A KOBIETY NA RYNKU PRACY. Kraków, 8 marca 2007 RÓWNOUPRAWNIENIE A KOBIETY NA RYNKU PRACY. DIAGNOZA WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850) Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619) Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200) Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców techniką FGI - zogniskowanych wywiadów grupowych (20 x 10) *Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty: Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii publicznej (grudzień 2005) Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet (grudzień 2005) Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród pracodawców (grudzień 2005) Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy – Badanie pogłębione w wybranych województwach (marzec 2006) Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu ,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006) Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu ,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006) Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce – publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej rzeczowe i mniej pesymistyczne. Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą. Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy. Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy (najbardziej efektywne formy w %)

DYSKRYMINACJA NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

Czy w sytuacji równych kwalifikacji kandydatów do pracy wolałby/wolałaby Pan/i zatrudnić kobietę czy mężczyznę? (N=1619) Czy Pana/i zdaniem w przypadku, gdy kobieta i mężczyzna mają takie same kwalifikacje i ubiegają się o takie same stanowisko przedsiębiorcy decydują się na zatrudnienie: (N=1200)

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w %) *art.113 Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie na sytuację kobiet na rynku pracy w %)

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń, najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych problemów. Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika. Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET. ELASTYCZNOŚĆ KOBIET NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania przedsiębiorców (N=1619;w %)

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę, to wiarygodny partner do interesów? (w %)

Czy Pana/i zdaniem większość znanych Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę w poszczególnych warunkach? wskazania przedsiębiorców (N=1619; w %) Czy podjęłaby Pani pracę w poszczególnych warunkach? – wskazania bezrobotnych kobiet (N=1850; w %) nie trudno powiedzieć tak

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...? (N=1850)

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za ustawową płacę minimalną (849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850) Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’ 27,1% respondentek podjęłoby pracę za minimum 1000 zł ,,na rękę’’ 9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za ustawową płacę minimalną (849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i gorsze warunki pracy. Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę. Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)

Zawody typowe dla kobiet Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż społeczny niższy. Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się społeczeństwa. Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu. Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %) Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9% Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%, Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9% Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6% Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4% Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE POGŁĘBIONE Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn. Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom nieprzyjaznego im środowiska. Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy. Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety. Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie? (N=1850)

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA? Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu, gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że zmiana ta nie następuje. Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn; państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie rodziców obojga płci.

Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Anna Kulpa Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN Zespół Socjologii Ekonomicznej Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH Ul. Gramatyka 8a 30-065 Kraków (12) 617 43 53 a.kulpa@orange.pl