PODMIOTOWE DETERMINANTY PROCESU UCZENIA SIĘ

PROBLEMATYKA Uczenie się w zależności od indywidualnych cech człowieka- różnice indywidualne jako determinanty różnic w zakresie uczenia się: styl poznawczy, typ umysłowości, motywacja, zdolności specjalne, system VAKO, wiedza specjalistyczna, nastawienia; związek inteligencji z procesem uczenia się; inteligencja jako zdolność rozwiązywania problemów; Słowa- klucze: różnice indywidualne, wprawa, szybkość uczenia się, styl poznawczy,pomiar inteligencji (test Wechslera), iloraz inteligencji (II), inteligencja przeciętna, inteligencja płynna i skrystalizowana, inteligencje wielorakie (model Gardnera) Mietzel, G. (2002). Psychologia kształcenia. Gdańsk: GWP. s. 275-300, 372-402, 413-421.

PLAN WYKŁADU Jakie czynniki wpływają na przebieg i efekty uczenia się? Co to są różnice indywidualne? Które cechy indywidualne wpływają na proces uczenia się? Co to jest inteligencja? Definicje Teorie inteligencji Czynnikowe teorie inteligencji Teorie czynników równorzędnych Biologiczne i kulturowe zdeterminowanie inteligencji Pomiar inteligencji Na czym polega własny styl uczenia się Słaby uczeń czy słaby “translator”?

Jakie czynniki wpływają na przebieg i efekty uczenia się? Cechy osobnika gatunkowe rozwojowe indywidualne Aktywność podmiotu Czynniki sytuacyjne

Pojęcie różnicy indywidualnej Różnice indywidualne to zjawisko polegające na tym, że jednostki (ludzie i zwierzęta) należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem porównnych charakterystyk fizycznych i psychicznych.

Cechy indywidualne Inteligencja Zdolności Niepokój o ewentualne niepowodzenia Poglądy Aktualna aktywność Styl poznawczy Zainteresowania Wiedza Poziom aspiracji Motywy i nastawienia

DEFINICJA Inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka. (Strelau)

ELEMENTY INTELIGENCJI Możliwość uczenia się na podstawie doświadczeń Zdolność przystosowania się do otaczającego środowiska Metapoznanie- zdolność człowieka do sprawowania kontroli nad własnym myśleniem

TEORIE INTELIGENCJI TEORIE CZYNNIKOWE Czynnik g i czynnik s. Charles Sperman wyodrębnił on czynnik ogólny (g) wartość wykonania zadań intelektualnych - czyli właściwą inteligencję - oraz czynnik odpowiedzialny za specyficzne zdolności człowieka- czynnik specyficzny (s). Inteligencja płynna ( gf ) i skrystalizowana ( gc ). Raymond Cattell zaproponował podział na inteligencję płynną ( gf ) i skrystalizowaną ( gc ). inteligencja płynna- to ogólna zdolność warunkująca sprawność wszelkich czynności intelektualnych (zdeterminowana biologicznie) inteligencja skrystalizowana-to wiedza przyswajaną przez daną osobę i zdolność dostępu do niej;to zespół szczegółowych zdolności rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w życiu

TEORIE CZYNNIKÓW RÓWNORZĘDNYCH Inteligencja wieloraka- Gardner

INTELIGENCJA WERBALNA Cechuje się wysoko rozwiniętymi zdolnościami do czytania, mówienia pisania i myślenia przy użyciu słów. Ktoś o tym typie inteligencji lubi różnego typu literaturę, zabawę słowami, tworzy poezję i historie oraz lubi debaty, formalne przemówienia , kreatywne pisanie, opowiadanie żartów. Lubi uczyć się nowych słów, dobrze sobie radzi z pracami pisemnymi. W pracy z werbalnie uzdolnionymi. Ćwiczyć pisanie historyjek. ( pierwsza osoba zaczyna następna kontynuuje itd.) Stosować krzyżówki, szarady, łamigłówki. Ćwiczyć mówienie i czytanie bez specjalnego przygotowania Nauka języka: osoby takie mogą dyskutować z innymi uczestnikami kursu, omawiając znaczenie słów i wyszukując nowe. Mogą czytać artykuły, znajdować nowe słowa i szczegółowo je opracowywać.

INTELIGENCJA MATEMATYCZNO-LOGICZNA Osoby z taką inteligencją są często dobrze zorganizowane, nie znoszą bałaganu i chaosu, dobrze radzą sobie z liczbami, nie gubią się w skomplikowanych arkuszach kalkulacyjnych, lubią łamigłówki logiczne, szybko liczą.  W pracy z matematycznie uzdolnionymi. Nauka języka: obdarzeni inteligencją matematyczno-logiczną lubią szczegółowo zajmować się gramatyką, analizować strukturę zdania, samemu je budować według zasad. Słownictwo pogrupują tematycznie, alfabetycznie. 

