Zanieczyszczenia środowiska produkowane przez statek Autor : Michał Rubaszewski Ocena: bardzo dobry

Wstęp Oceany , morza , zbiorniki wodne stanowią około 71% powierzchni ziemi, są także niezbędną składową globalnego systemu warunkującą życie na ziemi, mają duży wpływ na klimat, pogodę i stan atmosfery. Stanowią także źródło pokarmu dla niezliczonej ilości organizmów . Prawo morza ustanawia międzynarodowe podstawy ochrony i zasady zrównoważonego wykorzystywania zasobów morskich. Pomimo to oceany i morza wciąż poddawane wzrastającym oddziaływaniem zanieczyszczeń i odpadów naruszają biologiczną równowagę powodując ekspansję niektórych gatunków organizmów i wymieranie innych.

Powietrze zanieczyszczają wszystkie substancje gazowe, stałe lub ciekłe, znajdujące się w powietrzu w ilościach większych niż ich średnia zawartość. Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli się na pyłowe i gazowe. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę). Zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszczeń, gdyż są mobilne i mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska

Statek podobnie jak wszystkie środki transportu z punktu widzenia ochrony środowiska jest jednostką wprowadzającą do ekosystemu wodnego oraz atmosfery wyłącznie produkty zagrażające oraz wpływające na zachwianie równowagi między organizmami.

Rysunek powyżej przedstawia zanieczyszczenia produkowane przez statek oraz źródła ich pochodzenia

Typy zanieczyszczeń Zanieczyszczenia produkowane przez statki ze względu na pochodzenie dzielimy na: Bytowe Olejowe Eksploatacyjne Ładunkowe Wypadki Inne

Zanieczyszczenia bytowe Zanieczyszczenia bytowe powiązane z przebywaniem ludzi na statku gdzie im większa ilość osób tym produktywniejsza jednostka. Biorąc pod uwagę tą zależność największą ilość odpadów tego typu będą produkować statki pasażerskie oraz promy. Przyjmuje się że jedna osoba w ciągu doby przebywająca na statku produkuje około: 1,5kg śmieci 150l ścieków czarnych 40l wody z kuchni 150l ścieków szarych Powyższe produkty usunięte ze statku powodują zanieczyszczenie środowiska przyczyniając się do zachwiania równowagi w ekosystemie. Ścieki szare mogą być usuwane ze statku jedynie w wyznaczonych rejonach na odpowiedniej głębokości natomiast ścieki czarne trafiają do specjalnych pojemników utylizacyjnych i są odbierane w porcie.

Zanieczyszczenia olejowe Zanieczyszczenia olejowe pochodzą zarówno z eksploatacji statku czyli jako oleje , szlamy olejowe z separatorów paliwa i oleju a także oleje smarowe, wody zęzowe (woda wymieszana z olejem, paliwem) pochodząca z mycia zbiorników , z ładowni zbiornikowców oraz woda z siłowni statku. Ale również jako wycieki, katastrofy ekologiczne pochodzące z uszkodzenia jednostki. Olej tworzy na powierzchni wody cienką warstwę uniemożliwiającą pobieranie tlenu z powietrza powodując niedotlenienie organizmów znajdujących się na terenie rozlewu , jeśli plama oleju jest nieco grubsza powoduje ona zmniejszenie dopływu ilości światła a tym samym przyczynia się do zahamowania procesów asymilacji roślin.

Zanieczyszczenia eksploatacyjne Zanieczyszczenia eksploatacyjne działające bezpośrednio na Atmosferę a także w pewnym stopniu na środowisko morskie. Pochodzące ze spalania paliw w silniku a także śmieci oraz innych substancji w spalarce. Najbardziej niebezpiecznymi substancjami produkowanymi poprzez spalanie są związki azotu, siarki i węgla oraz produkty pozostałe w wyniku spalania czyli popiół. Związki azotu są odpowiedzialne między innymi za formowanie się szkodliwego dla ludzi smogu. Poza tym po wymieszaniu się z parą w odną w atmosferze powstają kwasy azotowe które są składnikami kwaśnych Deszczy. Na transport morski przypada blisko 30 % światowej produkcji tych substancji.

