Postępowanie podatkowe dr Tomasz Nowak Katedra Prawa Finansowego Zakład Zobowiązań i Procedur Podatkowych pokój 3.91 dyżur: czwartki

Plan wykładu pojęcie i regulacja prawna postępowania podatkowego pojęcie sprawy podatkowej zasady ogólne postępowania podatkowego analiza postępowań w poszczególnych sprawach podatkowych

Podręczniki H. Dzwonkowski, Z. Zgierski, Procedury podatkowe, Warszawa 2006 M. Staniszewski, Postępowanie podatkowe. Kontrola podatkowa, Warszawa 2011 komentarze do Ordynacji podatkowej

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa podatkowego prawo podatkowe - materialne - formalne (proceduralne) - ustrojowe

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa podatkowego (2) Prawo podatkowe materialne to: normy ciężaru opodatkowania (elementy konstrukcji podatku) normy wyznaczające zastępcze wzorce opodatkowania (np. opodatkowanie dochodów nieujawnionych, transferpricing) normy wyznaczające zakres odpowiedzialności normy tworzące definicje materialnoprawne (np. straty, zaległości podatkowej, nadpłaty)

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa podatkowego (3) postępowanie podatkowe „sensu largo” = procedura podatkowa procedury służą realizacji norm prawa materialnego procedury podatkowe służą realizacji norm materialnego prawa podatkowego bez procedur normy te nie były realizowane (w odróżnieniu od prawa cywilnego, gdzie sąd wkracza tylko w przypadku sporu)

Pojęcie postępowania podatkowego w znaczeniu węższym („sensu stricte”) - procedura uregulowana w dziale IV Ordynacji podatkowej, zatytułowanym „Postępowanie podatkowe” - procedura o charakterze jurysdykcyjnym, której celem jest rozstrzygnięcie sprawy podatkowej przez wydanie decyzji podatkowej - obejmuje wyłącznie czynności mieszczące się pomiędzy wszczęciem postępowania podatkowego a wydaniem decyzji w szerokim znaczeniu („sensu largo”) - „ciąg czynności organów podatkowych, podatników oraz innych podmiotów zobowiązań podatkowych mający na celu ujawnienie i wyznaczenie wysokości zobowiązania podatkowego oraz ich realizację”

Zakres postępowania podatkowego sensu largo (1) wszystkie czynności zmierzające do realizacji materialnego prawa podatkowego zarówno wymiar, jak i wykonanie zobowiązań podatkowych nie tylko wymiar decyzyjny, ale również wymiar dokonywany przez inne podmioty (samowymiar/samoobliczenie dokonywany przez podatnika, wymiar dokonywany przez płatnika) - to ta sama sprawa podatkowa (czyli ten sam przedmiot postępowania podatkowego, rozumianego „sensu largo”) również inne podejmowane przez organy podatkowe procedury zmierzające do weryfikacji samowymiaru - czynności sprawdzające, kontrola podatkowa w systemie samowymiaru/samoobliczenia dominuje realizacja obowiązku podatkowego bez postępowania jurysdykcyjnego

Zakres postępowania podatkowego sensu largo (2) wszystkie czynności składające się na postępowanie podatkowe „sensu largo” charakteryzuje: jedność celów - wymiar, a następnie wykonanie zobowiązania podatkowego jedność środków: - przy wymiarze: te same czynności stosowania prawa podejmuje podatnik dokonując samowymiaru, zaś te same organ podatkowy weryfikując samowymiar decyzją - przy samowymiarze to również najczęściej te same środki dowodowe ciągłość - kolejne czynności są merytoryczną kontynuacją poprzednich (np. wydanie decyzji jest, przy samowymiarze, kontynuacją działań podatnika związanych z obowiązkiem samowymiaru)

Regulacja prawna postępowania podatkowego ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa dział IV Op - tytuł: „Postępowanie podatkowe” - postępowanie podatkowe „sensu stricte”

Regulacja prawna postępowania podatkowego (2) Ordynacja podatkowa nie reguluje: - procedury egzekwowania zobowiązań podatkowych - postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy kontroli skarbowej (z zastrzeżeniem...) Ordynacja podatkowa reguluje również inne procedury podatkowe - dział V „Czynności sprawdzające”, dział VI „Kontrola podatkowa”

Regulacja prawna postępowania podatkowego (3) Uwzględnienia wymagają również przepisy działu III Op Przepisy działu III to zarówno normy o charakterze materialnym, jak i proceduralnym Określają, w jakich sprawach może być prowadzone postępowanie podatkowe (wskazują, o czym organ podatkowy może orzec w drodze decyzji podatkowej)

