Holocaust w Mszanie Dolnej.

Ideologia nazizmu. Nazizm – totalitarna ideologia obowiązująca jako niemiecka ideologia państwowa w czasie sprawowania władzy w Niemczech przez NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników) w latach 1933–1945.

Ideologia nazizmu. ideologia stosowana przez nazistowskie Niemcy jako utwierdzenie, że Niemcy jako jedyny naród jest przedstawicielem idealnej i czystej białej rasy. Termin "rasa panów" po raz pierwszy został użyty pod koniec XIX wieku w teorii ustalającej hierarchię rasową, w której Żydzi znajdowali się na jej dnie, podczas gdy rasa nordycka znajdowała się na jej szczycie.

„Mein Kampf” Książka napisana przez Adolfa Hitlera podczas jego pobytu w więzieniu w Landsbergu na początku lat dwudziestych XX wieku i opublikowana w 1925 (I część) i 1927 (II część). Książka przedstawia życiorys autora oraz podstawy teorii antysemickich i narodowo-socjalistycznych. Stała się ona czołowym dziełem ideologii i propagandy nazistowskiej w III Rzeszy.

„Mein Kampf” Dowodził, że „rasą panów” są Aryjczycy („arya” – szlachetny), a wśród nich szczególna pozycja należy się Niemcom. Słowianie natomiast byli traktowani jako najniższa z warstw aryjskich, dobra wyłącznie do prac niewolniczych. Według niego najniższą rasowo grupą, wręcz szkodliwą mieszanką ras, mieli być Żydzi, których po przejęciu władzy w Europie za wszelką cenę pragnął zlikwidować.

Przejęcie władzy przez Hitlera W 1933 r. Adolf Hitler został kanclerzem III Rzeszy i przejął władzę w Niemczech. Zakazał działalności wszystkich, poza NSDAP, partii politycznych. Rozprawił się z opozycją, tworząc dla określonych grup ludności (Żydzi, homoseksualiści, niektórzy księża, Cyganie, Świadkowie Jehowy oraz komuniści) obozy koncentracyjne. Pierwszy z nich powstał w Dachau, 22 marca 1933. Później, w czasie wojny, obozy te zapełniły się także więźniami z terenów okupowanych.

Przejęcie władzy przez Hitlera Rozpoczął politykę zbrojeń i „pokojowych podbojów” – doprowadził do przyłączenia Austrii do Niemiec (Anschluss), zajął Czechosłowację, zmusił Litwę do oddania okręgu Kłajpedy Wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej w nowo utworzonych siłach zbrojnych – Wehrmachcie. 1 września 1939 r. zaatakował Polskę, rozpoczynając II wojnę światową.

Mszana Dolna w czasie II wojny światowej. 2 września miasto zostało zbombardowane przez 2 samoloty niemieckie, które około godziny 14 nadleciały znad wzgórza Grunwald. Bomby spadły na wzniesienie Obłazy i Zarabie. Zbombardowano też ul. Malinową i Flizaka, gdyż tędy prowadziła linia telefoniczna. Walki trwały do nocy. Wojska niemieckie wkroczyły do miasta w nocy z 2 na 3 września. Niemcy na wójta Mszany Dolnej powołali Andrzeja Pachołka. Kierował się on dobrem mieszkańców. W listopadzie 1939 r. władze niemieckie mianowały burmistrzem Mszany Dolnej Władysława Gelba. Dały mu duże uprawnienia do administrowania gminą Mszana Dolna I. Pełnił on też funkcje nadzorcze nad terenem gminy Zbiorowej Mszana Dolna II i Niedźwiedź.

Władysław Gelb nazywany „katem Mszany Dolnej”; sadystyczny burmistrz miasta z czasów II wojny światowej. Współpracował z gestapo. Gelb likwidował wszystkich których nie lubił, lub którzy mu się kiedykolwiek narazili. Jedną z jego ofiar był ksiądz Józef Stabrawa, którego 15 września 1941 r. aresztowano i zesłano do obozu koncentracyjnego, gdzie zmarł. Gelb prawdopodobnie uniknął  kary za popełnione zbrodnie i po wojnie przebywał poza granicami kraju.

