Z ASADY OGÓLNE POMOCY SPOŁECZNEJ. mgr Małgorzata Grześków

D WA ZNACZENIA POMOCY SPOŁECZNEJ Opiekuńcza metoda realizacji zabezpieczenia społecznego Dział prawa zabezpieczenia społecznego

Ź RÓDŁA PRAWA Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U. 2013, poz. 182 tj. ze zm.

Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 1961 r., (art. 13 prawo do pomocy społecznej) Karta Praw Podstawowych UE Rozporządzenie Parlamentu EU i Rady Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (art. 3 ust. 5 tego rozporządzenia, wyłącza pomoc społeczną z systemu koordynacji świadczeń w UE)

ELEMENTY POMOCY SPOŁECZNEJ: pomoc społeczna stanowi zadanie stawiane przed organami administracji publiczne adresatami są osoby i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, której nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć Przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne nie mają charakteru ekwiwalentnego

D WA UJĘCIA POMOCY SPOŁECZNEJ : 1. sensu stricto - dot. aktu normatywnego – u.p.s. 2. sensu largo - dot. wszelkich unormowań, za pomocą których ze środków publicznych przyznawane są nieekwiwalentne świadczenia służące zaspokajaniu niezbędnych potrzeb (np. ustawa o dodatkach mieszkaniowych, o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych…)

C ELE POMOCY SPOŁECZNEJ : zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym, wspieranie w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia potrzeb, doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia się osób i inne tego typu

R ELACJE U. P. S. Z K. P. A. Podstawową formą przyznawania świadczeń z pomocy społecznej jest decyzja administracyjna. Zgodnie z art. 14 u.p.s. – w sprawach w niej nie uregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy k.p.a., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej

3 METODY REGULACJI Wyłączenie określonych świadczeń spod regulacji k.p.a. (zastosowanie np. umów cywilnoprawnych) – np. art. 106 ust. 2 u.p.s. (np. bilet kredytowany) Wprowadzenie rozwiązań szczególnych w stosunku do unormowań k.p.a. Stosowanie wprost przepisów k.p.a. (np. udzielenie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej)

Z ASADY PRAWA POMOCY SPOŁECZNEJ Generalnie prawo pomocy społecznej zaliczane jest do prawa administracyjnego, dlatego też w odniesieniu do pomocy społecznej będą miały zastosowanie zasady dot. funkcjonowania administracji publicznej.

Z ASADA SUBSYDIARNOŚCI Art „Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości”. Związek zasady subsydiarności z celem pomocy społecznej Art. 3 ust. 2 u.p.s. „Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem”.

osoba ubiegająca się o świadczenie powinna w pierwszej kolejności skorzystać z możliwości uzyskania pomocy z innych źródeł BRAK = możliwość skorzystania ze środków pomocy społecznej

PRZEJAWY FUNKCJONOWANIA ZASADY SUBSYDIARNOŚCI: zasady zwrotu świadczeń (+ kolejność podmiotów zobowiązanych do zwrotu); możliwość ograniczenia świadczeń; odmowa przyznania świadczeń; udzielenie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego;

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 stycznia 2014 r. II SA/Ol 1213/13 „Przy rozważaniu zasadności wniosku o świadczenia z zakresu pomocy społecznej, poza zbadaniem spełnienia przesłanek ustawowych dotyczących konkretnego świadczenia, należy mieć również na uwadze treść art. 2 ust. 1 u.p.s., statuującego podstawową zasadę pomocy społecznej - pomocniczości (subsydiarności). Pomoc społeczna powinna być udzielana jednostce, czy rodzinie dopiero w sytuacji, gdy dana osoba wykorzysta własne zasoby i możliwości (…)”

WŁASNE ZASOBY I MOŻLIWOŚCI „(…) należy przez nie rozumieć nie tylko sytuację materialną, ale i właściwości psychofizyczne, kwalifikacje zawodowe, aktywność jednostki w rozwiązywaniu własnych i rodzinnych problemów oraz gotowość współdziałania w tym celu”.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI ART. 3 UST 3 USTAWY Rodzaj, forma rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy

J AKIE POTRZEBY SĄ ZASPOKAJANE ZE ŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ ? Katalog potrzeb, których zaspokajaniem zajmuje się pomoc społeczna, nie został bezpośrednio sformułowany w ustawie. Rodzaj potrzeb można ustalić na podstawie rodzajów świadczeń oraz okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy.

