorzystaniem informacji zawartych na www.psychomanipulacja.pl Dziękuję za uwagę