Mszana Dolna w czasie II wojny światowej Zima 1939/40 roku była bardzo mroźna. Towary podrożały, bo Niemcy wywozili wszystko do Rzeszy. W grudniu 1939 r. przywieziono do Mszany Dolnej transporty wysiedlonych Polaków z ziem polskich, które zostały przyłączone do Rzeszy (Poznańskie). Ksiądz Józef Stabrawa przywitał ich w „Orkanówce” i przyrzekł opiekę. Mieszkańcy Mszany Dolnej pomagali Poznaniakom, ale z powodu mroźnej zimy wiele osób zmarło. Niemcy na pierwszy plan wysunęli wyniszczenie ludności żydowskiej. Do Mszany Dolnej przywożono ich z okolicznych miejscowości i na Rynku utworzono dla nich otwarte getto. Rynek w Mszanie Dolnej w okresie między wojennym

Żydzi w Mszanie Dolnej Historia ludności żydowskiej w Mszanie Dolnej sięga XVIII w. W latach międzywojennych ludność żydowska w Mszanie i okolicach powiększyła się do ok. 3 tys. osób (stanowiło to ok. 14% mieszkańców), mimo pogromu, do jakiego doszło w ostatnim roku wojny i zwiększającej się niechęci ludności chrześcijańskiej. Obok kościoła, w miejscu dzisiejszej szkoły nr 2 była synagoga, czyli żydowski dom modlitwy. Żydzi prowadzili wiele sklepów, zakładów rzemieślniczych, zajazdów. Synagoga w Mszanie Dolnej Cmentarz żydowski przy ul. Zakopiańskiej

Główne mordy ludności żydowskiej w Mszanie Dolnej 1 maja 1941 roku w tzw. Olszynach Niemcy rozstrzelali 22 Żydów podejrzanych o działalność konspiracyjną i posiadanie broni. Ich mogiła znajduje się na ul. Ogrodowej

Główne mordy ludności żydowskiej w Mszanie Dolnej 19 sierpnia 1942 r. to najbardziej ponury dzień w historii Mszany Dolnej. W ciągu zaledwie kilku godzin naziści zabili w Mszanie Dolnej 881 Żydów. Dzień wcześniej wezwano najsilniejszych mężczyzn z miasta. Na rozkaz stawili się z kilofem lub łopatą na osiedlu nazywanym „Na Pańskim”. Pracowali całą noc. Za zadanie mieli wykopać dwa doły o głębokości około czterech metrów. Według ustnych przekazów przymusowi pracownicy domyślali się o zbrodniczych planach okupanta.

„To był bardzo upalny dzień. Panował niesamowity skwar „To był bardzo upalny dzień. Panował niesamowity skwar. Zbiórka odbyła się niedaleko wykopanych dołów. Żydzi w tobołkach i walizkach zostawili na placu swoje najcenniejsze rzeczy. Większość sądziła, że przygotowywani są do podróży. Następnie wydano rozkaz przysiadu i złożenie rąk na tył głowy. Stąd po kilkanaście osób odprowadzano „Na Pańskie”. W odległości 30 m od wykopanych dołów, więźniowie musieli się rozebrać do naga. Podchodzili nad brzeg mogiły. Gestapowcy strzelali w tył głowy, a ciało osuwało się do masowego grobu. Wokół stali uzbrojeni hitlerowcy z rozjuszonymi psami. Niektórzy zrozpaczeni Żydzi rzucali się do nóg swoich oprawców, naiwnie licząc na łaskę pozbawionych skrupułów sadystów.„ (z zapisków O. Illukiewicz)

Do małych dzieci nie strzelano Do małych dzieci nie strzelano. Gestapowcy doszli do wniosku, że szkoda marnować na nie amunicję. Hitlerowscy oprawcy uderzali małe dzieci kamieniem w głowę. Wcześniej wyrywali maleństwa z rąk zrozpaczonych matek. Niektóre ginęły od potężnego uderzenia. Były też takie, które odzyskiwały przytomność po tym jak zostały wrzucone do zbiorowej mogiły. Taplając się w morzu krwi, między ciałami pomordowanych, bezradnie wyciągały rączki z nadzieją, że pomoc nadejdzie. Również nie wszyscy dorośli ginęli od pojedynczego strzału. Dla dwóch katów zamordować 881 ludzi było bardzo wyczerpującym zadaniem. Obok na stole stał alkohol. Na trzeźwo trudno było ciągle zabijać i patrzeć na stos ciał w zapełniającej się mogile. Do tego ten smród. Pełno krwi i ogromny upał robił swoje. Pijani gestapowcy strzelali jednak nieprecyzyjnie. Wśród strumieni krwi poruszało się coraz więcej rannych ludzi.

