Indywidualne profile graficzne uczniów drogą do indywidualizacji nauczenia dr Włodzimierz Chojnacki Ogólnokształcące Liceum Programów Indywidualnych w Gdańsku

Pomysł stworzenia nowych profili graficznych inteligencji wielorakich powstał w czasie opracowywania wyników testów, którymi zostali poddani uczniowie szkół trójmiejskich. Szczegółowej analizie poddano grupę 59 uczniów zbadanych w roku szkolnym 2014/2015. Wykorzystano fakt, że wszyscy byli ankietowani w tym samym czasie i byli uczniami trzech równoległych klas tej samej szkoły (inne grupy badawcze były znacznie mniej liczne; wynosiły zwykle od kilku do kilkunastu osób).

Mimo że informacje zwrotne od pedagogów badanych szkół podkreślały, że wyniki testów są bardzo trafne, postanowiłem sprawdzić, jak rozkładają się wartości każdej z ośmiu rodzajów inteligencji. Okazało się, że w każdym przypadku rozkład ten był zbliżony do krzywej Gaussa, co mogło oznaczać, że wyniki nie były zawyżone ani zaniżone, uznałem je więc za wiarygodne.

Ponadto postanowiłem sprawdzić, czy w grupie badawczej poszczególne inteligencje zmieniały się niezależnie, czy też wykazywały pozytywną lub negatywną korelację, tzn. czy np. wysoka wartość jednej inteligencji związana była wysoką lub niską wartością inteligencji innej. Ciekaw też byłem, czy w sześćdziesięcioosobowej grupie uczniów jakieś profile inteligencji będą się powtarzały (zgodnie z jedną z tez Gardnera są one niepowtarzalne, mimo że tak naprawdę, liczba możliwych profili inteligencji jest skończona).

TEZY GARDNERA Każdy człowiek posiada wszystkie rodzaje inteligencji, rozwinięte w różnym stopniu. Inteligencje tworzą profil niepowtarzalny dla innych. Profile te są dynamiczne i zmieniają się w trakcie rozwoju człowieka. Wszystkie inteligencje współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach. Inteligencje można rozwijać poprzez różnorodne ćwiczenia.

Tabela korelacji -2 - silniejsza korelacja ujemna, -1 - słaba korelacja ujemna, 0 - korelacja bliska zeru, 1 - słaba korelacja dodatnia, 2 – silniejsza korelacja dodatnia.

Z tabeli wynika, że inteligencje intrapersonalna i społeczna są z sobą najsilniej negatywnie skorelowane. Dostrzec też można, że inteligencja ruchowa jest negatywnie skorelowana z prawie wszystkimi pozostałymi rodzajami inteligencji. Inne inteligencje wykazują zerową lub słabą pozytywną korelację, najsilniejszą pozytywną korelację dostrzega się pomiędzy inteligencją wizualno-przestrzenną, a przyrodniczą i językową. W grupie badanych osób żaden profil inteligencji się nie powtórzył.

Graficzne obrazy profilu inteligencji Dobrze zaprojektowany obraz graficzny profilu inteligencji mógłby pomóc szybko identyfikować silne i słabe strony uczniów, co by udoskonalało pracę nauczyciela z grupą uczniów, pod kątem indywidualizacji nauczania. Niestety, rozwiązania graficzne, które napotkać można w publikacjach dotyczących inteligencji wielorakich, nie spełniają tych oczekiwań.

Najczęściej spotyka się wykres słupkowy (jak wyżej) lub w postaci krzywej łamanej. Sugerują one często błędny obraz profilu inteligencji, tak jak w tym przypadku, gdy wartości różnych rodzajów inteligencji wydają się bardzo „skaczące”.

Dla przykładu pokazano wykres profilu inteligencji tej samej osoby, tym razem przestawiono kolejność poszczególnych typów inteligencji – tutaj wykres wydaje się bardziej płynny i stonowany.

