Hesja – centrum gospodarcze i technologiczne Prezentacja kraju związkowego Hesja w regionie partnerskim Wielkopolska Poznań, 16 czerwca 2004

Republika Federalna Niemiec Republika Federalna Niemiec i 16 krajów związkowych Republika Federalna Niemiec DK Szlezwik - Holsztyn Hamburg Meklemburgia Pomorze Przednie NL Brema PL Berlin Dolna Saksonia Brandenburgia Saksonia- Anhalt Nadrenia – Północna Westfalia B Saksonia Turyngia L Hesja Nadrenia Palatynat CZ Kraj Saary Bawaria Badenia Wirtembergia F CH A

Kraj związkowy Hesja Dane & fakty Powierzchnia: 21.114 km² Kassel Marburg Fulda Wetzlar Gießen Bad Homburg Frankfurt Hanau Wiesbaden Offenbach Rüsselsheim Darmstadt Powierzchnia: 21.114 km² Mieszkańcy: 6,1 Mio. Największe miasta z liczbą mieszkańców (2002) Frankfurt 643.726 Wiesbaden 271.553 Kassel 194.146 Darmstadt 138.959 Offenbach 119.233 Hanau 89.185 Marburg 78.138 Giessen 73.580 Fulda 63.149 Rüsselsheim 59.677 Wetzlar 52.723 Bad Homburg 52.513 Źródło: HUS

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Metropolia finansowa Frankfurt • Wiodąca metropolia finansowa Niemiec, wyróżniająca się pozycja w Europie kontynentalnej • Europejski Bank Centralny, Niemiecki Bank Federalny, Niemiecka Giełda, znacznie ponad 300 banków, z tego około 200 zagranicznych • Prawie 79.000 osób pracuje we Frankfurcie w branży finansowej • Ponad 90% łącznego obrotu na giełdach niemieckich • Handel akcjami: 6 miejsce w światowym rankingu giełd • Giełda Papierów Wartościowych we Frankfurcie: 2 miejsce w Europie • Giełda transakcji terminowych EUREX (Frankfurt/Zürich): 1 miejsce na świecie Metropolia finansowa Frankfurt

Metropolia finansowa Frankfurt Zatrudnienie w sektorze finansowym w Hesji Metropolia finansowa Frankfurt Zatrudnienie (2002) Łącznie Udział w całkowitym zatrudnieniu Frankfurt 78.800 16,2 % Hesja 148.800 6,8 % Niemcy 1.076.200 3,9 % Źródło:HUS, Federalny Urząd Statystyczny

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Zatrudnienie w Hesji Centrum usługowe Zatrudnienie według sektorów gospodarki w tys. osób (2003) Usługodawcy publiczni/prywatni Handel, turystyka, komunikacja Finansowanie, usługi najmu, usługi dla przedsiębiorstw Przemysł wytwórczy Branża budowlana Rolnictwo i leśnictwo 100 200 300 400 500 600 700 800 900 Źródło: HUS

Silny sektor usługowy Centrum usługowe • 76 procent całkowitej wartości wytworzonej brutto • Handel, komunikacja i logistyka Usługi dla przedsiębiorstw Branża kredytów i ubezpieczeń Centrum usługowe

Gospodarka & przedsiębiorstwa 10 największych pracodawców w Hesji Gospodarka & przedsiębiorstwa Zatrudnienie w tys. osób (2003) Deutsche Lufthansa Deutsche Bahn AG Deutsche Post AG REWE Adam Opel AG Siemens AG + VDO Volkswagen AG Fraport AG Allianz AG/ Dresdner Bank Deutsche Bank AG 5 10 15 20 25 30 35 40 Źródło: FEH

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Hesja w Europie Węzeł Ludność Unii Europejskiej łącznie z nowymi krajami członkowskimi: 452 mln. 3 h Sztokholm Moskwa 1.5 h Londyn Warszawa 24 h 12 h Frankfurt Paryż Budapeszt 24 h Madryt Rzym Europa Unia Europejska maj 2004 Niemcy Źródło: Financial Times, Federalny Urząd Statystyczny, IiG 48 h

