ZWIERZĘTA

ZWIĄZKI NIEORGANICZNE KONSUMENT II - RZĘDU PRODUCENT KONSUMENT I - RZĘDU ZWIĄZKI NIEORGANICZNE KONSUMENT II - RZĘDU REDUCENCI saprobionty, saprofity (bakterie, grzyby, pierwotniaki)

Przedstawiciele tych organizmów którzy żyją na jednym terenie ZWIERZĘTA TO ORGANIZMY CUDZOŻYWNE ( HETEROTROFY ) BIOFAGI zjadają inne organizmy PASOŻYTY korzystają z substancji odżywczych żywiciela SAPROBIONTY zjadają martwe szczątki Roślinożercy Saprofagi sarna zając owca krowa koń słoń dżdżownica żuk gnojowy rurecznik Wewnętrzne glista owsiki tasiemce włosień spiralny Mięsożercy Drapieżniki wilk lis lew orzeł kot Przedstawiciele tych organizmów którzy żyją na jednym terenie są powiązani ze sobą w łańcuchach pokarmowych. Zewnętrzne Padlinożercy hiena sęp Wszy pchły pluskwy komary Każdy łańcuch rozpoczyna organizm przeprowadzający fotosyntezę lub martwy szczątek, a na końcu łańcucha są saprobionty Wszystkożercy świnia dzik człowiek

są powiązane ewolucyjnie lecz mają różne zastosowania Narządy homologiczne są powiązane ewolucyjnie lecz mają różne zastosowania skrzela uszy

Płuca lądowych kręgowców i pęcherz pławny ryb to narządy HOMOLOGICZNE skrzydła ważki i skrzydła orła to narządy ANALOGICZNE płetwy ryby i nogi żaby to narządy HOMOLOGICZNE i ANALOGICZNE

BEZKRĘGOWCE STAWONOGI MIĘCZAKI SKORUPIAKI OWADY GĄBKI PAJĘCZAKI JAMOCHŁONY ROBAKI MIĘCZAKI GŁOWONOGI MAŁŻE ŚLIMAKI PIERŚCIENICE

KRĘGOWCE WODNE LĄDOWE PŁAZY płuca workowate a u kijanki skrzela GADY płuca gąbczaste RYBY skrzela blaszkowate PTAKI płuca z workami powietrznymi SSAKI płuca pęcherzykowate STAŁOCIEPLNE

bezkręgowiec bezkręgowiec kręgowiec kręgowiec kręgowiec kręgowiec zwierzę zwierzę zwierzę bezkręgowiec bezkręgowiec kręgowiec stawonóg pierścienica ptak owad dżdżownica pszczoła pingwin zwierzę kręgowiec ssak bóbr zwierzę kręgowiec ptak kiwi kręgowiec ssak wieloryb

bezkręgowiec bezkręgowiec kręgowiec kręgowiec bezkręgowiec mięczak zwierzę zwierzę zwierzę bezkręgowiec bezkręgowiec kręgowiec płaz mięczak jamochłon małż salamandra przydacznia ukwiał zwierzę kręgowiec zwierzę gad bezkręgowiec stawonóg zwierzę, kręgowiec, ssak, żyrafa owad jaszczurka zwierzę, kręgowiec, ptak, bąkojad motyl

kręgowiec kręgowiec bezkręgowiec bezkręgowiec gad kręgowiec zwierzę zwierzę zwierzę kręgowiec bezkręgowiec bezkręgowiec ryba stawonóg owad jamochłon meduza pławikonik biedronka roślina zwierzę kręgowiec zwierzę gad kręgowiec płaz okrytonasienna żółw żaba dzbanecznik

GLISTA, WŁOSIEŃ SPIRALNY Większość zwierząt to TLENOWCE PASOŻYTY WEWNĘTRZNE BEZTLENOWCE TASIEMCE, OWSIKI, GLISTA, WŁOSIEŃ SPIRALNY

glukoza + tlen → dwutlenek węgla + woda Aby mieć energię do pracy i innych czynności życiowych paliwo biologiczne – glukoza jest utleniane w mitochondriach komórkowych, a spaliny - CO2 i H2O są usuwane na zewnątrz glukoza + tlen → dwutlenek węgla + woda