Rodzina żydowska z Lubomierza. Na zdjęciu córki Elmana Rodzina żydowska z Lubomierza. Na zdjęciu córki Elmana. Wszystkie zamordowane przez gestapo 19 sierpnia 1942 roku, spoczywają w zbiorowej mogile „Na Pańskim”.

Wybraną grupę zdrowych Żydów złożoną ze 150 młodych mężczyzn przeznaczono do pracy. Potem część rozstrzelano, a część wywieziono do obozów koncentracyjnych. Po tej egzekucji policja niemiecka urządziła polowanie na resztkę ukrywających się Żydów. Później odbyła się zabawa dla gestapowców. Ostatecznie na terenie Mszany Dolnej zginęło 965 Żydów. Na mogile upamiętniającej pogrom Żydów brak jest nazwisk. W mszańskiej ziemi spoczywa wielu bezimiennych na zawsze zapomnianych.

Władze miasta i mieszkańcy nie zapominają o tych wydarzeniach Władze miasta i mieszkańcy nie zapominają o tych wydarzeniach. Co roku w sierpniu przy zbiorowej mogile na ul. Mroza 13 organizowana jest uroczystość upamiętniająca tragedię Żydów w naszym mieście.

Zbiorowa mogiła mszańskich Żydów

Bibliografia Książka ,,Judenjagd’’ Jana Grabowskiego „Kroniki Mszany Dolnej” p. Olgi Illukiewicz Książka ,,Getto Warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście’’ Barbary Engelking Książka ,,Judenjagd’’ Jana Grabowskiego Książka ,,Pamiętniki i inne pisma z getta’’ Janusza Korczaka http://mszana-dolna.ovh.org http://www.mszana-dolna.eu/historia/ http://www.sztetl.org.pl/pl/article/mszana-dolna/3,historia-miejscowosci/ http://limanowa.in z dn. 18. 08. 2009 r. http://www.karpackamapaprzygody.pl

Quiz Przejdź do quizu

Co to jest nazizm? A. Ideologia propagująca solidaryzm społeczny B. Ideologia obowiązująca w Niemczech w latach 1933-1945 C. Pogląd głoszący równość wszystkich ras

Ile procent mieszkańców Mszany Dolnej stanowili Żydzi? A. 81% B. 39% C. 14%

Na jakiej ulicy znajduje się mogiła rozstrzelanych Żydów? A. Ogrodowej B. Krakowskiej C. Starowiejskiej

A. Niemieckim oficerem B. Burmistrzem Mszany Dolnej C. Duchownym Kim był Władysław Gelb? A. Niemieckim oficerem B. Burmistrzem Mszany Dolnej C. Duchownym

Kto był autorem książki „Mein Kampf”? A. Józef Stalin B. Adolf Hitler C. Benito Mussolini

Ile ostatecznie na terenie Mszany Dolnej zginęło Żydów? A. 582 B. 237 C. 965

A. W sierpniu B. W styczniu C. W maju W jakim miesiącu obchodzona jest uroczystość upamiętniająca tragedię żydów w Mszanie Dolnej? A. W sierpniu B. W styczniu C. W maju

Do kogo nie strzelali gestapowcy? A. Do małych dzieci B. Do kobiet C. Do starców

Jaka data jest najbardziej ponura dla historii Mszany Dolnej? A. 19 sierpnia 1942 B. 10 listopada 1943 C. 3 stycznia 1940

W którym roku Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec? A. W 1940 B. W 1933 C. W 1937

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Poprawna odpowiedź! Kolejne pytanie

Gratulacje! Ukończyłeś quiz!

Dziękujemy za uwagę! Przygotowali Szymon Jakubiak i Oskar Czyszczoń Gimnazjum Miejskie Nr 1 w Mszanie Dolnej

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania

Niestety źle! Wróć do pytania