Hesja – węzeł europejski • Towarowy port lotniczy nr 1 w Europie: Frankfurt Pasażerski port lotniczy nr 2 w Europie: Frankfurt • Dworzec kolejowy nr 1 w Europie: Frankfurt • Najczęściej uczęszczane skrzyżowanie autostrad w Europie A3/A5 • Węzeł internetowy nr 3 w Europie: Frankfurt Węzeł

Frankfurt International Airport Węzeł Fracht lotniczy w 100.000 t (2003)   Frankfurt nad Menem Paryż CdG Amsterdam Londyn Heathrow Luxemburg Bruksela Kolonia 16.04.04 Sch erl. 5 10 15 20 Źródło: Fraport AG

Port lotniczy Frankfurt Węzeł Pasażerowie w milionach (2003)   Londyn Heathrow Frankfurt nad Menem Paryż CdG Amsterdam Madryt Londyn Gatwick Rzym 16.04.04 erl. 10 20 30 40 50 60 70 Źródło: Fraport AG

Port lotniczy Frankfurt • Największy port lotniczy Europy kontynentalnej • Prawie 50 mln pasażerów rocznie • 4.400 bezpośrednich lotów tygodniowo • 275 docelowych portów lotniczych na całym świecie • AIRail Terminal: połączenia lotnicze i kolejowe są ze sobą płynnie powiązane (wyróżniony tytułem „European Intermodal Award 2001“ UE) • Z centrum Frankfurtu podróżni dojeżdżają do portu lotniczego metrem w ciągu zaledwie 12 minut • Planowana rozbudowa portu lotniczego: - do roku 2009: podniesienie przepustowości z 80 lotów na godzinę obecnie do 120 - do roku 2013: stopniowa budowa nowego terminalu posiadającego przepustowość 81 mln pasażerów rocznie Węzeł europejski 16.04.04 erl. Źródło: Fraport AG

Niemiecka sieć autostrad Hesja leży na skrzyżowaniu najważniejszych niemieckich połączeń na osi północ-południe i wschód-zachód Węzeł europejski Hamburg PL Brema Hanower Berlin NL Dortmund Düsseldorf Kassel Lipsk Kolonia Drezno B Fulda Wiesbaden Frankfurt Würzburg CZ Mannheim Norymberga F Stuttgart Monachium A CH

Logistyka w Hesji (3/3) Węzeł europejski Firmy o centralnych funkcjach logistycznych w Hesji (przykłady) Węzeł europejski

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Międzynarodowość Międzynarodowy Do największych zagranicznych przedsiębiorstw przemysłowych w Hesji należą: Międzynarodowy Opel USA 19.700 zatrudnionych Sanofi - Aventis Francja 7.100 zatrudnionych Clariant Szwajcaria 4.300 zatrudnionych ABB Szwajcaria/ Szwecja 1.600 zatrudnionych Dunlop Japonia 2.500 zatrudnionych Braun USA 1.800 zatrudnionych Ferrero Włochy 3.200 zatrudnionych Procter & Gamble USA 3.100 zatrudnionych Pirelli Włochy 2.700 zatrudnionych Nestlé Szwajcaria 2.000 zatrudnionych

Partnerzy handlowi Międzynarodowy Najważniejsi partnerzy handlowi Hesji w mld € (2002) 5 4 3 2 1 Import Eksport USA GB NL F I B J KOR Źródło: HSL

Eksport Międzynarodowy Wybrane grupy towarowe w mld € (2002) Chemia, farmacja Budowa maszyn Pojazdy Elektrotechnika Metale nieżelazne, przetwórstwo metali Optyka, mechanika precyzyjna Tworzywa sztuczne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Źródło: HSL

Import Międzynarodowy Wybrane grupy towarowe w mld € (2002) Budowa maszyn Elektrotechnika Chemia, farmacja Pojazdy Optyka, mechanika precyzyjna Metale nieżelazne, przetwórstwo metali Tekstylia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Źródło: HSL