ODYCHANIE TLENOWE glukoza + tlen → woda + dwutlenek węgla + energia Gdy tlen dotrze do komórki, wnika do mitochondrium i jest zużywany do utlenienia glukozy pochodzącej z pokarmów Węglowodanowych. ODYCHANIE TLENOWE glukoza + tlen → woda + dwutlenek węgla + energia Energia ta jest magazynowana i zużywana na potrzeby organizmu (czynności życiowe)

Płuca kręgowców workowate płuca płazów gąbczaste płuca gadów pęcherzykowate płuca ssaków płuca ptaków z dodatkowymi workami powietrznymi

nie mają układu oddechowego i pobierają tlen całą powierzchnią gąbki jamochłony robaki pierścienice nie mają układu oddechowego i pobierają tlen całą powierzchnią małże ślimaki wodne skorupiaki głowonogi ryby pobierają tlen skrzelami skrzela pierzaste skrzela blaszkowate są to cienkościenne rurki wewnątrz ich ciała, które mają otwory wylotowe na powierzchni ciała owady mają tchawki pajęczaki mają płucotchawki są to kieszonki z pofałdowaniami wewnątrz

ROZMNAŻANIE : BEZPŁCIOWE lub PŁCIOWE (plemników i komórek jajowych), za pomocą gamet (plemników i komórek jajowych), które łączą się podczas zapłodnienia za pomocą komórek ciała jednego osobnika fragment osobnika macierzystego odradza się w nowy organizm nowy organizm rozwija się z niezapłodnionego jaja organizm potomny różni się od macierzystego, ponieważ jest kombinacją genów obojga rodziców organizm macierzysty rozrasta się organizm potomny jest taki sam jak macierzysty dzieworództwo pączkowanie fragmentacja

ZWIERZĘTA to organizmy przeważnie ROZDZIELNOPŁCIOWE (samiec i samica to oddzielne organizmy) DYMORFIZM PŁCIOWY OBOJNACTWO dotyczy pasożytów wewnętrznych oraz zwierząt osiadłych i mało ruchliwych – tasiemców, które same się zapładniają, a także pierścienic, ślimaków i małży, u których dochodzi do zapłodnienia krzyżowego.

przeważnie u zwierząt pierwotnie przystosowanych ZAPŁODNIENIE WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE przeważnie u zwierząt pierwotnie przystosowanych do życia na lądzie przeważnie u zwierząt pierwotnie przystosowanych do życia w wodzie JAJORODNOŚĆ ŻYWORODNOŚĆ potomek substancje odżywcze czerpie z żółtka i rozwija się poza organizmem matki (gady i ptaki mają ściśle określony czas i warunki termiczne inkubacji jaj) rozwijający się potomek substancje odżywcze czerpie z żółtka tylko na początku, a później pobiera je z organizmu matki, wewnątrz którego się rozwija

ZWIERZĘTA KRĘGOWE ze względu na stopień ochrony jaj dzielimy na: BEZOWODNIOWCE OWODNIOWCE GADY, PTAKI I SSAKI ich jaja są chronione przed wysuszeniem za pomocą owodni i skorupek: wapiennych lub skórzastych RYBY I PŁAZY ich jaja mają śluzowatą otoczkę i przebywają w wodzie

ROZWÓJ PROSTY (bezpośredni) ZŁOŻONY (pośredni) jajo zygota zarodek osobnik dorosły jajo → zygota → zarodek → larwa → osobnik dorosły z przeobrażeniem zupełnym (mucha, pszczoła, motyl) jajo – zygota – zarodek – larwa – poczwarka - dorosły

BEZKRĘGOWCE STAWONOGI MIĘCZAKI SKORUPIAKI OWADY GĄBKI PAJĘCZAKI JAMOCHŁONY ROBAKI MIĘCZAKI GŁOWONOGI MAŁŻE ŚLIMAKI PIERŚCIENICE

Gąbki Mogą przypominać rury, dzbany, nieregularne bryły. Mają szkielet wapienny, krzemionkowy lub rogowy.

