Wpływ czynników politycznych na działalność banków w Europie Środkowej Krzysztof Jackowicz Oskar Kowalewski Łukasz Kozłowski

Inspiracja do badania Skromna liczba badań empirycznych wzajemnych oddziaływań świata polityki i bankowości Trwałość i powszechność związków świata polityki i bankowości Istnienie interesującego, istotnego i słabo rozpoznanego obszaru badawczego

Stan wiedzy (1) Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków Literatura przedmiotu analizuje Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów 1 2 3

Stan wiedzy (2) W latach wyborów parlamentarnych i latach je poprzedzających banki państwowe cechują się wyższą dynamiką akcji kredytowej (Dinc 2005; Micco i Panizza 2006; Micco i in. 2007, Cole 2009; wyjątek – Baum i in. 2009) Wzrost akcji kredytowej w okresie przedwyborczym jest silniej zaznaczony w państwach rozwijających się (Dinc 2005; Micco i in. 2007, Cole 2009) W Indiach dynamika akcji kredytowej banków państwowych była największa w regionach o niepewnym wyniku wyborczym (Cole 2009) Ustalenia dotyczące wpływu cyklu wyborczego – cz. I

Stan wiedzy (3) Wzrost podaży kredytu ze strony banków państwowych w okresach przedwyborczych nie wynika tylko ze zwiększonego popytu na kredyt w stymulowanej fiskalnie i monetarnie gospodarce. Wzrostowi akcji kredytowej towarzyszy bowiem spadek rentowności banków państwowych. (Micco i in. 2007) Banki państwowe, w których w okresie powyborczym dokonano zmian w zarządzie, charakteryzują się niższą rentownością i gorszą jakością portfela kredytowego. Zjawisko to jest najsilniejsze w krajach rozwijających się. (Shen i Lin 2011) Ustalenia dotyczące wpływu cyklu wyborczego – cz. II

Stan wiedzy (4) We Włoszech korzystniejsze warunki kredytowania oferują banki państwowe powiązane personalnie z silnymi w danym regionie partiami politycznymi (Sapienza 2004) W Pakistanie przedsiębiorstwa, we władzach których zasiadali wpływowi politycy, miały ułatwiony dostęp do kredytu i pozyskiwały kapitały obce taniej. (Khawaj i Mian 2005). Ustalenia dotyczące wpływu siły partii politycznych i politycznych koneksji klientów

Stan wiedzy (2) – powrót Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków Literatura przedmiotu analizuje Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów

Stan wiedzy (5) W krajach rozwijających się poważne interwencje nadzorcze (nacjonalizacje, odebranie licencji, wprowadzenie zarządu komisarycznego) są skoncentrowane w okresie powyborczym. (Brown i Dinc 2005). W Japonii szanse przetrwania banków regionalnych, niezależnie od ich kondycji ekonomicznej, wzrastały, jeśli w danej prefekturze działali wpływowi politycy Partii Liberalno- Demokratycznej (Imai 2009) W krajach o silniejszych personalnych związkach sfery polityki i bankowości, regulacje bankowe są korzystniejsze dla banków i ich właścicieli (Braun i Raddatz 2009) Ustalenia dotyczące wpływu czynników politycznych na działania nadzoru, regulacje bankowe

Badanie Jackowicza, Kowalewskiego i Kozłowskiego (odtąd JKK) na tle dorobku literatury przedmiotu Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków Literatura przedmiotu analizuje Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów

Badanie JKK – podstawowe informacje Badaniem objęliśmy banki z 11 krajów Europy Środkowej: Bułgarię, Chorwację, Czechy, Estonię, Litwę, Łotwę, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię i Węgry. Zebrane dane dotyczyły okresu Celem badania było określenie wpływu na banki w Europie Środkowej następujących czynników: - cyklu wyborczego, - natężenia konkurencji politycznej, - oczekiwań co do wyników wyborów, - koincydencji zdarzeń politycznych, - niezależności banku centralnego oraz politycznej orientacji rządu w okresie przedwyborczym.

Badanie JKK – źródła danych Rodzaj danychŹródło Sprawozdania finansoweBankScope Dane polityczneDatabase of Political Institutions (Bank Światowy) Baza University of Berne (Armingeon i Careja 2004, Armingeon i in. 2011) Strony internetowe: Elections Results, Political Transformation and Electoral Process in Post-Communist Europe (University of Essex) Psephos Archive Publikacje krajowych komisji wyborczych Dane o strukturze własnościowejWcześniejsze artykuły: Bonin i in. (2005a), Fristch (2007) Bankscope Raporty roczne banków Publikacje banków centralnych i organów nadzorczych Dane makroekonomiczneWDI Database (Bank Światowy)

Badanie JKK – ostateczny zestaw danych 358 banków 3146 obserwacji, w tym 549 obserwacji dla banków państwowych 1654 obserwacje dla banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych 961 obserwacji dla banków we władaniu krajowych podmiotów prywatnych