Targi we Frankfurcie Międzynarodowy Dane i fakty – 2003: • 53 imprezy targowe • 2,5 miliona zwiedzających • 40.400 wystawców, 65 procent z zagranicy IAA – Międzynarodowa Wystawa Samochodowa • FBM – Targi Książki we Frankfurcie • Ambiente i Tendence – największe na świecie targi towarów konsumpcyjnych Międzynarodowy

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Region nauki Nauka & prace badawcze 1 h Koncentracja nauki: Holzminden Höxter 1 h Paderborn Getynga Koncentracja nauki: W promieniu poniżej jednej godziny jazdy samochodem od miast uniwersyteckich Kassel na północy i Frankfurt na południu znajduje się wiele innych uniwersytetów i wyższych szkół zawodowych. Kassel Bad Sooden-Allendorf Erfurt Marburg Giessen Fulda Uniwersytety Wyższe szkoły zawodowe 1 h Friedberg Frankfurt Offenbach Oestrich- Winkel Wiesbaden Aschaffenburg Moguncja Würzburg Darmstadt Bingen Ludwigshafen Mannheim Heidelberg

Studenci – szkoły wyższe Nauka & prace badawcze Liczba studentów w Hesji według siedzib szkół wyższych (semestr zimowy 2003/2004) Uniwersytet im. Johanna Wolfganga Goethe Frankfurt/M. 42.420 Uniwersytet im. Justusa Liebiga Gießen 22.121 Uniwersytet im. Philippsa Marburg 19.332 Uniwersytet Techniczny Darmstadt 20.588 Uniwersytet Wyższa Szkoła Zbiorcza Kassel 18.582 Wyższa Szkoła Zawodowa Darmstadt 11.104 Wyższa Szkoła Zawodowa Frankfurt/M. 9.464 Wyższa Szkoła Zawodowa Wiesbaden 9.032 Wyższa Szkoła Zawodowa Gießen-Friedberg 8.858 Wyższa Szkoła Zawodowa Fulda 4.295 Prywatna Wyższa Szkoła Zawodowa Nordhessen 1.223 Ewangelicka Wyższa Szkoła Zawodowa Darmstadt 1.177 European Business Scholl Oestrich-Winkel 1.068 Źródło: HSL

Nauka i prace badawcze Nauka & prace badawcze Instytucje w Hesji • 5 Instytutów Maxa Plancka • 6 Instytutów Towarzystwa Fraunhofera • 4 jednostek Wspólnoty Naukowej Gottfried Wilhelm Leibnitz • 1 Instytut Wspólnoty Helmholtza: Towarzystwo Badań nad Jonami Ciężkimi • 3 jednostek federalnych realizujących zadania naukowe • 6 innych jednostek badawczych Nauka & prace badawcze

Działalność badawczo-rozwojowa Krajobraz badawczy Hesja Nauka & prace badawcze Kassel Uniwersytet Akademia Sztuk Pięknych Wyższa Szkoła Zawodowa Specjalna dziedzina badawcza Instytuty Wspólnoty Helmholtza Instytuty Maxa Plancka Instytuty i centra wdrożeniowe Fraunhofera Instytuty Wspólnoty Naukowej Gottfried Wilhelm Leibnitz Federalne instytuty i jednostki badawcze Pozostałe jednostki badawcze Bad Sooden-Allendorf Marburg Gießen Fulda Bad Nauheim Friedberg Frankfurt Wiesbaden Offenbach Langen Oestrich- Winkel Darmstadt

Działalność badawczo-rozwojowa Sieć innowacyjna w Hesji Centra technologiczne i inkubatory Nauka i prace badawcze Dortmund Hannover / Berlin Halle / Leipzig Kassel Korbach Witzenhausen Bad Wildungen Frankenberg Erfurt Bad Hersfeld Siegen Marburg Alsfeld Herborn Wetzlar Gießen Fulda Köln Bad Camberg Wölfersheim Würzburg / München Hanau Gelnhausen Frankfurt Wiesbaden Offenbach Ginsheim- Gustavsburg Rüsselsheim Würzburg Rödermark Mainz Darmstadt Mannheim Stuttgart