Gąbki osiągają od 1cm do 2m wysokości bywają pięknie ubarwione żyją na dnie oceanów i mórz osiągają od 1cm do 2m wysokości bywają pięknie ubarwione nie przemieszczają się ich komórki nie tworzą tkanek nie występuje u nich układ nerwowy ani komórki mięśniowe tworzą kolonie mają zdolność do regeneracji

Gąbki Są heterotrofami, odfiltrowują z wody drobny pokarm zwierzęcy oraz szczątki organizmów Oddychają tlenowo, całą powierzchnią ciała (tlen pobierają z wody) Rozmnażają się płciowo (są rozdzielnopłciowe lub hermafrodytami) lub bezpłciowo (pączkowanie, fragmentacja) Nie posiadają komórek czuciowych, ale nieznacznie reagują na bodźce Odtwarzają utracone fragmenty ciała

GĄBKI substancje trawione w jamie gębowej orzęsiona larwa gąbki pływa wentylacja całą powierzchnią substancje krążą drogą dyfuzji i osmozy GĄBKI brak odbytu gdy larwa osiądzie rozwija się z niej postać dorosła

Gąbki Są filtratorami czyli wchłaniają szczątki organiczne z wody. Biorą udział w procesie tworzenia skał. Są używane w jubilerstwie do szlifowania klejnotów. Szkielety rogowe służą do celów higienicznych. Są bioindykatorami, czyli wskaźnikami czystości wód Są grupą rafotwórczą Gąbka Tethya crypta mająca szkielet z uwagi na właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków stanowiła przedmiot badań naukowców w leczeniu białaczki.

JAMOCHŁONY = PARZYDEŁKOWCE występują głównie w wodach słonych to najprostsze tkankowe zwierzęta wodne mają ciało zbudowane z dwóch warstw komórek: ektodermy i endodermy mają promienistą symetrią ciała posiadają komórki parzydełkowe występują w postaci : workowatego polipa (osiadłe) lub dzwonowatej meduzy (wolno pływające) mają dużą zdolność regeneracji

JAMOCHŁONY = PARZYDEŁKOWCE Forma słodkowodna Stułbia płowa Postać polipa Przyczepia się do podłoża za pomocą stopy Wokół otworu gębowego od 6 – 12 ramion Występują komórki parzydełkowe Oddycha całą powierzchnią ciała Rozmnaża się bezpłciowo (przez pączkowanie) Odżywia się pierwotniakami, larwami owadów, pierścienicami

Koralowce Parzydełkowce skałotwórcze Postać polipa, kolonijne Kolonie żyją kilkaset lat Przytwierdzone do dna morskiego, głównie w strefie ciepłej i gorącej Wytwarzają szkielet organiczny (wapienny lub mieszany) Żywią się zooplanktonem, a większe chwytają skorupiaki, mięczaki i ryby Polują za pomocą ramion i komórek parzydełkowych Rozmnażają się przez pączkowanie, podział podłużny lub płciowo z zapłodnieniem zewnętrznym

Koral szlachetny Gatunek występujący w zachodniej części Morza Śródziemnego i w Adriatyku na głębokości 10–100 m. Tworzy rozgałęzione, krzewiaste kolonie wysokości ok. 0,5 m. Szkielet kolonii okryty jest żywą tkanką zwykle czerwoną (także białą lub czarną). Wapienny szkielet ceniony jest jako surowiec w rzemiośle artystycznym od czasów starożytnych . Koral szlachetny

Stichodactyla gigantea Ukwiały są zwierzętami osiadłymi. Wszystkie żyją pojedynczo, najczęściej przytwierdzone podeszwą (tarczą czepną) do podłoża. Są rozpowszechnione głównie w ciepłych morzach świata, Posiadają duże zdolności adaptacji do środowiska. Żywe ubarwienie zawdzięczają barwnikom karotenowym. Ukwiały Stichodactyla gigantea ukwiał żyjący w symbiozie z błazenkami

JAMOCHŁONY substancje krążą drogą dyfuzji i osmozy substancje trawione w jamie gębowej substancje krążą drogą dyfuzji i osmozy wentylacja całą powierzchnią orzęsiona larwa pływa gdy larwa osiądzie rozwija się z niej postać dorosła brak odbytu parzydełka JAMOCHŁONY