Kolejnym niezwykle niebezpiecznym składnikiem spalin statku są związki siarki. Stanowią one blisko połowę emitowanych przez transport morski cząstek stałych. Przyczyną tak dużego stężenia tych szkodliwych dla żywych organizmów aerozoli jest wykorzystywanie na wielu statkach nie oczyszczonej, bogatej w związki siarki ropy. Właśnie w emisji związków siarki część naukowców upatruje zwiększonej liczby przedwczesnych zgonów w miejscowościach nadmorskich. Ponad 70 proc. wszystkich statków porusza się w odległości nie większej niż 250 mil od brzegu. Według badaczy obecność statków w tak niewielkich odległościach od lądu ułatwia migrację zanieczyszczeń i zwiększa zagrożenia dla zdrowia mieszkańców miast położonych nad brzegiem morza.

Dwutlenek węgla w atmosferze nie stanowi bezpośredniej groźby pod warunkiem, że nie nastąpi naruszenie równowagi biologicznej, spowodowane nadmierną jego emisją do atmosfery. Dwutlenek węgla - Związek będący jedną z głównych przyczyn globalnego ocieplenie. Jednak w spalinach znajdują się również cząstki stałe przyczyniające się do ochłodzenia klimatu. Dlatego właśnie trudne jest do określenie czy i jak bardzo transport morski wpływa na globalne ocieplenie. Statki odpowiedzialne są za produkcje 3% światowej emisji.

Tlenek węgla jest gazem silnie toksycznym. Ze względu na mały ciężar właściwy łatwo rozprzestrzenia się w powietrzu atmosferycznym. Jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ jest to gaz bez smaku, zapachu, barwy, a więc zmysły ludzkie nie ostrzegają przed nim. Zanieczyszczenia powietrza ulegają rozprzestrzenianiu, którego intensywność zależy m.in. od warunków meteorologicznych i terenowych. Jest to szczególnie niebezpieczne gdyż skutki oddziaływania zanieczyszczeń można odczuwać w odległości wielu kilometrów na ogromnym obszarze.

Popiół - stała pozostałość po spaleniu substancji organicznej, paliw stałych lub płynnych, czy masy organizmów żywych. Popiół jest produktem wtórnym, otrzymywanym przez działanie wysokiej temperatury na substancje mineralne zawarte w materiale. Zawiera większość pierwiastków, które się w nim znajdowały, choć wchodzą one po spopieleniu w skład innych związków chemicznych . W zależności od składu popiołu następuję zachwianie równowagi biologicznej w środowisku morskim.

Zanieczyszczenia ładunkowe Zanieczyszczenia ładunkowe – resztki ładunków nieszkodliwych (śmieci) oraz substancji toksycznych przewożonych głownie w stanie ciekłym neutralizowanych w portach. Resztki tych ładunków powinny być odebrane i neutralizowane na lądzie . Zanieczyszczenia tego typu to także popłuczyny powstałe w wyniku czyszczenia zbiorników lub ładowni . Najniebezpieczniejsze zanieczyszczenia tego typu będą więc produkować chemikaliowce i zbiornikowce .Proces ten powinien być stosowany przy użyciu minimalnej ilości wody która następnie zmagazynowana powinna być oczyszczona.

Wypadki Wypadki na morzu -(pożary ,kolizje , wycieki ) każdy tego typu incydent powoduje wielkie skutki odczuwalne przez środowisko zarówno morskie jak i atmosferyczne. Pożary produkują niezliczone ilości związków szkodliwych do atmosfery wynikających ze spalania materiałów z których zbudowany został statek jak i ładunków przez niego przewożonych łącznie z paliwem . Statek ogarnięty pożarem jest jednostką zdaną jedynie na siebie . Jeśli pożar nie zostanie ugaszony może to spowodować zatonięcie jednostki i uwolnienie do środowiska kolejnych zanieczyszczeń magazynowanych na statku.