Budowa pojazdów w Hesji (3/3) Lokalizacje i centra badawczo-rozwojowe Nauka & prace badawcze 01 Opel, 19.700 zatrudnionych, 8.000 techników i inżynierów 02 Honda, European R&D 480 zatrudnionych 03 Mitsubishi, 600 zatrudni. 04 Mazda, European R&D 05 Hyundai, 300 zatrudnionych 06 Lear, 380 zatrudnionych 07 Continental Teves, 2.500 zatr. 800 techników i inżynierów, R&D, produkcja 08 Federal Mogul 2.000 zatrudnionych, R&D 09 Siemens VDO, 1.300 zatr. 10 Mercedes 11 Herzing & Schroth 400 zatrudnionych 12 Magna, 600 zatrudnionych 13 Rieter 14 Pirelli, 2.700 zatrudnionych 15 Dunlop, 2.500 zatrudnionych 16 Mannesmann VDO 1.200 zatrudnionych, prod. 17 GKN, 2.000 zatrudnionych 18 Woco, 800 zatrudnionych 19 Tabbert, 450 zatrudnionych, centrum kompetencyjne 20 Goodyear, 1.300 zatrudn. 21 Küster, 800 zatrudnionych, wyróżnione przez Audi 22 Linde + Wiemann 500 zatrudnionych 23 VW, 16.000 zatrudnionych 24 Daimler, 3.200 zatrudnionych 25 AKG 26 Bode, 600 zatrudnionych Kassel Marburg Fulda Wetzlar Gießen Bad Homburg Frankfurt Hanau Wiesbaden Offenbach Rüsselsheim Darmstadt 25 23 24 26 18 19 22 10 20 13 14 16 9 2 17 12 15 5 6 7 11 21 1 3 8 4

Technika materiałowa i powierzchniowa „Materials Valley“ • Prawie 1.000 przedsiębiorstw w obszarze między Menem a Renem, np. Degussa, Celanese, Heraeus, Schott, Merck, OMG, SGL Carbon Sieć wysokich technologii obejmująca przedsiębiorstwa, szkoły wyższe i instytuty badawcze www.materials-valley-rheinmain.de www.hessen-material.de Nauka & prace badawcze

Gospodarka & technologia Centrum gospodarcze i technologiczne Hesja Metropolia finansowa Frankfurt Centrum usługowe Węzeł europejski Międzynarodowy Nauka i prace badawcze Wysoki potencjał gospodarczy Gospodarka & technologia

Hesja – czołowy region w Niemczech i Europie Jeden z najsilniejszych gospodarczo krajów związkowych Niemiec: • Lider w zakresie wydajności pracy – produkt krajowy brutto (PKB) na zatrudnionego powyżej 62.000 € – nr 1 w Niemczech w roku 2003 • Z produktem krajowym brutto na poziomie ponad 193 mld € Hesja wyprzedziła w UE w roku 2003 takie kraje jak Dania, Grecja i Finlandia • W zakresie produktu krajowego brutto na mieszkańca Hesja w 2001 roku znalazła się na drugim miejscu w UE za Luksemburgiem osiągając poziom ponad 28.000 jednostek siły nabywczej Dane & fakty

Porównanie krajów związkowych wydajność Wybrane kraje Dane & fakty Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na 1 zatrudnionego w tys. € (2003) Hesja Bawaria Badenia-Wirtembergia Nadrenia-Pólnocna Westfalia Szlezwik-Holsztyn Nadrenia-Palatynat Dolna Saksonia Kraj Saary 10 20 30 40 50 60 70 80 Źródło: AK VGR

Hesja w porównaniu europejskim Dane & fakty Produkt krajowy brutto na mieszkańca w tys. jednostek siły nabywczej (2001) Luksemburg Hesja Irlandia Wielka Brytania Francja Niemcy UE Hiszpania 10 20 30 40 50 Źródło: EUROSTAT

Hesja w internecie www.hessen.de www.invest-in-hessen.de www.standorte-in-hessen.de www.hessen-sites.com Dane & fakty

Jakość życia

Dziękuję za uwagę i do zobaczenia wkrótce w Hesji!