JAMOCHŁONY = PARZYDEŁKOWCE Stanowią pokarm dla niektórych zwierząt. Żyją w symbiozie i komensalizmie ze skorupiakami i rybami. Ich kolonie są siedliskiem dla wielu morskich zwierząt. Są gospodarzami dla wielu pasożytów. Są materiałem na wyroby jubilerskie

Przemiana pokoleń u meduzy

PŁAZIŃCE Nazywane robakami płaskimi Grzbietowo – brzusznie spłaszczone Dwuboczna symetria ciała Żyją w wodach słodkich i słonych, na ciele lub wewnątrz ciała żywiciela Większość to pasożyty. PŁAZIŃCE Podział Przedstawiciele Tasiemce tasiemiec uzbrojony tasiemiec nieuzbrojony tasiemiec psi bruzdogłowiec szeroki Przywry motylica wątrobowa przywra krwi Wirki wypławek biały

Przystosowanie płazińców do pasożytniczego trybu życia narządy czepne (haczyki, przyssawki) oddychanie beztlenowe duża ilość składanych jaj nie maja oczu i ubarwienia brak układu pokarmowego obojnactwo i samozapłodnieni, a także olbrzymia płodność oskórek (kutykula), chroniący przed sokami trawiennymi kształt ciała (spłaszczony grzbietowo-brzusznie, wydłużony)

TASIEMCE Są pasożytami Pobierają pokarm całą powierzchnią ciała Oddychają beztlenowo (fermentacja) Rozmnażanie płciowe (obojnactwo i samozapłodnienie) Cykl życiowy ze zmianą żywiciela (żywiciel pośredni –świnia , żywiciel ostateczny człowiek)

NICIENIE Mają wydłużony, obły kształt ciała mątwik z cystą NICIENIE Mają wydłużony, obły kształt ciała Żyją w glebie, wodzie słodkiej i słonej Pasożyty wewnętrzne roślin, zwierząt i człowieka Samice są większe od samca Długość ciała od 0,2 mm do 1m Przedstawiciele: glista ludzka, włosień kręty, owsik ludzki

NICIENIE Mają ciało pokryte worem skórno – mięśniowym Nicienie należą do zwierząt najbardziej odpornych na działanie niekorzystnych czynników zewnętrznych. Niektóre z nich są w stanie przetrwać nawet w żrącym kwasie octowym. Inne podczas suszy zapadają w stan anabiozy, czyli życia utajonego, który może trwać nawet kilkanaście lat. NICIENIE Mają ciało pokryte worem skórno – mięśniowym Wnętrze ciała wypełnia płyn nadający sprężystość i rozprowadzający substancje odżywcze Układ pokarmowy drożny (otwór gębowy i odbyt) Brak układu oddechowego i układu krążenia Występuje układ nerwowy i wydalniczy

CZYNNOŚCI ŻYCIOWE NICIENI ODŻYWIANIE SIĘ pasożyty drapieżniki saprobionty ODDYCHANIE tlenowe (wolno żyjące)- całą powierzchnią ciała beztlenowe (pasożyty) ROZMNAŻANIE płciowe (rozdzielnopłciowość)

ZARAŻENIE PRZEZ JEDZENIE MIĘSA ZARAŻENIE PRZEZ BRAK HIGIENY ROBAKI PŁASKIE OBŁE ZARAŻENIE PRZEZ JEDZENIE MIĘSA Z ROBAKAMI tasiemce włosień glista owsik mątwik ZARAŻENIE PRZEZ BRAK HIGIENY

PIERŚCIENICE Wielkość ich ciała waha się od ułamków milimetra do 2m Nie mają szkieletu wewnętrznego Wydłużone, pokryte śluzem ciało, jest podzielone na części, zwane pierścieniami (segmentami) Mają przednią i tylną część ciała Krew krąży w układzie zamkniętym Pierścienice żyją w wodach i glebie PIERŚCIENICE Pierścienice są pokarmem dla zwierząt, a niektóre wieloszczety dla ludzi. Dżdżownica poprawia żyzność gleby poprzez jej spulchnianie, mieszanie i napowietrzanie. Pijawki produkują hirudynę (substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi), która jest wykorzystywana w medycynie Są bioindykatorami (wskaźnikami) czystości wód.