Regulacja prawna postępowania podatkowego (4) Przepisy działu IV Op stanowią kalkę Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa) przed wejściem w życie Ordynacji postępowanie w sprawach podatkowych prowadzono na podstawie Kpa część instytucji obu postępowań (podatkowego i administracyjnego) ma zbliżony charakter prawny - i dla nich można stosować dorobek praktyki orzeczniczej ukształtowanej na gruncie Kpa jednak postępowanie podatkowe ma swoją specyfikę, dlatego Kpa nie jest w pełni adekwatny

Regulacja prawna postępowania podatkowego (5) Niektóre instytucje z Kpa nadają się do bezpośredniego stosowania w Ordynacji podatkowej (należy zaznaczyć jednak, że po 19 latach obowiązywania Op instytucje te nie muszą się pokrywać), np.: doręczenia protokoły

Regulacja prawna postępowania podatkowego (6) Kpa może jednak zawierać uregulowania, które: - nie nadają się do zastosowania w postępowaniu podatkowym (niektóre przesłanki nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego) - wymagają modyfikacji do postępowania podatkowego (np. strona postępowania, wszczęcie postępowania, dowody) Niekiedy Kpa nie zawiera regulacji, które są niezbędne w postępowaniu podatkowym- np. księgi podatkowe, wymiar szacunkowy,

Regulacja prawna postępowania podatkowego (7) Niekiedy jednak Ordynacja odwołuje się do Kpa, np.: art. 171 § 2a Op: „Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw, w tym spraw niepodlegających załatwieniu przez organy podatkowe, organ podatkowy, do którego wniesiono podanie, zawiadamia wnoszącego, że w tych sprawach powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, informując go o treści art. 66 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego”. (art. 66 § 2 Kpa stanowi: „Odrębne podanie złożone zgodnie z zawiadomieniem, o którym mowa w § 1, w terminie czternastu dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu wniesienia pierwszego podania”).

Regulacja prawna postępowania podatkowego (8) Kpa określa, w jakich przypadkach znajduje zastosowanie do spraw podatkowych: Art. 3 § 1 Kpa: „Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do: 1) postępowania w sprawach karnych skarbowych; 2) spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), z wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII”. dział IV Kpa - „Udział prokuratora” dział V Kpa - uchylony dział VIII Kpa - „Skargi i wnioski”

Stosowanie przepisów działu IV Op do innych procedur Przepisy działu IV Op stosuje się również w innych procedurach podatkowych (niejurysdykcyjnych, tj. niekończących się decyzją): - „odpowiednio” w całości - wyłącznie w zakresie wybranych - wskazanych w regulacji dotyczącej tych innych procedur - przepisów działu IV Op

Stosowanie Op do postępowania kontrolnego postępowanie kontrolne jest prowadzone przez organy kontroli skarbowej (inspektor kontroli skarbowej) rozdział 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Postępowanie kontrolne” postępowanie jurysdykcyjne, którego celem jest zarówno weryfikacja wykonania obowiązków przez podatnika, ale jednocześnie zmierza ono do wydania decyzji wymiarowej (na podstawie art. 21 § 1 pkt 2 Op, art. 21 § 3 Op, art. 21 § 3a Op, art. 24 Op w związku z art. 24 ust. 1 pkt 1 ustawy o kontroli skarbowej) ➞ elementy kontroli i wymiaru art. 31 ust. 2 pkt 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Użyte w ustawie określenia oznaczają: postępowanie kontrolne - postępowanie podatkowe, o którym mowa w dziale IV ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa” ➡ postępowanie kontrolne = postępowanie podatkowe uregulowane w dziale IV Ordynacji podatkowej

Stosowanie przepisów działu IV do kontroli podatkowej Art. 292 Op: „ W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale [tj. w dziale VI] stosuje się odpowiednio przepisy art. 102, art. 135, art. 138, art. 139 § 4, art. 140 § 2, art. 141 i art. 142, przepisy rozdziałów 1, 2, 3a, 5, 6, 9-12, z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 14, 16, 22 i 23 działu IV”.

Stosowanie przepisów działu IV do czynności sprawdzających Art. 280 Op: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale [tj. w dziale V] stosuje się odpowiednio przepisy art. 143, art. 193a oraz rozdziałów 1-3a, 5, 6, 9, z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10, 14, 16, 22 i 23 działu IV”.

Stosowanie przepisów działu IV do procedury wydawania interpretacji podatkowych Art. 14h Op: „W sprawach dotyczących interpretacji indywidualnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 120, art. 121 § 1, art. 125, art. 126, art. 129, art. 130, art. 135, art. 140, art. 143, art. 165 § 3b, art. 165a, art. 168, art. 169 § 1-2 i 4, art. 170, art. 171, art. 208, art. 213 w zakresie uzupełniania lub sprostowania co do skargi do sądu administracyjnego, art. 214, art. 215 § 1 i 3 oraz przepisy rozdziałów 3a, 5, 6, 7, 10, 14, 16 i 23 działu IV”. to procedura nie-jurysdykcyjna - nie kończy się wydaniem decyzji