Innym pomysłem było wykorzystanie wachlarzyka, który pojawia się w niektórych publikacjach. Poprzez zróżnicowaną szerokość piór wachlarza można by zaznaczać, które rodzaje inteligencji są bardziej, a które mniej rozwinięte. Wtedy jednak część znaczków – symboli inteligencji – stała by się niewidoczna lub częściowo przesłonięta.

Jeszcze innym rodzajem graficznego przedstawienia profilu inteligencji jest powyższa „pajęczynka”. Wykres ten wydaje się lepszy od poprzednich, gdyż pojawia się wielokąt, którego kształt daje się łatwo powiązać z konkretną osobą i jej profilem. Minusem jest to, że najbardziej zauważalne są te cechy, które wykazują najniższe wartości.

Mając na względzie niedogodności przedstawionych obrazów graficznych, postanowiłem stworzyć własny, oryginalny profil graficzny inteligencji wielorakiej. Przyjął on kształt ośmioramiennej gwiazdy, której każde ramię odpowiada innemu rodzajowi inteligencji, przy czym długość ramienia zależy od wartości inteligencji. Kolory ramion i ich pozycja nie są przypad- kowe, lecz zostały dokładnie przemyślane.

Tutaj przedstawiono profil jednego z ankietowanych uczniów. Będzie on z pewnością brał chętny udział w zawodach sportowych, jednak może unikać sportów zespołowych. Pozostałe rodzaje inteligencji rozwinięte są dość równomiernie, nieco słabiej inteligencja językowa.

Inny przykład – uczeń z bardzo wysoką inteligencję muzyczną i intrapersonalną, jednocześnie wymaga szczególnej pomocy w rozwijaniu aktywności ruchowej i kontaktów z rówieśnikami.

Kolejny przykład – osoba, która w szkole może być postrzegana jako mało zdolna. Tzw. inteligencje szkolne: językowa i matematyczna-logiczna są tu dość słabo rozwinięte, jednocześnie występuje duża samoświadomość własnych możliwości i braków, a także niemała inteligencja muzyczna, przyrodnicza i wizualno-przestrzenna.

Na koniec przykład osoby mile widzianej przez wszystkich nauczycieli. Niektóre szkoły chciałyby mieć tylko takich uczniów i na ten właśnie cel nakierowana jest u nich rekrutacja. Niestety, w realnym świecie takie profile inteligencji są dość rzadkie.

Przydatność graficznych profili inteligencji ujawnia się nie tyle w przypadku identyfikacji pojedynczej osoby, co w przypadku koniecz- ności szybkiej identyfikacji całej grupy osób. Aby to zobrazować, posłużę się trzema zadaniami, które o wiele łatwiej wykonać nauczycielowi, który ma dostęp (we własnych notatkach, w dzienniku lub e-dzienniku) do „gwiazdek” wszystkich uczniów grupy

Zadanie 1. Nowy wychowawca klasy I A ma wraz ze swoimi uczniami zorganizować sondę uliczną na zadany temat (przypomnienie: inteligencja społeczna to kolor zielony, a językowa - niebieski).

Zadanie 2. Nauczyciel muzyki rozpoczyna zajęcia w klasie I B. Chciałby wiedzieć, którzy uczniowie będą go wspierać, a których trzeba będzie zachęcać do edukacji muzycznej (kolor fioletowy).

Zadanie 3. Nauczyciel geografii wybiera się z klasą I C na wycieczkę do lasu. Chciałby szczególną opieką otoczyć tych (np. przydzielić im „aniołów stróżów”), którzy mogą się zagubić w terenie (kolor pomarańczowy).

Postscriptum Wszystkie przedstawione gwiazdki wykreśliłem „ręcznie” przy użyciu prostego programu graficznego. Wierzę jednak, że dobry informatyk nie miałby problemu z napisaniem programu, który automatycznie tworzyłby takie gwiazdki, po podaniu ośmiu liczb charakteryzujących inteligencję wieloraką dowolnej osoby.