Wychowanie bez porażek Koncepcja Thomasa Gordona (1918 – 2002)

Literatura: Gordon T., Jak żyć dobrze z ludźmi, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2001 Gordon T., Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1999 Gordon T., Wychowanie bez porażek w praktyce, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1994 Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2004

Cechy koncepcji „wychowania bez porażek” Źródłem koncepcji jest psychologia humanistyczna i przyjęty w niej obraz człowieka; Podstawą jest teoria stosunków międzyludzkich, szczególnie zasady komunikacji interpersonalnej Koncepcja występuje przeciwko stosunkom władzy, posługiwania się siłą i lękiem w kontaktach z innymi ludźmi, w tym szczególnie z dziećmi; T. Gordon wychodzi z założenia, że podstawową przyczyną konfliktów jest posługiwanie się przez większość wychowawców barierami komunikacyjnymi;

Cechy koncepcji „wychowania bez porażek” Autor pragnie, by stosunki wychowawcze opierały się na wzajemnym poszanowaniu swoich potrzeb, na miłości i odpowiedzialności; T. Gordon proponuje program treningu dla wychowawców, podczas którego mogą oni posiąść umiejętności efektywnej komunikacji oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów; Autor zakłada, że zrozumienie podstawowych zasad jego koncepcji oraz nauczenie posługiwania się proponowanymi przez niego narzędziami, zmienią kontakty wychowawca – wychowanek na lepsze, bardziej efektywne.

Cechy koncepcji „wychowania bez porażek” Pedagogia ta opiera się na teorii równoważnych stosunków międzyludzkich, w tym także między dorosłymi (wychowawcy, nauczyciele) a dziećmi (wychowankowie, uczniowie). W takich relacjach każdy traktowany musi być podmiotowo, z poszanowaniem jego praw i potrzeb. Aby relacja przynosiła stronom pozytywne odczucia, a także by była skuteczna, konieczne jest nawiązanie przez wychowawców, dorosłych szczególnego rodzaju kontaktów, polegających przede wszystkim na odczytywaniu werbalnych i niewerbalnych sygnałów wysyłanych przez dzieci, a co za tym idzie dostarczanie im adekwatnej do potrzeb oferty.

Cechy koncepcji „wychowania bez porażek” Cele wychowania zaproponowane przez Gordona wywodzą się z jego sposobu postrzegania dziecka jako człowieka, ze wszystkimi ludzkimi cechami i reakcjami. Dziecko nie jest niczyją własnością i jako odrębna jednostka ma prawo do prywatności, samodzielnego rozwiązywania problemów, samodzielnego myślenia.

Cele wychowania według T. Gordona Wychowanie powinno prowadzić do rozwoju jednostki: autonomicznej, twórczej i niezależnej, mogącej realizować własne możliwości; samodzielnej w radzeniu sobie z problemami; zdolnej do zaspokajania własnych potrzeb, odpowiedzialnej za siebie, zdolnej do samokontroli i samooceny; lubiącej siebie i posiadającej poczucie własnej wartości; autentycznej w wyrażaniu swoich uczuć;

Cele wychowania według T. Gordona Wychowanie powinno prowadzić do rozwoju jednostki: umiejącej współpracować z innymi, zdolnej do respektowania cudzych potrzeb, a przy tym nie zapominającej o własnych; będącej w stanie samodzielnie ustanawiać sobie granice własnej swobody i wolności; wewnętrznie zdyscyplinowanej; produktywnej, w pełni realizującej swoje życiowe możliwości.

Metody rozwiązywania konfliktów wg T. Gordona Kiedy między rodzicami a dzieckiem dochodzi do konfliktu, o tym jak ma wyglądać jego rozwiązanie decydują rodzice. Uważają oni, że dziecko zaakceptuje taką sytuację, kiedy natomiast wyraża ono swój sprzeciw, rodzice czują się zagrożeni pod względem ich autorytetu, starają się zmusić dziecko do posłuszeństwa – rodzic zwycięża, dziecko przegrywa;

Metody rozwiązywania konfliktów wg T. Gordona B. Kiedy między rodzicami a dzieckiem dochodzi do konfliktu, o tym jak ma wyglądać jego rozwiązanie początkowo decydują rodzice, starają się by dziecko przyjęło proponowane przez nich rozwiązanie, jednak w momencie gdy ono się sprzeciwia, rodzice ustępują i pozwalają mu działać zgodnie z jego chęcią – dziecko zwycięża, rodzic przegrywa;

Metody rozwiązywania konfliktów wg T. Gordona C. Kiedy między rodzicami a dzieckiem dochodzi do konfliktu, zarówno rodzice jak i dziecko wspólnie szukają rozwiązania, które zapewni zaspokojenie potrzeb obu stron – nikt nie przegrywa, nikt nie wygrywa. Stąd nazwa – metoda bez porażek. Obie strony mają możliwość zgłaszania pomysłów na rozwiązanie, które potem się ocenia, po podjęciu decyzji, które z rozwiązań jest najlepsze, rodzice razem z dzieckiem zastanawiają się jak je zrealizować