INTELIGENCJA PRZESTRZENNO-WIZUALNA Osoby takie z łatwością posługują się mapą, łatwo znajdują drogę, nie gubią się w nowym terenie, lubią rysować, jako dzieci budują budowle z klocków, chętnie obrazują różne zagadnienia w postaci diagramów, schematów W pracy ze wzrokowcami Używać rysunków, fotografii i obrazków Stosować mapę myśli Ilustroiwać poszczególne etapy czytanych historii Nauka języka: Osoby o inteligencji przestrzenno – wizualnej będą graficznie przedstawiać słówka, używać różnych kolorów, rysować diagramy, schematy gramatyczne.

INTELIGENCJA MUZYCZNA To osoby z bardzo dobrym wyczuciem rytmu i melodii – świetnie tańczą, potrafią wystukać rytm, dobrze śpiewają, nie fałszując W pracy z muzycznie uzdolnionymi uczniami Uczyć poprzez piosenki Stosować barokową muzykę do relaksacji na lekcjach Stosować muzykę Mozarta do uaktywniania mózgu podczas uczenia np słówek czy gramatyki Nauka języka: stosować piosenki,wiersze, ćwiczenia wymowy, akcentu, dużo ćwiczeń na mówienie, słownictwo może być ćwiczone poprzez krzyżówki, rozsypanki, szarady; wskazane jestnaśladowanie wymowy znanych postaci

INTELIGENCJA RUCHOWA Jest to świadomość swojego ciała, zamiłowanie do ruchu, sportu, aktywnego spędzania czasu. Osoby takie lubią rzeźbić, majsterkować, robić na drutach, haftować. W pracy z kinestetykami Umożliwić uczniom ruch podczas lekcji. Odgrywać scenki sytuacyjne. Praca w grupach Nauka języka: Ruchowcy będą lubić odgrywanie scenek, wydawanie i wykonywanie poleceń w języku obcym; „body language“ powinien być zastosowany do pracy nad słownictwem- pantomimika, szczególnie efektywne będzie pisanie słów długopisem na papierze, ponieważ bardzo dobrze zapamiętują ruch

INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA Osoba o inteligencji intrapersonalnej jest świadoma siebie, swoich zalet, ale także ograniczeń, potrafi nad sobą pracować, ma bardzo dużą samodyscyplinę. Precyzyjnie określa swoje cele i potrafi je jasno zakomunikować i wyjaśnić innym osobom. Potrafi sam się zmotywować i pracować sam, bez żadnej presji z zewnątrz.   W pracy z intrapersonlnymi uzdolnionymi Pisać wypracowania typu „ Moje życie do dziś”, „ Moje życie w przyszłości” Literatura powinna być interpretowana w związku z naszym obecnym życiem. Poezja pod hasłami „ Kim jestem?”, „Dokąd zmierzam?” Uczniowie powinni wyobrazić sobie siebie jako bohaterów nowel opowiadań. Nauka języka: świetnie zaplanuje sobie naukę języka, wyznaczy sobie cele,bardzo dobrze uczy się np. z programem komputerowym czy oglądając obcojęzyczną telewizję, ale również korzysta z możliwości sprawdzenia swoich umiejętności przed inną osobą.

INTELIGENCJA INTERPERSONALNA Osoby o zdolności interpersonalnej to świetni przywódcy, mają dużo przyjaciół i znajomych, łatwo nawiązują kontakty. Potrafią słuchać innych, mówi się o nich, że są bardzo taktowni, potrafią się zachować. Lubią przebywać w grupach, w większej ilości osób.  W pracy z uczniami o międzyludzkiej inteligencji. Uczniowie powinni: Eksperymentować w tworzeniu historii łączonej ( pierwszy zaczyna, następni dopisują swoje części ) Dyskutować na różne tematy na forum grup lub klasy. Czytać poezje z różnych punktów widzenia. Nauka języka: nastawiony na język komunikacyjny, lubi odgrywać dialogi i scenki w grupie, lubi chodzić na zajęcia grupowe z danego języka.

INTELIGENCJA PRZYRODNICZA Odznacza się ona zdolnością do rozumienia i czerpania wniosków i korzyści ze środowiska naturalnego. Ludzie z tą inteligencją lubią pielęgnować rośliny, często maja zwierzęta domowe, są świetnymi obserwatorami przyrody. W młodym wieku lubi zbierać okazy flory i fauny, kolekcjonować kamienie i muszle, miał zwierzątko w domu. Osoba ta okazuje szacunek względem wszystkich istot żywych.

Biologiczne i kulturowe zdeterminowanie inteligencji Oba czynniki współkształtują rozwój intelektualny w myśl stwierdzenia Hebba: "Proporcja obu czynników stanowi 100 procent środowiska i 100 procent dziedziczności. Nie dodają się one, ponieważ jakiekolwiek zachowanie zależy w pełni od obu czynników." Jeżeli natomiast chodzi o ilościowy wpływ, jak pokazują badania nad bliźniętami jedno- i dwujajowymi tzw. wskaźnik odziedziczalności wynosi około 52% (badania Strelaua).