Badanie JKK – budowa modeli ekonometrycznych stopa dochodu odsetkowego i realny przyrost kredytów Zmienne zależne: Zmienne objaśniające: zmienne kodujące strukturę własności zmienne kontrolne dla banków zmienne kontrolne dla krajów zmienne odzwierciedlające czynniki polityczne oraz zmienne powstające w wyniku ich wymnożenia ze zmiennymi kodującymi strukturę własności

Badanie JKK – sposób prezentacji wyników Z uwagi na obszerność badania przedstawię tylko: Wyniki estymacji modeli objaśniających wysokość stóp dochodu odsetkowego i modeli pomocniczych oraz rezultaty weryfikacji wybranych hipotez

Badanie JKK – wyniki (1) H1: W okresach przedwyborczych banki państwowe odnotowują niższe stopy dochodu odsetkowego niż pozostałe banki Zmienna testująca H1: PAR x GOV

Badanie JKK – wyniki (2) H1: W okresach przedwyborczych banki państwowe odnotowują niższe stopy dochodu odsetkowego niż pozostałe banki Zmienna testująca H1: PAR x GOV Znaczenie ekonomiczne wyników: Przynależność do grupy banków państwowych, przy innych warunkach takich samych, oznacza zmniejszenie stopy dochodu odsetkowego w latach wyborczych o około 20% w stosunku do wartości średniej tej stopy w całej próbie. Skumulowana kwota dochodu odsetkowego „utraconego” przez banki państwowe w latach w latach wyborczych sięga średnio 0,4% PKB danego kraju.

Badanie JKK – wyniki (3) H2: Spadek stopy dochodu odsetkowego w latach wyborczych wywołany jest zmniejszeniem się przychodów odsetkowych Zmienna testująca H2: PAR x GOV w modelach objaśniających poziom przychodów odsetkowych

Badanie JKK – wyniki (4) H3: Prawicowe i lewicowe rządy nie różnią się w zakresie wywierania wpływu politycznego na banki państwowe Zmienne testujące H3: PAR x GOV x LEFT oraz PAR x GOV x RIGHT

Badanie JKK – wyniki (5) H4: W drugiej połowie okresu analizy stopy dochodu odsetkowego słabiej zależą od cyklu wyborczego Zmienna testująca H4: PAR x GOV w modelach oszacowanych dla podokresów

Badanie JKK – wyniki (6) H4: W drugiej połowie okresu analizy stopy dochodu odsetkowego słabiej zależą od cyklu wyborczego Hipoteza H4 zweryfikowana pozytywnie: Wyjaśnienia: Pozytywne – związane z rozwojem instytucjonalnym Negatywne – związane z kalkulacją polityczną

Badanie JKK – wyniki (7) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI Niezależność banku centralnego mierzymy za pomocą indeksu Cukiermana (1992) Dane o wartościach indeksu Cukiermana pochodzą z następujących pozycji literatury przedmiotu: Cukiermann i in. (1992), Polilo i Guillen (2005), Arnone i in. (2006), Crowe i Meade (2007), Anastasiou (2009).

Badanie JKK – wyniki (8) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI

Badanie JKK – wyniki (9) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI Przyczyny negatywnej weryfikacji H5: Związek formalnej i rzeczywistej niezależności jest luźny w krajach rozwijających się (Cukierman 2008). Rankingi krajów EŚ sporządzone na podstawie różnych indeksów niezależności banków centralnych są w dużym stopniu niezgodne (Masłowska 2007). Niewielkie zróżnicowanie indeksu Cukiermana w próbie, zwłaszcza w ostatnich latach horyzontu analizy.

Badanie JKK – wyniki (10) Wyniki weryfikacji innych hipotez – skrót Intensywności politycznego wpływu na banki nie zmieniają: - stopień natężenia konkurencji politycznej, - oczekiwania zwycięstwa sił lewicowych lub prawicowych, - koincydencja wyborów parlamentarnych i prezydenckich, - przedterminowy charakteru wyborów.

Badanie JKK – wyniki (11) Wyniki dotyczące wpływu czynników politycznych na stopy dochodu odsetkowego są bardzo stabilne. Rezultaty badawcze są odporne na: zmiany konstrukcji zmiennych kodujących cykl wyborczy, zmiany konstrukcji zmiennej zależnej, usunięcie z próby krajów z przedterminowymi wyborami, modyfikację zmiennych kodujących strukturę własności, wprowadzenie zmiennych kodujących okresy kryzysowe, zmiany metod estymacji modeli. Wymowy wyników badania nie podważają też rezultaty testów Placebo.

Dziękuję za uwagę

Badanie JKK – wyniki – spojrzenie ogólne Cykl wyborczy oddziałuje na stopy dochodu odsetkowego banków państwowych Brak jest dowodów na oddziaływanie cyklu wyborczego na akcję kredytową banków państwowych Wyjaśnienia tego stanu rzeczy: Obowiązywanie w okresie analizy regulacji zgodnych z Bazyleą I, Hipoteza „bezpieczniejszego rozwiązania”, Niestabilność protektoratu politycznego w krajach Europy Środkowej.