Gleba

Gleba jako środowisko życia roślin Gleba powstaje z wierzchniej warstwy skał tworzących skorupę ziemską pod wpływem zjawisk klimatycznych, wody, ukształtowania terenu, organizmów żywych, człowieka. Człowiek oddziałuje zwłaszcza na powierzchniową warstwę gleby, zwaną ROLĄ

Rola jest poddana bezpośrednio wpływowi maszyn i narzędzi uprawowych. Najważniejszym i najgłębiej działającym w glebie narzędziem jest pług, stąd rolę utożsamia się z WARSTWĄ ORNĄ GRUNT – pojęcie związane ze sposobem wykorzystania gleby na danym terenie pod uprawę określonej grupy roślin, np. grunty orne, leśne itp.

Do uprawy roślin ogrodniczych pod osłonami używamy podłoży przygotowanych specjalnie w tym celu, poza środowiskiem naturalnym. Podłoża te noszą nazwę ZIEM OGRODNICZYCH

Wpływ podłoża na roślinę jest bardzo duży: jest środowiskiem wzrostu korzeni, rośliny pobierają z niego wodę i składniki pokarmowe. Nie można osiągnąć dobrych efektów uprawy roślin bez znajomości cech podłoża oraz ich modyfikacji przez uprawę, regulowanie właściwości wodnych, nawożenie.

Poprzez celowe działanie można wartość użytkową gleby, tzn Poprzez celowe działanie można wartość użytkową gleby, tzn. jej zdolność do zapewniania roślinom jak najlepszych warunków wzrostu i rozwoju (żyzność) oraz plonowania (urodzajność) Naukę zajmującą się glebą, jej właściwościami i zachodzącymi w niej przemianami, nazywamy GLEBOZNAWSTWEM

Podstawowe procesy glebotwórcze Powstawanie gleby wiąże się z przekształcaniem minerałów, stanowiących główny składnik skorupy ziemskiej. W skład minerałów glebotwórczych wchodzą głównie: tlen, krzem, glin, żelazo, wapń, magnez, sód, potas i inne w ilościach śladowych – w tym wodór, węgiel i fosfor

Wśród minerałów skałotwórczych wyróżniamy: Pierwotne wtórne

Minerały pierwotne, powstałe głównie jako następstwo krystalizacji magmy. Są to przede wszystkim krzemiany (kwarc i glinokrzemiany, występujące w glebie w bardzo dużych ilościach) oraz minerały bezkrzemianowe, takie jak węglany, azotany, fosforany i siarczany.

Minerały wtórne ilaste powstałe w procesie przemian i rozpadania się glinokrzemianów, krzemianów i innych minerałów pierwotnych. Ich cząstki mają bardzo małą średnicę. Wpływają one w zasadniczy sposób na właściwości gleby, zwłaszcza stosunki wodno-powietrzne, temperaturę i zasobność gleb.

Powstawanie gleby Gleba powstaje ze skał i minerałów w długotrwałym, nieustannym procesie glebotwórczym. Ze skał macierzystych tworzą się różne rodzaje gleb, w zależności od ich składu i rodzaju zachodzących procesów.

Czynnikiem, który rozpoczyna tworzenie się gleb, jest WIETRZENIE, czyli stopniowe rozpadnie się skał tworzących powłokę Ziemi. Wietrzenie fizyczne Wietrzenie chemiczne Wietrzenie biologiczne

Polega na kruszeniu się skał Skład i wł. chem. nie ulegają zmianie WIETRZENIE FIZYCZNE Polega na kruszeniu się skał Skład i wł. chem. nie ulegają zmianie Zachodzi pod wpływem czynników atmosferycznych Temperatura, woda, wiatr Odbywa się do głębokości ok. 1 m

Różnice pomiędzy temperaturą pór roku, a także dnia i nocy, powodują niejednorodne nagrzewanie i stygnięcie powierzchni ziemi. Ich efektem jest rozszerzanie, kurczenie, a następnie rozpad skał. Rozpad taki może zachodzić podczas zamarzania wody w zagłębieniach czy szczelinach skalnych.

Woda płynąca przemieszcza odłamki i okruchy skalne, osadzając je i sortując według wielkości. Wiatr unosi drobne cząstki i uderza nimi o powierzchnię skał, powodując ich powolne, ale nieustanne kruszenie się.

WIETRZENIE CHEMICZNE Polega na zmianach zachodzących w skałach pod wpływem związków chemicznych – głównie wody i rozpuszczonego w niej CO2, a także innych związków Zależy od temperatury i wilgotności W strefie klimatu gorącego i umiarkowanego proces ten odgrywa szczególnie ważną rolę

WIETRZENIE BIOLOGICZNE Zachodzi pod wpływem drobnoustrojów, roślin i zwierząt Ważna rola – wydzieliny mikroorganizmów oraz kruszące działanie korzeni roślin

Dalszy przebieg procesów glebotwórczych zależy od: Klimatu Ukształtowania powierzchni Obecności organizmów żywych Działalności człowieka

KLIMAT Najważniejsze – temperatura, opady Różnice w ilości opadów powodują rozmieszczenie łatwo rozpuszczalnych związków na różnych głębokościach, co zmienia właściwości gleby W klimacie wilgotnym (Polska), powstają często gleby o odczynie kwaśnym, gdyż woda opadowa wymywa związki zasadowe do głębszych warstw

Klimat suchy – powstają gleby o odczynie alkalicznym, gdyż chlorki i siarczany przemieszczane wskutek parowania osadzają się w górnej warstwie gleby

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI W wyższych partiach terenu i na suchych, ciepłych zboczach procesy glebotwórcze przebiegają płycej, powstają gleby uboższe W zagłębieniach – powstają gleby o większej miąższości i bardziej urodzajne (m.in. nanoszenie cząstek glebowych przez spływającą ze zboczy wodę)

ORGANIZMY ŻYWE Jako pierwsze na skałach pojawiają się mikroorganizmy, zwłaszcza grzyby i bakterie, odżywiające się zawartymi w nich związkami mineralnymi. Ich wydzieliny oraz ich ciała po obumarciu, tworzą substancję organiczną, z której mogą korzystać rośliny. Korzenie roślin coraz głębiej kruszą skałę, na której powstaje gleba, spulchniają ją i mieszają;

Rozkładające się resztki roślin tworzą coraz grubszą warstwę próchnicy. Liczba mikroorganizmów wzrasta, pojawiają się także dżdżownice, owady, drobne zwierzęta. Spulchniają one glebę, mieszają ją i wzbogacają warstwę organiczną. Rośliny – ochrona gleby przed erozją wodną i wietrzną

DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA Pozytywny wpływ: Rozsądne przemyślane stosowanie zabiegów uprawy roli, nawożenia, regulowania stosunków wodno-powietrznych, a także na zagospodarowaniu terenów przez obsadzanie ich roślinnością

Negatywny wpływ: Gleba degradowana przez niszczące działanie przemysłu Wycinanie naturalnych zespołów roślinnych Niewłaściwe stosowanie zabiegów melioracyjnych na dużych powierzchniach terenu