Fazy rozwiązywania konfliktów w metodzie wychowania bez porażek rozpoznanie i nazwanie konfliktu ( poinformowanie dziecka, że powstał konflikt, który należy rozwiązać, a także o tym, jakie uczucia lub potrzeby rodzica/wychowawcy nie mogą być zrealizowane poprzez zaistnienie sytuacji konfliktowej, otrzymujemy wtedy od dziecka informację zwrotną dotyczącą jego odczuć związanych z tą sytuacją); poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu (kluczem do tego etapu jest jak największa ilość możliwych rozwiązań, najważniejsze jest, aby nie oceniać żadnego z rozwiązań w momencie jego pojawienia się, należy zastosować metodę zwaną burzą mózgów);

Fazy rozwiązywania konfliktów w metodzie wychowania bez porażek krytyczna ocena projektów rozwiązań (wspólna analiza pomysłów pod kątem przydatności, odrzucanie nieprzydatnym pomysłów); wybór najlepszego rozwiązania (rozwiązanie takie powinno być przyjęte przez obie strony, zrozumiałe, w przypadku kiedy składa się ono z kilku punktów można zapisać je by żaden z punktów nie został zapomniany);

Fazy rozwiązywania konfliktów w metodzie wychowania bez porażek opracowanie sposobów wprowadzenia w życie obranego rozwiązania (należy dokładnie przeanalizować wszystkie szczegóły związane z wykonaniem postanowienia, niejasności w tym względzie mogą stać się przyczyną kolejnych konfliktów); poddanie kontroli i ocena krytyczna (może się zdarzyć, że przyjęte rozwiązanie nie sprawdza się w życiu, możliwe, że któraś ze stron nie jest w stanie go przestrzegać. Wówczas należy renegocjować warunki umowy by nie dopuścić do narastania konfliktu

Alternatywne oddziaływania wychowawcze stosowanie pozytywnych wypowiedzi typu «ja», aktywne słuchanie, prawidłowe odczytywanie potrzeb dzieci, stosowanie handlu zamiennego, zmiana otoczenia, konfrontacyjne wypowiedzi typu «ja», prewencyjne wypowiedzi typu «ja», zmiana faz rozwiązywania konfliktów, celem zmniejszenia oporu, rozwiązywanie problemu oraz zmiana uczuć wtórnych na pierwotne.

Wg T. Gordona wychowawcy powinni pamiętać, że: wychowankowie nie powinni być traktowani przez dorosłych jako szczególne istoty, lecz po prostu jako osoby dorośli muszą zrozumieć, iż zachowanie ich dzieci kształtowane jest w zależności od relacji zachodzących w układzie dziecko - rodzic rodzice muszą zaznajomić się z kilkoma podstawowymi zasadami komunikacji międzyludzkiej

Typologia rodziców Zwycięzcy- do tej grupy należą rodzice, w bardzo silny sposób podkreślający swój autorytet i władzę, co przejawia się częstym stosowaniem przez nich zakazów, różnych ograniczeń, żądaniem określonego typu zachowań; rodzice ci wydają swoje polecenia i wymagają bezwzględnego posłuszeństwa, aby zmusić dziecko do zrobienia czegoś, grożą mu użyciem kary; konflikty powstające na linii rodzice - dziecko zazwyczaj kończą się zwycięstwem rodziców; rodzice ci uzasadniają swoje kolejne wygrane argumentując je w sposób: "rodzice wiedzą najlepiej", "to dla dobra dziecka" itp.

Typologia rodziców II Zwyciężeni - ten rodzaj rodziców stara się zapewnić swoim dzieciom nieco więcej swobody, co wynika z faktu, iż uważają się oni za przeciwników metod autorytatywnych; w sytuacji zaistniałych konfliktów, wygrywa tutaj dziecko; rodzice ci sądzą również, iż nie spełnianie oczekiwań ich podopiecznych może być dla nich po prostu szkodliwe

Typologia rodziców III Grupa chwiejnych- do tej grupy należy najwięcej z rodziców; charakteryzuje ich to, iż częściowo akceptują oni zachowania swoich dzieci, po części zaś nie; ta swoista mieszanina aprobaty i dezaprobaty przejawia się na przemian uleganiem i surowością, twardością i łagodnością, ograniczaniem i cierpliwością, zwyciężaniem i poleganiem; grupę tę stanowią rodzice w pewien sposób niepewni i rozdarci

Techniki stosowane w metodzie wychowania bez porażek słuchanie bierne zaakcentowanie uwagi otwieracze i zachęty słuchanie aktywne

Zalety koncepcji T. Gordona dzieciom zależy na wypełnianiu zobowiązań, jakie na siebie wzięły istnieje dużo większa szansa odnalezienia możliwie najlepszych rozwiązań wpływa na rozwój sprawności myślenia u dzieci zapewnia ona mniej wrogości i więcej miłości w relacjach rodzinnych metoda ta nie potrzebuje aż tylu wzmocnień niweluje konieczność stosowania siły czy przemocy dzięki niej można dotrzeć do istoty problemu pozwala ona traktować dzieci w taki sam sposób jak dorosłych w metodzie tej obie strony zwyciężają, gdyż każde rozwiązanie musi zostać zaakceptowane przez obie strony sporu