POTRZEBY PODSTAWOWE związane z egzystencją, potrzeba zaspokojenia m.in.: głodu, posiadania odzieży, schronienia, pochówku. Zakres potrzeb niezbędnych do egzystencji obejmuje wydatki na: żywność, mieszkanie, odzież i obuwie, edukację, ochronę zdrowia i higienę, transport i łączność oraz kulturę, sport i wypoczynek

Oprócz podstawowych potrzeb egzystencjalnych pomoc społeczna zaspokaja potrzeby w zakresie: opieki, wychowania, integracji i przystosowania, poczucia bezpieczeństwa, ochrony macierzyństwa i wielodzietności, ochrony ofiar handlu ludźmi…

ZAKRES I STOPIEŃ ZASPOKOJENIA POTRZEB Obowiązek dostosowywania pomocy do konkretnej sytuacji i indywidualnego beneficjenta. Indywidualizacja świadczeń umożliwia wypełnienie celów pomocy społecznej, zwłaszcza poprzez aktywizowanie jej beneficjentów. Elastyczność w dostosowaniu form pomocy do konkretnych sytuacji i indywidualnych potrzeb. Możliwości modyfikacji świadczeń, ich ograniczenia lub zmiany formy (np. pieniężne na niepieniężne).

I NSTRUMENT UMOŻLIWIAJĄCY REALIZACJĘ ZASADY INDYWIDUALIZACJI Instrumentem umożliwiającym odpowiednie dopasowanie rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do rzeczywistej sytuacji jest WYWIAD ŚRODOWISKOWY

W YWIAD ŚRODOWISKOWY – ART. 107 U. P. S. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadzany jest przez pracownika socjalnego w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin. Na tej podstawie podejmowana jest decyzja o przyznaniu pomocy

Art ” Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz u osób, o których mowa w art (uchylony). 3. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny, również na potrzeby jednostki organizacyjnej pomocy społecznej z terenu innej gminy.

Z ASADA WSPÓŁDZIAŁANIA Art. 4. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Brak współdziałania osób korzystających z pomocy może być podstawą weryfikacji decyzji przyznających świadczenia, może też przesądzić o odmowie ich udzielenia. Za brak współdziałania mogą być uznane zachowania wymienione wart. 11 ust. 2 u.p.s., takie jak: odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, stażu, szkolenia, robót publicznych czy prac społecznie użytecznych przez osobę bezrobotną, a także nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego przez osobę uzależnioną.

Z A BRAK WSPÓŁDZIAŁANIA NIE MOŻE BYĆ JEDNAK UZNANA JEGO NIEUMIEJĘTNOŚĆ. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do ) w Warszawie z dnia 27 stycznia 2000r. I SA 1732/99 „ Brak możliwości przyznania pomocy również musi być wykazany, nie może być to gołosłowny argument, mający uzasadniać niechęć udzielenia pomocy z uwagi na trudności występujące w relacjach z osobą jej potrzebującą. Możliwości to nie tylko środki finansowe, ale każda inna forma, która pomoże w przezwyciężeniu trudnej sytuacji, a w przypadku skarżącej strony poprawi jej warunki bytowania godnego człowieka i będzie zapobiegać ponownemu wystąpieniu trudnej sytuacji, gdyż taki obowiązek wynika z art. 2 pkt 2 ustawy”.

Z ASADA POSZANOWANIA GODNOŚCI CZŁOWIEKA Art. 3 u.p.s. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Godność osoby ludzkiej jest dobrem osobistym podlegającym szczególnej ochronie w prawie pomocy społecznej. Godność ma rangę zasady i wartości konstytucyjnej. Art. 30 KRP określa przyrodzoną i niezbywalną godność jako źródło wolności i praw człowieka i obywatela.

Z ASADA UZNANIOWOŚCI Organ, orzekając o prawie do świadczeń z pomocy społecznej, działa w granicach uznania administracyjnego i nie może podjąć dowolnego rozstrzygnięcia, lecz jest zobowiązany do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz przedstawienia ich oceny w uzasadnieniu decyzji.

W YROK N ACZELNEGO S ĄDU A DMINISTRACYJNEGO Z DNIA 25 STYCZNIA 2011 R. I OSK 1560/10 Zasada "uznaniowości" zawarta w treści art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej za pomocą wyrażenia "może być przyznany..." pozwala organowi na ocenę, czy żądanie strony oparte jest na potrzebie ochrony niezbędnej potrzeby bytowej, czy organ posiada odpowiednie środki ku temu by taką potrzebę zaspokoić, wreszcie czy środki te nie powinny zostać przekazane na rzecz innych osób będących w trudnej sytuacji życiowej.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 6 maja 2014 r. II SA/Ol 1217/13 „Uznanie organu wypływające z art. 39 u.p.s. jest uzależnione od wielkości przyznanych z budżetu państwa środków finansowych na pomoc społeczną oraz od liczby osób uprawnionych do korzystania z tej pomocy i ubiegających się o nią”.