Globalne zjawiska kryzysowe a banki spółdzielcze Sekcja Banków Spółdzielczych ZBP 26.01.2009

na globalnym rynku finansowym Jan Szambelańczyk Zjawiska kryzysowe na globalnym rynku finansowym a pozycja banków spółdzielczych i ich klientów w Polsce

Rynki wschodzące i rozwijające się Kraje rozwinięte DYNAMIKA WZROSTU PKB (rok poprzedni = 100) Rynki wschodzące i rozwijające się Kraje rozwinięte

Źródło kryzysów finansowych Teoretyczne ujęcia kryzysów finansowych Modele Źródło kryzysów finansowych Zalety modelu Wady modelu Empiryczne Źródła identyfikowane metodą ad hoc, często w odniesieniu do kryzysu lat trzydziestych i czterdziestych Oparty na gospodarce realnej, odtwarzanie historycznej i społecz. ekono. rzeczywistości Koncentracja na kryzysach, które wystąpiły bez brania pod uwagę potencjalnych kryzysów Keynesowskie Niewystarczający popyt globalny Nacisk na czynniki cykliczne, które stano-wią główne determin-anty kryzysów Zlekceważenie niecyklicznych przyczyn kryzysów finansowych Monetarystyczne Tylko pochodzenia pieniężnego”, bo występują zakłócenia w podaży pieniądza Nacisk na znaczenie stabilności finansowej Lekceważenie naturalnych przyczyn niestabilności banków; zbyt restrykcyjna definicja kryzysu finansowego Model triady Transakcje na rynku zawierane są w warunkach asymetrii informacji, która jest spiritus movens dwóch pozostałych zjawisk. Przed zawarciem transakcji może wystąpić negatywna selekcja, a po jej zawarciu hazard moralny. Powoduje to pogorszenie zdolności do spłaty zobowiązań, wzrost realnych stóp procentowych i dużą zmienność cen aktywów Ścisła definicja kryzysów finansowych, założenia teoretyczne dobrze dostosowane do działalności pośrednictwa finansowego banków Podejście zasadniczo skupione na ryzyku rynkowym i kredytowym, niedostateczne ujęcie innych czynników kryzysów, które nie intensyfikują modelu triady, nieco ograniczona interwencja państwa Model Minsky’ego Kryzysy finansowe wywołane są przez nieodpowiednią strukturę długów, szczególne znaczenie mają długi zaciągnięte w celu zakupu spekulacyjnych aktywów Schemat oparty na: zaburzeniu, przegrzaniu rynku, ekspansji monetarnej, powiązany z problemami polityki gospodarczej Zmiany instytucjonalne w gospodarce, jak powstanie korporacji, pojawienie się dużych związków zawodowych, większa rola państwa w gospodarce powodują, że kryzys oparty na niestabilności systemu kredytowego traci na aktualności

Nowa generacja kryzysu Polityka administracji – zachęta do subprime Eksplozja niebankowych pośredników Turbokapitalizm (Innowacyjny handel ryzykiem – instrumenty pochodne i strukturyzowane, bez zrozumienia, sprywatyzowany nadzór) Miękka polityka monetarna – wydłużanie cyklu Chciwość i nieroztropność podmiotów rynku (długi modne a oszczędzanie przejawem drobnomieszczaństwa, Q1; Q2; Q3; Q4) Globalizacja (w tym rola Chin) Nieadekwatność kapitału społecznego i kapitału finansowego

Kraje rozwinięte Bańka internetowa DYNAMIKA WZROSTU PKB (rok poprzedni = 100) Rynki wschodzące i rozwijające się Kraje rozwinięte Bańka internetowa

Rynki wschodzące i rozwijające się Kraje rozwinięte DYNAMIKA WZROSTU PKB (rok poprzedni = 100) Rynki wschodzące i rozwijające się Kraje rozwinięte

Pożądany poziom deprecjacji $ vs renminbi

DYNAMIKA WZROSTU PKB (rok poprzedni = 100)

Nowa generacja kryzysu Polityka administracji – zachęta do subprime Niebankowi pośrednicy Turbokapitalizm (Innowacyjny handel ryzykiem – instrumenty pochodne i strukturyzowane, bez zrozumienia, sprywatyzowany nadzór) Miękka polityka monetarna – wydłużanie cyklu Chciwość i nieroztropność podmiotów rynku (długi modne a oszczędzanie przejawem drobnomieszczaństwa, Q1; Q2; Q3; Q4) Globalizacja (w tym rola Chin) Nieadekwatność kapitału społecznego i kapitału finansowego

Kryzys bankowy to jak katastrofa budowlana: po pierwsze, zarówno inżynierowie jak i finansiści przekonują, że współczesny system bezpieczeństwa jest niezawodny, po drugie, nikt nie wie czy i kiedy kryzys bankowy lub katastrofa budowlana nastąpi, po trzecie, nikt nie wie kto i jakie konsekwencje poniesie.