tlenowo, całą powierzchnią ciała Czynności życiowe Wieloszczety Skąposzczety Pijawki Odżywianie się saprobionty pasożyty, drapieżniki Oddychanie tlenowo, całą powierzchnią ciała Rozmnażanie się rozdzielnopłciowość obojnactwo Poruszanie się pełza, pływa pełza pływa, kroczy

Pijawka może jednorazowo wyssać tyle krwi, że ciężar jej ciała wzrośnie kilkakrotnie. Zapas krwi jest magazynowany w wolu- odcinku układu pokarmowego o specjalnej budowie. Krew z wola do żołądka przedostaje, a strawienie zmagazynowanej krwi zajmuje nawet kilka miesięcy. PIERŚCIENICE dżdżownica pijawka

PAJĘCZAKI SKORUPIAKI Żyją głównie na lądzie Głównie zwierzęta wodne Są drapieżnikami lub pasożytami Ciało składa się z głowotułowia i odwłoka Mają jedną lub kilka par prostych oczu 4 pary odnóży krocznych Głównie zwierzęta wodne Mają chitynowy pancerz utwardzony solami wapnia Ich ciało składa się z głowotułowia i odwłoka Mają czułki, oczy proste lub złożone z kilkunastu prostych oczek Oddychają skrzelami

PAJĘCZAKI wentylacja przez płucotchawki głowotułów odwłok trawienie na zewnątrz ciała otwarty układ krwionośny 4 pary odnóży krocznych chityna w pancerzyku

SKORUPIAKI wentylacja przez pierzaste skrzela chityna w pancerzyku głowotułów odwłok chityna w pancerzyku SKORUPIAKI 5 par odnóży krocznych otwarty układ krwionośny

OWADY wentylacja przez tchawki głowa chityna w pancerzyku tułów odwłok ewentualnie skrzydła OWADY chityna w pancerzyku 3 pary odnóży krocznych otwarty układ krwionośny

OWADY Owady to najliczniejsza grupa zwierząt. Większość owadów ma zdolność latania. Zamieszkują wszystkie środowiska. Ciało składa się z głowy ,tułowia i odwłoka. Ciało pokrywa chitynowy oskórek. Oddychają tchawkami, są rozdzielnopłciowe. Na głowie mają jedną parę czułków, narządy gębowe i zazwyczaj duże oczy złożone. Poruszają się za pomocą 3 par odnóży krocznych.

owad pajęczak skorupiak tułów GŁOWOTUŁÓW GŁOWOTUŁÓW odwłok odwłok odwłok otwarte naczynia krwionośne ostia – otwory w sercu

CECHA SKORUPIAKI OWADY PAJĘCZAKI Środowisko życia ląd, wody słodkie i słone ląd, wody słodkie Odżywianie się drapieżniki, pasożyty, padlinożerne, roślinożerne drapieżniki, pasożyty, saprobionty, roślinożerne drapieżniki, pasożyty Oddychanie skrzela cała powierzchnia ciała (małe skorupiaki) tchawki płuca (płucotchawki) Rozmnażanie się rozdzielnopłciowe (rozwój zarodka z zapłodnionego jaja) prtenogenetycznie (rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja) – niektóre skorupiaki i owady APARATY GĘBOWE OWADÓW

( z przeobrażeniem niezupełnym - A Rozwój prosty - forma młodociana różni się od dorosłej jedynie mniejszymi rozmiarami i niezdolnością do rozrodu skorupiaki pajęczaki Rozwój złożony ( z przeobrażeniem niezupełnym - A lub z z przeobrażeniem zupełnym - B) - forma młodociana różni się od dorosłej niezdolnością do rozrodu, wielkością, budową , a często też środowiskiem życia i sposobem odżywiania się Owady A świerszcze B motyle pszczoły osy chrząszcze Znieruchomiała larwa pszczoły przepoczwarza się