Kolizje – Najmniej spotykany incydent na morzu wynikający zarówno ze złej nawigacji , podejmowania błędnych decyzji , złej oceny sytuacji oraz zwykłej nieuwagi. Skutkami tego typu poczynań może być rozerwanie kadłuba , pożar ,wyciek ładunku. Wszystko wiąże się z katastrofalnymi skutkami dla środowiska. Rys nr 2. Pożar liniowca pasażerskiego Lisco Gloria na Bałtyku

Wyciek- szczególnie niebezpieczne dla środowiska w przypadku zbiornikowców , chemikaliowców oraz innych statków przewożących substancje szkodliwe . Nieszczelność zbiornika może spowodować wybuch, pożar jednostki a co za tym idzie uwalnianie dużych ilości szkodliwych dla organizmów substancji ,także wycieki olejowe są zabójcze dla biosfery. Rys nr 3. Walka z wyciekiem ropy na Bałtyku

Inne zanieczyszczenia Inne zanieczyszczenia- do tego typu zanieczyszczeń możemy zaliczyć promieniowanie farb i lakierów stosowanych na statku. Farby składają się z trzech podstawowych komponentów :pigment , spoiwo i rozpuszczalnik a każdy z nich stanowi zagrożenie dla środowiska morskiego. Najbardziej toksyczne barwniki takie jak czerwień ołowiana i chromian cynku zostaną najprawdopodobniej zabronione w większości krajów. Wśród najbardziej toksycznych spoiw znajduję się smoła , organiczne związki chloru, izocyjaniny i żywice eposkydowe. Rozpuszczalniki w farbach wpływają na syntezę ozonu, którego nadmierne stężenia są grożne dla organizmów żywych. Stosowane na statkach farby przeciwporostowe zawierają toksyczne związki (TBC trobutylocynowe) , zapobiegające porastaniu kadłuba przez organizmy morskie, powodują spadki liczebności niektórych gatunków Mięczaków w basenach portowych.

Mniej znanym a niekiedy całkowicie pomijanym zanieczyszczeniem są wody balastowe. Zawierają one różne mikroorganizmy a czasem większe gatunki roślin i zwierząt. Gdy statek wypompowuje wodę balastową organizmy te wypływają razem z nią i mogą wywierać szkodliwy wpływ na florę i faunę danego regionu morskiego. Wody balastowe mogą być również źródłem skażeń mikrobiologicznych, dlatego też zaleca się aby w celu zmniejszenia ryzyka pobierano wodę na pełnym morzu w wyznaczonych akwenach w których nie występują organizmy szkodliwe lub też prowadzono odkażanie wód balastowych. Kolejnym zanieczyszczeniem są produkowane przez system przeciwpożarowe halony oraz dwutlenek węgla. Halony mają bardzo niszczący wpływ na warstwę ozonową oraz są trujące dla zdrowia człowieka. Dwutlenek węgla w dużej ilości wpływa na globalne ocieplenie planety.

Coraz większy wpływ na zanieczyszczenie środowiska mają zanieczyszczenia o charakterze biogennym powstającym przy przetwórstwie rybnym. Statki rybackie prócz części ryb wyrzucanych za burtę pozostawiają tam również części lin , sieci ,beczek oraz substancje ciekłe powstałe w wyniku przechowywania ryb. Hałas pomimo że nie występuje w postaci stałej , ciekłej lub gazowej również wpływa na organizmy znajdujące się w jego pobliżu. Siłownie oraz śruba wytwarza olbrzymie drgania które są niepożądane dla organizmów żywych. Potrafią oszołomić, ogłuszyć a nawet uśmiercić różne gatunki zwierząt na sporym odcinku terenu gdyż dźwięk (drgania) w wodzie przemieszczają się znacznie szybciej w wodzie niż w powietrzu.

Koniec