Cztery rodzaje zakłóceń reguł rynkowych Moralny hazard Asymetria informacji Negatywna selekcja „Jazda na gapę” Stosunki agencji

Dlaczego ????? Paradoks Giddensa – zbyt wielki dystans pomiędzy konkretami życia codziennego a abstrakcyjnym ryzykiem w przyszłości Zdolność wolnego rynku do krótkookresowej samoregulacji okazała się fikcją, bo w klasycznej definicji racjonalnych zachowań rynkowych Adama Smitha zagnieździła się chorobliwa zachłanność, silniejsza od świadomości ryzyka 13

Straty > 3 bln $

Gdy Towarzystwo Mieszkaniowe w Newcastle przekształcało się w S. A Gdy Towarzystwo Mieszkaniowe w Newcastle przekształcało się w S.A. wierzono, że jest opoką na północy Anglii – Northern Rock. W 1997 każdy z jego udziałowców dostał 500 akcji wartych 2255 GBP. We lutym 2007 pakiet był wart 6225 a we wrześniu już tylko 895 GBP Raport banku za 2006 rok był audytowany przez PWC W 5-ciu latach lewarowane kredyty i derywaty kredytowe zwiększyły swoją wartość 20x Straty >400 mld &

Instytucje finansowe ujawniają przede wszystkim straty wynikające nie z bezpośredniego zaangażowania w kredyty hipoteczne, ale straty związane z obligacjami zabezpieczonymi kredytami hipotecznymi, instrumentami pochodnymi oraz instrumentami strukturyzowanymi. Problemy poważniejsze niż sądzono, ze względu na instrumenty, których celem było przenoszenie ryzyka kredytowego, a dzięki którym rynek kredytów subprime tak prężnie się rozwijał. Według szacunków, cały rynek Credit Default Swap wart jest około 45 000 mld USD.

System bankowy - jako całość - jest dobrem publicznym, z którego społeczeństwo czerpie większe korzyści niż właściciele banków z uzyskiwanych zysków.

Instytucja zaufania publicznego Z kategorią zaufania publicznego powinny łączyć się podwyższone wymagania co do profesjonalizmu działania i surowsza odpowiedzialność podmiotu zaufania publicznego aniżeli jego przywileje[1]. [1] A. Janiak, O przywilejach bankowych, Autor postuluje zniesienie tzw. przywilejów bankowych, do których zalicza się: prawo do zabezpieczenia wierzytelności, potrącenie bankowe, ulgi i zwolnienie z opłat sądowych, urzędową moc dokumentów bankowych, hipotekę bankową, bankowe tytuły egzekucyjne, ogólne warunki umów i regulaminy.

Jakie konsekwencje instytucjonalne? Konsolidacja przez silne instytucje finansowe „Nawrót” do tradycyjnej bankowości (w tym depozyty podstawą kredytów). Zmiana znaczenia poszczególnych segmentów rynku finansowego (np. ograniczenie finansowania rynku nieruchomości przez banki). Większa kontrola lewarowania w bankach (ostrożnościowe instrumenty makro w BC, ostrożnościowe instrumenty mikro w nadzorze). Nowelizacja instrumentów regulacyjnych ku antycyklicznosci (np. NUK) Mniej globalizacji więcej kontroli kraju goszczącego.

578 BS-ów 3,7 tyś. placówek 31 tyś. zatrudnionych 5 mld funduszy własnych 55 mld aktywów bilansowych

Sektor banków spółdzielczych ROA netto współczynnik wypłacalności 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 wartość minimalna -3,55 -1,07 -2,64 -0,89 -0,57 5,26 7,39 7,56 7,05 7,60 wartość średnia 1,40 1,92 1,84 1,83 13,81 13,65 13,86 13,64 13,63 wartość maksymalna 4,26 9,18 6,35 5,23 5,34 80,44 76,48 55,88 58,15 58,75 relacja kosztów działania do wyniku działalności bankowej relacja salda rezerw do wyniku działalności bankowej 34,23 33,24 32,28 31,72 *** -52,17 -36,73 -24,84 -17,28 64,66 57,64 59,10 59,06 2,57 2,09 2,27 107,99 127,19 84,29 83,71 81,51 53,42 62,71 37,32

Sektor banków spółdzielczych udział należności zagrożonych sektora niefinansowego w należnościach tego sektora (bez odsetek) udział należności zagrożonych w należnościach ogółem (bez odsetek) 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 wartość minimalna 0,00 wartość średnia 3,07 2,97 2,78 2,76 2,73 1,99 1,90 1,85 wartość maksymalna 33,83 32,59 27,84 26,85 26,33 31,10 29,62 25,53 24,91 24,49 relacja straty skumulowanej do funduszy zasadniczych relacja aktywów pracujących do pasywów kosztowych 82,94 86,37 75,66 87,16 89,77 11,84 11,61 1,55 14,74 13,83 105,24 106,28 106,67 106,94 106,61 56,23 54,78 8,03 20,60 20,59 141,72 136,15 141,33 146,06 151,22

Macierz zagrożeń BS-ów [Stan na 30.09.2008] Rating – cz. pozasprawozdawcze I II III IV Rating czynn. spraw- ozdaw-czych A 545 2 1 B 22 C D 5

Fundusze własne BS-ów

Wariant I = fundusze wg stanu na 30.11.2008 Wariant II = I + zysk

Zagrożenia społeczne Kształtowanie negatywnego wizerunku banków i utrata prestiżu zawodowego: - wykorzystywanie uprzywilejowanej pozycji wobec klienta, - profesjonalny egoizm zamiast obiektywnego doradztwa, - ograniczanie zaspokajania podstawowych potrzeb klientów (indywidualnych lub przedsiębiorców) przez brak kredytu lub koszty pośrednictwa Ryzyko utraty zaufania w przypadku upadłości Ryzyko polityczne

Zagrożenia ekonomiczne Spowolnienie lub recesja w sferze realnej Deficyt budżetu i wypieranie kredytów Niepewna i zmienna sytuacja gospodarcza Zwiększone ryzyko kredytowe Chwiejność wartości zabezpieczeń Obniżanie stóp procentowych (?) Skracanie horyzontu planowania

Wyzwania systemowe Przywrócenie zaufania na rynku międzybankowym Szybkie, ciche i skuteczne interwencje nadzoru Buforowanie ryzyka upadłości przejęciami sanacyjnymi Nowa koncepcja pomocy BFG w sytuacji niebezpieczeństwa niewypłacalności

Dziękuję za uwagę ! jan.szambelanczyk@ue.poznan.pl