POMIAR INTELIGENCJI Testy do pomiaru tzw. ilorazu inteligencji Test WSCI-R- test inteligencji Wechslera Test matryc Ravena Iloraz inteligencji (IQ — intelligence quotient) to wartość liczbowa testu psychometrycznego, którego celem jest pomiar inteligencji kognitywnej — czyli polegającej na umiejętności kojarzenia informacji i operacji na symbolach. Bieguny inteligencji: talent->100 IQ= inteligencja przeciętna->upośledzenie umysłowe efekt Flynna Krytyka pomiaru testowego

Własny styl uczenia podstawowe założenia Każdy człowiek ma własny styl uczenia się i każdy ma mocne strony Styl ten jest osobisty i charakterystyczny Żaden ze stylów uczenia się nie jest lepszy ani gorszy niż inne W każdej grupie można znaleźć wszystkie rodzaje stylów uczenia się czynniki kształtujące styl uczenia się Sposób przyswajania informacji Sposób porządkowania i przetwarzania informacji Typ warunków potrzebnych dla skutecznego przetwarzania informacji Sposób przypominania informacji styl myślenia

Słaby uczeń czy „translator“? Elementy NLP w nauczaniu Kanały sensoryczne: V,A,K; odbiór jednokanałowy, dwukanałowy, multisensoryczny Translatorzy- uczniowie gromadzący informacje jednym kanałem

OSOBY MYŚLĄCE W SPOSÓB KONKRETNO-SEKWENCYJNY Są mocno osadzone w rzeczywistości; najlepiej przetwarzają informacje, kiedy są one podawane w uporządkowanym, liniowym ciągu. Dla nich rzeczywistość składa się z tego, co mogą wykryć za pomocą zmysłów dotyku, wzroku, słuchu smaku i węchu. Z łatwością zauważają i przytaczają szczegóły oraz bez trudu zapamiętują fakty, konkretne informacje, wzory i zasady. Dobrym sposobem uczenia się dla nich jest praktyczne doświadczenie. Powinny: rozwijać swoje zdolności organizacyjne, starać się gromadzić jak najwięcej szczegółów, rozbijać swoje projekty na konkretne etapy i dbać o to by mieć spokojne otoczenie.

OSOBY MYŚLĄCE W SPOSÓB KONKRETNO-LOSOWY Tkwią w rzeczywistości. Wolą podejście oparte na metodzie prób i błędów. W związku z tym często dokonują intuicyjnych przeskoków niezbędnych w prawdziwie twórczym myśleniu. Odczuwają silną potrzebę poszukiwania alternatyw i działania na własny sposób. Jeżeli należysz do tej grupy wykorzystuj swoją zdolność dywergencyjnego myślenia. Dobrze jest widzieć sprawy z różnych perspektyw. Staraj się zajmować pozycje, na których będziesz musiał rozwiązywać problemy. Zaakceptuj swoją potrzebę zmian.

OSOBY MYŚLĄCE W SPOSÓB ABSTRAKCYJNO- LOSOWY Porządkują informację poprzez refleksję, a najlepiej służy im otoczenie pozbawione formalnych struktur, skoncentrowane na człowieku. Dla tego typu uczniów światem realnym jest świat uczuć i emocji. Ich umysł absorbuje idee, informacje i wrażenia, a następnie porządkuje je na drodze refleksji. Najlepiej zapamiętują informcje spersonalizowane. Czują się skrępowani w otoczeniu o wyraźnych strukturach. Powinni wykorzystywć swoją natturalną zdolność do pracy z innymi. Uświadomić sobie, w jakim stopniu emocje oddziałują na ich umiejętność koncentracji. Rozwijać umiejętość uczenia się poprzez skojarzenia. Starać się najpierw zobaczyć ogólny obraz. Zostawić sobie dostatecznie dużo czasu na ukończenie pracy. Stale korzystać z pomocy wizualnych, takich jak kolorowe karteczki przyklejone w dowolnych miejscach.

OSOBY MYŚLĄCE W SPOSÓB ABSTRAKCYJNO-SEKWENCYJNY Lubią myśleć pojęciami i analizować sytuację. Bez trudu skupiają się na tym, co ważne np. na ważnych punktach i zasadniczych szczegółach. Ich proces myślenia jest logiczny, racjonalny i intelektualny, a ich ulubione zajęcie to czytanie. Jeżeli przedsięwzięcie, którego się podejmą, wymaga badań, wykonują je bardzo starannie. Zazwyczaj wolą pracować samodzielnie. Powinny wykonywać wiele ćwicze z logiki, aby zasilać swój intelekt. Winny dbać o to, aby znajdować się jak najczęściej w uporządkownych sytuacjach.