MIĘCZAKI Ciało pokryte śluzem Wyróżnia się głowę, nogę i worek trzewiowy okryty płaszczem W worku trzewiowym znajdują się narządy wewnętrzne Większość gatunków wytwarza wapienną muszlę Dobrze rozwinięty układ krwionośny i nerwowy Żyją w wodach morskich, słodkich i na lądzie Nie mają szkieletu wewnętrznego Dzielimy je na: ślimaki, małże, głowonogi

MAŁŻE ŚLIMAKI Żyją na lądzie lub w wodzie Żyją w wodzie, Na głowie znajdują się czułki i oczy Oddychają płucami lub skrzelami Są rozdzielnopłciowe lub obojnacze Do poruszania służy im noga Są roślinożerne W jamie gębowej znajduje się tarka (rozcieranie i zdrapywanie pokarmu) Ciało okryte spiralnie zwiniętą muszlą ( u niektórych zredukowana) Żyją w wodzie, zagrzebane w piasku lub mule Ciało otoczone muszlą dwuklapową Noga służy im do rycia w piasku Dzięki specjalnej substancji mogą przyczepiać się do podłoża Większość nie ma oczu Posiadają syfon wpustowy (wciąga wodę) i wypustowy (usuwa wodę) Skrzela służą do odcedzania pokarmu i wymiany gazowej Odżywiają się mikroskopijnymi organizmami i ich szczątkami

S GŁOWONOGI Nalezą do nich: ośmiornice, mątwy oraz kałamarnice Drapieżne, sprawnie pływające zwierzęta morskie Duże oczy i silne rogowe szczęki, którymi rozszarpują zdobycz Noga przekształcona w długie, silne ramiona z przyssawkami. Macki są rozmieszczone dookoła otworu gębowego Muszla wielokomorowa zewnętrzna (łodzik) lub zredukowana wewnętrzna (kałamarnice) Zdolność zmiany barwy ciała Gruczoł czernidłowy – wydziela ciemną substancję S GŁOWONOGI przedsionek serca Komora serca S skrzela

Znaczenie mięczaków CZYNNOŚĆ ŻYCIOWA ŚLIMAKI MAŁŻE GŁOWONOGI Środowisko życia ląd, wody słodkie i słone wody słodkie i słone wody słone Odżywianie się roślinożerne, drapieżne, padlinożerne filtratory drapieżne Oddychanie płuca lub skrzela skrzela Rozmnażanie się płciowe -rozdzielnopłciowe lub obojnaki płciowe- rozdzielnopłciowe lub obojnaki Poruszanie się pełzanie większość prowadzi osiadły tryb życia pływanie Znaczenie mięczaków Są pokarmem dla zwierząt oraz człowieka Są bioindykatorami (wskaźnikami czystości) wód Wykorzystywane w jubilerstwie Niszczą urządzenia portowe i łodzie (świdrak okrętowy) Są szkodnikami upraw oraz hodowli np. ostryg i omółków

ŚLIMAKI wentylacja przez węglan wapnia skrzela lub płuca zewnętrzne w muszli ŚLIMAKI otwarty układ krwionośny

otwarty układ krwionośny wentylacja przez skrzela węglan wapnia w muszli MAŁŻE otwarty układ krwionośny

zamknięty układ krwionośny wentylacja przez skrzela węglan wapnia w muszli ukrytej w głowie GŁOWONOGI zamknięty układ krwionośny

EWOLUCJA UKŁADU RUCHU ZWIERZĄT wiąże się ze zmianami w środowisku życia (wodne lądowe) i sposobu odżywiania robaki pierścienice mięczaki poruszają się kurcząc mięśnie gąbki nie poruszają się owady poruszają się za pomocą 6 odnóży krocznych i skrzydeł jamochłony meduzy - poruszają się siłą odrzutu płynu wyrzucanego z jamy chłonąco – trawiącej stułbia – fika koziołki ukwiały – nie poruszają się pajęczaki poruszają się za pomocą 8 odnóży krocznych skorupiaki poruszają się za pomocą 10 odnóży krocznych

S Układ krążenia pierścienic Układ krążenia stawonogów, ślimaków i mięczaków otwarte naczynia krwionośne ostia – otwory w sercu S Układ krążenia głowonogów przedsionek serca Komora serca S skrzela